Ísafold - 03.11.1906, Blaðsíða 2

290
í S ALFOD
Loftritunar-umbótiii.
500,000 öldusveiflur á sekúndu
Fésterkt samlag, danak-enskt, á að
koma í framkvæmd umbót þeirri á
þráðlausi firðritun, er Vald. Poulsen
hinu danski hefir látið sér hugkvæmast
og lýst var hér í blaðinu fyrir rúm-
um mánuði, sama daginn sem ráðgjaf-
inn hérna brá sér til og »opnaði« rit-
símann milli Reykjavíkur og Khafnar.
Höfuðstóll félagsins eru rúmar 8
milj. kr. og starfrækslufé 100,000 pd.
sterl. eða 1,800,00 kr. Undangengnar
margra ára tilraunir hafa kostað
3—400,000 kr.
Kostnaðurinn er tiltölulega lítill
vegna þráðleysisins. f>að er ólíkt eða
hitt, sem ritsími kostar hvar sem er.
Félagið hefir keypt sér einkarétt
fyrir þeirri loftritunaraðferð alstaðar
nema í Ameríku.
Einn f félaginu er stórum frægur
auðmaðnr enskur, Armstrong lávarður.
Alþjóðafundur var haldinn í Berlín
i mánuðinum sem leið til þess aðallega,
að koma á föstum milliþjóðareglum
um hagnýting þráðlausrar firðritunar
m. ra.
f>ar var Vald. Poulsen og skyldi
flytja fyrirlestur um uppgötvan sína
18. f. m. þýzkir stjórnarhöfðingjar
höfðu á honum stórmikið dálæti. f>eir
eru lifandi fegnir því, að fá hættulegan
keppinaut að etja í móti Marconi, er
lagt hefir alveg undir sig England og
öll farþegaskipin miklu, sem þar ganga
í milli og Vesturheims. f>ýzk firðrit-
unarfélög fá þar hvergi nærri að koma.
Loftskeytum þaðan alveg frá bægt,
þar á meðal frá Berlínarfélaninu, sem
alþingi gerði tilboð í fyrra. Vitaskuld er
aðferð Vald. Poulsens eigi síður því
hættuleg. En það þykir þeim tilvinn-
andi, til þess að vinna slig á Mareoni.
Andróður á hin nýja eða umbætta
aðferð alveg vísan frá flestum ritsíma-
félögum heims, og hann mjög svo
magnaðan sjálfsagt. Hann sem náði
því miður alt hingað í fyrra, á
þennau lítilsverða, afskekta hólma.
f>e8s berum v é r Iíklegast seint bætur,
vesalingar. Búið að stofna osb ófyr-
irsynju í geysilegan kostnað, einmitt
þegar svo var komið, að hver heilvita
maður sá, að hann var að verða
óþarfur.
Allir menn í heimi njóta góðs af
uppgötvan Vald. Poulseas, sagði Georg
Brandes nýlega í hátíðarræðu.
Hann hugsar sér fráleitt íslendinga
þar undanskilda.
En skyldi það vera eftir höfði Rit-
sfmafélagsins norræna og erindreka
þessa hér, ráðgjafans okkar?
Brandes hafði kynt sér vandlega
loftskeyta-aðferð Vald. Poulsens, og
dáist ákaflega að henni, ekki óskýrari
maður eu hann er.
það er sístreymi rafmagnsöldunnar,
sem ísafold lýsti umdaginn, er veldur
þvf, að firðritunartól má samstilla
vandlega eins og strengi á hljóðfæri,
þótt óravegur sé á mill. Bafmagns-
alda verður eins og hljóðalda. Hún
gerir alt að 500,000 sveiflur á sekúndu
hjá Vald. Poulsen, segir G. B.; en áður
vissu menn ekki til að sveiflurnar
gætu orðið fleiri en 30—40,000 á sek-
úndu. Til þess að samatilla senditól
og viðtökutól þarf eigi annað en láta
þau bæði framleiða sama sveifluhraða,
t. d. 200,000 á sekúndu. Hafi sendi-
tólið þann hraða, en hitt 201,000 á
sekúndu, skilst varla neitt, segir G. B.
