Ísafold - 25.05.1904, Blaðsíða 3

131
jSkipshafnir alls 813 manns.
Meðalafli á mann 1,018.
Aflinn er töluvert meiri bæði á skip
og á mann en íslenzku þilskipin hafa
fengið. Skipin mnnu og vera yfirleitt
8tærri nokkuð. Og fiskurinn þar að
auki vænni; ekkert af rusli eða smælki,
að sagt er.
Skóggræðsiumálið.
Við fyrirlestur þann, erhr. skógfræð-
ingur C. Flensborg flutti hér 14. þ.
m. og getið var um í siðasta bl., sýndi
hann skuggamyndir af skógunum hér
á landi, þar á meðal myndir af ýms-
um fallegum trjám i Hallormsstaðar-
skógi og þóiðarstaða. Sömuleiðis
myndir af ýmsum Btöðum, þar sem
skógarnir eru eyddir, en landið blásið
upp, svo að eftir eru berir grjótmel-
arnir.
Hann talaði um skógana í fornöld,
og hvernig þeim hefir farið aftur alt
fram á vora daga, og að því ylli vond
meðferð, hugsunarlaust skógarhögg og
beit. Þegar búið væri að eyða skógun-
um með því lagi, græfu vötn og skriðu-
föll grófir í jarðveginn, er blési síðan
upp.
Hann sýndi fram á, hve skógarnir
væru nytsamir í hverju landi; þeir
veittu mönnum smíðarefni og eldivið,
væru til skjóls fyrir jurtir og dýr, og
auk þess væru þeir til stórrar fegurð-
ar. f>á væri ekki minna varið í ó-
beina nytsemi þeirra; þeir veittu at-
vinnu, og spöruðu áburðinn, með því að
brenna mætti við í stað þess sem nú
er brent taði.
Hann.talaði um skógræktina í öðr-
um iöndum, einkum í Danmörku.
Hversu stórkostlegt gagn Heiðafélag-
ið hefði unnið, ekki eingöngu með því
að gera stór og ófrjó svæði skógi vax-
in, heldur og með þvf að þetta hefði
verið hið bezta róð til aukinna þjóð-
þrifa; það hefði stuðlað að því, að
gera þjóðina vinnusama, glaða og á-
nægða.
|>að sem mest væri um vert fyrir
skóggræðsluraál íslendinga, væri að
vernda þær skógarleifar, sem nú væru
eftir, bæði til að afstýra uppblóstri á
þeim svæðum, og einkum til þess, að
skógarnir gætu þroskast og borið fræ,
fiem svo mætti safna og nota til sán-
ingar annarsstaðar á landinu. Birkið
íslenzka gæti enn orðið stórt og fallegt,
ef rétt væri að farið; og auk þess taldi
ræðumaður víst, að fleiri viðartegundir
mundu þrífast hér. Hann skýrði frá,
að á Hallormsstað væru afgirtar til
skóggræðslu 15 dagsláttur f skóginum
og á Hálsi í Fnjóskadal 20; ennfrem-
ur allstór svæði á Grund, þingvöllum
og við Rauðavatn. Tré væru gróður-
sett á öllum þessum stöðum, og á
tveim þeirra (Hallormsstað og við
Rauðavatn) væru græðireitir.
í ráði væri, að 3 íslendingar færu
til Danmerkur til að nema skógrækt,
og væri ætlast til þess, að þeir gætu
Verið umsjónarmenn við skógræktar-
teiga þá, sem þegar eru stofnaðir.
Ræðumaður veitti leiðbeiningu um,
hvernig bezt væri að fara með skóg-
arleifar, sem nú væri til hér. Nauð-
synlegt væri að höggva í þeim þar,
setn kjarrið væri þétt, og taka þá
burt veikustu og kræklóttustu trén,
svo hin stærri og veigameiri fengju
betri lífsskilyrði. Eins og skaðlegt
væn að höggva of mikið, eins væri
hitt líka skaðlegt, að höggva ekkert.
Ræðumaður hvatti að lokum alla
þjóðina til að leggjast á eitt og styðja
þetta velferðarmól af fremsta megni.
Rkki nóg að iandssjóður legði fram fé.
Aðrir yrðu íð hjálpa til, sumir með
fjárframlöguoa, aðrir með vinnu: bæna-
Uri sem búa á skógarjörðum, með því,
að friða leifarnar, og aðrir með því að
gróðursetja ný tré.
Vér yrðum að leggja mikið á oss
fyrir þetta mál og mættum ganga að
því vakandi, að vér með því ynnum
fremur gagn niðjum vorum en sjálfum
oss. En það ætti sízt að letja oss.
Japanar
marka sig’ geirsoddi.
