Ísafold - 30.07.1904, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinni eÖa
-tvisv. í vikn. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eÖa
l‘/s doll.; borgist fyrir miðjan
’úlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sá til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslnstofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXXI. árg.
Reykjavík laugardaginn 30. júlí 1904
50. folad.
I. 0. 0. F. 86859
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjum mán. kl. 11—1 í spitalannm.
Forngripasafn opið mánnd., mvd. og
ld. U—12.
Hlutabankinn opinn kl. 10—3 og
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjnm degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fnndir á hverju föstndags- og
Eunnudagskveldi kl. 8'/2 síðd.
Landakotskirkja. Gnðsþjónusta kl. 9
ng kl. 8 á hverjum helgnm degi.
Landakotsspitali opinn fyrir sjúkravitj-
■endnr kl. 10‘/3—12 og 4—6.
Land.sbankinn opinn hvern virkan dag
ki 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtnd.
og ld. kl 12—1.
Ndttúrugripashfn, í Yesturgötu 10, opið
i sd. kl. 2-3.
Tannlœkning ókeypisiPóstbússtræti 14b
1. og 3. mánnd. hvers mán. ki. 11—1.
Af ófriðinum.
Fyrra sunnudag, 17. þ. m., stóö all-
mikill bardagi með Kússum og Japön-
um í Motien-skarði í Mandsjúríu. Það
er í fjöllum þeim, er Japanar eiga yfir
að^ sækja á leiðinni til Líaó-Yang, meg-
instöðva Kuropatkins. Rússar höfðu
hrokkið þaðan undan Japönum snemma
í mánuðinum, og ætluðu að vinna skarðið
aftur, en unnu ekki á og mistu um
2000 manna, að Japanar segja. Af
Japönum eiga að hafa fallið eða sárir
orðið 300 manna.
Þetta er hin 4. meiri háttar landorusta
í þessum ófriði, og hafa Japanar reynst
þar jafnsnjallir sem fyr, en líklega
í fyrsta skifti, sem þeir hafa verið fá-
liðaðri en Rússar. Hinar orusturnar er
sú við Yaluelfi 1. maí, við Nan-tsjan eða
Kin-tsjá 25. maí, við Telissú 15. maí
og svo þessi í Motienskarði 17. júlí.
Það er Kuroki hershöfðingi, sem unnið
hefir fyrstu og síðustu orustuna, en
Oku hinar tvær, suður á Líaótungskaga.
Ensk blöð dást enn mjög að hreysti
og herkænsku Japana, í þessari síðustu
orustu. Kuroki hafi styrt bardaganum
af mestu snild. Hann vilti sjón fyrir
Rússum um, hvar Japanar höfðu meg-
instyrk sinn, og veitti þeim atgöngu
þar, er sízt höfðu þeir við búist og þeir
hófðu ekki fallbyssur sínar viðlátnar.
Hann átti nú örskamt eftir vestur að
Líaó-Yang, þar sem Kuropatkin situr.
Aðrar sveitir af liði Kuroki sunnar
betur höfðu barist dagana á eftir, í
hinni vikunni, við Rússa þar, og veitt
betur. En af því eru óljósar fréttir.
Suður á Líaó-tungskaga sækir Oku
hershöfðingi norður eftir áleiðis til Lí-
aó-Yang með nokkuð af sínu liði; hitt
sækir að Port Arthur landmegin. Hann
vann þar af Rússum borgina Kaiping
norðan til á skaganum 8. þ. m., eftir
allharða orustu. Rússar hörfuðu undan
norður á leið.
Fám dögum síðar vann Oku af Rúss-
um aðra borg þar nærri, sem heitir
Inkov, og er hafnarbær frá Níu-tsvang,
við botninn á Líaótungflóa.
Miðja vegu milli þeirra Oku og Kur-
oki sækir Nodzu hershöfðingi fram í
móti Kuropatkin með 3. herinn Japana.
Vita menn ógjörla, hvað honum vinst.
Stórrigningar þar í Mandsjúríu tefja
för fyrir Japönum. Þeim miðar því
seint áfram, enda fara að öllu gætilega.
Mælt er, að stjórnin heima í Péturs-
borg só tekin að verða smeyk um Kur-
opatkin, að Japönum takist að koma
honum í úlfakreppu, eða sitja fyrir hon-
um, ef haun ræður af að halda undan
norður í Múkden.
Suður við Port Arthur skríður ekki
til skarar að svo komnu. Japanar
sækja borgina bæði af sjó og landi.
Talað um harða atlögu að henni 11.
þ. m. Þar lamaðist einn bryndreki
Rússa, Novik. En á landi eiga Rússar
að hafa mist þann dag 1000 manna.
Fám dögum áður, 8. þ. m., lögðu 4
tundurbátar japatiskir að höfninni í
Port Arthur. Rússum tókst að skjóta
2 þeirra í kaf, en 2 komust undan,
annar skemdur þó.