En sé hraðinn 202 eða 203 þús. hjá
viðtökutólinu, heyrist alls ekki neitt.
Eg hefi sjálfur þreifað á þessu sögir
Brandes. f>ar er ekkert um að villast.
það er með öðum orðum: alveg
nákvæmlega samstilt tól »skilja« hvort
annað. Önnur ekki.
Fánamálið.
Framkomnar mótbárur (í augl.bl.)
gegn fánanum nýja er hin aumasta
markleysa.
Eins og Stúdentafélagið sé miður til
kjörið en aðrir að stinga upp á
fánanum, félag ungra mentamauna og
sumra roskinna jafnvel?
Hvaða samkunda önnur var eða er
lfklegri til þess? eða þá líklegri til
samkomulags um það mál? Einhvers-
staðar urðu upptökin að vera. Frum-
kvöðlar fálkamerkisins voru hvorki
fleiri né merkilegri.
Eða hvers hendur eða hverra er svo
sem tekið fram fyrir, þó að þetta félag
stingi upp á fáuanum? Slfkt er
heimilt hverjum e i n u m manni, hvað
þá heldur fjölmennu félagi og engu
ómerkara en þau gerast flest, hin mörgu
félög í höfuðstað vorum.
Hér er svo sem ekki verið að f y r-
i r s k i p a neitt, heldur aðeins að stiuga
upp á, með mestu hógværð og kurteisi.
Og er það ekki ráðaleysis fyrirsláttur,
að fáninn þessi riði bág við konungs-
fánann gríska? Fjöldi þjóðfána og
kaupfána er með sömu litum, en þó
alveg auðþektir sundur á ýmsu öðru.
Grfski konungsfáninn t. d. hefir ekki
einungis það til afbrigða, að hann er
með konungskórónu í miðju, heldur er
krossinn í honum jafn á alla vegu
(grískur kross), en hinn, á fsl. fánan-
um fyrirhugaða, helmingi lengri á ann-
an veginn (rómverskur). Eins er
stærðarhlutfallið á reitunum. f>að er
því sannarlega meira af vilja en mætti
gert, að tala þar um villandi líkingu.
Krossinn gerir fánann nýja samfeld-
an öðrum norrænum fánum, og munu
fle8tir fella sig mjög vel við það. Lit-
irnir eru og mjög vel til fallnir: blátt
og hvftt; enda hinir sömu og í fálka-
merkinu. Merkið er alt ofureinfalt
og látlaust, að flestra dómi einstaklega
vel valið og viðfeldið. Hafi þeir sælir
gert, sem það hafa til búið.
það virðist sannarlega meira af vilja
en mætti gert að ætla að fara að
reyna að kveikja sundrung og misklíð
um þetta. Sú tilraun mun og bera
harla lítiun ávöxt, sem betur fer. það
ber þá eitthvað nýrra við, ef það gera
tillögur úr þeirri átt, sem hún kemur.
Borgari.
Ingólfsmyndin og Einar Jönsson.
Skrifað er ísafold frá Khöfn með
síðustu ferS.:
Heldur en ekki voru undirtektirnar
heima undir Ingólfsmyndarmókið fagn-
aðartíðindi löndum hér og þá ekki sízt
Einari sjálfum. Hann er nú telunn til
að starfa að Ingólfsmyndinni.
N/lokiö hefir hann við aðra mynd
stóra, sem heitir Dagur í austri.
Efnið úr þjóðsögunnm. Það er nátt-
tröll með stúlku f fangi. Það er að
daga uppi og veröa að steini. En stúlk-
an fórnar hör.dum fagnandi upp í móti
dagsbirtunni í austri. Það er ágæt
mynd. En líklega of íslenzk til þess,
að þeir kaupi, sem efni hafa á.
Ferðapistlar frá Finnlandi.
Eftir
síra Sigtrygg Guðlausgsson.
III.
