Ísafold - 17.09.1904, Blaðsíða 2

242
og eérstaklegum kostum hans, en ekki
hægt að koma þeim báðum að, ekki
hægt að gera tvo tengdasyni að einni
dótturinni.
f>að voru einkum þrenn hlunnindi,
er stjórnarliðið hafði upp úr því, að
gera hr. G. B. að sínu þingmannsefni,
°g þyngst gerðu hins vegar undir fæti
þeim, er í móti spyrndu.
f>að fyrst, að hann er læknir, mikið
góður læknir mikils meiri hluta kjós-
anda.
f>að annað, að hann er bindindis-
maður, einn hinn bezti templar í bæn-
um.
Og loks það hið þriðja, að ymsir
ötulir stuðningsmenn han3 eru jafn-
framt fríkirkjuforstjórar hér. En hér
eru á að gizka 200—300 kjósendur
fríkirkjumenn, og munar þvi meira en
lítið um þá.
En það er að segja bæði um templ-
ara og fríkirkjumenn, sem aðra sér-
flokkamenn, að þeirra sérmál er fyrir
þeim þyngra á metum yfirleitt en nokk-
urt mál annað, stórt eða smátt. f>að
er aldrei nema minni hluti þeirra, og
hann oft smár, sem skipar sérmálinu
til sætis að eins m e ð a 1 velferðar-
mála landsíns, en ekki langt fyrir o f-
a n þau öll hin. Slíkt er ekki til-
tökumál, og fráleitt meiri brögð að því
hér en annarsstaðar. f>að er og eðli-
legt og einskis sérstaklegs ámælis vert,
þó að fríkirkjumenn t. a. m., þeir er
hafa ekki sérstaklegan áhuga á lands-
málum yfirleitt eða hafa lítt kynt sér
stórmálin svo nefnd, fylgi þá sömu
leiðtogum í afskiftum af þeim, og þá
sérstaklega í kosningum, sem í þeirra
sérmáli, kirkju- og safnaðarmálinu, eða
að traustið á þeim nái einnig út fyrir
það svið. — f>88s skal sérstaklega
getið í því sambandi, að um prest frí-
kirkjusafnaðarins hér, gamlan og trygg-
an Framsóknarflokksmann, er það að
segja, að hvorki er hann meðal leið-
toga safnaðarins í veraldlegum málum
né hefir hann gefið sig hót við afskift-
um af þessari kosningu. Hann hefir
hvorki sózt eftir fylgi við sig í því
máli meðal sinna sóknarbarna né þau
veitt honum það hins vegar. f>ar hef-
ir hvor farið sína leið, hann og söfn-
uðurinn yfirleitt. Enda alls ekki svo
að skilja, að söfnuðurinn hafi a 11 u r
verið þar á einu bandi. fað er að
eins allur þorrinn, og hann mun hafa
einna mestan baggamuninn riðið í
kosningunni, að öðru jöfnu.
f>að eru því býsna sundurleit öfl, og
þau stjórnarliðinu allfjarstæð að sumu
leyti, er ráðið hafa úrslitum þessarar
kosningar stjórninni í vil, en mótflokk-
urinn að því skapi samstæður, og
hann s v o öflugur þó, að margur
mundi í stjórnarinnar sporum taka sér
í munn orð Pyrrhusar kongs: vinni
eg slíkan sigur annað sinn, þá er úti
um mig.
Hafskipabryggja.
Bæjarstjórn Beykjavíkur hafði til
meðferðar á fundi sínum 1. þ. mán.
tilboð frá þeim Vaughan og Dymond
Newcastle en Tyne (hinum sömu og
smíðuðu Olfusárbrúna) um að gera
hér hafskipabryggju, er kosta mundi
180,000 kr., og væri 800 fet á lengd,
á sama stað og bæjarbryggjan er nú.
Málinu var frestað til þess að afla
nánari fróðleiks frá útlöndum um
hafskipabryggjur.
Hrapallegt stórslys.
