Ísafold - 19.05.1906, Blaðsíða 2

Erlend tíðindi.
i.
Marconisk. ir/5.
Frá Rússlandi. Gapon klerkur
fanst hengdur í snœri niður úr ræfrinu
á sveitarbúgarði hans skarnt frá Péturs-
borg.
Nusmitch adnn'ráll, er réð fyrir höfn-
inni í Pétursborg og var illa kyntur,
var veginn af verkamönnum, sem hann
vildi meina að halda hátíðlegan verk-
mannadaginn rússneska (13. maí = 1.
maí annarsstaðar).
Sprengikúla banaði lögregluliðsforingja
í Varsjá og særði 7 menn að:a. Herlið
skaut morðingjann til bana og réðst á
1/ðinn með byssustingjum og byssuskeft-
um. Fjórir fóllu og 19 urðu sárir. Eng-
ar alvarlegar óeirðir aðrir.
Ráðuneytið í Pétursborg leggur með
almennri uppgjöf saka.
Stungið er upp á í frumvarpi að svari
þingsins við ræðu keisarans, að almennur
ko3ningaréttur sé í lög tekinn, kvartað
sáran undan hervaldsembættismönnum,
segir enga tiltök að friða landið fyr en
fengnir sóu ráögjafar með ábyrgð fyrir
þjóðinni og öll umboðsstjórn landsins
endurnyjuð, heimtar burt numin höft
þau, er lögð hafa verið á löggjafarvald
þingsins og hið keÍ3aralega ráð afnurnið;
það sé þröskuldur milli keisarans og
þjóðarinnar.
Síðari frótt segir, að þingið hafi sam-
þykt ávarpsftumvarpið yfirleitt og
því næst tekið til að ræða einstakar
greinar þess.
Mælt er, að Rússar og Bretar hafi sam-
ið með sér umyms ágreiningsmál þeirra
í milli, er snerta Persíu og Mið-Asíu.
Frá öðrum löndum. í sam-
bandi við samdráttarviðleitni með Bret-
um og Þjóðverjum hafa allmargir þyzkir
borgmeistarar og bæjarfulltrúar komið
til Lundúna og er þar vel fagnað. Ját-
varður kouungur hefir boðið þeim til
dögurðar í Windsor-höll.
Barist allmikið suður í Zúlúlandi.
Ýmsar þjóðkvíslir þar risið upp til ófriðar.
II.
þicgkosDÍDgabarátta er
háð um þessar mundir í Danmörku,
og hún í snarpasta lagi. þar eru kosn-
ingar til fólksþingsins, þ. e. neðri deild-
ar ríkisþingsins. þær eiga að fara
fram annan mánudag en kemur, 29.
þ. m. Kjörtíminn er ekki nema 3 ár
— eins og hér æ 11 i að vera. f>ing-
menn eru 114. þeirra eru nú 59
stjórnarliðar, umbótaflokksmenn kalla
þeir sig, eða 2 betur en helmingur
þinga. þeir voru miklu fleiri, nær 80,
um það leyti er vinstramannastjórnin
hófst til valda, 1901. þeir hafa geng-
ið þetta saman. f>að flísuðust 13 utan
úr hópnum þeim laust eftír áramótin
1904—1905, er ráðuneytið fór í mola
og J. C. Christensen gerðist forseti
þess, í stað Deuntzers. Hann, Deunt-
zer, er einn þeirra 13. Hermann Tri-
er er og einn í þeim hóp, forsetinn,
sem áður var. Ennfremur Christofer
Krabbe borgmeistari og fleira mann-
val. f>eir eru hinar tryggu leifar
vinstrimannaliðsinsgamla, frá tíð þeirra
C. Bergs og Hörups. f>eim þykja
hinir hafa gengið af trúnni og brugð-
ist sinni fyrri landsmálastefnu ; kenna
það því, að þeir hafi ofmetnast og ekki
8taðist upphefðarfreistingar, hirðdaður
og höfðingjahylli. f>eir kalla sig gagn-
breytingamenn, þessir 13, eða á dönsku
máli Det radikale Venstre. f>að er
harðsnúinn fiokkur og hugsjónadyggur.
Hann á fyrir sér að eflast til muna
í þessum kosningum. Honum fylgir
mjög hin yngri kynslóð þeirra manna,
er um landsmál hugsa-
Annar fjölmennastur flokkur stjórnar
andstæðinga í Danmörku eru jafnaðar-
menn eða sósíalistar. f>eir eru 16 nú
sem stendur.
