Ísafold - 15.12.1906, Side 1

Kemur út ýmist einn ginni eðn
<crisv. i vikn. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eöfi
l‘/j doll.; borgist íyrir miöjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Cppsdgn (sAf)fieg) buadin rtí
áramdt., ógild nema Komin sé til
átgefanda fyrir 1. október og kaup-
andi skuldlans við blaðið.
Afgreiðsla Aunturstrœti S
XXXIII. arg.
Reykjavík laug(ardaginn 15. deseinber 1906.
83. tðlublað
I. 0. 0. F. 8812218 'l2 Fl.
í skrautbandi
Augnlækning ók. 1. og 3. þrd. kl. 2—3 i spital
Forngripasafn opið á mvd. og ld. 11—12.
;fllutabankinn opinn 10—2*/s og ó1/*—7.
K. F. U. M. Lestrar- og skritstofa frá 8 árd. til
10 8Íðd. Alm, fundir fsd. og sd. 8 */* siöd.
Landakotakirkja. Guðsþj.ðVa og 6 á helgidögum.
JLandakots8pitali f. sjúkravitj. 10 */*—12 og 4—B.
Landsbankinn 101/*—21/** Bankastjórn við 12—1.
Landsbókasafn 12—H og 6—8.
Landsskjalasafnið á þrdn fmd. og Id. 12—1.
oLækning ók. i læknask. þrd. og fsd. 11—12.
Náttúrugripasafn á sd. 2—3.
'Tannlækning ók. i Pósthússtr. 14, l.ogS.md. 11—1
Hvar á að kaupa skó til jólanna?
Sjálfsagt þar sem þeir eru fallegastir og beztir, og flestum kemur
nú orðið saman um að það sé í
Skófatnaðardeild Edinborgar,
sem hefir hina indælustu jólaskó og mörgum hundruðum úr að velja. -—
Póstskip 17:12.
FnflúaifÉíturii REMI
Þar fást allar tegundir af skóm og stigvélum, frá minstu barnaskóm til
stærstu karlmanna stígvéla; fínustu dansskór og sterkustu verkmannaskór, og
ekki annarsstaðar ódýrari.
fæst nú
Gullöld Islendinga
í bókverzlun Isafoldarprentsmiðju.
Verð 5 kr. — Bezta jólagjöf.
Niöurjöfnunarskrá
Reykjavíkur
fer upp í Borgarnes
21. des,
Suður í Keflavík m. m. fer hann
18. des.
Viðgerðir fljótt og vel af hendi leystar á verkstaðinu, og nýir skór og
stígvél smíðuð daglega.
1907
fæst í Bókverzlun Isafoldarprentsmiðju.
Kostar 20 a.
Aftureldingar-ritlingur
Guðm. Hannessonar.
— Hann talar kjark í þjóðina. |> a ð
•gerir hann.
þau umrnæli, þanu dóm um ritliuginn
þann hljóta allir að taka undir, ungir og
gamlir, allir þingmálaflokkar, allar
stéttir. þeim lízt sitt hverjum um
ritið að öðru leyti. En þauu kost
þess v e r ð a þeir að kannast við.
— Og veri hann blessaður fyrir það,
bæte. þeir við, sem vænt þykir um
hún fái i sig kjark, að hún eignist
þann afar-mikilsverða mannkost.
það er mjög langt slðan er þjóðin
hefir fengið að heyra jafn-rækilega og
enjalt orðaða hugvekju um það, að
kjarkur og áræði, traust á sjálfri sér
og einbeittur vilji sé frumskilyrði
íyrir öllum hennar þrifnm, sjálfstæðis-
þroskanum þó framar öllu öðru. Eng-
inn maður les hana svo, að hann
.græði ekki það á henni.
Kverið er að nokkru leyti uppprent-
un á skilnaðargreinum höf. i Norður-
landi undanfarin missiri, með nokkur-
<um breytingum þó, en meiri hlutinn
mun vera nýr.
Mergurinn málsins er sá í fæstum
orðum, a ð óskorað þjóðarsjálfstæði
eigum vér að hafa, og vera þá annað-
'hvort ríki sér, eins og vér vorum fyrir
mörgum öldum, eða þá sjálfstætt
sambandsrfki (við Danmörku), og a ð
það sé sjúlfum oss að kenna, ef vér
láum því ekki framgengt.
