Ísafold - 25.04.1906, Qupperneq 2

98
ÍSAFOLD
Smjör og smjörlíki.
Hr. H. Grönfeldt, mjólkurmeöferSar-
kennarinn á Hvítárvöllum, hefir ritað í
síðasta. Frey mikið þarflegan saman-
burð á smjöri og smjörlíki, og bendingu
um, hvernig réttast sé að hagnyta þá
vöru hvora um sig.
Hann segir það, sem satt er og al-
kunnugt, að alþýða hér á landi hefir
ógeð á smjörlíki, heldur það vera tilbúið
úr feiti af sjálfdauðum skepnum og öðr-
um óþverra.
En slíkt er tómur hugarburður, og
hann mesta skaðræði, ekki vegna smjör-
líkissalanna, heldur fyrir bændur hér og
alla alþýðu.
Smjörlíki er, segir hr. Gr., aðallega
biiið til úr gufubræddri, hreinsaðri feiti,
strokkaðri ýmist i nýmjólk eða undan-
rennu, með hinu mesta hreinlæti. Að
koma inn í smjörlíkisverksmiðju og
danskt mjólkurbú er mjög líkt. Auk
þess eru smjörlíkisverksmiðjurnar undir
umsjón landstjórnarvaldsins. — Höf. mun
eiga þar við lög um það í Danmörku,
og líklegast víðar raunar.
Smjörið tekur ekki smjörlíkinu fram
að næringu, segir höf.
Munurinn er sá, að smjörið er miklu
dýrara.
Hann ber frægasta danskan mjólkur-
meðferðarfræðing, docent N. Fjord, fyrir
þeim ummælum, að rjómi, nýmjólkur-
ostur og smjör sé munaðarvara, en smjör-
líki, undanrennuostur og undanrenna
ódýr fæða eftir næringargildi.
Kunnugt er, að hinn geysimikli gróði
Dana á smjörframleiðslu þeirra á síðari
tímum er að þakka mest þeirri tilhögun
þeirra, að þeir selja smjörið aðallega til
Englands — þar eru menn, sem hafa
efni á að kaupa munaðarvöru, og kaupa
hana dýrt, og því er ábati að hafa hana
vandaða, eins og Danir gera um smjör-
ið —, en borða sjálfir langmest smjör-
líki, sem gerir alveg sama gagn og er
viðlíka ljúffengt, ef það er vandað, en
miklu ódýrara.
Þetta ættum vér að taka eftir þeim,
Dönum. Og það gerum vér undir eins
og sú vanþekkingar-ímyndun hverfur, að
smjörl/ki sé hálfgildings-ómeti, tilbúið
úr óþverra.
Vór erum meira að segja farnir til
þess. Fyrir 6 árum (1900) seldum vér
3000 pd. af smjöri til annarra landa,
en í fyrra (1905) 30,000 pd.
Bændur eru farnir að neyta minna
smjörs á heimilum og minni rjóma í
kaffi og drekka minna af nýmjólk. Þeir
eru farnir að sjá, hve mikils virði
rjóminn er.
Hr. Gr. eggjar þá á, að spara rjóm-
ann og smjörið enn meira. Og þó að
þeir ættu að borða fyrir það meira af
kjöti og tólg, þá sé það samt mikill
hagur. Það sé samt sparnaður að selja
smjörið, af því að það er svo langt um
dýrara en kjötið og tólgin. En mis-
munur á næringargildi smjörpunds og
tólgarpunds ekki svo mikill. Þeir sem
vilja ekki borða tólgina, en hafa ekki
efni á að kaupa smjör, ættu að borða
smjörlíki. »Það er eins mikil næring í
því eins og smjöri, og jafnvel m e i r i
f e i ti«.
Ráðið til að auka mjög smjörfram-
leiðslu rjómabúanna, þeirra 34, sem nú
eru til á landinu, þótt ekki séu fleiri,
telur höf. vera að láta þau starfa mest-
alt árið. Það segir hann að þau geri
ekki nema 3 alls að svo stöddu, og tvö
s/4 hluta árs eða 9 mánuði; en hin öll,
29, ekki nema 2—4 mánuði. Allan
hinn tímann er rjóminn strokkaður heima
og smjörið annaðhvort selt í kaupstað-
inn eða borðað heima.
