Ísafold - 13.04.1907, Side 1

TSAFOLD.
Uppsögn (sarifleg) baadín <- ö
áramót, ógild nema komm sé til
átgefanda fyrir 1. október og kaup
andi sknldlaus við blaðið.
Afgreiftsla Austurstrœfi 8
Reykjavík laugardaginn 13. apríl 1907.
22. tölublað
íKemur út ýmist einn sinni eBa
tvisv. i viku. Yer0 árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. efta
l‘/9 doll.; borgist fyrir mifljan
júli (erlendis fyrir fram).
:XXXIV. árg.
Sambandsmál Yort.
Bkki aft stofna sjáirstæöi vorn
1 neina hættu.
Svo má líta á, og svo er líka litið
á af mörgum íslendingum, að aldrei
hafi runnið upp yfir þetta land jafn-
mikilvægir tímar í stjórnmálum, eins
og þeir, er nú fara í hönd, síðan
1262.
Þá sömdum vér og samþyktum
sambandslög vor, Gamla-sáttmála.
Síðan höfum vér engin sambandslög
samþykt. Síðan höfum vér reist all-
ar vorar sjálfstæðiskröfur á Gamla-
sáftmála. Vér höfum ávalt haldið
þeim kröfum fram, þegar vér höfum
haldið nokkuru fram um sambands-
mál vort. Vér höfum ekki fengið
þær kröfur viðurkendar á síðari txm-
um. En vér höfum jafnan sagt: Rétt-
inn eigurn vér óskertan enn. Vér
íbiðurn þar til er réttlætinu vex svo
fiskur um hrygg, að réttur vor er
ekki lengur fyrir borð borinn með
.ofurefli.
Xú eigum vér að fara að semja urn
:sambandsmál vort.
Þrent er hugsanlegt að þá geti fyr-
:ir komið:
1. Að Danir unni oss réttar vors
og viðurkenni, að vér séum frjáls
sambandsþjóð, að jafnframt því sem
vér höfum konung með þeim, eigum
•vér æðsta vald á 'óllum vorum mál-
um, svo að þau mál, sem Danir
kunna að fara með fyrir vora hönd,
hafi þeir með höndurn fyrir þá sök
eingöngu, að vér höfum falið þeim
'þau, og ekki lengur en um semst að
ryér felurn þeim þau. Að öðrum kosti
-■erum vér ekki frjáls sambandsþjóð.
2. Að Danir fáist ekki til að við-
urkenna sjálfstæðiskröfu vora og að
'Vér höldurn henni samt fram óhikað.
Þá takast engir samningar, og breyt-
ing kemst engin á sambandsmál vort.
Vér eigum þá óskertan allan þann
■,rétt, sem vér eigum nú. Og þegar
vér höfum fengið nýja reynslu á Dön-
um í þessu efni, högurn vér css eft-
ir henni með þeim hætti, sem oss
þykir skynsamlegastur og bezt sam-
boðinn íslenzkum mönnum.
3. Að vér sleppum rétti vorum í
hinurn væntanlegu samningum. Að
vér förum að semja um og samþykkja
þann réttargrundvöll, sem Danir hafa
haldið að oss og margir þeirra halda
að oss enn. Að vér förum að hætta
að halda því frarn, að vér séum frjáls
sambandsþjóð, eða þá leggjum ein-
hvern þann skilning i þau orð, sem
ekki eru og aldrei hafa verið i þeirn
fólgin. Að vér förum sjálfir að stað-
festa innlimunina.
Það er þriðja greinin i þessum hugs-
anlegu úrslitum, sem ekki má með
nokkuru móti koma fyrir. Þau úr-
slit væru svo óumræðilega hryllileg.
Þau sýndu það, að vér ættum í raun
og veru engan rétt á þvi að vera að
telja oss sérstaka þjóð.
