Ísafold - 14.05.1904, Blaðsíða 2

118
snekkjur á vakki nærri véttvangi, er
dagur rann, og tóku þá Eússar til að
gefa sig alla við þeim.
f>oka var á landi, en sæmilega bjart
til sjávarins úti fyrir Port Arthur; inn
til flóans var dimt að sjá í norður og
austur, úti fyrirTalienvan. |>ar leynd-
ist Togo með meginflotann.
f>að var ys á Rússum, vegna skot-
hríðarinnar um nóttina. Makaroff sér,
að Japanar eru liðfáir úti fyrir. Hann
hugsar sér til hreyfings og leggur út
3 höfuðorustuskipum sínum og 3 bryn-
snekkjum. f>ar við bættist bryndrek-
iun Bajan fyrir utan hafnarmynnið;
hann hafði barist um morguninn við
tundurskeiðadólga Japana.
Makaroff var sjálfur á einu höfuð-
orustuskipínu, Petropaulowsk; það var
aðmírálsskip hans.
f>egar Japanar sáu, að Bússar voru
komnir út fyrir tundurduflasviðið og að
þá hafði hvergi sakað, lögðu þeir sfn-
um skipum til hafs, bryndrekunum,
brynsnekkjunum og tundurskeiðadólg-
unum. f>eir fóru mikinn, og Rússar
drógu ekki af sér heldur. f>eir skutu á
eftir Japönum sem hraðast á löngu færi.
Japanar sendu þeim kveðju í móti við
og við, til málamyndar.
f>á er Japanar höfðu gint Rússa á
eftir sér nærri 4 vikur sjávar, loftrit-
uðu þeir Togo aðmíráli, hvar komið
væri. Hann var þá því miður stadd-
ur um 7V2 viku sjávar burtu, og var
að svamla þar í þoku og stórrigningu.
Hann bregður þó við jafnharðan og
stefmr í leið fyrir Rússa með ærnum
hraða.
En þá tekur að hvessa og léttir
þokunni. f>að varð Rússum að happi.
Makaraff sér reykinn frá meginflotan-
um Japana og skilur nú bragð þeirra.
Hann snýr við jafnharðan og hraðar
áér sem mest hann má til Port Arthur.
En Japanar hertu skriðið á eftir ekki
miður.
»Og dró arnsúg í flugnumi, hefði
þar mátt segja, eða því líkt eitthvað,
ekki síður en um f>jaza jötun, er hann
elti Loka forðum.
Rússar höfðu ekki látið ginnast nógu
langt undan landi. f>eir fengu forðað
sér í skotskjól við landvirkin áður en
Japanar drægi þá uppi eða kæmist í
nýtilegt skotfæri við þá.
f>á verður sviplegur atburður.
Aðmírálsskipið rússneska, Petropaul-
ovsk, reikar yfir á stjórnborða fram-
anhalt og sökkur á skömmu bragði.
f>að hafði rekist á eitt tundurduflið
frá Koryo Maru.
Sú gildran þeirra Japana hafði hrifið.
Rússum varð svo felmt við þetta
voðaslys, að flotafylking þeirra riðlað
ist öll. f>eir sáust skjóta af skipum
sínum framundan sér í sjóinn, eins og
út í bláinn, til þess að reyna að eyða
heljarvélum þeim, er þar kynnu enn
að leyDast.
f>etta var klukkan rétt 10V2 árdegis.
f>egar skip Rússa, þau er eftir voru,
höfðu hreinsað þann veg fyrir sér leið-
ina, þræddu þau hvert eftir öðru inn
á höfnina, í skjóli skothríðar frá virkj-
unum á Gullhæð, sem er rétt austan
við hafnarmynnið. f>ar var enn þoku-
slæðingur og hlífði þeim nokkuð. f>au
voru öll komin inn á hádegi.
Nú er þar til að taka, er fyr var
frá horfið, um viðureign tundurbáta-
flotans japanska og Rússa um nóttÍDa.
f>aðan sér til ferðar rússnesks tundur-
skeiðadólgs, er stefndi til Port Arthur,
og var að sjá að kæmi norðan frá Dalny.
Dalny er rússneskur bær austan á
skagatánni, sem Port Arthur Stendur
á, rúma þingmannaleið þaðan. f>eir
stefna þegar í leið fyrir hann, Japanar,
og skjóta hann í kaf á 10 mínútum.