Japanar mistu 8. þ. m. eina bryn-
snekkju sína, Kajmos, í Talienvanflóa,
úti fyrir Dalny; hún rakst á tundurdufl
og sökk. Fátt manna druknaði (16).
Flotadeild Rússa í Vladivostock var
enn horfin þaðan í fyrri viku og vissi
enginn hvert. En grunur á, að hún
hefði nú haldið austur fyrir Japan og
stefnt þar suður með landi, til sjálfs
höfuðstaðar Japana og keisaraseturs,
Tokio. Þar hafði heyrst eigi alifjarri
skothríð mikil fyrra föstudag og þótti
líklegast, að þar mundu strandvirki
Japana tekin til að skjótast á við her-
skip Rússa, þessa flotadeild. Það er
djarft í ráðist af Rússum, ef þetta
er satt.
Snemma í mánuðinum lögðu 3 skip
rússnesk af sjálfboðaliðsherflota svo
nefndum í Svartahafi suður þaðan um
Sæviðarsund og áleiðis austur um Suez-
skurð út í Rauðahaf. Þar tóku þau
ensktgufuskip, farmskip mikið, er heit-
ir Malacca, og var á leið austur í Yoko-
hama í Japan, og hafði innanborðs mik-
ið af skotfærum. Rússar töldu víst, að
þau væri ætluð Japönum, og ætti því
engan rétt á sér að alþjóðalögum; þau
banna hlutlausum ríkjum að miðla slíku
þeim, sem í ófriði eiga. En Bretar
kváðu farminn ætlaðan herskipaflota
þeirra sjálfra í Kyrrahafi. Rússar skip-
uðu Malacca sínum mönnum og sneru
því aftur á leið, til Sebastopol við
Svartahaf; þar skyldi heyja yfir því
skipstökudóm. Þess þarf ekki að geta,
að Bretar mundu eigi láta sér þetta
vel líka. Gengu hörð skeyti og tíð út
af því milli Lundúna og Pétursborgar.
Stappaði nærri um eitt skifti, að Bret-
ar mundu láta herskip sín í Miðjarðar-
hafi fara og hremma Malacca þar úr
klóm Rússa. En horfur á því síðast
(fyrra laugardag), að Rússar mundu
slaka til, sleppa skipiuu og bjóða bæt-
ur fyrir.
Um. það eru gamlir samningar með
stórveldum álfunnar, frá því eftir
Krímstríðið, að eigi megi nokkurt út-
lent'herskip (þ. e. ekki tyrkneskt) fara
um Sæviðarsund að þeim fornspurðum.
Rússar höfðu hór beitt þeim brögðum,
að láta fyrnefnd 3 sjálfboðaliðsherskip
hafa á sór kaupfarsgervi. En er út
kom í Miðjarðarhaf, brugðu þau upp
gunnfána og fóru þá eigi dult með
framar, að þau höfðu fallbyssur nógar
innanborðs og annan vígbúnað. Skip
þessi 3 heita Orel, Smolensk og St.
Petersborg. Slík »herskip« segja Bret-
ar (og aðrir) að eigi engan rétt á sér,
og hóta að fara með þau eins og vík-
ingaskip, ef annað eins verði oftar
leikið.
Þessi sömu skip tóku og um sama
leyti þýzkt farmgufuskip í Rauðahafi,
Scandia, frá gufuskipa.fólagi í Hamborg.
Þóttust hafa fundið þar forboðinn varn-
ing, ætlaðan Japansmönnum. Löglegt
er það, ef sakborningur verður sannur
að sök fyrir skiptökudómi. Ella liggja
við fullar skaðabætur. Svo fór um
enskt gufuskip, er Cheltenham heitirog
Rússar tóku austur í Japanshafi eða þar
um slóðir 8. þ. mán. og fóku með til
Vladivostock. Það hafði meðferðis
járnbrautarteina o. fl., er var ætlað
Japönum. Það dæmdi skiptökudómur
þar forboðinn varning í hernaði og
gerði upptækan.
Smolensk, eitt af fyrnefndum sjálf-
boðaliðsherskipum Rússa, tók og fyrra
mánudag (18.) þyzkt póstgufuskip
Prinz Heinrich, í Suez-skurði, og gerði
þar upptækt mikið af póstsendingum,
er fara áttu austur í Japan.
Suðuriuúlasýslukosningin
sú í fyrra, ein af fleirum meingöll-
uðum, er meiri hluta sköpuðu á þingi
þá, sællar minningar, hefir nú verið
rannsökuð af rannsóknardómara (sýslu-
manninum í Norðurmúlasýslu?) og sú
orðið niðurstaðan, eftir því sem segir
frá í Norðurl., að sá sem talinn var
rétt kjörinn með 1 atkvæðis mun og
látinn hafa sæti á þinginu 1903, Gutt-
ormur Vigfússon, hefir fengið 5 lögleg-
um atkvæðum f æ r r a en sá, er þá
var látinn hafa beðið lægra hlut, Axel
V. Tulinius sýslumaður.
»Að sjálfsögðu ber því að telja Axel
V. Tulinius 2. þingmann Sunnmýlinga
það sem eftir er af þessu kjörtímabili«,
segir Nl.
