Ísafold - 11.06.1904, Síða 2

150
Og síldin sveimar mörgum tugum
miljóna saman íyrir utan landstein-
ana. En þó verða útlendingar, Norð-
menn, að færa landinu síld heiman frá
sér, og það jafnvel þá síld, sem þeir
hafa aflað við íaland, og selja hana
fiskímönnum vorum í beitu.
Vér höfum 36 alþingismenn og geyai-
stórt stjórnarráð svo nefnt, um 20
sýslumenn og bæjarfógeta, eins marga
amtsráðsmenn, um 360 hreppstjóra og
sý8lunefndarmenn, og fram undir 1000
hreppsnefndarmenn; þar að auki um
140 presta og prófasta, meira en ðOO
héraðsnefndar- og sóknarnefndarmenn,
og ógrynnin öll af kennurum, búfræð-
ingum, búnaðar-ráðunautum, milliþinga-
ráðunautum, og fl. og fl. Oll þessi
halarófa á að leiða þessa litlu þjóð til
velmegunar í tímanlegum og andleg-
um efnum.
En hver er árangurinn?
M. Þ
Hugprýði Japana.
Eftirfarandi rseðuávarp flutti japanskur
sjóliðshöfðingi fyrir 70 sjálfboðaliðum, þeim
sem gáfu sig fram til hins voðalega
djarfræðis, að reyna að teppa hafnarmynn-
ið við Port Arthur:
»Börn mín góð! Eg sendi yður þang-
að sem hinn skæðasti dráps-eldur fjand-
manna vorra mun dynja yfir yður. Eg
varpa yður, börnunum mínum, i gin fall-
byssnanna. En trúið mér til þess — ætti
eg sonu sjálfur, þá mundu þeir öfunda yð-
nr, og óhikandi mundi eg láta þá fara með
yður þessa för. Farið, farið, hörn mín!
sýnið fjandmönnum vorum hugprýði þá,
sem til er i landi hinnar upprennandi sól-
ar [Japan]. Ef þér missið hægri hendina,
þá vinnið með hinni vinstri, og ef þér
missið hana einnig, þá vinnið með fótun-
um. Hugsið eftir því, að þér eruð að eins
sjö tigir manna, og að á sérhverjum yðar
hvílir fádæma þolraun, fádæma ábyrgð. Það
er ekki of seint enn — setjist sá aftur,
sem finnur á sér að hann er ekki hinu
mikla ætlunarverki vaxinn. Það er engin
skömm að setjast aftur, en hitt er skömm.
að ráðast i þetta stórræði, ef maður finn-
ur á sér nokkurt minsta hik«.
Þá æptu allir sjálfhoðaliðarnir fram í
ræðuna: »Básai«! (tiúrra-óp Japana) af
hrennandi áhuga, og er lægði háreystið,
hélt forínginn áfram tölunni og mælti:
»Og nú er skipun min til yðar: gangið
út í dauðann, gangið út í dauðann, allir
undantekningarlaust. En þess óska eg, að
ekki verði dauði nokkurs yðar fjandmönn-
nnum til fagnaðar, falli enginn fyrir gýg,
komi dauðinn þá fyrst, er lokið er verkinu.
Eg tæmi ekki skilnaðarskálina með yður í
kampavíni, því ætlunarverk yðar er þess
kyns, að ekki veitir af að hafa hjá sér hug-
ann skýran og ijósan. En skál í tæru vatni
skuluð þér drekka með mér, þér hetjur
fósturjarðarinnar. Yðar skál!
Og nú út i bátana, út í gröfina, sem í
vændum er. Básai! hásai!«
Það er kunnugt, að stórræðið hepnaðist;
en helmingur fullhuganna lét lifið.
Forspjallavísiudapróf leystu af
hendi við prestaskólann í fyrra dag þeir
Björn Stefánsson með dáv. -j-, Lárus Sig-
urjónsson. með dáv., og Ólafur Þorsteins-
son með dável -j-. Ólafur er læknaskóla-
námsmaður; hinir prestaskóla.
Gufuskip Saga (260, Ammundsen),
kom í morgun frá Leith með ýmsar vörur
til verzlunar Edinhorg.
Straiidferðabatarnir, Hólar og
Skálbolt, lögðu á stað i gær morgun héð-
an umhverfis land hvor i sina átt sam-
kvæmt áætlun. Fjöldi fólks fór með þeim.
Þess á meðal var póstmeistarinn, líklega í
umsjónarferð, augnlæknir Björn Ólafsson i
augnlækningaferð, sira Eiríkur Briem
skemtiferð kringum land, nokkrir af amts-
ráðsmönnunum vestan, o. fl.
Sæluluís á Skeiðarársandi.