Mánudag 5. þ. m. varð hrapallegt
stórslys vestur á Patreksfirði. f>ar
var nýkomin inn á skipaleguna (um
kl. 2) fiskiskútan Bergþóra frá Nýja-
bæ á Seltjarnarnesi, eign Guðmundar
bónda Olafssonar. Skipstjóri, Sigurð-
ur Guðmundsson, brá sér fyrst á land
að fala þar ís til beitugeymslu. f>að
gekk vel. Hann ætlaði síðan aðra ferð
til lands á kænunni sömu og með
honum stýrimaður og 8 hásetar. f>eg-
ar kænan er að leggja á stað frá skip-
inu, beiðast 3 þeirra 6, er eftir voru,
leyfis að koma með yfir í aðra fiski-
skútu, Gunnvöru, er var alveg nýlögst
fáa faðma frá Bergþóru. f>eir fengu
það. En þá hefir kænan ofhlaðist.
f>ví að vörmu spori gekk sjór í hana
aftan. Buddust þá skipverjar fram í,
en við það sökk hún með þá alla 13,
og kom ekki upp aftur fyr en löngu
eftir né heldur skaut mönnunum fyr
upp en þeir voru allir druknaðir.
Skipstjóri á Gunnvöru íét þegar höggva
bátinn þar úr tengslum og hleypa nið-
ur, og henda út bjargsveigum; slysið
varð þar rétt hjá. En það kom fyrir
ekki, með því að ekki bólaði á nein-
um manninum.
Veður var hvast nokkuð á norðan,
en sjólaust þó inni á höfninni.
f>rír af skipverjum höfðu kunnað
nokkuð til sunds. Efí hinir ósyndu
hafa sjálfsagt haldið sér í þá og allir
farið fyrir það eina leið.
Ellefu þessara 13 voru úr Beykja-
vík og tveir af Seltjarnarnesi.
Beykvíkingarnir hétu: Sigurður Guð-
mundsson, formaður, um þrítugt;
Guðni Teitsson stýrimaður, 23 ára;
Kristinn, Magnús og Sigurður f>or-
steinssynir, rúml. tvítugir; Sigurður
Ólafsson, 19 ára; Ólafur Guðmundsson,
22 ára; Gísli Guðmundsson, 28 ára;
Guðjón Magnússon, 36 ára; Vigfús
Jónasson, 27 ára; og Hafiiði Jónsson,
25 ára, nýkvæntur — hinir allir ó-
kvæntir.
Seltirningarnir voru: Ólafur Ólafs-
son (iDgimundarsonar) frá Bygggarði,
32 ára, og Ingvar Guðmundsson frá
Nýjabæ, 20 ára, báðir ókvæutir.
Líkunum skaut upp síðar og rak ó
land eða þau náðust hins vegar öll
nema 1. f>au komu hingað á miðviku-
daginn, öll 12 í einu, sitt í hverjum
kassa, og voru flutt upp í líkhús.
Harmasjón var það, enda blöktu
merki í miðri stöng þann dag um bæ-
inn allaD. Margur á um sárt að binda,
þótt ekki sé húsfeðrum á bak að sjá.
ManDaflatjónið einnig tilfiunanlegt fyr-
ir bæjarfélagið. f>etta voru alt vask-
leikamenD, í broddi lífsins.
pað er hugvekjuefni að öðru leyti,
þetta óskaplega slys.
f>etta er engan veginn eins dæmi, að
bátar séu of hlaðnir fólki af skipi og
á inni á höfnum. f>að vita allir kunn
ugir, að hér viðgengst alment frá-
munalegt aðgæzluleysi og ókærni við
slík tækifæri, einkum í góðu veðri.
Hleðslunni ráða allir og enginn, og
það er eins og fremd þyki að fara djarft.
Stjórn og hlýðni lítið um þá sem oft-
ar vor á meðal. Munið eftir slysinu
á Patreksfirði! ætti nú að verða orð-
tak allra þeirra, er við svona flutninga
eru riðnir. f>að er ótrúlegt aDnað en
að nokkuð sljákki þá í ókærninni, og
að þeir, sem þykir fremd í djarffærn-
inni, vakni við því, hver ábyrgð fylgir,
og hún alveg að nauðsynjalausu, bæði
á lífi margra manna oft og tíðum, og
á tímanlegri velferð ástvina þeirra,
þar á meðal ef til vill mikils fjölda
munaðarleysingja.