Nú höfum vér fengið stjórn vora
inn i landið. Með henni hefir verið
lagt upp í hendurnar á þjóðinni mik-
ið vald. Enginn íslendingur ætti að
geta til þess hugsað, að þetta vald
verði þegar á fyrstu árunum notaðtil
þess að ofurselja réttindi landsins í
hendur útlendum mönnum. Yér börð-
urnst fyrir réttindum vorum, meðan
valdið var alls ekki neitt. Vér börð-
umst fyrir þeim, meðan efnin voru
miklu rninni en nú. Vér börðumst
fyrir þeirn, meðan fólkið í landinu
var rniklu færra en nú. Vér börð-
umst fyrir þeim, meðan trúin á land
vort var rniklu minni en nú. Hvern-
ig ættum vér þá að geta ti) þess hugs-
að, að einmitt nú verði farið að grafa
grundvöllinn undan sjálfstæðiskröfum
vorum ?
Alveg er líka óhætt að fullyrða það,
að allur þorri íslendinga getur ekki
til þess hugsað. Við þá hugsun fer
hrollur um sálir íslenzkra manna.
En því miður er því ekki að leyna,
að menn eru hræddir urn að þetta
verði gert.
Vegna þess ótta vildu menn fá
þing rofið á undan næsta alþingi.
Mönnum nægði alls ekki að vita það,
að samningar við Dani yrðu lagðir
fyrir þjóðina áður en þeir öðluðust
gildi. Menn sáu það í hendi sér, að
hættan við landsréttinda-afsal ykist
stórurn við það, ef fulltrúar ísiend-
inga færu að gera sanxninga urn þá
óhæfu. Og öðru eins máli vildu
rnenn ekki stofna í nokkura hættu,
hvorki srnáa né stóra.
Svo virðist sem neita eigi um þing-
rofið. Óttinn hefir aukist við það.
Sú krafa var svo sanngjörn og sjálf-
sögð, að þjóðin fengi að hafa hönd
í bagga urn það, hverir semji um
sjálfstæði hennar, t að það vekur eðli-
lega megnan óhug, þegar neitað er
um annað eins.
Nú verður að reyna aðra leið:
Senda áskoranir til alþingis urn að
fresta kosningu nefndarmanna þar til
er nýtt þing hefir verið kosið. í
þeim áskorunum verður að vera svo
rnikil alvara, sem þjóðin á til.
Sjálfsagt færi bezt á því, að urn
það mál kæmi áskorun frá allsherjar-
fundi, sem haldinn væri á helzta sögu-
stað landsins, Þingvelli. Bezt á við
að þjóðin fylki sér þar, svo að öllum
mönnum sé sýnilegt, um sjálfstæði
sitt og réttindi ættjarðar sinnar.
E. H.
Hádegisguðsþjónusta i dómkirkjunni &
morgun (B. H.)
Síðdegisguðsþjónusta i dómkirkjunni kl. 5
á morgun (J. H.).
Yeiðin sýnd, en ekki gefin.
En meðan þetta mikla bapp
Matreiddu og átu þankar hans,
Færið bilaði, flyðran slapp,
Fór við svo búið heim til lands.
Svo má syngja um stjórnina okkar
núna, vesaling.
Það er ekki ein báran stök fyrir
henni.
Fáninu, þingrofsáskoranir, þráðlausa
firðritunin, — alt angrar hana.
Nýlega hefir hún þar á ofan ’ farið
ákaflega skoplega sneypuför.
Það er hinn nýi ritstjóri Fjallkonunn-
ar, sem virðist hafa leikið á hana held-
ur hlálega.
Hana vantaði »assistent« á eina skrif-
stofu sína hór, þarna upp í )>stjórnar-
ráðinu«, er þeir kalla svo, í stað Sigurð-
ar Eggerz, sem er settur sj'slumaður
Rangæinga. Hún var komin í samninga
við ungan, efnilegan lögfræðing hér í
bænum, sem hafði enga fasta stöðu.
En þágerist það, að ritstjóri Fjallk.,
eand. jur. Einar Arnórsson, slær upp á
því við einhvern stjórnarskrifstofuem-
bættismanninn, sem hann þekti, miklu
fremur í gamni en alvöru, að sumir
segja og að líkindum ræður, að h a n n
taki við stöðu hr. Sig. EggerZ. En sá
lét ekki segja sór það tvisvar, heldur
rýkur óðara í »húsbóndann« og kemur
þaðan aftur að vörmu spori með harla
fúslegt samþykki hans.