Fyrri hlut aldarinnar sem leið, tók
sig til finskur fræðimaður, Elfas Linnrot
(f. 1802), og ferðaðist um alt Finnland
austanvert og um Kirjalabygðir (eða
Karela) á Bússlandi til að safna þjóð.
kvæðum og þulum, orðskviðum, gátum
og öðrum alþýðlegum fræðum, er geymst
höfðu minni manna öld eftir öld, en
aldrei birt verið á prenti. Haun lét
prenta safn þetta árið 1835. það er
nefnt K a 1 e v a 1 a og varð brátt all-
frægt, líkt og Eddukvæði vor og þjóð-
sögur. því var snúið á sænsku og
ýmsar tungur aðrar.
Annað safn gaf Linnrot út fám ár-
um síðar. það var alþýðlegir ljóð-
söngvar aðallega. það safn nefndi
hann Kanteletar.
þessi söfn m. fl. urðu til að glæða
áhuga Finna á tungu þeirra og koma
henni til vegs og gengis.
Fornfinsk ljóð hafa fjóra tvíliði í
hverri braglínu með hendingum og
stefjamáli. Stefið er tvær braglínur
og er þar rifjað upp aðalefnið í und-
angengnu stefjamáli. Sungin voru
þau með þeim hætti, að tveir og tveir
kváðust á og héldust í hendur. En
leikið undir á hljóðfæri, er nefndist
kantela, eins konar hörpu með 5
strengjum, og er enn við lýði.
Já, þegar eg minnist á söng þeirra,
Finnanna, þá finst mér jólaenglarnir
nálgasc mig. Mér hefir áður þótt ynd-
islegt að heyra þjóðBöngva Finna, en
þó er það eins og dauð mynd hjá lif-
andi veru í samanburði við að heyra
þá sjálfa syngja þá. það er hin óvið-
jafnaulega gáfa, að láta manninn koma
fram í tónunum, ósjálfrátt, — láta
hjartað fylgja þeim og heimsækja
hjörtun áheyrandanna. Böddin er
svo undur-hrein og tilgerðarlaus, en
þó þrungin af tilfinningu. Og sam-
raddanin öll leggur sitt til.
Lítið atvik sem varð í Helsingfors,
sannar þetta.
Vér ferðamennirnir vorum að kveldi
komnir í járnbrautarvagnana, sem áttu
að flytja oss áleiðis til Nyslott. Fjöldi
borgarmanna fylgdiðt með ofan á
brautarstöðvarnar. Og er komið var
að því að lestin færi af stað, gekk
flokkur manna, karla og kvenna, —
kvenfólkið fleira, — fram á stöðvarpall-
inn og hóf að syngja kveðjuljóð. Með-
al annars var að orði kveðið á þá leið, að
þótt vér getum eigi fylgt yður, þá er
yður nóg rúm í hjörtum vorum. þetta
var svo náttúrlega fram borið, af þeirri
tilfinningu, að nokkurum datt í hug,
að hópur þessi yrði að vera eftir af
því, að eigi kæmust fleiri í vagnana,
og fóru að tala um, hvort eigi værj
unt að rýma neitt til.
Auk trúarljóða og sálma sungu Finn-
ar mest þjódlög sín og ættjarðarljóð.
þjóðlög þeirra eru einkennileg. Flest
eru þau í moll tón og slík angurblíða
yfir þeim, þótt endur og sinnum virð-
ist bros skína gegnum tárin, að áheyr-
andinn fyllist samúðartilfinningu. Hygg
eg einnig þessa verða vart í þjóðlögum
vor íslendinga.
Finsk þjóðlög hafa veitt sönglaga-
skáldum ágætt viðfangsefni. Og sumt
þaðau er með þvf allra fegursta, sem
þjóðleg sönglist á. Má nefna þar á
meðal t. d. lagið:
Fjær er hann ennþá frá iðgrænum
dölum.
Eg á eigi orð yfir þá helgu lotningu,
sem lýsti sér, er Finnar sungu ætt-
jarðarljóð sín, jafnan berhöfðaðir, hvar
sem þeir vcru staddir. Og kvenfólkið'
tók líka ofan, þegar það söng:
Vort land, vort land,
eins og þegar það gekk inn að grátun-
um í kirkjunni.
