Ísafold - 24.01.1906, Blaðsíða 3

í S A F 0 L D
19
I
Loftskey ta- f 1 u t n i n g u r
Og
loftskey ta- s k r á s e t n i n g.
Mjög óljóst mun það vera þorra
nianna hér á landi, að það er sítt
hvað, loftskeyta f lutningur og loft-
skeyta- skrásetning.
f>eir hafa veitt því eftirtekt, hve
taikið af loftskeytum þeim, er hingað
hafa nú borist að staðaldri nckkuð á
annað missiri, er nauða-ómerkilegt eða
að minsta kosti harla ófróðlegt fyrir
o 8 s, eða þá miklu ógleggra og ógreiui-
legra en vera þyrfti í ekki skemmra
máli, en hins vegar ýmislegs látið ó-
getið, er oss þykja tíðindi.
J>eir hafa og hagnýtt sér það óspart,
8tjórnarfylgifi8kar vorir og ritsímatals-
menn, til þess að reyna að telja ai-
menningi trú um, að svo og svo mik-
ið af loftskeytum komi aldrei til skila,
hvað svo sem um þau verði, hvort sem
þau verði til í skörðunum í Eeykjanes-
fjallgarði, eða á skipum úti í fióa, eða
þau villist upp á Mýrar og drepi þar
menn, eða þá loks að norðurljósin
gleypi þau !
f>ví það reið því lífið á, og ríður enn,
liðinu því, að geta sýnt og sannað, að
8topul sé hún mjög og óáreiðanleg,
þessi loftskeyta aðferð. Eitsíminn
væri það, sem treysta mætti, hann og
annað ekki.
Mót betri vitund nota þeir þetta
ráð til að gera loftskeytin tortryggileg,
8jálf8agt yfirleitt. |>að kemur sér bet-
ur en svo fyrir þá, að því sé hafnandi.
Hitt g o t u r þó vel verið um suma
að minsta kosti, að þeim sé sannleik-
urinn í þessari grein engu ljósari en
miður fróðum alþýðumónnum, sem
kenna það loftskeytaflutningnum, hve
þau eru oft ómerkileg og sundurlaus.
Hve margir af svo nefndum »lærðum«
mönnnm vorum ætli hafi svo sem vit
að glögt, hvernig loftskeyti berast,
þangað til því var lýst í sumar í ísa
fold af manni, sem nægan sérfróðleik
hafði til þess ? |>að sýna Molbúa sög-
Urnar, sem sagðar voru af þeim í sum-
ar í Isafold í þessu sambandi og allar
voru rétt hermdar. E n n má jafnvel
heyra mentaða menn komast svo að
að það sé s t ö u g i u nér inn-
frá, sem skeytunum veiti viðtöku!
Svo var og í munni hvers þingmanns
* sumar, er á þaö mál mintist.
Sanuleikurinn er sá, sem og öllum
8kilst, er það mál athugar, að það er
ekki fremur loftskeyta aðferðinni að
henna, þótt fréttum sé áfátt, sem þann
Veg berast, heldur en það er að kenna
Póstum eða póstskipum, þótt frétta-
piatlar, er með þeim berast, séu illa
aani(iir.
Fréttirnar, sem hingað berast í loft-
8keytunum frá Poldhu, eru orðaðar
Þar (samdar eða skrásettar), líklega
einhverjum viðvaning, eftir blöðum,
°8 valdar svo sem þeim hæfir, er frétt-
irnar hafa pantað fyrir borguD, en það
eru aðallega tiltekin farþegaskip á leið
11111 Atlanzhaf vestur eða austur, og
tiltekua daga jafnvel; aðrir þurfa þeirra
ekki við, með því ritsímar eru um alt
eha og hafa lengi verið. Vér njótum
eins reykjarins af þeim réttum, enda
^tlr alls ekki neítt. f>eir eru ekki
^atreiddir handa os8, og þarf oss því
6lgi að furða, þótt þeir séu ekki við
v°rt hæfi nema sumir.