»Væri rjómabúin látin starfa lengur
og ný stofnuð þar, sem hægt er, mundi
smjörframleiðslan margfaldast frá því, sem
nú er; eg tala nú ekki um, ef bændur
fjölguðu kúnum og stofnuðu eftirlits-
félög, 3vo að hægt væri að sjá, hvernig
hver einasta kýr borgaði fóðrið, og tækju
svo jafnframt upp þann sið, að gefa
rófur og kraftfóður«. — —
Það væri mjög uiikilsvert, að bændur
tækju sér þessa þörfu hugvekju til at-
hugunar og eftirbreytni.
Vlðsjálar Litla-Kússlands frétt-
ir. Merkur Snæfellingur skrifar ísafold
svo fyrir skemstu:
Mig stórfurðar á þvi, hve málsmetandi
inenn hér í sýslu eru þolinmóðir að hlusta
þegjandi á öll þau ósannindi og skammir,
sem Lárus lætur rita og ritar sjálfur í
stjórnarblöðin. — Eg skifti mér í þetta
sinn ekki nema af ósannindunum, bæði
meinlausum og ekki meinlausum. Það er
engu llkara en að meinlausa fréttapistla
þurfi líka að láta setja saman I Reykjavík,
og því verður alt fult af vitleysum og mis-
sögnum. Fæst þá enginn skrifandi maður
til þess bér fyrir þá Lárus og stjórnar-
blöðin? Eða eru þá vinir hér og fylgi-
fiskar allir óskrifandi? Eru þeir af þeim
endanum, eða hvað?
Höf, pistils þess héðan(?) i 6. thl.
Þ.-ólfs, sem dags. er 6. jan. í vetur, hyrjar
á tiðinni, eins og siður er til og lög
gera ráð fyrir, og segir hana hafa verið
mjög hagstæða fram til jóla. Þó var hér
öll jólafastan, að minsta kosti í mörgum
sveitum sýslunnar, mjög stirð og umhleyp-
ingasöm tið, svo að víða varð að gefa
sauðfé inni dögum saman.
Fénaðarhöld segir höf. mjög góð,
og svo sem enga bráðapest; hér í sveit
bafði hún þó á tveim hæjum drepið 10—
20 kindur á hvorum, og víða 2—3 á bæ.
Kláðaskoðun segir hann alstaðar
lokið; en i Helgafellssveit var benni þó ekki
lokið fyr en miklu seinna, og það með
leyfi sýslumanns.
Aflahrögð i Olafsvík og á Sandi seg-
ir hann mjög góð; þau voru mjög Htil,
en aftur á móti ágæt í Eyrarsveit.
Um Halldór lækni Steinsson ælta eg ekki
að fara hera neinar fréttir af eða á; en þó
held eg að hann hafi ekki gert nema
skyldu sína sem héraðslæknir, þegar hann
veitti síra Helga í Olafsvik hjálp sína i
sumar.
Verzlnn var hér ekki fremur góð,
heldur ákaflega góð síðastl. ár, og mátti
víst fá ýmsar útlendar vörur i Stykkis-
hólmi með svo góðu verði, að betra mun
ekki annarsstaðar hér á landi; svo var
samkepnin mikil meðal verzlananna þar.
Um landsmál eru þeir hér, er eitthvað
hugsa, ekki margmála, því þeir hafa, sem
von er, talað sig þreytta í eyru þeirra
sem ekkert þola að heyra nema væmið
skrum og skjall nm stjórn og stjórnarþý.
Hér er þ&ð eina ráðið fyrir þá, er ekki
vilja lenda í illdeilum við sýslumann eða
einhverja af gæðingum hans, að steinþegja.
Og eg skil ekki í því, að þeir séu margir,
sem langar til að lenda í slíkum málaferl-
um, þegar réttarfarið er eins í landinu og
það er nú. Mál sira Helga og Lárusar
sýnir það bezt, hvað þægilegt er að ná
rétti sínum hér.
Margt fleira mætti segja um fréttabréfið,
t. d. að engan hef eg heyrt óska þess, að
nafn sitt væri horfið af áskoranalistunum,
en nokkra þvert á móti, að þeir hefðu ver-
ið með að skrifa undir hann, þó það hefði
að visu engin áhrif haft móti ritsimafarg-
aninu.