Meðan þeir voru að reyna að bjarga
skipshöfninni þeirri, sjá þeir hvar
skríður út úr þokunni rússneskur
bryndreki geysimikill, með 4 reykháf-
um, og för í með honum annar tundur-
skeiðadólgur rússneskur. f>eir stefndu
og til Port Arthur. Tundurdólgurinn
lagði á tíótta og fekk forðað sér. En
bryndrekann gátu Japanar ekki við
ráðið þar. f>að var Bajan, sem fyr
segir frá. Hann hélt leiðar sinnar,
unz fyrir honum verður brynsnekkju-
flotadeild JapaDa vestar betur. f>ar
tekst orusta. En í því bili kemur
Makaroff út af höfninni með megin-
flotann. f>á slæst Bajan þar í för,
eftir bendingu frá Makaroff.
Ekki sakaði Japana hót í þessari
viðureign annað en það, að 2 menn
urðu lítils háttar sárir á tundurdólg-
um þeirra.
Skömmu eftir hádegi lét Togo aðmír-
áll undan síga til hafs. En hann gerði
aðra tilraun að ginna Rússa út morg-
uninn eftir (14. apríl). f>að tókst þó ekki.
Og enn kom hann þriðja daginn, lð.
apríl, í námunda við Port Arthur með
allan flotann. f>á voru þeir í fyrsta
skifti í bardaga, nýju bryndrekarnir 2,
er Argentínaríki seldi Japönum í vet-
ur og þá voru nýsmíðaðir í Genua.
f>eir heita Kasaga og Nisshin. f>eir
höfðu svo hraða ferð austur, að þeir
komust það á 36 dögum, frá Genua
austur í Japan. En það þykir annars
fullhart farið á 54 dögum. f>eim var
nú falið að skjóta á sjálfa Port Arthur
úr leynivog langt þaðan, Pigeon Bay.
f>eir gerðu það tvær stundir samfleytt
og þóttu ganga vel fram.
Frá falli Makaroffs aðmíráls segir
svo amerískur tíðindamaður, er stadd-
ur var í Port Arthur:
Eg stóð á Gullhæð og horfði á í kíki,
er flotinn rússneski með Petropaulowsk
í broddi fylkingar elti smáskipaflota-
deild Japana alla leið í hvarf lengst
úti í flóa.
Eg beið þess órór, að rússneski flot-
inn kæmi aftur í Ijósmál. Einni stundu
síðar sé eg, hvar mikill skipafloti kem-
ur af hafi utan og stefnir inn á leið.
Skipin voru svo mörg og reykjarmökk-
urinn svo mikill, að skip Japana hlutu
þar að vera komin líka. f>au þokuð-
ust nær og nær, og fæ eg þá talið ekki
færri en 14 vígdreka japanska að
baki rússneska flotanum. En með
því að ekki dró það saman með hon-
um og skipum Japana, að tök væri á
að skiftast við almenmlegum skot-
kveðjum, námu Japanar staðar 18
rastir undan landi (sama sem tæpa
2a/2 viku sjávar).
Rússneski flotinn hélt nú beint inn
eftir í fylkingu og Petropaulowsk á
undan.
Eg veitti því vandlega eftirtekt,
forustuskipinu, þessu heljar-ferlíki, er
sjórinn hvítfyssaði undan langar leið-
ar og stefndi fallbyssukjöftunum beint
í móti fjandmönnum sínum. f>egar
það var komið á móts við Rafljóss-
klett, austur af Gullhæð, voru tund-
urbátarnir komnir inn í sjálft hafnar-
mynnið. f>á er alt í einu engu líkara
en að báknið svimi. f>að riðar til. Og
upp skýtur hvítum strók nærri kinn-
ungnum á stjórnborða. f>ví næst heyr-
ist eins og tvöfaldur hvellur, dimmur
og þungur. Aðmírálsskipið huldist alt
f gulmórauðum reykjarmekki.
*f>eir hleypa af albyrðis!« kallar
stórskyti, er stóð við hliðina á mér.
— Að hleypa af albyrðis eða senda
frá sér albyrðis dembu er það kallað,
er bleypt er af í einu öllum fallbyss-
unum öðrum megin á skipinu, frá endi-
langri skipshliðÍDni. —
Eg einblíndi áfram gegnum kíkinn,
orðalaus og óttasleginn.
