Ísafold - 23.08.1905, Qupperneq 3

ÍSAFOLD
223
Bændalireyfiugin
Og-
vilhir stjórnarblaðanna.
J>að var ekki af tilviljun, er vér
komum saman í Keykjavík 1. þ. m.
og því síður til skemtunar.
f>vert á móti.
það var af knýjandi hvötum til
þess að reyna að sprengja af oss ó-
frelsisfjötra þá, er oss finst stjórn og
þing vera að snúa saman, til þess að
binda þjóðina með.
Alla þá, sem þekkja hina sorglegu
einokunar- og ófrelsissögu þessa lands,
mun hrylla við að hugsa til hennar.
En eg vil spyrja:
Er ekki jafn-hryllilegt að hugsa til
þess, að vera bundinn með innlendum
óréttlætis- og ófrelsisböndum, enda þótt
þau séu fóðruð með frelsisumgjörð?
Og það einmitt nú, þegar ástæða
gat verið til að vér nytum meiri rétt
ar og meira frelsis en nokkuru sinni
áður.
Yér viljum ekki g e r a neinum órétt
og heldur ekki þ o 1 a órétt.
K é 11 vorn og f r e 1 s i hljótum vér
að vernda eftir ítrasta megni.
Vér þ o 1 u m ekki ýmsar aðfarir
hinna ráðandi manna þessa lands.
Svo sem það, a ð fyrsti ráðgjafi vor
gangi inn í embætti á þann hátt, að
brjóta vilja þings og þjóða.
Eða i það, a ð hann fari út fyrir tak-
mörk síns verkahrings og skaði með
því þjóðina.
Eða það, a ð hann haldi ýmsum
störfum sínum í þarfir þjóðarinnar
leyndum fyrir henni.
Eða það, ef hann metur meira að
tryggja sér og sínum flokki völdin,
heldur en að tryggja þjóðinni sjálf-
Stæðið, réttinn og frelsið.
Yér þolum ekki, að sjálft Iöggjaf-
arþingið samþykki ranglátar og óhag-
anlegar gerðir stjórnarinnar (f ritsíma-
málinu o. fl.).
Eða, a ð það virði vettugi mjög ein-
dreginn vilja mesta hluta þjóðarinn-
ar.
Eða, a ð það bindi þjóðinni þyngri
byrði en þörf gerist, og hún fær borið.
Vér þ o 1 u m ekki, a ð meiri hluti
þings taki gild ólögmæt og illa til orð-
in kjörbréf (til þess að efla sinn flokk
á þinginu?)
Eða, a ð það meini minni hlutanum
nauðsynlegar og vanalögar umræður
og atkvæðagreiðslur á þinginu.
Vér þolum ekki, að þingið sam
þykki mikilBvarðandi mál áu vilja eða
vitundar þjóðarinnar. O g í e i n u
orði: vér þolum ekki neitt,
sem skerðir þjóðræðið og
hið rótta ogeðlilega þing-
r æ ð i. ,
Út af þessu m. fl. var það, er hreyf-
ing komst á marga hugsandi menn
þjóðarinnar, og má segja, að hver ýtti
undir annan að gera eitthvað til þess,
að reyna að afstýra þessari stefnu
þings og stjórnar. Komu bændur sér
því saman um, að halda fund með
f>jóðræðisfélaginu í Keykjavík 1. þ. m.
f>að er því rangt hjá stjórnarblöð-
unum og öðrum, sem segja, að bænd-
um hafi ' verið smalað á fundinn af
einum eða tveimur mönnum, að þeir
hafi farið nauðugir, og að þeir iðrist
eftir förina.
Vér munum a 1 d r e i iðrast eftir
fundarhaldið 1. ágúst.
Að vísu höfum vér einlægt verið
vondaufir um beinan árangur n ú
þ e g a r.
En vér erum þess fullvissir, að fund-
urinn hefir aðvarandi áhrif á
stjórnina og þingið á kom-
andi tímum.en vekjandiog
leiðbeinandi áhrif á þjóð-
i n a.
Sú óhæfa stjórnarblaðanna, að gera
gys að fundarhaldinu og að velja starfs-
mönnum fundarins einhver hrakyrði,
er ekki svara verð. Skynsamir menn
munu Ifta svo á, að það séu hnefa-
högg þeirra, er þau grípa til þegar
ástæður þrjóta.
|>að er oft hvöt fyrir þingmenn og
aðra að fylgja stjórn að málum, eink-
um þeirri stjórn, sem er vís til að
umbuna það með veitingu ýmissa sýsl-
ana, bitlingum, krossum o. fl.