Ekki er lengra liðið en rúmnr þriðjung-
nr aldar siðan er Japanar undu af sér í
einni svipan miðaldahjúp þeim, er þar var
áður á þjóðfélagsskipun þeirra og stjórnar-
tilhögun, en tóku til að semja sigsvo gagn-
gert að siðum Norðurálfumanna, að þar er
nú upp tekinn þeirra nýtízkuhragur á flest-
um hlutum og þeir eru nú orðnir eitt af
stórveldum heims.
Þar á< or hafði staðið nær 7 aldir sam-
fleytt, eða frá þvi um daga Sverris kon-
ungs á Norðurlöndum, sú stjórnartilhögun,
að keisarinn, mikadóinn, vai nokkurs konar
skýja-skapnaður, magnlaus og valdalaus i
raun réttri, en háheilög vera. Hann mátti
aldrei stiga fæti á hera jörðu, og kæmi nokkur
maður fyrir hans auglit, varð sá að falla
flatur fram á ásjónu sina.
Völdin hafði hertogi keisarans, sjógún á
þeirra máli, Japana. Hann stýrðieinn ríkinu,
með aðstoð lendra manna, daímíóa, nm
260 alls. Þeir sátu hver í sinni kastala-
horg, víðs vegar um land, og réðu þar
lögum og lofum. En vinna urðu þeir her-
toganum hollustueið og rita undir hann með
blóði sinu til marks um helgi eiðsins. Síðari
aldirnar voru þeir látnir hafast við annað
missirið á aðsetri hertogans, í höfuðstaðn-
um, sem þá nefndist Yeddo, en nú heit-
ir Tokio. Þar var konum þeirra og öðr-
um vandamönnum oft haldið í gisling alt
árið, svo að hertogi hefði eitthvað ti) þess
að hálshöggva, ef rofinn væri trúnaðurinn.
Þeir hertogi og lendir menn hans voru
yfirmenn riddarastéttar með liku sniði og
gerðist hér i álfu á miðöldum, og nefnd-
U8t undirmenn þeirra samúrai. Þeir voru
óbreyttir riddarar. Það var hermannastétt
Japana, og réð mestu þar í landi, er timar
liðu og hertogi og lendir menn lögðust í
sællifi.
Sérhver samúrai har jafnan 2 sverð sér
við hlið. Annað var 2 álna langt, og
brandurinn beinn, af stáli ger, en meðal-
kaflinn svo langur, að taka mátti um tveim
höndum. Sverð þessi voru svo beitt, að
höggva mátti i einu höggi sundur marga
eirpeninga eða járnnagla,og eggin jafngóð
eftir. Hitt sverðið var mjög stutt, eins og
sax, og var aldrei til annars haft en að
rista sjálfan sig á kvið. Sú athöfn nefnd-
ist harakiri, þ. e. kviðfista, og á rót sína
að rekja til sömu hugsunar og hér var al-
geng i heiðni á Norðurlöndum — að betra
væri að deyja (falla) með sæmd en lifa við
skömm.
Að ráða sér sjálfur bana með kviðristn
var sæmdarauki hverjum riddara og allri
ætt hans, þess er orðið hafði eitthvað á,
það er honum var ósæmd i, eba gert hafði
verið á hluta hans og hann eigi fær um
að hefna þess, eða honum var bani búinn
af annarra völdum. Og með þvi að her-
menn eru að jafnaði vandir mjög að virð-
ing Binni og heldur mikillátir víðast, og
svo var og er enn um Japana eigi siður
' en aðrar þjóðir, nema framar sé, þá var
slíkur dauðdagi mjög svo algengur þar i
landi. Ekki hræðumst eg dauða minn, var
viðkvæði japanskra riddara, og var það
ekkert efmæli. Það sýndu þeir þrásinnis.
Hreysti þeirra og hugprýði var viðbrngð-
ið. Þeir urðu eigi síður vel og karlmann-
lega við dauða sinum en fornkappar vorir,
svo sem Jómsvikingar eða þeirra jafnokar.
Þessu svipar til þess, sem hér var kall-
að í fornöld að marka sig geirsoddi. En
miklu er lcviðiistan hroðalegri þó. Með
þvi að henni fylgir ekki bráður bani, fær
sá, er sér ræður bana þann veg, einhvern
vin sinn til að höggva af höfuðið á eftir, til
frekari áréttingar. Þess kváðu vera mörg
dæmi, að maður hefir flutt kvæði eða rit-
að erfðaskrá sina með hióði sínu, eftir að
hann hafði rist sig á kvið, eða höggvið
af sér böfuð sjálfur. Þar á það við, að
deyjandi munnur orti óð,
er oddur spjóts í hjarta stóð.