Sjálfstætt sambandsríki við Dan-
mörku erum vér því að eins, að dómi
höf., að vér ráðum sjálfír ö 11 u m
vorum málum með konungi, jafnt sam-
■eiginlegum málum, sem nú eru þvf
uafni nefnd, sem sérmálunum. |>ví
fljálfstæðið er óskiftilegt. Tvær þjóðir
geta ekki skift sjálfstæði annarar svo
I milli bíu, að hvor hafi sinn hluta.
— Sjálfstjórn og sjálfstæði má ekki
*ugla saman.
Eullkominn skilnað telur höf. miklu
^Bkjósanlegri. Sambandi ríkja sé
®ldrei nema illa treystandi, þótt jafn-
r®ði sé, hvað þá heldur ef þar brestur
flvo stórum á, sem ef íslaDd er annars
Vegar, og þótt hina seilina tagi eitt-
hvert smárfki álfunnar.
Gamli-sáttmáli ætlaðist til, að vér
yrðura ríki sér eftir sem áður og hefð-
um að eins yfir oss sama kouuug sem
Norðmenn. En hann var skamma
stund haldinn, og æ því verr, er fram
liðu stundir, þar til er þjóðin var tæld
með svikum til þess að sleppa öllum
tökum — eða réttara sagt: nokkrir
sunnlenzkir bændur á Kópavogsfund
inum 1662; og finst höf. það ekki
hafa getað svift oss fornum landsrétt-
indum, þótc þeir létu ginnast lil að
játa Danakonungi einveldi yfir oss.
Og ilt eitt höfum vér af sambandinu
haft, fyrst við Norðmenn, og síðan við
Dani enD verra. |>að hefir gefist illa,
afarilla. Ekki hægt að benda á nokk-
urn einn áreiðanlegan kost, er því hafi
fylgt. þau ummæli segist höf. hafa
eftir einhverjum hinum fróðasta manni
í sögu landsins. Og enn ráða sömu
hvatir breytni manna : drotnnnargirni
og valdafíkn, fordild og fégirni.
staðfestir reynsla annarra þjóða : Norð-
manna og Svía, Ungverja og Auatur-
rfkismanna o. fi.
Verndarþörf og styrkþörf telur höf.
menn alment bera fyrir sig í móti
algjörðum nkilnaði.
En verndarþörf telur hann ekki úr
bætt með sambandi við Dani, sem
séu ekki vaxnir því að vernda sjálfa
sig, hvað þá heldur aðra. Til vernd-
ar oss þyrftum vér rniklu voldugri
þjóð, ef því væri að skifta, svo sem
Englendinga. Erá því sjónarmiði
væri 088 samband við þá miklu ákjós-
anlegra.
Styrkþarfarástæðan er þó enn verri.
Að kalla landið styrkþurfa sé sama
sem að telja það óbyggilegt. En hins
vegar lítfc hngsanlegt, að önnnr þjóð
vilji leggja á sig til langframa að
halda uppi ósjálfbjarga, stvrkþurfa
landi, nema eitthvað kæmi í aðra
hönd. En að selja sjálfstæði lands-
ins fyrir peningastyrk væri ógeðsleg
verzlun.
En styrkþörfin er hugarburður, sem
betur fer. f>að tvent, sem til er nefnt,
utanríkismál og landhelgisvarzla, sé
annað reykur, en hitt fullkleift. Eng-
in skylda að halda sendiherra neins
staðar; þeir jafnvel úreltar leifar frá
þeim tímum, er rítsímar voru engir
og samgöngur erfiðar. Kíkið Luxem-
burg hefir þrefalda fbúatölu á við ísland,
og kostar þó ekki nema tæpum 30 þús.
kr. til utanrfkismála. Verzlunarfull-
trúar í nágrannalöndunum æctu að
vera oss nógir í sendiherra stað, og
að þeim ætti oss að vera heldur ábati
en byrðarauki. Strandgæzla mundi
kosta 088 miklu meira að vísu, en
ekki það, að ókleift yrði. Enda mundi
hún kosta oss töluvert fé, líklega mun
meira jafnvel, þ ó 11 Danir héldi henni
uppi áfram, með því að þar í móti
mundi verða að koma fiskiveiðajafn-
rétti í landhelgi m. m. Vér kostum
hana þá óbeinlínis, en beina leið með
hinu laginu. Jafnvel fullkomiu ídu-
limun raundi ekki losa oss við þann
kostnað nema í orði kveðnu. Hún
sé því engin skilnaðarfyrirstaða. f>að
sé og bezta strandgæzlan, að smám-
saman fylli fiskimiðin íslenzk skip
með dugandi mönnum.