Hinar smærri sálir g e t a því naum-
ast brotið af sór stjórnarvinfengið, og
sízt þegar ganga má að því vísu, að
laun þeirra eru þá aðeins hrakyrði.
En rangsnúningur, ef nokkuð er farið
út í rökfærslur.
þjóð vor á nú, sem betur fer, nokkra
menn utan þings og innan, sem berj-
ast fýrir réttindum hennar, og láta
hvorki stjórnarvinfengi né flokksfylgi
blinda sig eða binda á neinn hátt.
þessa menn metur þjóðin ekki að
verðleikum.
Æskilegt væri, að hún athugaði vel
stefnur leiðtoga sinna og löggjafa, og
aðgætti, hverir það eru, sem gera
það sem þeir geta til að losa oss við
of mikil yfirráð Dana og við margs
konar Kússastjórn í landinu. Mundi
þá einnig koma í ljós, hvort fundar-
haldið 1. þ. m. var ástæðulaust.
Helli 18. ágúst 1905.
Sig. Guðmundsson.
Skilnaðarsamsæti
var þeim haldiS í gær af mörgum
Reykvíkingum (20—30) í IðnaSarmanna-
húsinu, skáldsagnahöfundinum danska
frk. T h i t J e n s e n og 0. P. Monrad
presti hinum norska, við heimför þeirra
héðan með s/s Tryggva Kongi. Þau
voru bæði hór á ferð í fyrra og höfðu
aflað sór margra vina og kunningja,
bera bæði mikið ræktavþel til lands og
lyðs, enda hafa lagt mikla stund á að
kynna sér hvorttveggja. Frk. Thit
Jensen er að semja sjónleik út af einni
fornsögu vorri hinni helztu og frægustu.
Hraðskeytamálið á þingmála-
fnnduin. Ta!a hafði fallið úr á 2 stöð-
um í tðíluyfirlitinu í siðasta bl. um >at-
kvæðagreiðslu þingmálafundanna 1906 i
hraðskeytamálinu«: i dálkinn »móti rit-
sima« vantar töluna 4 á Ljósavatnsfundin-
um, og i dálkinn »óákveðin atkvæði® vant-
ar töluna 9 á Lágafellsfundi. Samlagning
er og skökk á dálkinum »m e ð ritsima*.
Þar stendur 185, en á að vera 115.
Af þessum 115 atkv. með ritsíma eru
58 frá ráðgjafa-fundinum á Hrafnagili. Þar
voru kjósendur lítt viðbúnir að átta sig á
blekkingum þeim og ryki, sem ráðgj. hafði
búið sig rækilega undir að sá yfir þá.
Þar næst eru 28 atkv. frá pukursfundi á
Eskifirði, sem umboðsmaðurinn nýdubbaði
þar, Guttormur, — skipaður m ó t i tillög-
um beggja sýelumanna yfir umboðinu —
hafði laumað þar á i þágu húsbónda síns
og þakklætis skyni fyrir bitlinginn þann.
Hinir fundirnir allir á landintr, 53, gefa
af sér samtals 29 atkv, m e ð ritsímanum.
Það verður rúml. hálft atkvœdi á fund!
Það eru 29 atkv. af 1611 töldum atkv.;
sama sem 18 af 1000, sama sem 56. hver
maður!
Glæsilegt fylgi er það, sem ritsimafarg-
anið og ráðgjafasamningurinn alræmdi hafa
fengið!
Og þó eru á 9 fundum af þessum 53 at-
kvæöin ekki talin. Þess er ógetið, hversu
margir kjósendur hafi verið á fundi. Þeir
fundir ganga þvi frá. Þar er aðeins sagt
svo frá, að þar hafi verið meiri hluti fund-
armanna o. s. frv. með því eða þvi.
I>ingi verður slitið
mánudag 28. þ. m., að talað er eða
ráðgert. Þ a r f 1 e g t þing hefir það
verið, þegar það skilur við, livort sem
það lifir degi lengur eða skemur!
Kunningjapistill um ritsimamáliö.
Keykjavík 19/a 1905.
Kæri fornkunningi og flokksbróðir!
Bærilega hefir nú alt gengið að svo
komou.
