Ísafold - 27.10.1906, Blaðsíða 2

282
ÍSALFOD
BVO aem lög gera ráð fyrir innan um.
Afturför er ekki að sjá t. d. á Dan-
merkurljóðunum. f>au eru bæði mjúk
og snjöll, ein8 og böf. er lagið, og
lyfting yfir þeim með köfium. Erfi-
ljóðin eru nú sem fyr full af háíslenzkum
gæðingssprettum; þau eru alls eigi
efnislaus raærð, aem oft vill fyrir bregða
um þann kveðskap, heldur Hmellin og
oft kjarnorð iýsing á því, er skáldinu
þykir sem einkent hafi þann og þann
Bæmdarmann, er hann yrkir eftir, nær
hálfu hundraði að tölu í þessu bindi,
eða þeirra nánustu ástvini, karla og
konur, unga og gamla, — alt hlýtt og
innilegt, með mörgum andagiftarneist-
um.
Megnið af þesau síðasta safni er
er áður prentað, hingað og þangað, en
er ekkert lakara fyrir það;. mikilsvert
að hafa það alt í einni heild.
Engu síður er frá þessu sfðasta
bindi gengið af koatnaðarmannsins
hálfu en hinum fyrri. Hann hefir,
útlendingurinn, getið sér með þessu
safni öllu maklegan orðstír bæði fyrir
atorku sína og fyrir rækt aína við
annarlegrar þjóðar bókmentir, ábata-
vonarlítill að upphafi, en hefir furðan-
lega úr ræzt, þjóðinni til mikils sóma
fyrir smekkvísi og örleik á fé fynr
vönduð kveðskaparlistaverk.
Eftirmæli.
Hinn 4. f. m. andaðist í Stykkishólmi
Margrét Pétursdóttir K o 1 b e i n s-
s e n, sonardóttir Jóns heit. Kolbeins-
sens, er eitt sinn, snemma á f. öld,
var þar vel metinn maður og efnaður
Margrét heitin var ógift alla æfi, fatl-
aðist á æskuárum í fæti og beið þess
aldrei bætur. Hún var komin yfir
sextugt og bafði lengstum dvalið hjá
Sæm. kaupm. Haildórssyni og þeim
hjónum. Margrét heitin var að eðlis-
fari mjög vei að sér gjör, fríð sýnum,
vel greind og trygg í lund.
þá lézt 19. s. m. G í s 1 i bóndi Si g-
u r ð s s o n hjá dóttur sinni, Katrínu
húsfreyju á Kongsbakka, hálfáttræð-
ræður; var til skamms tíma bóndi á
Saurum i Helgafellsveit, hafði búið þar
með eftirlátinni ekkju sinni Helgu
Loftsdóttur, um 40 ár; þar var hann
og fæddur. Gísli heitinn var greindar-
maður og með merkari bændum í
Helgafellssveit um sína daga; fróður
var hann mörgum fremur, athugull og
minnugur.
Loks andaðist 28. f. m. f Stykkis-
hólmi Ólöf Hjálmarsdóttir
ljósmóðir, komin á áttræðisaldur, af
góðum ættum úr Strandasýslu, mikil-
hæf kona um marga hluti; hafði gegnt
ljósmóðurstörfum hátt á 4. tug ára
með miklum dugnaði og samvizkusemi.
Ólöf heitin var tápmikil kona, prýðis-
vel skýr, unni mjög ljóðagerð og forn-
um fróðleik, kunni feiknin öll af kvæð-
um, þuium og sögum, því næmið og
minnið var meeta fyrirtak. Hún var
allstór í lund og skorinorð, en hjartað
var afarviðkvæmt, þar sem 1 hlut áttu
sjúkir menn og bágstaddir; hún stund
aði margan krossberann og lagði þá
einatt hart á sig. Dýravinur var hún
mikill. Hún var ógift alla æfi. S.
Um manninn, sem fyrirfór sér um
daginn á Stokkseyri og getíð var um
í síðasta bl., Jón Pálsson í Kana
koti, ritar kunnugur maður ísafold:
Hann kom austan af Bakkafirði á s/s
Ceres um fyrri helgi, mjög þungt hald-
inn af geðveiki, og var hér nokkra daga
hjá Jóni bróður sínum orgamsta, bæði
til að leita sér lækninga og að bíða
eftir ferð heim til sín austur;
fór hann þangað á fimtud., samferða
Sig. Eiríkssyni regluboða, er lét sér
mjög ant um hann bæði hér og á
leiðinni.