En það mun þó vera sjálfsagt í
þeirra einna augum, sem ætlast til að
lög og rétturráði skilmálalaust úrslitum
svona máls sem annarra yfirleitt.
En hvernig fór í fyrra um Stranda-
sýslukosninguna ?
Hafði þar ekki verið framið sæmi-
lega skýlaust lagabrot?
Og hvað gerði meiri hluti þingsins
úr því?
Misfellurnar á kosningunni í fyrra í
Suðurmúlasýslu, sem uppvíst hefir
orðið um, eru þær, a ð kosið hefir
verið eftir eintómum ógildumkjörskrám,
nema einni, þ. e. eftir kjörskrám þeim
úr öllum hreppum sýslunnar, sem
gengu ekki í gildi fyr en nær mánuði
eftir kjördag, og a ð auk þess var
kosið eftir nokkurum kjörskrám, sem
voru allar ólöglegar, sumar búnar til
sjálfan kjörfundardaginn!
|>ó var höfð um leið hliðsjón á hin-
um réttu, gildu kjörskrám, og þeir
látnir kjósa, sem þar stóðu umfram
þá, er vor á hinum kjörskránum.
Eftir gildu kjörskránum fskk Tul-
inius sýslumaður 98 atkv. og Gutt-
ormur 97. En af atkvæðum Guttorms
voru 4 ólögleg, og hafði hann því að
réttu lagi að eins 93 atkv., en Tulin-
ius 98.
En séu talin atkvæðin, sem greidd
voru bæði eftir hinum gildu kjörskrám
og þeim, sem ekki voru gengnar í
gildi, heldur áttu að gilda næstu ár
á eftir, en öll ólögleg atkvæði dregin
frá, þá kemur það fram, að atkvæða-
munurinn er 11. Tulinius hefir þá
fengið 112, en Guttormur 101.
Mælt er, að Guttormi hafi verið
kent það ráð, ef hann treysti eigi
fyllilega þinginu, þ. e. meiri hlutanum,
til að löghelga kosningu sína áfram
jafnt sem áður fyrir þessa smá-
g a 11 a, að leggja nú niður þingmensku
og eiga undir, að sér lánist að krækja
í kjör við aukakosningu þá, er þá yrði
látin fram fara. En bæði er nú nokk-
ur tvísýna á því, og hitt þó lakara,
að sá getur trauðla lagt niður kosn-
ingu, sem aldrei hefir kosningu hlotið.
Enginn getur fargað því frá sér, sem
hann hefir aldrei átt.
Eina ráðið til að fá nýja kosningu
fyrirskipaða í Suðurmúlasýslu virðist
vera það, að ninn löglega kjörni þing-
maður, A. V. Tulinius sýslumaður,
leggi niður þingmensku.
Líklega þarf fyrir hvorugu ráð að
gera.
Meiri hlutinn, sem nú ræður lögum
og lofum á alþingi, verður að vera
sjálfum sér samkvæmur. Hann lét í
fyrra hinn löglega kosna þingmann í
Strandasýslu sitja heima, en ólöglega
kosinn mann skipa sæti hans á þingi.
Hvað er eðlilegra en að gera ráð
fyrir, að alveg eins þurfi hann að fara
með þetta kjördæmi: láta hinn ólög-
lega kjörna flokksmann sinn, Guttorm
Vigfússon, sitja áfram á þingi, en
þann vera kyrran heima, sem nú reyn-
ist hafa verið löglega kosinn?
Björnsons fyrirlestrarnir
er ráðgert að fluttir verði hér í ISn-
aðarmannahúsinu í næstu viku áliðinni
eða kringum helgina þá. Fyrirlestra-
maður, O. P. M o n r a d prestur, sem
hér kom í gær meði Tryggva kongi, er
kvefaður nokkuð svo eftir ferðina.
Síra O. P. Monrad er í ætt við D.
G. Monrad biskup heit., höfund hins á-
gæta rits »Úr heimi bænarinnar«, er
flestir kannast við. Hann var og meðal
helztu stjórnskörunga Dana um og
eftir miðja öldina sem leið. Cally
Monrad heitir dóttir síra O. P.
Monrads, einhver ágætasta söngmær,
sem nú er uppi á Norðurlöndum; hefir
getið sér stórmikla frægð á skömmum
tíma. En faðir hans var háskólakenn-
ari í heimspeki í Kristjaníu, — dáinn
fyrir nokkrum árum. Það eru gáfu-
menn miklir, þeir ættmenn, og gefnir
mjög fyrir listir og visindi.