Málið er komið frá okkur upp í efri
deild heilu og höldnu.
Við feldum fyrir þeim allar þeirra
breytingartillögur og síðast frestunina.
Hún varð okkur þó erfiðust.
það gerði okkur bölfun, að M. A. fór
að halda hjartnæma ræðu fyrir henni.
Við áttum ekki von á þvf.
»Húsbóndinn« var búinn að bera svo
vel á hann, hauga á hann svo miklu
skjalli m. m. fyr og síðar, að við vor-
um farnir að telja hann alveg með
okkur. En hann hopaði er á hólminn
kom í þ a ð sinn. Við erum þó von-
góðir með hann. Og erfiður hefir hann
satt að Begja aldrei verið okkur í sumar.
þ a ð má hann eiga.
En vorir menn stóðu fastir í fylk-
ingu þá sem oftar. þeir voru hálf-
linir framan af sumir. það er æfingin
sem hjálpar. Og bankafundirnir á
nverju kveldi. það er ótrúlegt, hvað
þeir hafa hjálpað. þarna í sjálfu gull-
húsinu þeirra húsbóndans og móður-
bróður hans. Aginn hefir orðið að
vera strangur stundum. En hann e r
hollur.
f>eir hafa leikið vel yfirleitt, okkar
menn. Sjaldan sem aldreí fatast. f>að
er húsbóndinn sjálfur, sem orðið hefir
á stöku sínnum. En hann hefir líka
svo margt að bugsa. það er ekki
gaman, að eiga að hafa svo margt í
höfðinu í einu, eins og hann þarf að
hafa. Vera eins og þeytispjald milli
deildanna og tala þar í ólíkustu mál-
um fyrirvaralaust.
|>að var þegar hann fór að tala um
svikin, flokkssvikin við sig: að hann
hefði ekki átt von á þeim, ekki varað
sig á því, að s í n i r menn mundu
fara að s v í k j a sig og vilja ekki
hafa samninginn, sem hann hefði gert,
h v e r n i g sem hann væri. En það
hefði fleiri misstigið sig í hans sporum.
Illþýðið var ekki lengí að grípa það á
lofti og tala um, að e k k e r t segðist
þá á því að svíkja 1 a n d i ð. Húsbónd-
ann mætti ekki svíkja, en landið mætti
svíkja. En eru þá til verri svik og
andstyggilegri en drottinsvik, má eg
spyrja?
En þeir höfðu samt ekkert upp úr því.
það hreif, held eg, svikara-nafnið,
hræðslan við það. þeir hafa verið
spakir og auðsveipir síðan. Illþýðið
hefir ekki grætt á því, sem betur fór,
þó að það ætlaði sér það.
Verri var grikkurinn, sem minni
hlutinn gerði af sér, þegar hann fann
upp á að fallast á landþráð alla hina
sömu leið, sem ritsímasamningurinn
ætlaðist til, milli Seyðisfjarðar og
Reykjavíkur, en með þráðlausri firð-
ritun milli landa og þó 12—13 þús. kr.
sparnaði á ári. því við höfðum alla
tíð varið okkur með því eða okkar
málstað, að ritsímasamninginn yrðum
við að aðhyllast vegna landþráð-
a r i n s alla leið milli Austf jarða og
Reykjavíkur og allrar þeirrar miklu »kúl-
túrellu þýðingar* — sögðum við, sko! —
sem það hefði fyrir þjóðina, að bænda-
býlin á öllu því mikla svæði kæmist í
talsímasamband sín f milli.
Við héldum flokksfund og komum
okkur saman um að steinþegja,
en greiða atkvæði með samningnum
alt um það. Hvað áttum við að segja?
Við g á t u m ekkert sagt, nema gefa
sjálfum okkur á hann.
Við höfðum engin ráð önnur við því
þrælabragði.
Ekki nema það þó, að við færum
að láta undan samt!
Við vitum vel, hvað við liggur, ef við
samþykkjum ekki ritsímasamniuginn.
Hann hrapar, og við hröpum! Og
komum ekki upp aftur að eilífu.
Við eigum nú ekki annað eftir!
þessi goluþytur, sem nú er í
fólki, hann hjaðnar; taktu eftir því.
— Hefirðu veitt því eftirtekt, hvað
þetta orð, »goluþytur«, er skáldlegt?
Aldrei hefðum við eignast það orð, ef
við hefðum ekki haft skáld fyrir ráð-
gjafa.