Annað íhugunarefnið er hitt, hve
sundkunnáttuleysið er enn alment hér
á landi, og það meðal hinnar yngri
kynslóðar, jafnt sjómanna sem annarra.
f>að er lítill vafi á því, að menn þess-
ir allir 13 hefðu bjargast, ef þeir
hefðu kunnað a 11 i r eða því nær all-
ir að fleyta sér lítils hóttar.
f>að er, svo sem frekast vitum vér,
skyldukvöð sjóliðsmanna alstaðar um
hinn mentaða heim, að kunna sund.
Hermenskukvöð höfum vér eDga. En
sjórinn er vor árósarher, jafnframt því
sem bann er vor bjargræðislind. Hann
bakar oss viðlíka manntjón margt ár
að tiltölu eins og aðrar þjóðir bíða í
skæðum ófriði. Væri þá fjarstæða að
gera sundkunnáttu að skyldunámi og
skyldukvöð að minsta kosti við alla
þá, er sjó stunda að einhverju leyti?
Kjösendum meinuð atkæðagreiðsla.
Aðallögleysa undirkjörstjóruarinnar
í 1. kjördeild hér um daginnn var sú,
að hýn óhlýðnaðist (sjálfsagt óviljandi)
34. gr. kosningalaganna, sem segir:
»Engum manni, sem á kjörskrá
stendur, má kjörstjórnin meina að
greiða atkvæða*.
Hún bægði þeim frá, sem á kjör-
skrá stóðu hjá henni, aðalkjörskrá
kaupstaðarins, ef þeir voru á þeim
stað í stafrófinu, sem hinum undir-
kjörstjórnunum hafði verið ætlaður
til flýtis og hægriverka við atkvæða-
greiðsluna.
Slík hægriverkaskifting á kjörskránni
g e t u r ekki svift neinn kjósanda
kosningarrétti.
Enda lýsti yfirkjörstjórnin
því yfir í heyranda hljóði ó fundinum
í bæjarþingstofunni 12. þ. mán., er
hún taldi saman atkvæðin, að ólög-
legt hefði verið að hennar
dómi, að vfsa slíkum kjós-
endum frá. f>ar að auki hafði
formaður hennar, bæjarfógetinn, gefið
slíkt hið sarna í skyn ótvírætt, með
því að láta hvern, sem þess beiddist,
fá vottorð um, að hann hefði ekki
kosið í 2. og 3. kjördeild, í því skyni
að hann kæmist þar með að í 1.
kjördeild.
Undirkjörstjórnin (í 1. deild) lét
loks tilleiðast að taka eftir á, seint og
síðarmeir, við atkvæðum frá fáeinum
slíkum mönnum (7), en ónýtti þau um
leið sjálf með því að fara ólöglega með
þau — lá,ta ekki stinga þeim niður í
atkvæðakassann, heldur lét þau í um-
slag út af fyrir sig og skrifaði þar
utan á: »Vafasöm atkvæðú; en það er
alveg utaa við lögin, með öðrum orð-
um: heimildarlaust með öllu. Hún
kvaðst leggja það undir úrskurð yfir-
kjörstjórnar, hvort þau atkvæði skyldi
talin með eða ekki. En slíkt úrskurð
arvftld telur yfirkjörstjórnin sig ekki
hafa, heldur að eins heimild til að
taka við og telja atkvæði þau, erhin-
ir lokuðu og forsigluðu atkvæðakassar
frá undirkjörstjórnunum hafa að geyma.
Frekari afskifti af því máli leyfa lög-
in henni ekki. Og loks getur alþingi
ekki skift sér af þessum atkvæðum
öðru vÍ8Í en að eiga á hættu að rjúfa
kosningarleyndina, með því að þessir 7
kjósendur munu vera nafngremdir í kjör-
bók undirkjörstjórnarinnar, enda al-
kunnugt um þá.
