Ísafold - 02.07.1904, Síða 2

174
sér Defndarmenn, þá munda þeir þó
fara að verða hvimpnir, ef þeir heyrðu
nefnda s a k a-málsrannsókn. En þeg-.
ar hann síðan t i 1 k y n n i r ályktun-
ina sakbornÍDgi, þetta líka lítið hreyk-
inn yfir að hafa getað teymt sýslu-
nefndina svona langt, þ á er orðið
iréttarrannsókn« orðið hjá honum að
»sakamálsrannsókn«. Hann veit, að
það er þ á óhætt. Hann veit og það,
sem er, að orðin þýða hið sama bæði
1 raun réttri, eins og stendur í kær-
unni. En sakamálsrannsókn er bragð-
meira í munni, raeira svalandi.
Frá »glæp« hreppsnefndar-oddvitans
og hreppsnefndarinnar var skýrt í
ísafold 11. f. m. það er fjarstæða
og athlægi, að tala þar um glæp, er
við eigi sakamálsrannsókn. f>að getur
engum efa bundið verið, að sýslumað-
ur veit, að þar er hann að ofsækja
saklausan mann, saklausan af öllum
glæpum.
Hitt veit hann líka, að 38. gr. sveit-
aratjórnarlaganna, sem hann er að
veifa framan í sýslunefndarmenn, veit-
ir all8 enga heimild til sakamálshöfð-
unar. Ekki g e t u r slík heimild fal-
ist í orðunum: »skal hún (sýslunefnd-
in) gera þær rácstafanir sem með þarf
í þessu efni«, meðal annars vegna
þess, að setningarnar, sem á eftir
koma, sýna, a5 þar er verið að herða
á ráðunum, sem beita má við óhlýðna
hreppsnefnd. þar segir þá, að beita
megi þvingunarsektum, ef nauðsyn
b e r t i 1, þ. e. ef hin vægari ráð
duga ekki, þau sem við er átt með
setningunni á undan. En enginn
maður með viti getur kallað saka-
málshöfðun vægara ráð en þvingunar-
sektir. Jafn-fjarstætt er og hitt, að
þetta, »að koma fram ábyrgð á hend-
ur hinum einstöku hreppsnefndar-
mönnum við dómstólana«, geti þýtt
sakamálsrannsókn og sakamálshöfðun,
með því að slíkt hlaut að hafa verið
tekið fram berum orðum, ef sú befði
verið hugsunin. f>að er of alvarlega
nærgöngult mannhelginni til þess, að
heimilt geti verið að öðrum kosti. j?að
sýnir og meðal annars 131. gr. hegn-
ingarlaganna, er leggur embættismissi
við afdráttarlaust og 3 mánaða fang-
elsi að auki í minsta lagi, þótt ekki
geri embættismaðurinn nema að eins
»komi til leiðar eða álykti sakamáls-
rannsókn móti manni, sem hann veit
að er sýkn saka«.
Eáðin, sem sýslunefnd hefir til að
þrýsta hreppsnefnd til hlýðni, eru að
sjálfsögðu að eins umboðsvaldslegs
eðlis. Hún hefir ekkert dómsvald eða
sakamálshöfðunarvald, ekkert vald til
að skipa eða álykta sakamálsrannsókn
einu sinni.
|>að er því síður en svo, að hér sé
nokkur minsti vafi á því, hvað sýslu-
maður hefir verið að gera, er hann
lætur sýslunefndina álykta sakamáls-
rannsókn þá, er hér ræðir um. Og
afleiðingin er auðsæ, svo framarlega
sem halda á uppi lögum í landinu, en
ekki traðka þeim og vettugi virða, er
8vo ræður við að horfa.
Till bera hér beinin.