Mundurn vér fá skilnaði framgengt
að Dönum nanðugum? Og eru líkur
til, að þeir mundu gera sér hann að
góðu?
f>ær spurningar báðar íhugar höf.
allræbilega.
Hann býRt við, að Dani munu ekki
mega heyra hann nefndan á nafn að
s v o stöddu.
En — af tómu hugsuDarleysi og
þekkingarskorti. f>vf e^ki veikli miss-
ir íslands rfbið ut á við ; því sé eng-
inn styrkur að því til landvarna, held-
ur byrðarauki, ef nokkuð er. Fjár-
munalegan hag fortaki þeir og sjálfir
að þeir hafi nokkurn af íslandi. Og
loks mundi ekki vegur Dnnmerkurrík-
is minka hót fyrir því, þótt ísland
gengi undan. f>vf kemur hvorki fé
þaðan á friðartímum né liðsafli í ófriði.
Danskar Dana - v e 1 d i s - hugsjónir sé
einber hégómadýrð, sem bakað hafi
þeim ilt tíifcfc, síðast missi Suður-Jót-
lands og hertogadæmanna. Ef Danir
gerðu sér ljósa alla málavexti í sam-
bandsmálinu við oss, mundu þeir
sjá það smámsaman og sannfærast
um, að þvf að eins væri vit í að
vera að halda i oss, að sambandið
væri oss að skapi.
*
* *
Nýir læknar byrja stundum afskifti
sín af sjúklingi á því, að sópa ofan af
borðinu hjá rúmi hans öllum meðala-
glösunum frá tíð fyrirrennara þeirra.
f>að gerir G. H. fráleitt nokkurn tíma,
jafn-yfirlætislaus maður. En honum
fer nokkuð líkt, er hann minnist
á lækningatilraunir stjórnmálamanna
vorra hinn síðasta mannsaldur, til-
raunirnar til að græða sjálfstæðisleys-
ismein landsins. Hann sópar þeim
meðalaglösum öllum ofan af borðina
í einum rykk : fer um þau nær ein-
tómum lítilsvirðingarorðum. — Sög-
unnar dómur mun alt um það verða
sá, að þær tilraunir hafi átt yfirleitt
sammerkt við norðurskaatsferðalögin :
ferðinni alla jafna heitið norður að
heimsskauti, þótt ekki hafi allir valið
sér alt af sömu leið, heldur sumir
norður frá Spitsbergen, aðrir vestan
Grænlands eða austan, og enn aðrir
norður Behringssund; eða þá lagt frá
sundi, er lokað reyndist, og reynt við
annað. ________
f>að er rótt, sem höf. segir (bls. 51),
að ekki eiga Danir að r é 11 u lagi
fremur atkvæði um nýjan sáttmála
vorn við konung í stað stöðulaganna
heldur en Norðmenn áttu um Gamla-
sáttmála, er hann var gerður. En
hitt skjátlast honum, er hann kennir
það truflun á réttarhugmyndum sumra
stjórnmálamanna vorra, að gera sig
ánægðan með að fá fult atkvæði móts
við Dani um slíkan sáttmála, — um
mál, sem vér eigum að réttu lagi
einir atkvæði um við bonung. f>að er
engri skilningstrufiun að kenna, held-
ur þeirri gagngerðri breyting á réttar-
stöðu konungs, er orðið hefir frá þvf
um daga Hákonar gamla, aðallega með
grundvallarlögunum (1848), þ ó a ð
þau komi oss að r é 11 u lagi alls eigi
við. Danir hafa nú slegið nm vorn
sameiginlegan konung þeirri skjaldborg
stjórnskipulegs réttar, að ekki verður
að honum koraist nema þeir víki sér
þar til hliðar. f>ess vegna er ekki
til neins að ætla sér að ganga fram
hjá þeim, er leita skal samninga um
nýjan sáttmála. f>ótt vér hugsuðum
oss þann skörung í konungssæti, að
hann vildi ganga út úr þeirri skjald-
borg og mæla þar einn málum sínum
við íslendinga um nýjan Báttmála, þá
mundi þvf verða haldið að honum,
að það gæti hann ekki öðru vísi en
með lögmætri stjórnskipulegri ábyrgð
sér við hlið — ábyrgð sinna, danskra
ráðgjafa. Yfir þann þröskuld mundi
enginn danskur konungur áræða fæti
að stfga. Fram hjá Dönum er því
ekki til neins að ætla sér að semja
við konung um nýjan sambandssátt-
mála, og þá þessa sízt, ef Dönum