Ísafold - 29.04.1905, Blaðsíða 1

Kemur 4t ýmÍBt einTi sinni eöa
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 *rk.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eöa
l1/, doll.; borgist fyrir miðjan
’úlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin só i.il
útgefanda fyrir 1. október og kaup-
andi skuldlaus við blaðið.
Afgreiðsla Austurstrœti 8
XXXII. árg.
Reykjavík laugardaginn 29. apríl 1905
23. biilö.
F.g var í gær á gangi í Hafnarstræti
og gamlan' vin minn einn eg hitti þar;
og þá kom stiilka — ung og fljót á fæti
sem fór í búð — eg þekti ei, hver hún var.
I sama bili sá eg fagra glugga
á sölubúð, er blasti við mér þá,
og upp eg leit — og augun fór að nugga
en ó sú fegurð! þar var margt að sjá.
Eg spurði vin minn: jivaða höll er þetta?
— eg hrifinn varð, og gleymdi allri sorg —
Hann svarar vel og varðist engra frétta:
En veizt þú ekki að það er Edinborg?
Þessi erindi hefir einn góðkunnur viðskiftamaður
í Edinborg er altaf gnægð af vörum
og altaf kemur nýtt með hverjum knör
og þar fæst alt með beztu kostakjörum,
menn kaupa þar í hverja nýja spjör.
Já, það var gott eg þurfti ei lengra að fara
og þaut í búð — ja sú var ekki ljót!
Eg keypti fyrir krónur hundrað bara
og krónur hafði eg f i m m í þokkabót.
Eg áður fyrri fleytti knör á bárum
og fór þá viða’ um útlend sölutorg.
£g góð fekk kaup á minum yngri árum
en aldrei slík sem nú i Edinborg.
Edinborgar-verzlunar sent henni i velvildarskyni.
1 0. 0 F. 87558’/2
Augnlœkning ókeypis I, og 3. þrd. í
feverjnm mán. kl. 2—3 i spltalannm.
Forngripasafn opifl á mvd. og Id 11 —12.
Ulutabankinn opinn kl. 10—3og6 */a—7!/2.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
*n á ’uverjnm degi kl. 8 árd. til k). JOsiðd.
Almennir fundir á hverju fiistudags- og
snnnudagskveldi kl. 8'/2 síðd.
Landakotskirlcja. GuÖsbjónusta kl. 9
og kl. ti á hverjum helgnm degi.
Landakotsspitali opinn fyrir sjúkravit-
jendur k). 10‘/a—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn tivern virkan dag
ki 10 -2. Bankastjórn vi?T kl. 12—1.
Landsbókaxafn opið bvern virkan dag
ki. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnid opið á þrd., fimtud
og ld. kl. 12—1.
Tannlœkning ókevpis i Pðsthússtree.ti 14.
1. s.g 3. tnánud. hvers man. kl. 11—1.
Gufubáturinn Reykjavik
fer upp í Borgarnes 7., lö. og
19. maí; 1., 8., 20. og 27. júní; en
suður í Keflavík m. m. 10. og
27. maí; 6., 13. og 24. júní. Bátur-
inn kemur við á Akranesi í hverri Borg-
arfjarðarferð.
Fer alt af kl. 8 árdegis
faéðan.
Embættisgjöld íslands.
i.
Greinin um það mál í síðasta Bim-
reiðar hefti, hefir ritstjórann (dr. V.
>G. alþÍDgismann) er harla fróðleg og
yfirlitsglögg. jþeim kostum hennar
mega þeir ekki gleyma, sem ekki geta
fallist á nema sumar sparnaðartillög-
urnar í henni. Hún stingur upp á miklu
•meirisparnaðií landsbúskap vorum, hin-
um gífurlega embættiskostnaði að tiltölu
við fólksfjölda. f>að er, liggur manni
við að segja, heilög skylda að reyna
að finna einhver hagfeld ráð til að
draga úr honum. Og þó að ekki falli
eik við fyrsta högg, ekki líki fyrstu
tillögurnar í þá átt eða ekki nema
nokkuð af þeim, þá stoðar ekki að
leggja árar í bát. f>etta v e r ð u r að
reyna að laga.
|>að verður að reyna að laga það
með því að bera sig að komast af
með færri embættismenn. Hin aðferð-
ina, að hafa !aun þeirra lægri en er
yfirleitt, er ekki hægt að hafa vegna
þess, að því meiri framförum sem þjóð-
félagið tekur, því hærra kaup fá þeir
við hvaða atvinnu sem er, sem vanda-
mikið starf hafa á hendi, svo vanda-
samt, að langan, erfiðan og kostnaðar-
saman undirbúnÍDg þarf undir það.
|>að er skaðræði fyrir hverja þjóð, að
gera sér að góðu það úrkast í embætti,
er ekbi þykir nýtilegt í neina aðra
stöðu viðlíka vandasama og ábyrgðar-
mikla.
jþað er ekki fremur búhnykkur fyr
ir landstjórnina en bóndann, að svelta
vinnumenn sína. Hitt er réfct, að halda
þá vel og láta þá hafa nóg að gera.