Viðtökustöðin hjá Eauðará er innan
etl,iiinarka þess svæðis, er skeytin ber-
a®t Utrii - aj|ar jafnt) 0g 8amstilt
Vl® ioftskeytatólin í Poldhu. J> e s s
v 6 g Q a nemur Eauðarárstöðin þau.
Vildu blöð t. a. m. fá sér sendar
rettir við vort hæfi, yrðu þau að hafa
oldhu mann til þess eða skrifstofu,
®em þær veldi handa þeim og orðaði
!ÖS °S Þoim hentaði, — tíndi til þær
lDar ^rettir, er hér þætti í varið og
ekki fjölorðaðri en nauðsyn krefði. Sá
maður (eða sú skrifstofa) gæti og auðvit-
að verið annarsstaðar en í Poldhu, þar
á meðal í Khöfn; en sá mikli kostnað-
arauki fylgdi því, að gjalda yrði undir
símskeyti þaðan til Poldhu.
Hefði komist á reglulegt, fast loft-
skeytasamband hingað, með laudssjóðs-
tillagi o. s. frv., og afgreiðslustöð þá
verið höfð annaðhvort norðan til á
Skotlandi eða í Norvegi, eins og ráðgert
var, mundi vitaskuld hafa verið ráðin
maður af blöðunum hér til þess að
afgreiða fréttir handa þeim þaðan.
{>au hefðu ekki hjá því komist.
Með því lagi, og öðru ekki, verður
komið réttu lagi á hraðfréttir hingað.
Hitt er að eins batra en ekki neitt,'
þetta sem nú höfum vér, enda alveg
ókeypis. Marconífélagið hafði aldrei
annað ætlað sér með því en að
s a n n a mönnum hér og annarsstaðar,
að hægðarleikur væri því að koma
hingað loftskeytum, þ r e f a 1 d a veg-
arlengd við það sem þörf var á (Skot-
land — Færeyjar — ísland).
Félagið hefir alls ekki getað hugsað
sér þá bíræfni, að þrætt mundi verða
fyrir, að loftskeyti gætu borist þrið-
jung þeirrar vegarlengdar með sæmilega
fullkomnum og vel útbvinum tækjum,
er reynslan sýndi að takast mætti að
flytja þau, þótt viðtökutækin væri höfð
miklu lélegri og kostnaðarminni en þau
mundu verða höfð, ef fast samband
kæmist á. Og félagið vissi auðvitað
ekki annað en að hér byggi sæmilega
viti borin þjóð og sæmilega frjáls, en
hvorki Molbúar né ánauðugir þrælar.
það er nú kunnugra en frú þurfi að
segja, að sú sönnun hefir lánast mæta-
vel. Hún mundi fullgild talin hvar
sem væri í heiminum annarsstaðar og
hvernig sem á hefði staðið öðru vísi,
þótt ekki hefði verið nema 1—2 mán-
uði, hvað þá heldur á annað missiri.
Hún hefir -hepnast svo vel, að ekki
hefir neinum hinna mörgu og ofstæk-
isfullu mótstöðuraanna þess fyrirtæk-
is enn tekist að sanna, að nokkurt
skeyti hafi »misfarist«, sem þeir svo
kalla, -— nema þá 2—3 daga, sem
stöngin var biluð hér ísumar; stöngin
er sem sé eitt skilyrði fyrir að vitöku
tólin geti gert skyldu sína, þótt ekki
sé hún sjálf viðtökuiól.
Hitt er vel skiljanlegt og félaginu
alls ekki láandi, þótt það hafi yfirleitt
neitað að senda hingað prívat-skeyti.
Vegna þess, að hér er engin afgreiðslu
stöð, var því ekki hægt að fá vitneskju
um samtímis, hvort þau kæmust til
skila. En það vissi félagið að vel gat
brugðist vegna bilunar á vitökustöðinni,
svo ófullkomin sem hún er. J>au ör-
fáu prívat skeyti (3—4), sem það hefir
flutt hingað, hafa sjálfsagt venð öll
tekin til afgreiðslu með beinum ábyrgð-
arleysis-fyrirvara, er sá hefir gengið
að í hvert sinn, sem sendi. A u k þess
er afgreiðsla slíkra skeyta sérstakleg
fyrirhöfn, er félaginu hefir fráleitt þótt
tilvinnandi, ekki meiri líkur en til þess
voru, að mikið yrði um þau með
ábyrgðarley8Ís-annmarkanum.