Annars er eg farinn að verða hræddur
um, að við Snæfellingar ætlum seint að
losast við valdsmanninn okkar. Það er
víst, að hinir hugsandi menn hér í sýslu
ern mjög gramir orðnir.
Bréfhöfundinnm frá 6. jan. vil eg ráð-
leggja að hugsa sig betur nm áður en
hann skrifar næsta bréf sitt í gamla Skrjóð.
Haukur Snœfellingur.
Mannskaðasamskotin
eru nú orðin nær 3000 kr. |>ar að
auk gaf tombólan núna á helginni af
sér 3400 kr. i samakotasjóðinn.
Brlend tíðindi.
LandsmáSahorfur.
Marconi loftskeyti
24. apríl.
Höfuðorusta með frönsku herliði og
6000 númumönnum á Norður Frakk-
landi, og var liðinu þröngvað til að
aleppa herteknum mönnum.
(Síðari frétt). Engin lögun á ástand-
inu í námubygðarlaginu franska. Nýr
liðsauki þangað kominn, 8000 manna.
|>ar eru nú alis 210,000 hermanna.
Curie, vÍ8Íudamaðurinn í París, sem
fann geislaefnið (radium), hefir hlotið
bana (verið veginn ?).
Olympíuleikar byrjaðir í Aþenu.
Georg konungur hefir gert Játvarð
konung að grískum aðmírál.
Margrét prizeasa af Kunnáttum,
kona Gustavs Adalphs, konungsefnis
Svía, ól son á sunnudaginn.
Moriam, sekur skógarmaður frá Al-
byssiníu, hefir gert herhlaup til rána
á nokkur þorp í Súdan, útsuður af
Kedaref, vegið 101 þorpsbúa, og höndl-
að 41 karlmann og 133 kvennmenn.
Verðir hafa settir verið á landamærin
til að reyna að ná honum.
Eftirmæli.
Merkisbóndinn Bjöen |>oelexfsson,
sem andaðist að heimili sínu, Vík í
Héðinsfirði, 6. nóv. þ. á., var fæddur
5. júní 1834 í Fljótum í Skagaf., og
ólst þar upp hjá foreldrum sínum í
guðsótta og góðum siðum. Hann
kvæntist rúmlega tvítugur Sigurlaugu
Sofíu Grímsdóttur prests að Barði í
sömu sveit, og reisti bú með henni að
Stórholti í sömu sveit. þeim búnaðist
mætavel, þótt þau væru fátæk í fyrstu,
enda skorti hvorugt atorku né ráðdeild.
Gestrisni, rausn og góð stjórn gerði
heimili þeirra hjóna frægt. Með konu
sinni eignaðist Björn heit. 9 börn; 1
af þeim dó á ungum aldri, en 8 kom
ust upp. Oll voru þau mannvænleg.
Björn heit. var oddviti í mörg ár,
og fórst það starf ágætlega úr hendi.
Hann var mjög vel hagur, bæði á tré
og járn, og skipasmiður hinn bezti.
Snemma hneigðist hugnr hans að sjón-
um, og þegar á ungum aldri varð hann
skipBtjóri og stundaði þá atvinnu
mörg ár. Hann stjórnaði skipi og
mönnum ágætlega, og aflaði manna
bezt, enda fór þar saman þrek, atorka
og áhugi. Hann misti konu sína eftir
rúmra 20 ára samvistir, og hafði
hjónaband þeirra verið eitt hið ástrík
asta og ánægjulegasta, sem hugsast
gat.
Eftir það fluttist hann að Vík í Héð-
insfirði og bjó þar rausnarbúi — fyrst
með dætrum sínum og síðar með ráðs-
konu — alt til æfiloka. Hann var
maður ljúfur og lítillátur og mjög
hjartagóður, og vildi öllum vel, hjálp-
aði þeim, sem bágt áttu og til hans
Ieituðu. Hann var maður greindur
vel, og gjörhugall, trúmaður mikill og
guðhræddur; hann var gervilegur ásýnd-
um, fjörlegur og glaðlegur, og mjög
þrekmikill bæði í meðlæti og mótlæti
og í öllu sínu starfi. Hann var mjög
fslenzkur, í anda og þjóðrækinn, hrein-
lyndur og hispurslaus, tryggur og
vinfastur. Hann var eitt hið elsku-
verðasta gamalmenni, sf-ánægður og
blíðlyndur, og sífelt vel hugsandi og vel
talandi um guð og menn. f>að var
ætíð hið góða, sem honum hafði hlot-
nast í lífinu, og alt hið góða, sem
hann átti í vændum, er hann var stöð-
ugt að hugsa um og horfa á, en aldrei
neitt ilt eða erfitt. K.
