Ísafold - 21.02.1906, Blaðsíða 1

Kenmr nt ýmist einn einni eða
tvisv- 1 viku. Yerð árg. (80 nrk.
nimnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 /» doll.; borgist fynr miðjan
jnli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Dppsögn (ski'ifleg) bnndin v 0
áramót, ógild nema komiu sé til
átgefanda fyrir 1. október og kaup-
andi sknldlans við blaðið.
Afgreiðsla Austurstrœti 8.
XXXIII. árg.
Reykjavík miövikudaginn 21. febrúar 1906
11. tölublaö.
0 0- F. 872238 */,.
Baráttnlans stjrtrnarbót.
bað ^ túast við, að kallað yrði
Pa af ónefndum flokksleiðtog um vorrar
svik ^ ^e*nt 8uðleysisatbæfi, drottin-
°g lancirabi ef farið væri að ympra
xi n^m stjórnarskrárendurskoðun:
guðlaust samvizkuleysi, að tæla þjóðina
svit 'í'1 stínrnarskrárbaráttu, drottins-
bera I^8bónda»n«, aS láta á því
®r bann 6r r ^ stÍórnarbót sú>
útvegað hi x- ^ ‘nn hafa °g hanS œenn
tekið ðlnn,> 8eti nokkrum bótum
því ] °.burn tlrr>a; 0g loks landráð að
etofnar'ð'!’ 7™ ^ með 80 tí.' ÞeSS
r . . ’ af,dið hljóti verra stjórnar-
« „ú hetir þ>8.
hvað hefir ekki höfuðspámaður
nans einn n r
Finn °g yrirstjóruvitrlngur vor, dr.
sem n Sagf bvað eftir annað, hvenær
bans 'rætt betir verið um þaS mál í
nX ,e^ru e<5a hann hefir þurft á það
ae uunnast?
Að
Urn ^ ,r'Je® stjórnarskránni frá 1903 höf-
vér v.fen^'® 8V0 góða stjórnarbót, sem
tak' nfUm tramast með að gera. Henni
1 engmn óvitlaus maður í mál að
bveyta.
’kki rnundi og sparað úr þeirri átt
. . ,gna ÞjóSinni rneð þeirri grylu, að
st]ornarfjendur« ætli að reyna aS f]ækja
H ðinni út í nyja 20—30 ára stjórnar-
s^r , fn’ b a r a til þess að að svala
g ^ nsbóndanum« (þ. e. ráðgjafanum).
an "1 ~ 6 f kostur v»ri á verulegri lögun
enn arha Þeirra> 8em a 11 i r vita að
eru á stjórnarskrá vorri, og fram-
grehnf hðnnar hefh' leÍtt f liós enn
séf 7,Sgar en nokkur maður hafði gert
ur aivUgarlund> — e f Þessa væri kost-
vmri v,6? baráttiilaust, hvað þá? Hver
pa iandráðin?
réttarbót ’ að ekki var Þessi stj°rulaga-
sem það Sem ver fengum 1903, svo
barist fyr.6r Ver böfðum eftir æskt og
eins að míkl langa lengl' HÚU V8r að
orðið að U 'eyti Það sem ver böfðum
en alls ekS 0íiS að gÓðU að SÍnnÍ’ heldur
að vér fPn n6,tt' °SS Val' hÓtað Því>
eLi , e^kert ella, hefðum
, 1)f3 llr vorri langvinnu baráttu,
M, ,kki »æ þette
stjórnarharáttn eÍM °g 1 6ldrÍ
með ráði 0g ''°rrar' Hennl ‘allk 8V°>
ágæta foringja vÞykki VOrs mikla °S
að heitið var á k’ °nS Sigurðssonar>
e:, , ■ ., Ung að láta oss fá
6 bverja stjór„arbóf ,
„ ot> og hana þa
goða, sem framast v» i *
h' , , vmri kostur a,
e. sem hann og ráðsiaf., ,
batv, . ■*, , fdr bans vildu
^mast miðla oss henm Sf .