Konsúll D. Thomsen hór í bæ sendi
eða lét senda með Hólum í gær austur
í Vík smið, Svein Sveinsson trósmið, með
efni í sæluhús, sem hann ætlar að láta
reisa á Skeiðarársandi, skamt frá Irig-
ólfshöfða, handa skipbrotsmönnum, er
kynnu að verða til í þeim öræfum, þótt
lífs hefðu á land komist, svo sem dæm-
in eru til. Húsið á að verða 6x6 áina,
og 3—4 álna hátt, með skáþaki, og er
ætlasttil, að þar komist fyrir 14 manns,
í þilrekkjum, eins og í skipi, með rúm-
fötum. Þar á og að hafa geymt hálfs-
mánaðar vistir handa svo möigum mönn-
um, svo sem niðursoðin matvæli, brauð,
feiti, hrísgrjón, te, sykur, salt, steinolíu,
lampa, kertaljós, dálitla suðuvél, eld-
húsgögn og borðáhöld, dálítinn lyfjaforða
og umbúðir um sár eða meiðsli, ritfæri,
saumatæki, spil, smíðatól og við, dá-
litla fleytu (til þess að komast yfir á
eða vatn), tjörutunnu, sem kveikja
má í og arera af vita. Þetta er alt
upp talið í grein í Berlingi 26. fyrra
mánaðar. Þar segir og, að hafa eigi
þar einnig landsuppdrátt á sínum tíma,
þegar mælingum herstjórnarráðsins er
lokið, og búið er að fá fulla vissu um
afstöðu blettsius, þar sem sæluhúsið
stendur, og loks prentaðan leiðarvísi á
ýmsum málum, um það, hvort skuli
stefna til að komast til bygða.
Matvælin m. fl. hafði gufusk. Perwie
meðferðis núna til Víkur. Þaðan á að
flytja það alt og efnið í húsið austur
á Skeiðarársand á hestbaki 4—5 dag-
leiðir. Þarf undir það allt um 50
hesta.
Svo segir og í fyrnetndri Berlings-
grein, að reisa eigi merki víðsvegar með
sjó fram þar um öræfin, er bendi í átt
til sæluhússins. Ekki er þess getið,
hvort það eigi að vera stengur eða
vörður.
Þetta getur sjálfsagt orðið að góðu
liði, ef hepni er með, og er virðingar-
vert mjög af einstokum manni og höfð-
inglegt, að leggja í slíkan kostnað af
sjálfs sín rammleik.
Stjórnarniðupsetan
°g
Landsbankaseðlarnir
Eitthvert fíflsku-raus og illindi kvað
stjórnarniðursetan vera með í gær úr
því, sem ísafold sagði frá um daginn
af viðtökum þeim, er margir fengu í
Hlutabankanum fyrata daginn, sem
hann var opinn, þeir er þangað komu
með Landsbankaseðla og vildu fá fyr-
ir þá Hlutabankaseðla. þar stóð, að
margir hafi fengið það svar hjá starfs-
mönnum bankans, »að ekki hlýddi að
láta innleysanlega seðla fyrir óinn-
leysanlega*.
Auðvitað hefir skepnan ekki getað
lesið þetta rétt, og þá fengið út úr
því alt annað en þar stendur.
|>ar stóð hvergi (í ísafold), að n e i t
að hefði verið að láta seðlana nýju í
skiftum fyrir gamla, þ. e. Landsbanka-
seðla, heldur að eins, hver u m m æ 1 i
hefði verið um það höfð. Raunar
v a r mörgum neitað, að minsta kosti
framan af, nema þeir kæmi með gull
eða silfur eða innleysanlega seðla.
|>að eru nógir vottar að því. En ísa-
fold lét þess samt ógetið, vegna þess,
að ymsir fengu býttað seðlunum við-
stöðulaust og fá enn að svo stöddu.
En vitanlega er það tóm greiðvikni
af Hlutabankans hálfu. Hvorki hann
né neinn annar er skyldur að
b ý 11 a seðlum fyrir seðla, hvort held-
ur er innleysanlegir eða óinnleysan-
legir. það g e r a flestir vitanlega, ef
þeim er það bagalaust. J>á er það
eins og hver annar smágreiði. Hér
eru að svo komnu óinnleysanlegir
seðlar flestum jafngóðir innleysanleg-
um, og eru þeir þá auðvitað ekki að
amast við þeim. En svo erumsuma,
að þeir hafa alls ekki sama gagn
af hvorutveggju seðlunum. Og þeim
er alls ekki láandi, þótt þeir vilji þá
síður, sem eru óiunleysanlegir. það
er sök sér, þó að þeir séu þar að auki
miklu, miklu ljótari. það á helzt
ekki að vera að skifta sér af því. En
hætt er við, að margir geri það nú samt.
Hér er og var um daginn a ð e i n s
verið að tala um skifti á þessum 2
seðlategundum, en alls ekki um lög-
mælt gjaldgengi þeirra.