Dr. V. G. vitnar í það sem stend-
ur í hinni ágætu grein Jóns Krabbe í
X. árg. Eimreiðar IJm skattamál ís-
lands, um »hið hóflausa gildi, er menn
á íslandi álíta að embættisstéttin hafi«,
Og »hve mjög skortir fullan skilning á
þeirri nauðsyn, að beita sór öllum til
þess, að greiða úr þeim málum, sem
eitfchvert gildi hafa fyrir alla alþýðu
manna, bætir meutun hennar og eink-
um að veita henni meiri fræðslu og
Ieiðbeiníng í aðalatvinnugreinum lands-
inB, landbúnaði og fiskiveiðum*.
J>etta eru orð, sem þingmenn vorir
og þjóðmálagarpar þurfa að veita eft
irtekt og festa sér í miuui,
Af rúml. 830 þús. kr., sem landssjóð-
ur hefir í áætlaðar tekjur þ. á., fer
meira en helmingur í laun og annan
embættiskosnað.
f>að er fimfalt meira að tiltölu en
í Danmörku.
f>ar er sá kosnaður 10°/0 af öllum
útgjöldum þjóðfélagsins, þó að land-
varnarkostnaður sé dreginn frá (sem
hér á laudi er enginn).
En hér er embættakostnaðurinn
62%.
Hann er 5£ kr. á hvert mannsbarn
í landinu. En í Færeyum ekki nema
!/8 á við það, eða 1 kr. 80 a. á mann.
Og þó er þar býsna-strjálbygt, líkt
og hér, en vitaskuld hvergi nærri eíns;
samgöngur aðallega á sjó.
Af embættakostnaðinum, um 440
þús. kr., vill nú dr. V. G. halda að
spara megi meira en fimtung, eða 90—
100 þús. kr.
Meira en helmingur þeirrar lækk-
unar ætlast höf. til að komi niður á
sýslumannsembættunum; þau séu lögð
niður, og dómarastörfum þeirra skift
niður á 4 menn fyrrir alt land, fjórð-
ungsdómara, en öðrum embættisstörf-
um þeirra ráðstafað öðruvísi. landssjóði
kosnaðarlítið.
f>ar næst hyggur hann að spara
megi nær 30,000 kr. með breyting á
skipun prestakalla, fækkun þeirra um
þriðjung o. s. frv. f>að er mælt að
tillögur railliþinganefndar í því máli
muui fara í líka áfct. En hvört að
nefndin hugsar sér jafoframt þann eða
þvílíkan launasparnað til prestastéttar-
innar, skal ósagt látið.
Hin útgjöldin, sem höf. stingur upp
á aó spara, eru miuni háttar miklu,
2, 4, 6 og 8 þús.
f>að er að eins einn liður þar á
meðal, sem sætt hefir mótmælum hér,
og þeim efalaust réttmætum.
f>að er afnám ölmusustyrks við lærða-
skólann og launasparnaður þar með
því að lögleiða kenslukaup.
En sú fjárhæð er ekki meiri en það,
að embættako8tnaður landssjóðs getur
mjög vel minkað um meira en %
hluta, þófct hann gangi undan.
Annað atriði 1 téðri grein, S9m sætt
hefir sérstaklegum mótmælum, kemur
e k k i þessu máli við, með því að höf.
hefir e k k i tekið það upp í sparnað-
aráætlun sína, heldur að eins varpað
hugmyndinni fram hins vegar.
f>að er hugmyndin um að leggja
niður læknaskólanD.
Sparnaðar áætlun hans stendur því
óhögguð hvað sem þeirri hugmynd
líður. Og getur ísafold að vísu gjaru-
an látið þess getið eigi að síður, að
hún verður að tjá sig höf. ósamdóma
þar, af ástæðum, sem þegar hafa ver-
ið teknar fram af öðrum. Lausfc er það
alveg við þjóðardrarab. f>að er alls
ekki metnaðaratriði, að halda uppi
læknaskólauum. Hæfilegar meutastofn-
anir en blátt áfram þjóðar-lífsskilyrði.
Vöxt og viðgang þeirra á þjóðin að
hugsa um eftir mætti, en aldrei láta
sér hitt í hug hvarfia, að fara að leggja
niður það lítið sem vér höfum af þeim,
nema þar sem svo horfir við, að hent-
ugra þyki að setja aðra stofnun í sfcað-
inn, og hana þá helzt vænlegri og hag-
feldari.
En svo að vér hverfum aftur að
sjálfri sparnaðarfcillögu höf., þá er, eins
og fyr segir, fækkun og breyting sýslu-
mannaerohættanna höfuðatriðið, og
mun verða á það minst dálítið næsfc.