í , , , . , ,. nao smm og
i_iS«.t„k„Bkjn,,( 1000íra.»,o„li(m.nn
KU- Pað var svo sem e k k j ,
arbót , ■ .*■ , 8U stjorn-
. ut> er þjoðin hafði eftir æskt
'yfir um fjórðung aldar. ]iað
oðrn nær.
hvers vegna lyktaði eldri stjórnar
baráttunni með þeim hætti?
®'*tt áfram af því, að þjóðin var orðin
Þreytt. I>ing 0g þjóð voru orðin þreytt,
b«mi þreytt
og vonlaus um að meira
efðist upp úr að halda eldri kröfunum
ram- Þingi og þjóð fanst sem það
æri berja höfðinu við steininn. —
Það voru Jóns Sigurðsonar eigin orð,
hans, sem hafði að orðtaki: aldrei að
víkja!
Stjórnar-b a r á 11 u-grylan kemur því
að eins að haldi, þ. e. tilætluðum not-
um, að baráttu eigum vér vísa, ef vér
viljum fá umbót á stjórnlögum vor-
um, þeim er nú eigum vér við að búa.
Að sem sé þar megum vér búast við
sama þvergirðingnum sem fyr af Dana
hálfu. Fyrst eilífu afhöggi um nokkra
umbót, og því næst synjun alls
nema einhvers réttarbótarkáks í ein-
hverju minni háttar atriði, sem Danir
létu sig litlu eða engu skifta.
Bn er nú víst að svo sé?
Vór hyggjum að sannleikurinn sé, að
það só danska s t j ó r n i n ein og þing-
flokkur hennar, sem mikið lætur yfir
stjórnarbótinni frá 1903 og telur oss hana
meira en nóga, vegna þess aðallega,
að hún er verk höfuökappa þeirra, Alberti.
Vér þykjumst hafa þó nokkuð fyrir
oss um það, að engum hinna þing.
flokkanna dönsku Hki stjórnarbótin frá
1903, líki hún fyrir vora hönd.
Vór höfum fyrir satt, að þeir eða for-
ingjar þeirra séu ekkert hreyknir yfir
því né ánægðir, að svo fimlega tókst
að hlunnfara oss þá, sem kunnugt er
orðið.
Það ætti og eigi að vera of vaxið
neinum sæmilega viti bornum stjórn-
málamanni að skilja það, að það er
e k k i leiðin til að hæna að sér sam-
baudsþjóö sína, að beita hana lævísi og
öðrum miölungi góðum stjórnarviðskifta-
búsifjum.
Þeim ætti að vera vorkunnarlaust að
skilja það, nú orðið, hvernig ávöxt stjórn-
málaviðskifti þeirra undanfarið hlaut að
bera og hafa boriö: fyrst 25 ára drátt-
ur á að láta oss fá stjórnarbót þá, er
Danir fengu frelsisárið 1848, með þar af
leiðandi kyrking allra framkvæmda land-
inu til viðreisnar; prettirnir sem fylgdu
stjórnarskránni frá 1874 — vér vorum
prettaðir um sérstakan ráðgjafa —; og
loks viðlíka langt baráttutímabil til að fá
lítils háttar umbót á stjórnarskránni
frá 1874.
Framfarakyrkinginn, sem drátturinn á
stjórnarbótinni frá 1848—1874 hefir
valdið, má marka nokkuð á því, að fjár-
veiting til samgangna nam 1874 rúm-
um 5 þús. kr. (»til póststjórnarinnar á
íslandi« — aörar samgöngur eru ekki
einu sinni nefndar á nafn þá), en þetta
ár, 1906, er sú fjárveiting rvim 400 þús.
kr. Og annað flest eftir því.