Hér kom um daginn með Ceres
landi einn vestan um haf frá Dakota,
Jakob að nafni Espolin, eftir 30 ára dvöl
þar vestra, og er nú rúmlega hálfátt-
ræður. Hann er alkominn vestan að
og ætlar til sonar síns, Jóns bónda á
Hólabæ í Langadal; fór héðan norður
í gær með Vestu. Hann er sonur
Hákonar prescs Espolíns, síðast á
Kolferjustað (f 1882), en sonarson
Jóns sýslumanns Espolíns, sagnaritar-
ans fræga (f 1836). Hann man afa
sinn þann að eins; var á 8. ári, þegar
hann dó. Honum vegnaði allvel
vestra, nema fyrstu árin; þá bjó hann
í Nýja-íslandi. f>eir flýðu þaðan brátt
margir landar og suður í Dakota, og
þótti það vera góð bústaðaskifti. Konu
aína lét bann nú eftir fyrir vestan,
hjá dóttur þeirra þar, sem er gift Is-
lendingi í Pembina bæ. Hann vildi
bera hér beinin; segist lengi hafa
hugsað ser það, og vildi nú ekki draga
þá ferð lengur. Veruleg heimþrá seg-
ir hann sé ekki almenn meðal landa
vestra. Hitt tali margur um, að gam-
an væri að koma og sjá gamla land-
ið, snöggva ferð. Hann er allvel ern
og unglegri að sjá en aldur segir til.
Honum virðist kippa nokkuð í kyn
til forfeðra sinna á vöxt og yfirlit.
Skögræktarfél. Reykjavíkur.
f>að hélt aðalfund sinn í Iðnaðar-
mannahúsinu 28. f. m.
Formaður félagsins, Stgr. Thorsteins-
son yfirkennari, skýrði frá gjörðum
þesa umliðið félagsar. Engir nýir hlut-
hafar hefðu bæzt við, en styrkurinn
haldist: 150 kr. frá amtsráði, 200 kr.
úr bæjarsjóði og 200 kr. frá Lands-
búnaðarfélaginu.
Hann gat þess, að 8000 holur befðu
verið grafnar í skógræktarstöðinni síð-
astl. sumar, og að nú hefði verið plant-
að í þær í vor undir tilsjón hr. skóg-
fræðings Flensborg.
f>á hefði og við græðireitinn verið
reistur skúr til skýlis fyrir verkamenn,
geymslu áhalda m. m., er alt gróðrar-
svæðið nyti góðs af.
f>ví næst skýrði gjaldkeri, hr. lyfsali
M. Lund, frá fjárhag félagsins; hagur
þess væri nú sá, að félagið væri með
öllu skuldlaust og ætti í sjóði um 600
kr., er það gæti varið til framkvæmda
sinna á næsta félagsári.
Samkværat ósk formanns skýrði því
næst hr. Flensborg nánara frá, hversu
unnið Íefði verið í skógræktarstöðinni
og hverjar trjátegundir þar hefðu ver-
ið gróðursettar í vor. Gat hann þess,
að yfirleitt stæðu plönturnar vel og
fremur fáar hefðu kulnað út. Hann
gat þess og, að byrjað væri að leggja
veg frá hliðinu að gróðrarreítnum, og
mundi honum vera haldið áfram unz
hann yrði fullgerður.
f>á gat formaður þess, að samkvæmt
félagslögunum ætti einn maður að
víkja úr stjórninni á þessum fundi
eftir hlutkesti. Var þá varpað hlut-
kestí og kom upp hlutur hr. Flens-
borg, en þá var hann endurkosinn í
einu hljóði. Endurskoðarar kosnir
hinir sömu og voru.
Hr. Flensborg hreyfði þeirri ósk, að
Skógræktarfélagið gerði skriflegan samn-
ing um það við stjórn skóggræðslu-
mála íslands, að hún hefði frjáls um-
ráð yfir binum afmörkuðu 2 dagslátt-
um í skógræktarstöðinni næstu 20 ár
gegn því, að fá þær plÖDtur fyrir hálf-
virði úr græðireitnum, er félagið þarf
að nota og græðireiturinn getur í té
látið, og að þeim samningi yrði þing-
lýst.
Kom þá fram tillaga um, að stjórn
félagsins væri falið að gera saming við
stjórn skóggræðslumála íslands í þessa
átt, með þeim skilyrðum, er félags-
stjórnin telur hagfeldust fyrir félagið.
Sú tillaga var því næst borin undir
atkvæði og samþykt í einu hljóði.
Yms tidindi erlend.