Eg sá rof úr skipi detta niður úr
loftinu, stykki úr reiðanum og fram-
siglunni; eg sá eld og bál-gusur.
f>að sökkur, það sökkur! kallar ein-
hver við hliðina á mér.
f>á drynur við annar hvellur í loft-
inu, og því næst hinn þriðji.
Brotin flugu í allar áttir. Rekalds-
drumbum og mannabúkum ægði saman.
f>að var ægileg sjón.
Eg áttaði mig þá fyrst á því, hvað
um var að vera, er eg sá skipið taka
til að hallast. Framendinn seig allur
hægt niður og snarhallaðist á stjórn-
borða, þar til er öldustokkurinn var
horfinn. f>á hvarf framsiglan smám-
saman. En enn sá á stjórnturninn.
Síðan hurfu reykháfarnir. f>að var
eins og þeir hlunkuðust niður í gegn-
um sjóinn.
Eg sá menn í sjónum, sá þá reyna
að halda sér dauðahaldi við glerhálan
skipsskrokkinn. En loga lagði upp
hvaðanæfa. Enn heyrðist síðasti
sprengingarhvellurinn. f>á var alt búið.
Petropanlovsk var undir lok liðið.
f>að var eins og sjórinn lykist upp,
eins og Ægir opnaði giníð og svelgdi
það í sig, gleypti hið mikla bákn f
einum munnbita. f>ar sáust engar
menjar eftir, nema einhverir smáflekar,
þiljuhlerar eða þess háttar, og fáeinar
mannskepnur busiandi í dauðateygj-
um.
Eg flýtti mér þangað sem komið
var raeð á land þessa fáu, sem bjarg-
að varð, og farið með þá upp í sjúkra-
hús. Eg átti tal við einn, sem var
lítið sár. Hann var merkjasveinn á
Petropaulovsk og heitir Boekhoff.
Hann sagðist hafa veríð staddur í
stýrisklefanum uppi á stjórnpallinum,
og verið að fletta upp í merkjabókinni.
Síðasta merkið frá aðmírálnum hafði
verið, að tundurbátarnir ættu að halda
inn á höfnina. Petropaulovsk hægði
á sér og lá nærri kyrt. f>á kemur alt
í einu í það ákafur titringur. Eg
heyrði voðalegan sprengingarhvell, og
þá annan, og einn enn.
Eg rauk fram í dyrnar á stýris-
klefanum. En komst; ekki út af því,
að stýrismaðurinn var þar fyrir. Eg
stökk upp í gluggann og út um hann.
Skipið hallaðist ákaft. Eg bjóst við
þá og þegar, að því rnundi hvolfa. —
Eg sá yfirmann einn liggja á stjórn-
pallinum í blóði sínu. f>að var Mak-
aroff aðmíráll. (Hann hefir þá ekki
verið niðri í káetu, eins og fyrst fréttist).
Hann Iá á grúfu. Eg hljóp þangað
sem hann lá, þreif í öxlina á honum
og fór að reyna að reisa hann á fætur.
— Mér virtist skipið sökkva í annan
endann. Spýtnabrot flugu hvaðanæfa.
Eg heyrði voðaleg hrellingaróp og ó-
skaplegan skruðning. Reykinn lagði
upp í kafþykkum mökk og mér sýnd-
ist bálið teygja sig upp á stjórnpallinn,
þar sem eg stóð og var að stumra
yfir aðmírálnum. Eg fleygði mér út
yfir öldustokkinn og sogaðist eitthvað
niður, en náði í eitthvað að halda mér
í. Eg tók eftir þvi, að siglutrén féllu.
Meira man eg ekki.
Gamall maður hvítskeggjaður var á
skipinu. Hann hafði mikið skegg og
sítt. Hann var góður við hásetana.
Hann hélt á bók í hendinni. Hann
var annaðhvort að skrifa í hana eða
draga upp myndir. f>að var hann
Verestchagin — málarinn heimsfrægi.
Hlu tabankinn.
Hann hefir fengið sér húsnæði í
hinu nýja húsi Guðjóns Sigurðssonar,
gegnt pósthúsinu, í austurendanum,
er veit út að Pósthússtræti og Hafn-
arstræti, beint upp frá Bæjarbryggj-
unni. Hann er þar ágætlega settur.