Jón sál. var ókvæntur alla æfi og
átti engin börn Hann var frábærlega
lipur maður og hvers manns hugljúfi,
en á geðveiki hans hafði borið um
nokkurn tíma. Hann var orðlögð
skytta og glímumaður mikill á yngri
árum, glaður og skemtinn í viðtalí,
mjög áhugasamur bindindismaður og
reglusamur. Naumast getur ósérplægn-
ari mann og aamvizkusamari til orða
og verka. G.
Eftir tíu ár.
Úr ferð um landskjdlftasvœdið frd 1896
X.
(Niðurlag).
Skiftir um Eg á þar við héraðs
hver á heldur. leiðtogana, mennina,
sem mestu valda um,
hvort héraði fer fram eða aftur, eða
héruðum og heilu landi. |>að eru menn
af öllum stéttum, BÍnn með hverjum
hætti. það eru embættismenn, bænd-
ur og búalið.
Eðlilegast er, að mentamennirnir
hafi forustuna. En það verða helzt
embættismennirnir, meðan svo stendur,
að lítið er fremur um mentunina með-
al hinna stéttanna yfirleitt.
Til eru eigi allfáir afreksmenn bænda
stéttar í héruðum þeim, er hér segir
frá, menn vei til höfðingja fallnir og
hinir nýtustu forgöngumenn margvís
legra framfara. Ymsir prestar þar eru
og ágætismenn, fyrirmynd bæði við
embættisrekstur og utan embættis, —
þótt til séu þeir einnig af hinum end-
anum þar sem annarsstaðar.
Með sýslumenn hafa og héraðsbúar
verið áreiðanlega í lánsamasta lagi.
Allir vita, hvern öðling Arnesingar
hafa yfir sér haft í valdsmanns sessi
fram undir tuttugu ár, vitran mann og
stiltan vel, eins og sagan lýsir Helga
Njálssyni, og jafnframt einn hinn
mesta búfork héraðsins, mann, er gert
hefir ábýli sitt að blómlegasta höfð-
ingjasetri.
Ötula framfaramenn hafa og Kangæ-
ingar haft yfir sér hvern fram af öðr-
um. Lengst er þeim enn til Páls
Briem, svo skamt sem þeir nutu hans.
þeitn þótti hann að vísu nokkuð ör-
geðja framan af og nelzti veiðibráður
fyrir réttvísinnar hönd, meðan hann var
að reyna að venja Eyfellinga af rekavið-
artraustatakinu, er þar hafði verið
sveitarsiður, að mælt er. um langan
aldur, og fyrirrennari hans hafði ekki
tekið hart á. f>á var þetta kveðið:
flerrann gleðji Hermanns s&l,
Hann vildi’ ekki gera neinum hneisn.
En ekki er mér um hann Pál:
Ef hann reiðist, færi hann mann í peysn.
En furðu-fljótt greri yfir það. jþað
sannaðist á honum, að mikið fyrirgefst
þeim, er mikið elskar.
f>að er ólítill ábyrgðarhluti, þegar
verið er að demba á almenning em-
bættismönnum af hínu tæginu, van-
metakindum, til framfæris og annars
ekki, oft fyrir venzla sakir og vináttu
við veitingarvaldið eða þess vildarvini,
menn, sem sundur dreifa, en saman
safna ekki með þeim, er þjóðinni vilja
lyfta upp á við til þrifa og gengis,
menn, sem eru stundum svo fjarri þvf
að gera gagn, að varla getur heitið að
í þá sjái ofan jarðar upp úr haug
drybkjuspillingar og hvers kyns vamma
og ómensku. Eða þá óknytta-ribbalda,
sem líta á þá, er þeir eru yfir settir,
líkt og væri það ferfætt kvikindi,
sparka við þeim og sneypa þá að öll-
um jafnaði, utan þá eina, er þeir kjósa
til lags við sig í þeirri göfugu iðju, að
smána og kúga alþýðu, — eða kjassa
þá hina stundina, ef þeir ætla sér að
hafa eitthvað gott af þeim í svip.
f>að e r kunnugt, að þar skiftir um,
hver á heldur.