Enn af nýju er Tyrkir teknir til sinn-
ar fyrri iðju í Armeníu: að brytja þar
niður kristinn lyð hrönnum saman, karla
og konur, ungbörnog gamalmenni, brenna
bygð, nauðga konum o. s. t'rv. Vígin
skifta mörgum þúsundum, ef ekki tug-
um þúsunda. Þeir vita, Tyrkir, að nú
geta Rússar ekki við smíist. En þeir
hafa satt að segja haft langhelzt við-
leitni á að vernda kristinn lyð í lönd-
um Tyrkjasoldáns, miklu fremur en
vesturríkin, þótt skötnm sje frá að segja
þeim til handa, siðmenningarforkólfuti-
um, er þau þykjast vera.
Stigamenn í Marokko hremdu nýlega
amerískan borgara í Tanger og heimta
stórfé til fjörlausnar honum. Þeir vissu
að Bandaríkjamenn ertt örir og fljótir
að snúa sér við. Enda treystist eigi
soldán annað en að heita þeim að greiða
af hettdi féð. Þó varð nokkur dráttur
á því, og sendu þá Bandamenn herskip
til Tanger til áréttingar. Ekki var
maðurinn laus orðinn þó úr klóm stiga-
manna, er síðast fréttist.
Yfir stendur enn Dreyftismálið á
Frakklaudi. Þar er talið uppvíst orðið
um að borið hafi verið fé á vitni þau,
er báru í málum fyrir rétti í Rennes
1899; en þar var Dreyfus sakfeldur af
nýju, svo sem kunnugt er. Fé þetta á
að hafa verið tekið úr sjálfri ríkisfjár-
hirzlunni, eftir ráðstöfun embrettismanna
í fjármálaráðaneytinu. Þar kom dómari
í yfirrótti í París, þeim er málið hefir
nú til meðferðar, að manni, sem var að
skafa út úr reikningsbók einhverjar fjár-
greiðslur frá þeim tíma, til þess að
saman bæri við framburð hans. Sá heit-
ir d’ Autriche og er bókari í hermála-
ráðaneytinu. Honum var snarað í varð-
hald.
Frakkar hóldti 7. f. m. minuingarhá-
tíð mikla í Rúðu (Rouen) í Norðmandíi
í mitiningu þess, að liðiu eru lOOOár síðan
er þar kom Gönguhrólfur Röguvalds-
son Mærajarls og gerðist þar höfðingi.
Hann var forfaðir Rúðujarla og Ettglands-
konttnga síðan, þeirra Vilhjálms bast-
arðs og hans niðja.
Mikil afmælishátíðarbrigði voru um
Bretaveldi víða 3. f. m., af því að þá voru
liðitt 100 ár frá fæðing Richard Cobdens,
hins mikla verzlunarfrelsispostula Breta,
er sérstaklega er þakkað afnánt korn-
tollsins brezka 1846. Því þakka Bret-
ar mjög efnaleg þjóðþrif þau, er þar
efldust í landi eftir það, og yfir höfuð
meginreglu þeirri um algert verzlunar-
frelsi, er hann barðist fyrir og hatts
samverkamenn, en nú hamast Chamber-
lain í móti, og vill fá landa sína til að
ganga alveg af þeirri trú, en tekst von-
andi ekki.
Bandamenn herða enn á skilyrðum
fyrir innflutningi þangað vistferlum.
Þar má nú enginn stíga fæti á land til
bólfestu í Bandaríkjunum, nema hann
eigi 10 dollara minst í peningum, auk
farareyris þangað sem hann ætlar.
Kvenfundur allsherjar var haldinn í
Berlín 1 öndverðum f. m., með fullrúum
frá flestum mentalöndum heirns. For-
seti frú Susan B. Anthony, frá Banda-
ríkjum í Norður-Ameríku, mikill kven-
skörungur og kvenfrelsispostuli, nær
hálfníræð að aldri. Þar var á fundin-
um stofnað alhelmsfólag kvenna, eráað
berjast fyrir því, að konur fá hvarvetna
jafnrétti á við karlmenn um kosningar-
rétt á löggjafarþing og í héraðsstjórnir.
Dótturdóttir konungs vors ein, Alex-
andra, dóttir Þyri prinzessu og hertog-
ans af Cumberland, giftist 7. f. mán.