Bankastjórinn, hr. E m i I S c h o u,
lætur þess getið, að hann verði þar
að hitta til viðtals hvern virkan dag
kl. 12—3 upp frá þessu, þótt bankinn
sé ekki tekinn til starfa, þangað til
það verður (15. júní), til þess að gefa
mönnum kost á að eiga viðtal við
hann um væDtanleg viðskifti við bank-
ann.
Bætum iðnaðiun.
Ekki verður þvf neitað, að iðnaðar-
mannaflokkurinn er mjög varkár að
láta til sín heyra; það er eins og fáir
finni til þess, hvað hann stendur illa
að vígi. En þar er margt ógjört.
Naúmast verður í fám orðum sagt,
hvaða tjón er fyrir ÍBlenzka iðnaðar-
menn, að láta það afskiftalaust, að svo
mikið af iðnaði þeim, sem hægt er að
framleiða í landinu, er svo mjög keypt-
frá útlöndum. Vér sitjum auðum
höndum liðlangan veturinn og sjáum
aðra kaupa hit.t og þetta, og oft mið-
ur vel af hendi leyst. Eu meðan svo
virðist, sem iðnaðarmönnum þeim, er
utan fara, sé geðfeldara að panta en
að vinna að því sjálfir, er ekki fram-
fara von um innlendan iðnað.
Um langan tíma hefir sú skoðun
verið ríkjandi meðal íslendinga, að fs-
lenzkir iðnaðarmenn gætu ekki búið
til eins sélega iðnaðarmuni eins og
hægt væri að fá frá útlöndum, og ef
þörf væri á einhverju vandasamara en
alment gerist, þá væri sjálfsagt að
panta það. jpetta á þvf miður við rétt
rök að styðjast; og jafnvel enn í dag er
ástæðan til þess eflaust sú, að traust
almennings á iðnaðarmönnum er ekki
eins örugt og vera skyldi. Vera .má
og, að það sé þeim stundum of vaxið,.
oft af því, að vinnuvélar vantar, og
yrði þá máske dýrara. En svo má
ekki vera.
Eitt er það, sem ekki mælist vel
fyrir, og það er, hvernig iðn-nemar eru
úr garði gerðir, þegar þeir hafa lokið
námi sínu heima eftir 3—4 ár eða
lengri tíma, ef þeir þá vilja leita til
annarra landa til að fullkomna sig. f>á
er nærri alment, t. d. f Kaupmanna-
höfn, að þeir verða að v#ra 1—2 ár við
nám í viðbót, hverfa þá heim aftur, og
eru þá oft lítið betri en þegar þeir fóru,
í stað þess að fara þá lengra og kynna
sér það, sem er fegurra og betra, því
námstíminn er naumast meira en und-
irbúnÍDgur fyrir ókomna tímacn.
Danir segja í ferðabók sinna iðnað-
armanna:
•Vandreaarene betyder jo for Haand-
værkeren det samme som Universitetet
for Studenten«, þ. e. ferðaárin eru
iðnaðarmanninum hið sama Bem há-
skólinn stúdentinum.
Hér dylst ekki, að hið fyrsta, sem
þarf að gera, er að búa hina uppvax-
andi iðnaðarmenn betur úr garði, svo
þeim gefist kostur á að öðlast þá þekk-
ingu, sem krafist verður á komandi
tíma, að þeir kunni sitt verk vel, og
liggur næst að ætla, að þeír iðnmeist-
arar, sem leggja undirstöðu að lífs-
starfi þeirra, eigi hægast með að glæða
og styrkja vilja þeirra og fá þá til að
bera virðingu fyrir starfi sínu.
Margt mætti benda á, sem oss vant-
ar, en tfminn leyfir ekki að þessu
sinni. Skal eg því að eins leyfa mér
að nefna tvö atriði, sem mér virðast
mestu varða.
Hvorttveggja vantar oss íslendinga
algjörlega. Enda er það mikill starfi
að koma því vel á fót, svo að tilætl-
uðum notum verði.
En það er dráttlistarskóli og iðnað-
arsýningar.
Full sönnun er fengin fyrir því, að
undirstaða alls iðnaðar er góður náms
skóli. En til þess að koma honum í
gott horf, þarf fyrst og frsmst töluvert