Thorefélagfið
hefir nú keypt hið fyrir hugaða
gufuskip í viðbót við gufuskipaflota
sinn hér við land. f>ftð er þýzkt, frá
Stettin, 1. flokk8 gufuskip, og hét
Svionia, en hefir nú verið skírt upp og
kallað Kong Helge. f>ftci tekur 1300
smál. Fyrir því verður Chr. Jensen,
áður skipstjóri á s/s Perwie.
Strandgæzluskipið nýja,
sem hingað er von með vorinu, á
að heita Islandsfalk og fyrir því að
verða einhver J. L. Petersen sjóliðs-
kapteinn. — Náttúrlega ekki Schack.
Smáklausur um þekking og trú.
Langmest. er ímugusturinn á svo nefndum
dularfullum fyrirbrigðum (spiritismus) af
því sprottinn, að almenningur gerir þau
trúarlegs efnis, imyndar sér að spiritismus
sé frábrigðileg trúarbrögð; veit ekki það,
að þau eru þekkingaratriði og annað
ekki.
Eins og það er þekkingaratriði, en ekki
trúar, að Ameríka er til, að hiti breytir
vatni i gufu, að jörðin gengur kring-
um sólina, eins er það nú orðið fyrir
löngu (meira en hálfri öld) þekkingaratriði,
en ekki trúar, að til er aunað lif, að vér
lifum þar eftir dauðaun, sem kallaður er, og
að framliðnir geta talað við oss, get.a meira
að segja gert sig hér sýnilega og áþreifan-
lega, látið taka af sér ljósmyndir o. s. frv.
Þetta er alt margreynt og margsannað
visindalega. Því eru nú kunnugir orðnir
og vita af því eins og af höndunum á sér
100 miljónir manna, að mælt er, af þeim
nær 1600 miljónum, sem jörðina byggja.
Og þeim fjölgar óðum ár frá ári, svo miljón-
um skiftir sjálfsagt.
Svo er um þá þekkingu sem aðra, að
jafnt hafa hana vantrúaðir menn og trúaðir,
jafnt vel kristnir menn og illa kristnir, jafnt
guðstrúarmenn og guðleysingjar.
Kristnir menn vita ekki betur en beið-
ingjar, að Amerika er til, og heiðingjar
ekki betur en kristnir menn.
Anda-trú er þá mjög vitlaus og villandi
þýðing á spiritismus. Það er jafnvitlaust
að kalla þá andatrúarmenn, sem hafa þekk-
ingarkynni af öðru lifi, eins og að kalla
þá Englandstrúarmenn, sem það land þekkja,
eða járnbrautartrúarmenn þá sem járnbrautir
þekkja, og hvalatrúarmenn þá sem hvali
þekkja.
Hættulegasta og algengasta hjátrúin í
heiminnm er sú, að ekkert sé það til i nátt-
úrunni, er visindaraennirnir kannast ekki
við, eða þeim virðist fara í bág við það
eða það náttúrulögmál, er þeir þekkja eða
halda sig þekkja.
Svo liður varla nokkur tugur ára að
minsta kosti, að reynslan reki þeim ekki
þann eftirminnilegan löðrung, að sanna að
það sé ti', sem þeir hafa harðþrætt fyrir
að gæti verið til.
Og þó er eins og þeir reki sig aldrei á;
þekkingar-gorgeirinn er samur og jafn alla
tíð í þeim yfirleitt. Það er oftast mestu
mikilmennin í heimi visindanna, sem minst
láta af þekkingu sinni og sizt fortaka, að
margt geti verið i tilverunni annað eða
öðru vísí en þeir eða aðrir hafa hugmynd um.