það kemur ekki því máli við minstu
vitund, og þarf alveg sérstaklegan aula-
skap til þess að blanda því saman
hvorutveggju.
Menningarbragur Japana.
Það er ekki hermentin ein,sem Japanar hafa
numið af Evrópu-þjóðum; þeir hafa einnig
úhuga ú því að kynna sér hókmentir þeirra
og færa sér það í nyt, sem bezt er í þeirri
grein. Frá því hefir Japani nokkur, Ktichi
Kancko, skýrt nýlega í Harpers Weekly, og
tekið þar fram, hverja rithöfunda löndum
hans þykir mest um vert. Af enskum rit-
höf. i óbundnu máli hafa þeir mestar mæt-
ur á Carlyle og Macaulay, Stuart Mill og
Herhert Spencer, en af enskum skáldum þyk-
ir þeim mest varið i Shakespeare, Milton
Byron og Tennyson.
Kunnátta i útlendum málum er talsvert
almenn. Þar er kend í hinum æðri skól-
um enska, þýzka og franska, svo að
mentuðum Japönum veitir ekki erfitt að
lesa bækur á þessum aðaltungumálum
Norðurálfunnar. En auk þess eru Japanar
teknir að þýða rit merkra Evrópurithöfunda
á sitt mál, og fer það óðum i vöxt; meðal
þeirra rita eru leikrit eftir Shakespeare,
skáldsögur eftir Goethe, Dickens, Yictor
Hugo, Zola, Dostojevski, Tolstoj, Maurus
Jókai, o. fl. Þá þekkja Japanar og skáld-
rit Ihsens og Björnsons, og Nietzche, heim-
spekinginn, og þykir þeim allmikið til
hans koma, pólska skáldið Sienkiewicz o. fl.
Það er hálfskoplegt, segir höf., þegar
sumir eru að tala um háska þann, er
Norðurálfu-siðmenningunni standi af »gula
kyninu«. Það er belzt liklegt, að þjóð sem
er á svona lagaðri framfarabraut, muni
flæða yfir Norðurálfuna eins og Húnar og
Mongólar forðum; að einhver japanskur
Attila eða Tamerlan muni fara yfir löndin
með háli og hrandi eða að Vllhjálm-
ur ÞýzkalandskeÍBari þurfi að hervæðast
með allar sinar hersveitir til að berjast við
Asiu-siðleysingjana, eins og Sankti Georg
við drekann. Það er kunnugt, að keÍ6arinn
gerði fyrirmyndun þeirra stórtíðinda á eig-
inhandar uppdrætti fyrir nokkrum árum.
Eftirmæli.
Hinn 17. april næstl. andaðist merkis-
konan Helga Arnadóttir á Syðra-
Vatni, ekkja Hjálms sál. Péturssonar, sem
i mörg ár var alþingismaður fyrir Mýra-
sýslu.
Helga sál. var fædd 17. júlí 1832. For-
eldrar hennar voru Árni Einarsson bóndi á
Bjarnastöðum i Hvitársiðu og kona hans
Þuriður Þorsteinsdóttir. Með foreldrum
sinum fluttist hún vorið 1835 að Guðna-
bakka i Stafholtstungum, og siðan, 1839,
að Kalmanstungu; þar misti hún föður sinn,
er druknaði 1841 í Hvitá á Bjarnavaði.
Eftir það dvaldist hún hjá móður sinni til
vorsins 1854, er hún fluttist að Norðtungu;
þar giftist hún 10. júni s. á. Hjálmi Pét-
urssyni; þar bjuggu þau 20 ár, en fluttust
siðan að Hamri í Þverárhlið og bjuggu
þar til vorsins 1892; þá brugðu þau búi
og fluttust að Syðra-Yatni i Skagafirði til
tengdasonar þeirra, Konráðs bónda Magn-
ússonar og Ingibjargar dóttur þeirra; hjá
þeim var hún til dauðadags, og þar and-
aðist maður hennar 5. mai 1898.
Af 15 börnum þeirra, sem öll eru vel
gefin, lifa nú að eins 8. Helga sál. var
gædd miklum og góðum hæfilegleikum bæði
andlegum og likamlegum. Hún var mjög
tíguleg i sjón, og meðan hún var i blóma
lifsins, bótti hún bera af öðrum konum I
sinu héraði, bæði að andlegri og líkam-
legri atgervi. Hún hafði til að bera mikla
ráðdeild og fyrirhyggju, skarua dómgreind,
þrek og dugnað og áhuga i verki köllunar
sinnar, og þessum góðu hæfileikum beitti
hún kostgæfilega sér og öðrum til heilla.