í Meclenburg-Strelitz, Friðrik F ra:izr.
bróður Alexandrínu, er á Christian
Danaprinz Friðriksson konungsefnis.
Dáinn er nýlega í Kaupmaunahöfn
auðmaðurinn Augustin Gamél etazráð,
kaffisali, nafnkunnur fyrir örlæti við
norðurheirnskauts-landkönnuði, svo sem
helzt þá Hovgaard, (Dijmphna) og F'rið-
þjóf Nansen, er hann gekk yfir Græn-
landsóbygðir þverar. Hann styrkti og
einu sinni nokkuð dr. Þorv. Thoroddsen.
Fjölgun niamikynHÍns
á 19. öld
Tölu manukynsins á öllum jarðar-
hnettinum vita menn enn svo ógjörla,.
að skakkar 100 miljónum af eða á
um skoðanir helztu hagfræðinga í
þeirri grein.
Sænskur maður, er um það mál
hefir ritað nýiega og Gnstav Srmd-
bárg heitir, gerir heímslýð allan nú
1640 miljónir.
Honum telst til, að fyrir 100 árum,
f upphafi 19. aldar, muni heimsbygg-
jar hafa verið um 1000 miljónir.
þeim hefir þá fjölgað ákaflega öldinæ
sem leið, langtum meira heldur
en dæmi eru til alla heims tíð.
Glegst vitum vér um mannfjölda þá
í Norðurálfu, Vesturheimi og Eyálfu.
Hann var í upphafi 19. aldar um 224
miljónir, en 556 miljónir í aldarlokin.
Mjög nærri réttu lætur það, að
Norðurálfubúar hafi verið fyrir 100
árum 187 miljónir, en 400 miljónir í
aldarlokin.
Fæðst höfðu á öldinni þar 1045
miljónir, en dáið 808 miljónir. Af-
gangurinn verður þá 237 miljónir.
Brottflutningar úr álfunni er talið að
numið hafi 34 miljónum, en 10 milj-
ónir fluzt inn i hana úr hinum álf-
unum.
Norðurálfulýður skiftist í 3 höfuð-
þjóðkvíslir. þ>að eru Rómanar, Ger-
manar og Slafar. Sumir kenna þær
við nornirnar Urði, Verðandiog Skuld.
|>að er með öðrum orðum, að hinar
rómönsku þjóðir eru þjóðir hjáliðna
tímans, germanskar þeirrar tíðar er
yfir stendur, og slafnesku þjóðirnar
höfuðkynstofn ókomna tímans. Mjög
mundu þó flestir hafa verið því ósarn-
dóma í upphafi 19. aldar. |>á var
Verðandi sú norn, er Frakkar helg-
uðu sér öllum þjóðum framar. þ>á
bar mest á þeim allra þjóða. f>á réðu
hugsjónir þeirra mestu í heiminum.
f>á var Napoleon mikli í sem mestum.
uppgangi.
En nú verður ekki fyrir það þrætt,
að rómönsku þjóðirnar eru teknar að
síga heldur aftur úr, en Germanar
láta nú mest á sér bera og ráða mestu
í heiminum nú á tímum. En höfuð-
kyn germanskra þjóða eru f>jóðverjar
og Engilsaxar. þeirra eru þó Engil-
saxar miklum mun fjölmennari.
Slafneskar þjóðir þykir mörgum
sem sé heimsins upprennandi kynslóð
og muni eiga fyrir sér að skipa önd-
vegi á ókomnum tíma.
þessar 3 þjóðakynkvíslir voru álíka
fjölmennar fyrir 100 árum, um 60
miljónir hver um sig.
En í aldarlokin voru slafnesku þjóð-
irnar orðnar 160 miljónir, hinar ger-
mönsku 145, en rómanskar þjóðir ekki
nema 95.
Slafarnir hafa haft sig þetta fram
úr hinum. Skriðið varð mest á þeim
eftir 1860; það var í þann mund, er
bændaánauðin var úr lögurn numin á
Rússlandi.
Viðkoman var það ör með Slöfum
á öldinni sem leið, að fæðiugar námu
46 á þúsund að meðaltali alla öldina..
Með Germönum var meðalfæðingatal-
an 35 á þúaund alla öldina, en var