Það var í stúdentaleiðangrinum danska
hingaö fyrir 6 árum, er sá, sem þetta
ritar, átti tal við einn í þeim hóp, danskan
blaðamann, um stjórn landa hans á ís-
landi á sinni tíð, eða fyr og síðan, og
sagði sem satt var, að ólagið hefði ekki
verið neinum illvilja að kenna, heldur
vanþekking og hirðuleysi.
Ja, men Ligegyldigheden e r en
Forbrydelse, anzaði hann, hinn d a n s k i
ttvaður. (Hirðuleysið e r glæpur).
Tímarnir, sem nú lifum vér, breyta
líklegast skoðun stjórnmálamanna á
stjórnarhögum og róttindum smáþjóða
meira en hálf öld hefir gert áður. Dan-
ir berast með þeim straum, óvart, ef
ekki viljandi, og mætti svo fara, að nú
lægi það laust fyrir þá og þegar af
þeirra hendi, er eigi hefir mátt nefna á
nafri áður — alveg eins og alt í einu
hurfu þeir fyrir fám árum frá kredd-
unni um sprenging ríkisins, ef umboðs-
stjórnarsetrið íslenzka væri annars-
staðar en í Khöfn, þótt ekki væri raun-
ar flutningur þess hingaö nema kák,
steinn fyrir brauð, og af þeirri lævísi
eftir látinn með fram, að þá losnuðu
þeir, Danir, við kostnaðinn af henni,
auk þess sem þeir sáu sér leik á borði
til að lögfesta íslandsráðgjafann í ríkis-
ráðinu.
Þingkosningar fara nú fram í vor í
Danmörku; og telja allir kunnugir víst,
að allmikið muni stjórnarliðiö ganga
saman þá, en djúptækustu frelsismenn-
irnir vinstri handar eflast að miklum
mun, svo að stjórnarliðiö, sem nú er,
verði ekki allsráðaudi eftir það.
Hugsum oss, að þá yrði annaö uppi
á teningnum í stjórnarviðskiftum við
oss en alberzkan.
Væri þá glæpur að taka því ?
Það er ekki annað en spurning, auð-
mjúk og viröingarfylst spurning til hins
volduga meiri hluta á þingi voru og
anuarra háviturra þjóðmálamanna vorra
og valdhafa.
Telefónfélag
Reykjavíkur og Hafnarfjarðar, sem
hélt ársfund sinn í f. máu. (13.), hafðj
haft stórum mun meiri tekjur árið
sem leið heldur en nokkuru sinni áð-
ur, enda ákvað fundurinn að greiða
hluthöfum 10»/» í ágóða og verja um
300 kr. til að bæta við öðrum talþræði
milli Reykjavíkur og Hafnarfj., svo að
talsíminn verði tvófaldur; þá geta
tvennir talast við þar í milli í senn,
auk þess sem annar þráðuriun getur
verið óslitinn, þótt hinn bili.
Hækkað var kaup umsjónarmanns í
Hafnarf. upp í 12 kr. á ruánuði.
Málaleituu frá sunnanmönnum um að
lengja talsímann til Keflavíkur treysti
félagið sór ekki til að sinna.
Samþykt var að veita árgjaldsmönn-
um í Talsímafélagi Reykjavíkur 20°/„ af-
slátt áið kr. ársreikniugi í minsta lagi
fyrir samtöl við Hafnarfjörð.
Fjölgað var hlutum í félaginu um
1, svo að talan stæði á 60, og var sá
seldur við uppboð á fundinum fyrir
60 kr. (ákvæðisverð er 50 kr.).
Stjórn endurkosin (J. |>., B. J., B.
Br.).
Reknetafélagið
við Faxaflóa greiðir hluthöfum i
vöxtu 10°/„ fyrir árið sem leið. það
hélt út í sumar reknetaskipi sínu
Kristjáni frá 14. maí til 14. ágúst og
aflaði 320 tn. af síld, er öll gekk til
beitu á FaxaflóafiskÍ8kipin. Félagið
græddi 1780 kr. og á nú í varasjóði
3000 kr.