Lítilfjörlegír bændur mega það vera,
sem ekki er meiri héraðsbót að en
alíkum kumpánum, af hvoru tæginu
aem heldur eru, því er nú var lýet.
f>ú stóðst á Ekki er gott að gera
tindi HekhThám. sér grein fyrir því,
hvers vegna éitt
hérað verður öðru hugstæðara þeim,
er víða hefir farið um land, þótt gagn-
ólíkt sé berurjóðrinu þess hins sama.
Veit eg mann við aldur, gagnbunn-
ugan Njálu frá barnæsku, og gengur
þó ekki að jafnaði vel ánægður til
hvílu, hversu annríkt sem átt hefir
dag allan, nema lesið hafi áður sem
svarar rainst einum kapitula í Njálu.
Væri sá maður mér eitthvað sbyldur,
mundi minni furða þykja, þótt eg hefði
töluverðar mætur á héraði, sem hún
gerist í mestmegnis, sú hin heimsfræga
gersemi íslenzkra bókmenta. Land-
skjálftaviðkynningin hér um árið veld-
ur sjálfsagt nokkuru um. En það er
mér nær að halda, að ekki dragi það
minst, hve líklegt mér virðist þetta
hérað, Suðurundirlendið, til stór-
feldra þrifa síðar meir, er þjóðin fer
að komast almennilega úr kútnum,
sem kallað er.
f>á vildi eg hafa kastað ellibelg, og
standa á tindi Heklu hám
og borfa yfir landið fríða,
þar eem um grænar grundir liða
skinandi ár að ægi blám, —
standa þar og sjá það fyrst og fremst,
þetta sem skáldið (J. H.) hefir
lýst af sinni alkunnu, hugljúfu snild,
og seint fyrnist þeim, er séð hefir; en
um leið ýmislegt meira. Eg geri ráð
fyrir, að þá hafi mönnum fénast enn
langdrægari sjónauki en nú er kostur
á og sjáist þá gerla inn á eða heim á
hvert heimili á þessu svæði, það er
eigi fela fjöll sýn eður leiti.
Eg ætlast til, að þá hafi bygð sú
tekið allmiklum stakkaskiftum, þeim, er
m e n n fá til vegar snúið, og þyki eigi
mega kenna að hin sama sé, að ýmsu
leyti.
Eg býst við, að þá sé graslendi orðið
hálfu víðáttumeira og þó blómlegra,
og enga þúfu að sjá þar sem ljábært
er, en sláttumenn örfáir sem engir á
þeim velli neinsstaðar, heldur vélar ein-
ar, er renna með ærnum hraða fyrir
ósýnilegu afli um tún og engi og skilja
þar gras alt eftir í Ijá, eneftir raka svip-
Ifkar ambáttir af manna höndum gervar
og eigi með holdi og blóði. En reiðir þær
þjóta um héraðið fram og aftur, með
langa runu aftan f, er engan bera með
sér sýnilegan vott þess, hvaðan þeim
kemur afl það hið mikla, er þær knýr
áfram.
FosBar þeir hinir miklu, er héraðið
prýða, hafa og þá tekið upp aöra iðju
og tilkomumeiri en að skemta ferða-
mönnum, »eiga tal við búann brattra
kletta« og kveða ljóðsöngva sfna í
hljóðnæm skálda eyru. Fyrir þeirra
fftonskraft, langar leiðir sóttan sum-
staðar, starfa margháttaðar vinnuvélar,
smáar og stórar, á bændabýlum og f
kauptúnum, að hvers konar vinnubrögð-
um, og þeim allmikilfenglegum sumum,
— þeim er á sig lögðu áður orkulitlar
manna hendur og smávirkar að því
sbapi. f>á mun og mega líta eigi síð-
ur en áður
una hátt i hlíðum
hjarðir á beit með lagði síðum,
og eigi minna en á gullöld íslands um
skrauthúin skip fyrir landi
fljóta með friðasta lið,
færandi varninginn heim
og heim-a n, frá allgóðum skipalegum á
haftileysisströndinni alræmdu, sem nú
er. þrátt fyrir allan þacn hinn mikla
vinnulétti mun mannshöndin hafa nóg
að starfa þarflegt. það þrýtur aldrei,
sem betur fer. f>ví vansæla er það,
en sæla ekki, að þurfa ekki að vinna.
Sá ræður, sem fyrir því sér, að jafnan
verði
nóg að starfa guðs um geim,
hvort heldur er á þessum hólma eða
öðrum, í þvísa ljósi eður öðru.