Yið sveinbörn riddara var beitt ákafri
uppeldis-hörku. Þeir voru sendir kornung-
ir á aftökustaði á náttarþeli og látnir
saikja þangað höfuð af þeim, er höggnir
höfðu verið. Þeir voru og látnir vera við
staddir manna aftökur, til þess að venja
þá við að sjá blóð; og er þeir komu heim,
voru þeir látnir borða hrísgrjón, er böfðu
verið lituð blóðrauð; byði þá við þeim
mat, voru þeir flengdir. Yæri þeim kalt
á höndum, var þeim sagt að balda þeim niðri
í vatni með klaka í; og kvörtuðu þeir um
kuldaá fótum, þá að vaða snjó berfættir. Það
er líkt og siður var með Spartverjum. Al-
gengir leikir þeirra voru, að látast deyja,
látast r>8ta sig á kvið eða höggva höfuð
hver af öðrum. Vopnfimi og leikfimi var
þeim kend í skólum öllu öðrn framar.
Það var ein list þeirra, er fáir mundu
leika aðrir en Olafur konungur Tryggva-
son eða Indriði ilbreiði, að láta spýtukorn
vega salt á sverðsoddi, bregða öðru sverði
og höggva með þvi spýtuna áður en hún
félli.
Þessir samúrai höfðu það margt sér til
ágætis, er prýða mundi riddarastétt i
hverju l&ndi: ákafan þjóðmetnað, hreysti
og hugprýði, að vera ákaflega vandur að
virðingn sinni og að hlýða skilyrðislaust
þeim, sem yfir þá eru settir.
Gagnvart alþýðu höfðu þeir mikil rétt-
indi. Þeir voru undanþegnir öllum gjöld-
um. Og ef almúgamaður ávarpaði þá ekki
nógu virðulega, máttu þeir höggva hann
til bana.
Það eru niðjar þessara riddara, sem gátu
sér svo mikinn orðstír i viðureigninni við
Kinverja fyrir nokkrum árum og gera það
ekki siður nú móti Eússum. Þeireru Spart-
verjar vorrar aldar.
Eftirmæli.
Kristrún húsfreyja Sveinsdóttir i Hliðs-
nesi, er lézt í vetur (13. des.), var fædd á
Miðfelli i Þingvallasveit 1832. Hún var
komin af tápmiklu bændafólki i Árnessýslu.
Hún giftist 28 ára gömul 9. okt. 1860 yng-
ismanni Steindóri Sveinssyni á Óttarstöðnm.
Þeirra sonur er Sveinn bóndi og stýrimað-
ur á Hvassahrauni, dugandi maður til sjós
og lands. Steindór varð holdsveikur og dó
1870.
Kristrún sál. sýndi frábært þrek i því
mótlæti.fe Hún tók á sig heimilishyrðina
alla, óskifta, alla forsjá fyrir þvi, alla stjórn
og rekstur búskaparins út á við. Það er
i minnum haft, að hún tók formannssæti
bónda sins á fiskifari heimilisins, og sótti
sjó með atorku og hepni jafnvel til djúp-
miða með liðléttum hásetum; eins annaðist
hún verzlun og aðdrætti heimilisins. Henni
þótti kippa i kyn kvenskörunganna á land-
námstið.
Hún giftist í annað sinn 15. nóv. 1871
yngismanni Kristjáni Jónssyni, Kristjánsson-
ar, frá Skógarkoti, dugandi efnismanni; með
honum lifði hún i farsælum hjúskap og bú-
skap til dauðádags. Þau bjuggu fyrst 12
ár á Óttarstöðum og síðan 20 ár i Hliðs-
nesi, jafnan við sæmd og góð efni, og töid
ust jafnan í fremstu röð i sveit sinni fyrir
margra hluta sakir. Þeim varð 3 barna
auðið. Elztur er Kristinn, stýrimaður og
kvongaður húsfaðir i Hafnarfirði; þá Þór-
unn, húsfreyja á Bakka, og Jóna húsfreyja i
Hafnarfirði, öll efnis- og atorkumenn, vel
látin og í fremur góðum iifskjörum, enda
voru foreidrar þeirra samtaka i, að
leggja alla stund á að upp ala þau til
dugnaðar og siðprýði. — Kristrún sál. var
gædd mikilli atgervi til sálar og likama,
kona tiguleg yfirlitum og mjög íinarðleg;
hún var og einörð og hreinlunduð, trygg
og staðföst. X.
Skipun Landsbankabókarans.
J>að er nú orðið hljóðbært, að Ó-
lafur Davíðsson verzlunarstjóri sé af
ráðherranum skipaður bókari við
Landsbankann. Blöðin með stjórnar-
innsiglið, Reykjavík og |>jóðólfur, hafa
skýrt frá þessu, og má því ætla, að
það sé satt.