Söngur er glöggur þáttur í eðliseiukunn
finsku þjóðarinuar meðal æðri stétta
og lægri. þeir virtust þó eigi miklast
af þessari gjöf. þeir sungu lítið fyrst
á fundinum í Nyslott, byrjuðu það
jafnvel er fáir útlendingar voru við.
Var að þvi gerður góður rómur, sem
maklegt var. þá óx þeim áræði. Og.
degi áður en fundinum lauk, buðu þeir
til samsöDgs í kirkjunni. Luku marg-
ir upp einum munni um það, að feg-
urri mannsraddasöng hefðu þeir eigi
heyrt.
Finnar hafa áit mörg ljóðlagaskáld
og allfræg sum þeirra, þótt muni veræ
ókunn. Sá heitir Imari Krohn, er
stýrði samsöngnum í Nyslott.
Finnum hefir verið viðbrugðið fyrir
gestrisni. Fórum vér útlendingar eigi
varhluta af henni.
Vér komum í tvennu lagi til Hels-
ingfors, — nokkurir, einkum Norðmenn,,.
á skipi frá Stokkhólmi sunnudagskvöld-
ið 15. júlí. þar vorum vér íslending-
ar í för. þegar vér stigum á landr
var tekið á móti oss eins og bræðrum,.
fylgt til gistingarstaða, sem áður vora
tilteknir, og til kveldverðar, er vér
höfðum dustað af oss ferðarykið.
Meginfjöldans var von næsta morg-
un kl. 8J/2 með skipi frá Kaupmanna-
höfn. Var þá haldið ofan að höfninní'
að taka á móti. Eftir dálitla bið sást-
til skipsins úti í hafnarmyuninu. það-
var stórt og troðfult af fólki. Er það-
kom nær, heyrðist söngur frá borði,
SUDgnir finskir þjóðsöngvar. Bráðum
tóku undir raddir á landi. þá vora
hattar og klútar á lofti hundruðum
saman, iðandi sveimur af svörtu og.
hvítu, eins og þegar fugl styggist úr
bjargi. Og er skipið seig að hafnar-
klöppunum, laust upp fagnaðarópi::
Húrra fyrir FÍDnlandi.
þetta var nú reyndar mest af hálfu
aðkomenda. En hinir vissu líka, hvað'
þeir áttu að gera. þeir tóku við öll-
um farangri og önnuðust um hann á
sinn stað. En mannmúgurinn fylgdist
að upp í stúdent,afélag88kálann. þar var
veitt ókeypis kaffi, te og mjólk með
brauði eftir vild hvers og eins. — Eg;
var víst eitthvað utan við og hálf-feim-
inn íslendingur. Fann eg þá að klapp-
að var mjúklega á öxl mér, og er eg
leit við tók miðaldra maður, Finni
með stórann meistarahring á fingri, f
hönd mér og sagði á sænsku: Látið
nú sem þér séuð heima hjá yður. —
Héðan var oss fylgt í banka til að fá
peningum víxlað. PeDningar Finna
heita mark ( = 72 aur.) og penningur
(penniii =Vioo ár marki).
Eftir morgunverð var oss sýnd
Nikulásar-kirkja, háskólinn, bókhlaða
hans og listaverkasafnið.
Kl. 3 síðdegis var farið með oss út
í dálitla eyju, sem Högholm heitir,
að borða þar miðdagsverð. Eyjan er
mjög fögur með smáhæðum skógi vöxn-
um. þar er dálítill dýragarður, jurta-
garður og steinasafn; höfðum vér oss
til skemtunar að skoða það alt meðan
verið var að matbúa.
þegar kom í borgina aftur, var sýnt
þinghúsið, ráðhúsið, keisarahöllin og
— staðurinn þar sem Bobrikoff var
veginn. þar markaði fyrir á veggnum
eftir knapp, sem hrokkið hafði úr föt-
um hans, er skotið kom á.
Næsta morgun var eimlestin komin
með oss til Yillmanstrand. þar var
stigið á gufubát, er rann með oss eft-