Gagnbreytingamenn eru í samlögum
við þá í þessum kosningaleiðangri.
Og hafa þeir félagar nú þingmanna-
efni í kjöri í öllum kjördæmum lands-
ins.
f>á eru enn miðlunarmenn, 11 að
tölu, og 10 hægrimenn. Loks fáeinir
flokksleysingjar (3—5).
Lítill sem enginn vafi er á því tal
inn, að stjórnarliðið gangi saman og
verði í minni hluta eftir þessar kosn-
ingar. En þó naumast svo, að ekki
verði þeirra flokkur, umbótamenn,
fjolmennari en hinir hver um sig. En
þá er búist við að ráðuneytið muni
leita bandalags við hægrimenn og miðl-
UDarmenn, annanhvorn þann flokkinn
eða báða, til þess að lafa við vöíd, og
hleypa þá ef til vill að í því skyni
inn í ráðaneytið einhverjum þeirra
mönnum. f>að h e f i r sýnt sig f því
áður, þetta ráðuneyti, sem nú er við
völd, að vilja neyta fulltingis þeirra
flokka í nauðum sínum.
f>iog hefst í Danmörku á haustum,
fyrsta mánudag í októbermán. En
ráðgert er að skjóta á aukaþingi
snöggvast um miðjan júlímánuð, til
kjörbréfaprófunar og til þess að geta
fagnað alþingismönnunum íslenzku.
f>ÍDgferðalagið er hægra þar en hér:
hvergi nema sem svarar 1 dagleið, á
járnbrautum og gufuskipum.
Gæzlumaður einn við Rosenborgarsafn
í Khöfn, Steffen8en, varð fyrir skemstu
uppvís að því að hafa stolið þar og
selt hina og þessa gripi úr safninu,
einkum dýrindispostulín, bæði utan
lands og innan, meðal annars sjálfri
drotningunni, sem nú er, en hún var-
aði síg alls ekki á; aðrir gengu í milli.
Danskir íþróttamenn gerðu góða ferð
til Olympíuleikanna í Aþenuborg, karl-
ar og konur. f>eir fengu þar fyrsta
flokks verðlaun eitthvað 5. Norðmenn
og Svíar hlutu og góðan orðstír og
mörg verðlaun.
G a p o n prestur hinn rvxssneski, sem
Marconiskeyti segir dú að hafa fund-
ist hengdur, hvarf fyrir nokkrum vik-
um, og lagðist þegar grunur á, að hann
mundi af dögum ráðinn, annaðhvort
af byltingarmönnum, er sökuðu hann
um að hafa svikið þá í trygðum, eða
af leynilögreglumönnum, er hefði átt
að vera hræddir um að hann kynni
að koma upp leyndarmálum, sem hann
hefði komist yfir meðan hann átti
mök við þá. Gapon var f fararbroddi
fyrir hersingu þeirri, er sóbti að Vetr-
arhöllinni í Pétursborg blóðsunnudag-
inn 22. jan. í fyrra, en komst undan
mannahöndum þá og fekk forðað sér
vestur í lönd, en kom heim til Rúss
lands aftur í haust fyrir sakaruppgjöf
þá, er keisari veitti í þann mund.
Mörgum þótti ráð hans tortryggilegt.
Orðfleygt hefir verið öðru hvoru síð-
ari part vetrar, að W i 11 e, yfirráð-
gjafi Rússakeisara, hefði BÓtt um lausn
frá embætti; en alt af borið aftur.
Nú varð þó af þv/, í öndverðum þess-
um mánuði. Frelsismenn tortrygðu
hann, en binum þótti hann um of
fjálslyndur. Eftirmaður hans heitir
Goremykin, maður hátt á sjötugsaldri
og hefir verið innanríkisráðgjafi fyrir
nokkrum árum, maður all íhaldssamur
en haldið að bændum á þingi mundi
hka við hann heldur vel, með því að
hann hefir látið sér mjög ant um bún-
aðarmál.
Pinnlendingar eru um það
leyti að fá nýja stjórnarskrá. Sam-
steypunefnd finskra höfðingja og rúss-
neskra hefir lagt með staðfesting frum-
varps þess, er þing Finnlendinga hafði
samið; og er því þá talin vís staðfest-
ing stórfurstans (þ. e. keisarans). jpeir
fá óskift þing, í stað fjórskifts áður, og
kosningarréttur á það verður rífari og
frjálslegri en dæmi eru til um alla álfuna.