En mannvitið, meira, fróðara og fær-
ara en nú gerÍBt, stjórnar verkum,
lifandi verkaliðs og Iffsvana, meðal
annars óspjallað af áfengisólyfjaninni,
sem þá verður löngu landræk orðin.
f>etta er engin skýjaborgasmíð.
þetta er alt ekki einungis hugaanlegt,
heldur fullsennilegt, eftir þeirri þekk-
ingu, er n ú höfum vér jafnvel. það'
roðar fyrir því mörgu á vorum dögum.
f>ess ætla eg naumast þurfi að geta,
að eigi hugsa eg mér þessi héruð taka
sér ein það framfarastökk, sem hér er'
til bent, heldur að ýms önnur hóruð
landsins hafi samflot við þau og að öll
viti þau hvert til annars í því hafi,.
framfarahafinu.
K v e ð j a. Eg bið virðulega lesendur
mína að virðaáhægri vegr
þótt skrafdrýgra hafi mér orðið í pistlum
þessum en eg hafði ætlað mér. Og.
nær það bæði til þeirra, er þeir koma
við nánast, og hinna þó ekki síður, er
vera má að finnist umtalsefnið lítt til’
sín taka. Njóti þeir vel, er nema, e t
nokkuð v æ r i að nema. Hitt vona
eg að þeir sbilji hvorirtveggja, að ekki
hafi eg hér verið aðallega að gera heyr—
anda kunnan þann hinn harla ósögulega
og lítilsverða atburð, að eg brá mér f.
sumar snögga ferð um nokkuðaf héruðum
þeim, er hér segir helzt frá, landskjálfta-
svæðinu frá 1896. Eg er að vona, að
þeim skiljist það, að fyrir mér hafi
vakað aunað og meira, eða öllu framar'
eitthvað svipað hugsan þeirri, er skáld-
ið (E. B.) hefir fólgna látið í þessum.
snjöllu og spaklegu vísuorðum:
Hver þjóð, sem i gæfu og gengi vill búa.,
á guð sinn og land sitt skal trúa.
B. J.
Sumarlok.
Þaö kvaddi í gær, blessaö sumarið, og;
hafði teygt úr sór viku lengur en jafn-
ast gerir það. Furðublítt síðustu vik-
una, með nokkrum rosum þó, en fjúk-
laust i bygð, þar til í gær, að lítið eitt'
fölvaði.
Stirt var það lengst, einkum norðan-
lands anstanmegin og svo austauland*,,
frekara en verið hefir allmörg ár undan-
farin.
Fyrstu 7 vikur sumars mátti heita að
harðindi væri um land alt, þótt nokkuru
munaði, einna harðast þó norðanlands,.
enda lá þar ís fyrir landi frá því viku
fyrir sumar og fram á hvítasunnu. Og
af Vestfjörðum er þess getið, að 6 fyrstu
vikur af sumrinu hafi 9 nætur einar
verið frostlausar. Vorhretin ráku hvert
annað, með mannskaðaroki viku af
sumri, og urðu bændur þá allvíða fyrir
fjársköðum: fó gerði ymist að hrekja í
ár, vötn og sjó, eða það varð til í fönn. Hey
gengu og mjög til þurðar, þótt enginn
yrði fjárfellir fyrir fóðurskort.
Eftir það er um skifti, í fardögum,
má heita að tíð væri sæmileg sunnan-
lands og austan alt fram um höfuðdag,
og jafnvel nyrðra alllangt austur; ágúst-
mánuður þó sérstaklega blíður og hag-
stæður syðra og um Vestfirði. Þó gerði
voðakast um miðjan júlímánuð nokkra
daga, spilti görðum, það lítið sem þeir
höfðu komið til eftir vorkuldana, og
snjóaði til muna í bygð, nerna syðra.
Grasspretta fram undir meðallag og nýt-
ing allgóö í hór um ræddum landsálf-
um; tók þó snemma fyrir heyskap vegna
haustrigninga. September góður norðan-
lands.
Austanlands og norðan var ágætistíð
7.—9. viku sumars og góðar horfur um
grasvöxt þá. En eftir það spiltist veðr-
átta aftur, með kaföldum og úrkomum
þaðan í frá. Snjóaði í hverjum mánuðir
stundum stórhríð jafnvel. Eftir höfuð-
dag mjög rosasamt og úrkomumikið.