Um að hætta áfengissölu
hafði sýslunefnd Húnvetninga á síð-
asta fundi skorað á forstjóra Höepfners-
verzlunar á Sauðarkrók; »en ef hann
fengist ekki til þess, þá að minsta
kosti að hafa ekki áfengi hér eftir bæði
verra og dýrara en annarsstaðar ger-
ist«, segir í bréfi til Fjallk.
f>að mun hafa verið þar, í þvi hér-
aði, sem einn mesti og helzti bóndinn
hafði birgt sig upp með 7 tunnum af
brennivíni í fyrra, pantað þær beint
frá útlöndum, sýnilega til miðlunar við
náungann og þar með til viðhalds
drykkjuósómanum í héraðinu. Hann
mun hafa afsakað sig með þessu dæmi,
eigaudi Blönduós verzlunarinnar, . er
hann færðist undan þá að hætta við
áfengisverzlun — talið fyrir það mjög
undir hælinn lagt, að áfengisneyzlu
minkaði í héraðinu, þótt verzlun sú
hætti að hafa það á boðstólum.
Lítill efi er á því, að góð árétting
hefði það hlofcið að vera á fyrnefnda
áskorun, ef sýslunefndin hefði verið
búin áður að fá þennan sfcórbónda til
að moka ofan í brennivínsdýið hjá sér.
Herskipið Hekla
kom hingað í morgun af Austfjörðum.
Hún hafði meðferðis póstbréf og send-
ingar hingaS frá Khöfn, er póstgufuskip
Vesta var með, þegar húu kom til Aust-
fjarSa fyrir fáum dögum áleiðis kring
um land.
Landsímimi og þingræðið.
Landsíminn frá Seyðisfirði eða Reyð-
arfirði segir BerlÍDgur frá 4. þ. m. að
muni verða um 600 rastir, sama sem
tæpar 80 mílur danskar.
|>ar segir og að búið sé að panta
símastaurana, % af þeim fijá Collstrups
Indprægneringsanstalt í Horsens á Jót-
landi, en % írá Namsos (Naumuósi)
í Norvegi, skamt fyrir norðan Niðarós,
hjá norsku ritsímastjórninni. Síminn
á að vera úr eirblendingi (bronzi), 3
millimefcrar á þykt (sama sem tæpir
3/24 þml.). Hann á að vera tvöfaldur.
f>að muni margur ætla að sé óþarfi,
þar sem hvorki séu aðrir símar nærri
né rafmagnssporbrautir. En það sýni
reynslan frá Norvegi norðantil, að segul-
magn jarðar geti bagað mikið einfalda
síma þar sem mikið er um norðurljós.
Auk þess er æskilegt að hafa sím-
ann tvöfaldan af öðrum ástæðum, þeim,
að hugsað er til að símrita samtímis
milli 8æsímastöðvarinnar eystra og
Reykjavíkur, og til að símtala milli
hraðskeytastöðvanna þar í milli. Reglu-
legar ritsímastöðvar á ekki að hafa
nema í Reykjavík, á Akureyri og eystra
(Seyðisf. eða Reyðarf.). þ>ó á að nota
talsímatól á Akureyri. Hinar stöðv-
arnar þar í milli, sem eiga að vera
nánast til þess að reyna landsímann
(hvort og hvar hann er bilaðurj, 17 að
tölu eða þar um bil, eiga og að hafa
talsímatól (en ekki ritsíma), og er gert
ráð fyrir, að fá megi fólk á næsta bæ
við þær til að annast afnot þeirra og
reyna símann ; það er haft svo í Dan-
mörku í sveifc, segir blaðið.
Nálægt 30 röstum ( = 4mílum) verður
milli þessara smástöðva.
Landssjóður Islands kostar landsím-
ann og er áætlað að hann muni kosta
nokkuð meira en hálfa mil-
j ó n. jþar af leggur Ritsímafélagið nor-
ræna til 300,000 kr. eitt skifti fyrir
öll, í notum þess, að það fær að leggja
sæsímann til Austfjarða í stað Reykja-
víkur.
Stjórnin íslenzba hefir ritsímamann-
virkjáfræðingcand. polyt. C. E. Krarup
fyrir ráðunaut við landsímalagninguna.
f>ó á að hafa norska mannvirkjafræð-
inga til að stjórna verkum við land-
símalagninguna að öðru leyti. Ritsíma-
stjórnin norska hefir tekið mjög vel í
að veita liðsinni sitt til þessa verks.
|>að er mikilsvert vegna þess, að norakir
mannvirkjafræðingar eru reyndir og
vanir við að leggja ritsíma í fjalllendi.
Svona segir blaðið frá.
|>að sýnir, að ekki er neitt hik á
stjórninni okkar um framkvæmd þessa
fyrirtækis, þ ó a ð ekki sé enn farið
að nota einn eyri til landsímans úr
landssjóði.
Annaðhvort er, að ráðgjafiun
skilur flokksfylgið við sig á þingi á þá