Jafnt konur sem karlar kjósa, 21 árs
og þaðan af eldri.
Langt er komið á ríkisþinginu
þ ý z k a nýmæli um þingsetuk iup,
3000 rm. (= 2700 kr.) um árið, en frá
dregst 30 rm. fyrir hvern dag, er þing-
maður kemur ekki á fund. f>að þykir
ómissaudi til þess að afstýra fundar-
falli fyrir fæðar sakir, sem oft hefir
viljað til með kaupleysinu.
Eitt helzta nýmæli á þingi B r e t a
er nýtt alþýðuskólalagafrumvarp, þar
sem crúarfræðslu er út bygt og ætluð
kennimönnum hvers trúarflokks um sig.
f>að eitt þykir og er réttlátt þar, sem
mikið er um sértrúarflokka eða utan-
þjóðkirkjumenn. f>eir urðu áður að
greiða skólagjald jafnt sem þjóðkirkju-
menn, en þeirra trú ein var kend 1
skólunum. f>jóðkirkjuhöfðingjar rísa
þar í móti gallharðir, sem nærri má
geta, en stjórnin lætur það ekki á sig
bíta, og er henni talinn sigur vís í því
máli og góður orðstír fyrir.
LandHbankinri.
Nýbirtur reikningur hans í síðustu
árslok sýnir, að nær 3 miljónum kr.
hefir hann átt þá í vanalegum lánum,
4/5 milj. í víxillánum, hátt upp í l/2
milj. í dönskum ríkisskuldabréfum og
öðrum útlendum verðbréfum, Va milj.
í bankavaxtabréfum, ]/10 milj. í húseign-
um og nokkuð meira en Ys milj. fyrir-
liggjandi í peningum.
Hann skuldaði þá landsjóði 3/4 milj.
fyrir seðlana, en sparisjóðsinnlagsmönn-
um 2j/2 milj. og hlaupareikningsmönn-
um nær l/2 milj., veðdeild bankans átti
hjá honum l/6 milj., Landmandsbank-
inn í Khöfn. og ýmsir aðrir nokkuð
meira en J/4 milj. samtals. Mjög Dærri
l/2 miljón er varasjóður bankans orð-
inn.
Samsvarandi tölur úr fyrsta heils-
ársreikningi bankans, fyrir 18 árum,
eru: almenn lán 630 þús., víxillán
tæp 5 þús., dönsk ríkis skuldabréf rúm
100 þús. og í sjóði 57 þús.
Seðlafúlgan var þá réttum helmingi
minni en nú, og sparisjóðsinnlög tæpur
Yj. á við það sem nú er.
f>á voru nær öll vanalegu lánin, sem
svo eru nefnd, fasteignarveðslán, hér
um bil alveg sömu og nú eða nokkuð
meira en J/2 miljón. Sjálfskuldarábyrgð-
arlánin voru þá tæp 30 þús., en eru
nú meira en D/2 milj. Handveðslánin
nema 10 þús. þá; en nú nær 100 þús.
Reikningslán voru þá alls engin til, en
nema nú fast að J/2 miljón. Yíxil
lánin hafa 160-faldast. f>á átti eng-
inn maður fó í hlaupareikning hjá
bankanum, er nú nemur það hátt upp
í V2 milj,
Þingmannaheimboðið.
S/s Botnia á að sækja þingmennina,
hirða þá hór á höfuðhöfnunum: Reykjavík,
Stykkish., Isafirði, Akureyri og Seyðisfirði
snemma í júlímán. Búist við henni til
Khafnar 18. júlí. Nefnd manna af
danska þingsins hálfu stendur þar fyrir
viðtökum. Það eru forsetarnir: H. N.
Hansen konferenzráð og A. Thomsen,
ásamt Dessau skrifstofustjóra þingsins
og kapt. C. Ryder skóggræðslufrömuðin-
um hór góðkunna.
Dönsk blöð segja, að konungur ætli
að hýsa þingmennina i sumarhöll sinni,
Fredenshorg á Sjálandi.