Ti! marks nm, hve slik hjátrú er hættu-
‘ leg, er nóg að nefna galdrabrennurnar fyr
á öldum. Hefðu þeirra tima visindamenn
rannsakað af hleypidómalausri alúð fyrir-
brigði þau, er kölluð voru töfrar og fjöl-
kyngi, mundu þeir efaiaust. hafa fundið
einhverja aðra skýringu á þeim fyrirbrigðum
en að þau væri frá djóflinum, og að öðrum
mönnum væri voði búinn, ef fjölkyngismenn
væri eigi brendir á báli. Sumt af þvi hefði
auðvitað reynst hugarburður einn, en sumt
orðið skýrt á einhvern þann hátt, sem nú
er kallaður eðlilegur, þótt þá bæri menn
eigi skyn á slikt.
Já, hefði það verið gert þá, á 17. öld.
Það mun nú annars þurfa að segja
hefði og að vitna i 17. öld?
Það mun sjálfsagt ekki mega nefna 20.
öld, og stinga þvi að sumum kennimönnum
frá fyrsta áratug þeirrar aldar, hvort ekki
mundi ráði nær fyrir þá að rannsaka sjálfir
ofurlitið hin dularfullu fyrirbrigði, sem nú
eru á dagskrá, og þeir treysta sér ekki til
að þræta fyrir — það gerir enginn sam-
vizkusamur maður, — heldur en að lepja
hugsunarlaust eftir sér jafn-ófróðum, stundum
með hneykslanlegustu hártogunum og van-
brúkun á orðum heil. ritningar, sömu flónsk-
una og galdrabrennuhöfðingjarnir voru með
á 17. öld — um djöfullegau uppruna þess,
sem kynlegt þykir þeim?
Að dæma ö 11 dularfull fyrirbrigði tál
fyrir það, að óhlutvandir menn hafa það
til, að villa fáfróða með sjónhverfingum og
kalla það spiritismus,— það er sama flónskan
og fjarstæðan eins og ef einhver segði, að allir
peningar væri falsaðir, af þvi að til eru
falsaðir peningar, eða að allir, sem eitt-
hvað eiga til, hljóti að hafa stolið þvi, af
þvi að sumir hafa gert það.
Margt er skrásett óraerkilegra og ófróð-
legra en það, sem talað er þessi missiri i
höfnðstað íslands um svo nefnd dularfull
fyrirbrigði, af fólki, sem enga þekkingu
hefir á þeim hlutum fremur eu á kínversku.
Það yrði ekki siður eigulegt safn en
Molhúasögusafnið frá i sumar út af Marconi-
skeytunum.
Nokkuð er þegar komið á prent, t. d. í
fyrra sagan um útisetur Reykvikinga á kirkju-
garðinum, hvomandi i sig náina, nýrisna úr
gröfunum, þ. e. »dáleidda« til lifsins aftur;
nú nýlega sú um fortepíanóflutninginn upp
á kirkjugarðinn á hverri nóttu til að skemta
framliðnum söngmanni þar; ennfremur um
manninn, sem talin var trú um, að stúlka
befði dáleitt hann með þvi að horfa framan
í hann á götu og þorði ekki annað en
finna homöopaþa, kaupa hjá honum meðul
fyrir 3 kr. og liggja i rúminu daglangt.
Meðal þess, sem enn er óskráð, er sagan
af hefðarfrúnni, sem vissi um ýmislegt
hræðilega óguðlegt athæfi, er Tilrauna-
íélagið (um dularfu.ll fyrirbrigði) fremdi 4
fundum sinum á Laugavegi, bólgnaði öll
upp, er því var ekki trúað, og hafði ekki
önnur ráð þá í nauðum sínum en að ljúga
þvi til, að húsráðandi þar hefði sjálfur
sagt sér það, þótt hún hefði raunar aldrei
talað orð við hann á æfi sinni.
Sömuleiðis önnur saga sama kvennhöf-
undar, um barnið, sem hefði verið höndum
tekið (af tilnefndu ungu mentafólki hér,
körlum og konum) og keyrt með valdi upp
i legubekk til »dáleiðslu«, en orðið lífs
auðið úr þeim nauðum fyrir það eitt, að
það grét svo mikið, að það varð ekk
»dáleitt«.