þegar við þingmennirnir komum nú
heim í héruðin og komum kjósendum
í skilning um, að þetta sé alt á tóm-
um lygum bygt, og heimsku í þeim,
þetta sem þeir eru að ímynda sér um
ritsímann og ritsímasamninginn, þá
fara þeir að átta sig.
Jafnframt sigum við hundunum okkar
á þá, K. og þ. o. fl., óg látum þá kalla
þá e k r í 1 og uppuefna þá verstu
smánarnöfnum.
Eg spái þeir leggi þá niður rófuna.
það er ekkert, sem bítur á þá á við
háðið og fyrirlitninguna. þeir eru þá
eins og mús undir fjalaketti. f>ú sann-
ar það, að við h ö f u m það.
Ekkert er á við það, að hafa sann-
faanngu, örugga, bjargfasta, velfengna
sannfæringu. Góða samvizku — hm —
og gö gö-göfuga sannfæringu. Sannfær-
ingu, sem er í húsum hæf hjá höfð-
ingjum. Átveizlusannfæringu; það er
e k k i sama og matarástarsanhfæring.
Kampavínssanufæringu. þú veizt ekki,
hvaða lyfting er yfir þess kyns sann-
færing! þá hugsar maður hvorki um
himin né jörð, o. s. frv.
f>á varðar mann ekkert um kjósenda-
goluþyt né þjóðvilja svokallaðan —
þjóðviljaropa! —, segir sjálf stjórnar-
skráin. f>jóðarviljinn! Hann sekkur,
jörðin gleypir hanu, þegar við sláum
matará . ., nei, átveizlusannfæringunni
í hausinn á honum, eins og þegar
Sæmundur fróði sló saltaranum í haus-
inn á kölska forðum. — —
Eg skrifa þér kannske fáeinar línur
seinna, þegar þetta fargan er loks um
garð gengið og maður er kominn til
rólegheita.
Heilsaðu kunningjuuum og segðu
þeim að vera öruggir, hrækja framan
í öll þjóðræðisfélög — munið eftir að
kalla þau s k r í 1-ræðisfélög I —, og ann-
an þess kyns óþverra, og bíða vongóðir
betri tíma.
pinn * * *
E. S.
Eg tek að mér stauraflutninginn í
mínu kjördæmi, þér sagt í trúnaði. Eg
veit að þ ú fer ekki að bjóða á móti
mér og spilla fyrir mér ærlegri atvinnu.
Eg fæ uppbót á næsta þingi, ef. eg get
sýnt fram á, að eg hafi skaðast. Alt af
getur viljað til, að hestur heltist fyrir
manni. þær verða ekki svo léttar,
þessar fj......drögur.
pinn sami.
Enn var óhæfan inikla
samþykt í efri deild í fyrri nótt, við
2. umr. þar um fjarlögin. Ritsímafarg-
anið hlaut ö 11 ráðgjafaliðsatkvæðin, 5
konungkjörin (hið 5. er í forsetasæti)
I Og 3 þjóðkjörnir, 8 atkv. gegn öllum 5
atkv. hinna ómaðu þingmanna þar. Og
skornar niður uinríoður þar, eins og í
hinni deildinni, þegar meiri hlutanum
þótti nóg komið og hann var orðinn
orðlaus. Það var hann raunar löngu
fyr. Orðlaus að öðru en j firskins-rök-
semdum, blekkingum, brigzlum og
ósanuindum, einkanlega af munni þeirra
félaga, ráðgjafans og sannsöglis-ritstjór-
ans konungkjörna.
Afbragðsræðu hélt dr. Valtyr Guð-
mundsson þá, 1 | kl.stund, mjög skýr-
ingamikla fyrir málið og röksamlega.
Svörin af hinna hálfu voru eintómar
rangfærslur og útúrsnúningur. Hvers
er von með svo i 11 u m málstað?
Hér eru nöfnin (í efri d.) til minnis
með ritsíma:
Ágúst Flygenring
Björu M. Olsen
Eiríkur Briem
Guðj. Guðlaugsson
Gutt. Vigfússon
Jón Jakobsson
Jón Úlafsson
Þórarinn Jónsson
móti ritsíma :
Jóh. Jóhannesson
Sigurður Jensson
Sigurður Stefánsson
Valtýr Guðmuudss.
Þorgr. Þórðarson