En þótt segja megi, að á minstu
standi um þessa 7 kjósendur og að
ekki hefðu þeir getað breytt kosninga-
úrslitum, þótt kosið hefðu allir sama
megin, þá kemur annað hér til greina,
sem miklu skiftir. |>að er það, að
hljóðbært var orðið fullum 2 stundum
fyrir kjörfundarlok í 1. deild, að kjör-
stjórú þar bægði öllum frá, er ekki
væri í hennar stafrófskafla, þó að þá
væri lokið kosningu í hinum deildun-
um báðum. það var sama sem að
gera öllum viðstöddum kunnugt., að
ekki væri til neins fyrir aðra að gefa
sig fram þar til kosningai, né heldur
að gera þeim viðvart hiugað og þang-
að úti um bæ, sem heima sátu
(höfðu 8uúið aftur sumir við fyrstu til-
raun til að kjósa), eða voru að koma
heim einhversstaðar að, úr ferð eða
vinnu, og mundu hafa neytt kosning-
arréttar síns, ef sannfróðir hefðu orð-
ið um hið rétta. f> a ð gat skift
mjög mörgum tugum manna og orsak-
að alt önnur kosningarúrslit.
pessir, sem vildu fá að kjósa hjá
kjörstjórn 1. deildar, en voru annars-
staðar í stafrófi, höfðu að sjálfsögðu
vottorð um, að þeir hefðu ekki kosið
í hinum deildunum. Svo var og haft
í 3. deild um mann, er heima átti í
2. deild, en kom of seint þaugað.
Hann fekk að kjósa í 3. deild við-
stöðulaust, ein3 og rétt var og sjálf-
sagt.
f>eim, sem vilja verja áminsta lög-
leysu, stoðar ekki að vísa í síðari
kafla 34. greinar, um að þeim einum
utankjörskrármönnum megi leyfa að
kjósa, er sanni með vottorði sýslu-
manns, að þeir standi á annari kjör-
skrá í kjördæminu og hafi afsalað sér
þar kosningarrétti sínum. |>að á að
eins við í sveitura, og ef ætti að hafa
hliðsjón á því í þessu dæmi, þá á
fyrnefnt vottorð frá formanni yfirkjör-
stjórnar eða hlutaðeigandi undirkjör-
stjórn einmitt að veita aðgang til að
kjósa annarsstaðar. Lögleysan er því
auðsæ, hvernig sem á er litið.
Fjarri öllu viti væri það, að væna
hefðarmenn þá, er undirkjörstjórn
skipuðu í 1. doild, þá L. E. Svein-
björn8son háyfirdómara, þórball Bjarn-
arson lektor og Sighvat Bjarnason
bankastjóra, um nokkra hina minstu
hlutdrægni eða vísvitandi ranglæti, þrátt
fyrir áminst afbrigði frá kosningalög-
unum. Hér bar og bráðan að um
úrskurð og úrræði, en kosningalögin
sýnilega ekki athuguð til hlítar fyrir
fram, enda var þetta í fyrsta skifti,
sem fara skyldi eftir þeim. Kjörstjórn
getur og borið fyrir sig nokkuð ýmist
lítil eða engin mótmæli af hálfu við-
staddra þingmannsefna eða umboðs-
manna þeirra, þó að ekki geri það at-
riði samt leyst hana undan þeirri
skyldu, að hlýða vandlega fyrirmælum
laganna. f>að er mjög svo eðlilegt,
að hinir beri það traust til kjörstjórn-
arinnar, að h ú n viti gerst og at-
hugi gaumgæfilega, hvað lögin fyrir- •
skipa. Og þeir, sem reka í það aug-
un eftir á, segja sig ekki þar með
færari um að sjá það fyrir fram eða
líklegri til að hafa gert það.
En hvað sem því öllu líður, þá
eru afbrigðin afbrigði, hvernig sem á
þeim stendur, og kjósendur mega ekki
gjalda þeirra, hvernig svo sem þau eru
undir komin, beldur eiga fylstu heimt-
ing á, að lögunum sé hlýtt. f>ar var
svo mikil fyrirstaða um einn kjósanda
t. d., að hann varð að gera 3 at-
rennur að því, að fá að kjósa, með
töluverðu millibili — hann fór héim
til sín í hvert skifti, langt vestur í
bæ — og fekk það loks fyrir náð í
síðasta skifti, en þó svo, að atkvæði
hans var gert ónýtt með því að láta
það lenda í umslaginu góða með
•vafasömu atkvæðunum*. Hann var 4”
stafrófskafla 3. kjördeildar.