Bréfkafli úr Múlasýslum.
Mörgum virðist svo sem komið sé *
óvænt efni með landsmálahorfur uds
þessar mundir.
Annars vegar afarlítilþæg og auð-
mjúk stjórn gagnvart alríkisvaldinUr
en einráð og hlutdræg ínn á við.
Og þessari stjórn, sem bersýnileg®
er mjög áfátt í stjórnmálahyggindurU
og hagsýni, fylgir öflugur valdsmanna-
og höfðingjaflokkur að málum með
óútmálanlegu dekri, smjaðri og undif’
lægjuskap.
Hins vegar að vísu harðsnúinn, ec
alt of fámennur flokkur sjálfstæðra og
þroskaðra stjórnmálamanna, andstseð'
ingar stjórnarinnar.
Báðir þessir málsaðilar leiðtogarnif
okkar í landsmálum, skrifa og tala til
lýðsins, sinn á hvora vísu auðvitað,
til þess að sannfæra hann og fylkja
honum undir merki sínu.
Hvernig gengur það?
Er þjóðin svo þroskuð, að hún meti
rétt gildi þessara sundurleitu skoðana-
Er hún sjálfstæð?
Er þjóðarviljinn ákveðinn?
Eða er hann á reíki eða valtur ft
fótum ?
Sannfæring mín og reynsla er su,
að því miður séu hér á landi allgéð
lífsskilyrði fyrir hvaða Btjórn sem ver®
skal.
Samt vona eg, að kjósendurnir gang'
ist ekki til lengdar upp við skjall né
fagurmæli.
Eg vona líka, að þeir uni því ekkJ
oft, að fulltrúar þeirra fyrirlíti og mi0'
bjóði vilja þeirra, þótt veikur kunn1
að vera í fyrstu.
Nei.
Við megum til að treysta því, ft®
þekking og vit, sanngirni og réttlsetí
setjist í hásætið.
En það verðum við að hafa hugfa0^'
að ekki gerist það nema með dreng1'
legri og vasklegri baráttu.
Heimskan er alt af hávær og sting'
ur oft skynseminni svefnþorn, ef húc
er ekki því betur glædd og vakin.
Mannskaðinn mikli.
Svo er nefnd útfararræða sú, er síf®
Ólafur Ólafsson fríkirkjuprestur flutt>
yfir 8jómönnunum 10 af Ingvar1'
þeim er jarðir voru hér 20. þ. máö*
Hún þótti fyrirtak og er nú komin é
prent. Hún er seld á 25 a. til ágóð0
fyrir samskotasjóðinn.
Bæðuna hina, Gleðiefnið mikl0f
hafði hr. kaupm. Th. ThorsteinssoU
kostað með tengdaföður sínum,
Zoéga kaupm.
Suinarið
virðist nú vera að hugsa um ft^
fara að sýna sig. Hefir verið 2—^
dagana síðustu hlýviðri á útnorðftC
með sólskini, 5—6 stiga hiti að morgö1
í gær og í dag. En hún er seinunniö'
fannbraiðan mikla til sveita. J>ar ^
sólin blessuð mikið verk að vinna.

Hornsifjarðarpistill 9. april. ®
get ekki gtilt mig um að taka mér penna |
hönd út af Hornafjarðarbréfi
Ingúlfi 9. hl. þ. á., og það tel ég víst, ft^
fleiri geri; því eg veit marga hér mér f#r
ari til þeirra hlnta.
Hvað getur komið manni þeim, hré^s
höfundinum, til að hera fram fyrir al^)el,,1
ingssjúnir svo mikil ósannindi, sem þftr et,
saman komin, um sitt eigið hérað? Þ
Hornfirðing kallar hann sig, þó ótrul®g
sé, svo ókunnuglega sem hann skrifftr'
Að honum skuli ekki þykja minkun að
að telja sig með þeim mönnum eðft