Félagið æfclar að hafa sama skip
áfram við þessar veiðar, en setja í
það 12 hesta motor (Alpha).
Sktrnir.
S k i r n i r, timarit bing
ísl. bókmentafél. Rit-
stjóri Guðm. Finn-
bogason. 79. ár(1905;
4. hefti. Rvík 1905.
(Nl.) Kristin trú er að kulna út meðal
þorra manna.meðal annars vegna sann-
analeysis, einkum fyrir upprisu Krists.
Trúarreynsla sannkristinna manna á
öllum öldum er að vísu mjög mikils-
verð og jafnvel einhlít fyrir þá til
sannfæringar. En hvað stoða þess
kyns hugrænar (innri) sannanir þeim,
sem eru trúarbrögðunum fráhverfir?
þeim dugar ekki annað en sögulegar
sannanir, og þungamiðja þeirra sann-
ana er einmitt upprisa Krists. þetta
lagast nauma8t með öðru móti en bví,
að mennirnir sjái og þreifi n ú á sam-
kynja viðburðum, sams konar afbrigð-
um frá því sem kallað er náttúrlegt
og allir þekkja. Sé það satt, að slík
afbrigði gerist nú á tfmum, hefir krist-
indómurinn fengið afarmikilsverðan
stuðning, er allir hans vinir og flyt-
jendur ætti að fagna. Bn nú fullyrða
það allmargir stórmerkir vísindamenn,
aumir heimsfrægir, eftir 30—50 ára
vandlegar rannsóknir.
þetta er þráðurinn í Skírnisgrein
Einars Hjörleifssonar um t r ú og
s a n n a n i r, sem samin er af honum
laginni, alkunnri ritsnild og afeinlægum
velvildarhug í kristindómsins garð.
Dæmi nefnir hann nokkur um fullsönn-
uð kraftaverk frá slðari öldum, og til-
greinir þvf næst fullsönnuð dularfull
fyrirbrigði, þau er mest hefir á borið
og að kveðið (William Crookes og Katie
King) og þeir einir bera við að þræta
fyrir, sem skortir hvorttveggja í senn,
alla þekkingu á málinu og allan vilja
á að fara með það rétt og samvizku-
samlega.
það sést á fyrnefndri sannanakröfu
höfundarins, handa þeim, er trúarbrögð-
um eru fráhverfir, að hann er alveg
sammála William James, heimspekingn-
um mikla, sem minst var á í fyrri kafla
þ. gr., um að fyrir þorra manna leiki
samfæringin um það, hvort til sé
annað líf eða ekki, á því, hvort andar
framliðinna birtist hér á jörðu.
þar næst hefir ritstj. Skírnis gert
allrækilega og glöggva grein fyrir því,
hvað helzt einkennir eitt höfuðskáld
vort meðal hinnar yngri kynslóðar,
Einar Benediktsson, með
mörgum tilvitnunum í Ijóð hans.
Nýtt kvæði allsnjalt eftir hann (E.
B.) er og í þessu hefti fremst: K v ö 1 d
í R ó m.
Ólafur Daníelsson, mag. scient., sýn-
ir í stdttri grein og glöggri, að meðal-
mannsæfi hér á landi hefir síðara
hluta aldarinnar sem leið aukist um
13 ár. Síðasta tug aldarinnar var
meðalmannsæfi karla komiu upp í
nær 44r/2 ár, og kvenna rúml. öD/g
ár. Hún var styttri á Englandi ára-
tuginn næsta á undan (höf. hefir lik-
lega ekki haft yngri skýrslur), eða 432/g
og Sl1/^ ár, en í Norvegi hærri á körl-
um, 48s/4 ár rúml., og konum nær alveg
jafnlöng og hér: öD/s ár. Gert er
grein fyrir nýrri reikningsaðferð til að
finna meðalæfina, fullkomDari og áreið-
anl8gri en hér hefir verið notuð áður.