Og siðast en ekki sizt má geta þess, að
hún var kona trúuð, guðhrædd og hrein-
hjörtuð. Börnum sinum var hún ástrik
móðir og manni sinum hin bezta eiginkona,
enda elskaði hann hana og virti sakir
mannkosta hennar, og taldi það sina mestu
hamingju, að eiga hana að förunaut á æfi-
leiðinni. Það bar ekki allsjaldan við, að
hún var gleggri og fijótari en hann að sjá
hvað bezt átti við, ekki síður i almennum
málum en hinum. En ráðdeild hennar og
fyrirhyggja, þrek og atorka hennar lýsti
sér einkurn í allri hús- og bústjórn hennar,
er oft lá eingöngu á hennar herðum, með-
því að maður hennar var um 30 ára skeið,
af samverutima þeirra hjóna meira og
minna viðriðinn öll almenn mál í sínu hér- ,.
aði: i sýslunefnd, hreppsnefnd, á alþingL
i amtsráði og við hreppstjórn. Gegnir það
mikilli furðu, hve mikln hún fekk afkastað,.
ekki sízt er hún varð þar á ofan mikinn
hluta æfinnar að striða við megna van-
heilsu. En hún sigraði erfiðleikana, fátækt
og annað, og leiddi dagsverkið til lykta
með sóma. En það, sem einkum veitti
henni styrk, var trúin á guð og stöðug
bæn til hans, sem »veitir mátt og megn að
stríða«.
Hér er þvi eftir að sjá merkri og mikil-
hæfri konu. S.
------ — ■ — -------
Svar tll Jóns Ingimundssonar
á Brekku. Mér datt i hug, þegar eg
las i Isafold svo kallaða »leiðrétting« Jóns
Ingimundssonar á grein minni í ö tb). s.
bl. um bæklinginn og lögtökin, að ekki
væri viðvaningslegur snúninguriun. Hann
er ekkert að fitla við, að hann muni ekki
til þess, að hann hafi sagt við mig það,
sem eg hafði eftir honum i áminstri grein.
Haun segir blátt áfram, að það séu ósann-
indi. Það er augljóst, að hann man eftir,
að enginn heyrnarvottur var að samtali
okkar, og veit því, að eg get ekki með
vottum rekið þessi ósanniudi ofan í hann.
Eg verð því að leiða likur aðþvi, hvort
okkar muni vera trúverðugra, með því að
sýna fram á það, hve sannleiksástin er
rikjandi bjá honum. Hann hefir þolað dóm
og sektir fyrir ósannindi sín, já meira að
segja þau ósannindi, sem hann hefir boðið eið
út á. Þetta eitt ætti að vera nóg. En úr þvi
út í það er komið, að sýna manninn, þá
ætla eg lika að birta bréfkafla frá honum
til min, sem var svar upp á bréf frá mér,
svo látandi: .... »Þér eyuð í bréfi yðar að
minna mig á vottorðsmálin, og afleiðing-
ar þeirra. Mér dettur ekki í hug að bera
á móti því, að þau leiddu mikið ilt af sér.
En það get eg sagt yður, að meira ilt
leiddu þau orð af sér, sem bróðir yðar sira
H. hafði um þá Sigurð sál. og Guðmund
sál. eftir að þeir voru komnir í gröfina,.
og þau órð gdfu tilefni tilvottorðsmál-
anna, enda voru þaurituð undan þeim.«
Þessi orð, sem Jón talar um i þessum
bréffcafla, voru viðhöfð i varnarskjali H...
bróður mins i kofamálinu fræga, og eru
skrifuð 52 dögum eftir að vottorðin
eru skrifuð. Eg hef sent Jóni útdrátt
úr dómsmálabókinni hér við landsyfirrétt-
inn til að sýna bonum þessi ósannindi
hans
Tilgangur minn með að hirta á prenti
munnmæli Jóns var að eins sá, að sýna
fram á, að Núpsveitungar væru ranglega
nefndir höfundar þessara ritsmíða, þvi eg
trúði honum til þess að þeir ættu engan
þátt í þeim, heldur væri það gamli músa-
gangurinn i siðferðissá þeirra.
Hvað lögtaksfréttina snertir, þá vona eg
að hver heiðvirður maður líti svo á, að það
er enginn sómi fyrir sóknarbandsleysingj-
ana i Núpasveit, að halda því á lofti og
gera að blaðamáli, að þeir þrjózkist við
að greiða lögboðin gjöld, svo hlutaðeigandi
embættismaður þurfi aðstoð lögreglunnar
til að ná þvi, sem honum ber með réttu.
Pivik 25. mai 1904. Guðrún Björnsdóttir.
Gufnskip Esbjerg (255, Söeberg),
aukaskip frá Samein. gufuskipafélagi, kom
hingað miðvikudag 8. þ. m. beintfrá Khöfn,
blaðið ýmsum vörum til kaupmanna, þeim
er Laura hafði ekki komist með þaðan.