Mér hefir verið sagt það sem full-
víst, — enda er það á almennings
vitorði hér 1 hænum, — að tveir af
bankastjórunum (gæzlustjórarnir) hafi
samhuga lagt það t i 1, að einn fcil-
nefndur starfsmaður bankans yrði
skipaður í sýslan þessa, en að fram-
kvæmdarstjórinn, Tr. G., hafi mælt
með Ólafi Davíðssyni.
Nú segir í 23. gr. baDkalaganna 18.
september 1885: »Landshöfðingi (nú
ráðherra) skipar bókara og féhirði
bankans, og víkur þeim frá, h v o r t-
tveggja eftir tillögum for-
stjórnarinna r«. — Og í 19. gr.
sömu laga segir; »1 stjórn bankans
Bkal vera einn framkvæmdarstjóri . .
og tveir gæzlustjórar«, og í reglugjörð
bankans 8. apríl 1894, 8. gr., segir:
•Bankastjórarnir útkljá í sameiningu
þau málefni, sem varða bankann, en
greini þá á, ræður atkvæðafjöldi*.
Tillaga gæzlustjóranna um skipun
bókarans var þannig 1 ö g m æ t t i 1-
laga bankastjórnarinnar,og
eftir hinni tilvitnuðu 23. gr. banka-
laganna var skylt að taka þessa til-
lögu til greina við skipun bókarans.
Með veitingunni hefir eftir þessu
verið gert þrent í senn:
Brotin skipulagslög Landsbankans.
Hrundið lögmætri tillögu
bankastjórnarinnar og hún óvirt með
því.
T r a ð k a ð rétti manns þess, sem
eftir tillögu bankastjórnarinnar átti að
fá sýslanina.
Andvari.
TJm Stokkseyrarbrauð eru i björi
Zophónías prófastur Haildórsson í Yiðvik,
Jónas prófastur Jónasson á Hrafn'agili og
Stefán prestur M. Jónsson á Auðkúlu.
Um ísafjarðarsýslu hafa sótt þeir
G-ísii ísleifsson Húnvetningasýslumaður og
Magnús Torfason, sýslumaður Rangæinga.
TTmsóknarfrestur er út runninn.
Um Eyjafjarðarsýslu með Akureyri
er mælt að sótt hafi eða sækja muni þess-
ir sýslumenn: Guðlaugur Guðmundsson, Jó-
hannes Jóhannesson, Lárus H. Bjarnason,
Páll Einarsson. Umsóknarfrestur til 30.
júni.
Glasfíowbrunasamskotiu. Tólf
manna nefnd, karla og kvenna, kosin af
gefendum á fundi 4. mai f. á., úthlutaði
gjöfunum, með nokkurri hliðsjón á skaða-
skýrslum frá þeim, er fyrir tjóni höfðu
orðið, um 30 manns. Það var nær 17'/2
þús. kr. eftir þeirra mati, sem var sann-
gjarnt hjá sumum, en mjög hátt hjá sum-
um. Nefndin leiðrétti það og jafnaði eftir
mætti, og hafði það þannig leiðrétt fyrir
undirstöðu við úthlutunina, ásamt öllum
ástæðum hiutaðeigenda. Nefndin hélt 8
fundi alls, flesta í fyrra vor, og lauk skift-
unum þá að mestu, 13. maí. Allir fengu
eitthvað; minst 10 kr., mest 700 kr. (þar
næst 360 kr.). En sakir 8 mánaða fjar-
veru formanns lauk hún ekki alveg starfi
sinu fyr en i miðjum f. mán. Hér er út-
hlutunarreikningurinn, endurskoðaður af
þar til kjörnum mönnum á fyrnefndum
fundi gefenda 4. maí f. á.
Tekjur. kr.
Samskotin alls, auglýst í ísaf. . 2552,00
Gjöld.
Úthlutað eftir ráðstöfun
nefndarinnar . . . 2511,75
Ýmisl. kostnaður: auglýs.
á samskotunum, fund-
arhúsnæði, sendiferðir 40,25 2552,00
Reykjavik 14. april 1904.
Björn Jónsson
formaður og féhirðir.
Reikning þennan ásamt fylgiskjölum hans
[kvittunum allra þiggjenda, m. m.] höfum
við undirritaðir endurskoðað og ekki fund-
ið neitt athugavert.
Albert Þórðarson. Valdemar Ottesen.
Til sýnis hverjum sem vill meðal gefend-
anna er reikningur þessi með fylgiskjölum
á skrifstofu Isafoldar, svo og gjörðabók
nefndarinnar.
Mýrdalsþing eru veitt síra Jes Gisia-
syni í Eyvindarhólum.