Heim á s/s Botnia að skila þeim aft-
ur snemma í ágústmánuði (hingað 7/g),
f
Síra I»orvaldur á Melstað
druknaður.
f>að hörmulega slys hefir að borið
fyrra sunnudag, 6. þ. mán., að einn
meðal landsins nafnkendustu presta,
síra f>orvaldur Bjarnarson á Melstað,
druknaði ofan um ís í Hnausakvísl,
en svo er Vatnsdalsá nefnd niður hjá
Huausum ; rennur þar í stokk.
Prestur var á heimleið utan af
Blönduós við annan mann, og var sá
dauðadrukkinn. Til þess að stytta sér
leið, heldur en að fara á Skriðuvaði
skömmu ofar, ætluðu þeir á ísi yfir
kvíslina, með því að prestur mun hafa
viljað koma hinum drukna manni sem
fljóta8t til bæjar, heim til sín, en hann
átti heima rétt fyrir vestan ána.
Prestur hafði gengið út á ána, til að
reyna ísinn, hestlaus, að haldið er,
því hesturinn hafði fundist morguninn-
eftir með reiðtýgjum og ekkert á hon-
um að sjá. En á miðri kvíslinni hel-
ir ísinn brostið UDdir houum. f>ar et
hyldýpi. Hinn drukDÍ maður slæptist
heim að Hnausum einhvern veginn
og gat að eins með mestu naumindum
látið skiljast, hvert slys hefði að bor-
ið, en ekki vísað á eða sagt til um,
hvar í ánni það hefði orðið. Hann
sofnaði út af frá hálfsagðri sögu..
Heimamenn kváðu hafa farið að leita
um kveldið,'en fundu hvorki vökina né
hestinn.
Síra f>orvaldur heitinn var rúmlega
hálfsjötugur að aldri, f. 19. júní 1840,
sonur Björns bónda Sigurðssonar á
Belgsholti í Borgarfirði og konu hans
Ingibjargar f>orvaldsdóttur prófasts og
sálmaskálds Böðvarssonar. Hann út-
skrifaðist úr Reykjavíkurskóla 1858
með I. einkunn og lauk embættisprófi
við Khafnarháskóla 1865 í guðfræði
með II. betri aðaleink. Hann liafði á
námsárum sínum þar lagt engu miður
stund á forn fræði fslenzk og tungu-
málin nýju en embættisnámið, og var
í ráði, að hann ílengdist í Khöfn við
fornfræðisstörf helzt; þess munu ýms-
ir meiri háttar menn þar við riðnir
hafa verið mjög fýsandi, þeir er til
hans þektu og fanst mikið til um
óvenjulegan skarpleik hans og alúð við
þau fræði. En fyrir fórst það, og hvarf
hann heim hingað fám missirum eftir,
sótti um Reynivelli jí Kjós og vígðist
þangað 1868. Melstaðarbrauð fekk
hann 1877 og íþjónaði því til dauða-
dags.
Síra f>orvaldur heit. var svo miklum
og fjölhæfum námsgáfum gæddur, að
fádæmum sætti. það var eins og alt
lægi opið fyrir honum, það er til
náms kom eða fróðleiks. f>að var eíns
og hann væri alstaðar heima. Varla
bar þann útlending að garði hans, að
hann ávarpaði hann ekki þegar á hans
feðratungu. Hann mælti á enska
tungu, þýzka, ítalska og franska, flest-
ar mætavel. Skildi auk þess spænsku
á bók.
Ritstörf var hann raunar mikið vel
fær við, en átti fremur lítið við þau.
f>að eru til eftir hann nokkrar blaðft-
greinar, fjörlega ritaðar og skemtilegftr
og ein fornritaútgáfa: Leifar fornrft
fræða. Hann ritaði íslenzka tung«
mjög vel, manna hreinasta.
Varla mun nokkur prestur íslenzkur
hafa átt betra og fjölbreyttara bóka-
safn, á ýmsum tungum.
Að skaplyndi var síra f>. B. heitinu
maður mjög hreinlyndur og örgeðja>
drenglyndur og frámunalega brjóstgóð-
ur; yfirlætislaus flestum mönnum fraUJ-
ar. Félagslyndur var hann og franu-
faragjarn, áhugasamur um jarðabætur
og aðrar búnaðarframfarir, en fésæfi
eigi að því skapi.
Kvæntur var síra f>. B. heit. frænd-
konu sinni Sigríði Jakobsdóttur prestS-