Slikt sögusafn mundi þykja afarmikils-
vert þegar frá líður, og vanþekkingar-þokan
á hinum dularfullu fyrirbrigðum er hjá
liðin og þar af leiðandi margkynjuð hind-
urvitni og forkostulegir hleypidómar.
Gott væri að því safni fylgdu fáeinir
stólsræðukaflar sumra kennimanna hér i bæ
um sama mál, og jafnvel baruakenslufræði-
greinar.
Menningarspegil ætti ef til vill ekki
illa við að kai!a það kver.
Viðsjálir forumenn.
Hér komu fyrir 3—4 missirum
nokkrir útlendir förumenn, er þóttust
vera landflóttamenn frá Armeníu und-
an ofsóknum Tyrkja, fóru hér víða
um land, létu veita sér góðgerðir og
höfðu saman talsvert af peningum,
fyrir sakir auðtrygui fólks, jafnvel há-
mentaðra embættismanna saman við.
|>eir ætluðu þá að sníkja sér hingað
ókeypis far með Thorefólagsskipi, lét-
ust vera blásnauðir, en tóku upp hjá
sér næga peninga fyrir farinu, er sú
tilraun hreif ekki.
Nú í dag kom með s/s Laura einn
líkur kumpánn og gerði sömu tilraun
að fá ókeypis far, en reyndist hafa nóg
fé fyrir þvi, er þess var synjað.
Enginn veit með vissu, hverrar þjóð-
ar flökkumenn þessir eru. En hitt
vita allir, sem um það mál hafa
grenslast, að þeir eru alls ekki frá
Armeniu. Enda hafa nágrannaþjóðir
vorar rekið þá af höndum sér sem
aðra ólöglega beiningamenn.
|>eir blekkja menn á hinum og þess-
um skáldsögum af hryðjuverkum Tyrkja
— þau eru raunar uóg til óskálduð;
en þ e s s i r menn hafa ekkert af þeim
að segja. |>essi nýkomni náungi, sem
þykist vera prestur, eins og hinir gerðu,
fyrirrennarar hans, nokkrir eða allir,
kvað hafa sína sníkjusögu á þá leið,
að hann þurfi að hafa saman lausn-
argjald fyrir 32 fjölskyldur, 150 pd.
sterl. eða 2800 kr. alls (ekki 100 kr.
þó á hverja fjölskyldu), og verði það
fólk alt hálshöggvið,ef gjaldið fáist ekki!!
»Ekkert orð satt« — nær alt
satt? Stjórnarblaðið nýja(Lögr.) segir í dag
ekkert orð satt voru 1 fréttabréfinu í siðustu
Isafold frá Akureyri um mtðferðina á sím-
ritsnemanum Ben. Sigtryggssyni, annað en
það, að hann hafi hætt við að nota sér
styrkinn. Raunar tók ísafold aldrei neina
ábyrgð á, að þar væri alt rétt hermt; sagði
að eins, að óliklegt væri, að nein missögn
hefði komist þar að, með því að bréfið
styddist við skeyti frá heimili piltsins. Það
er þó fyrst og fremst að gera meira en að
hætta við að nota sér styrkinn, að fara til
Khafnar cg heim aftur á sinn kostnað fyrir
vonbrigði, sem ekki er nein skýring um, að
hafi verið piltinum að kenna. Mnndi bon-
um hafa verið tjáð það fyrir fram, að V*
hluti styrksins fengist ekki fyr en að af-
loknu námi ?
Það er gott, að ritsímastöð er þó enn
stjórnarinnar áform h é r að hafa á Akur-
eyri. Það mun nú vera full ábyrgð fyrir
þvi, að það áform fái að standa, er út fyrir
pollinn kemur?
Eftir hina skýlausu neitun stiórnarinnar
er það einnig rangt, að Bened. sé mikið
efnilegur maður o. s. frv. Mundi hun geta
staðið við þá neitun?