Það varð geysifögnuður í ísrael yfir
þessum tíðindum. »Húsbóndinn« var á
förum í sina róttferðugu frumvarpareisu
út í ríkisráðið. Eu mælt er að hann
hafi fyrirskipað að slátra skyldi sfnum
vænsta alikálfi og slegið upp hina næstu
daga dýrlegri veizlu fyrir hinum endur-
fundna, iðranda syni. Fagnaðarefnið var
margfalt: efnilegur liðsmaður hremdur
ór klóm »stjórnaB#jenda«, blað hans lík-
lega steindautt fyrir bragðið, svo tann-
hvast og óhlífið sem það hafði verið hjá
honum engu síður en áður, nema frem-
ur væri, og óvenju-vel fær maður bund-
inn á stjórnarklafanum um aldur og æfi
líklegast. Veizluna skyldu sitja með skrif-
stofuþjónum »húsbóndans« alt blaða-
þjónustulið hans, það er til næðist: öll
ritnefnd Lögréttu, eins og húu leggur
sig, að ritstjóranum viðbættum, »Sann-
söglis«-ritstjórinn allur og hans venzla-
lið m. m. — — .
Sumum þykir nú hr. E. A. hafa
lengt gamanið heldur úr hófi fram.
Hann stóðst sem sé ekki mátið, held-
ur sezt að vinuu þar'uppi í stjórnar-
skrifstofunni einni nú eftir helgina, óð-
ara en hr. Sig. Eggerz hvarf þaðan, og
var þar hinn spakasti dag eftir dag alt
þangað til í gær, er Fjallkonan kom út,
eins og til stóð, með hans ritstjórn eins
og áður!
Þá sprakk blaðran.
Því bezt er að hætta hverjum leik þá
hæst fram fer.
Það v a r illa hægt að halda leiknum
áfram lengur.
Lögrótta hafði verið látin »hlaupa
apríl« með tíðindin á miðvikudaginn.
H ú n »oftók« sig á þeim. Hún var
svo gorkát yfir þeim, að betri skemtun
hefir bærinn ekki haft síðan »Drengur-
inn minu« var leikinn. Hr. E. A. var
hennar »einasti Pótur«. Kátínan og
kærleiksatlotin við hann voru engu
skaplegri en kerlingarflaksins þar.
Fyrsta símafróttin, sem veslings-»hús-
bóndinn« fær, er hann kemur við land
á frumvarpaflakkinu, verður sjálfsagt
urn þennan gamanleik, — hve neyðar-
lega slippifengur hann hefir orðið. Því
líklega verður ekki vanrækt að síma
það, fremur en afrek »hinna 40 riddara«,
hollustueiðinn til d a n s k a fánans.
Frá Vestur-Islendingum.
W i n n i p e g 1. marz : Ýmislegt mætti
segja um líðan landa hór, en þó mun
mega segja að hún só yfirleitt góð.
Auðvitað eru sumir fátækir; en hér
eru líka margir íslendingar vel efnaðir
og sumir jafnvel auðmeun ornir.
Það sem að mínu áliti stendur lönd-
um hér mest fyrir líkamlegum þrifum,
er barátta þeirra fyrir því, að vera sem
mest út af fyrir sig andlega og líkam-
lega, — baráttan fyrir því, að glata
ekki þjóðerni sínu. Það er afardýrt og
því nær ókleift fyrir oss landa hér, sem
erum um 25 þús., dreifðir innan um 90
miljór.ir manna af ýmsum þjóðum og
kynkvíslum, að halda við fornum hátt-
um og siðum hór, þar sem alt er frjálst
og fljúgandi.
Aðalvandinn er sá, að fara rétt á stað
— fljúga beint áfram; annars rekst
maður á og verður til á miðri leið.
Sumir gefast líka upp á fluginu,
leggja. saman vængina og reyna aldrei
til að fljúga framar.
Ameríka er undraland og byltinga-
land, fult af auðæfum, og þó eiga sum-
ir hér aldrei neitt.
Dollarinn er hér kallaður almáttugur,
enda elta hann margir, því þeir vita, að
hann er afl þeirra hluta sem gera skal.
Og óneitanlega er afarmikið gjört hór.
Allar hendur á lofti, þegar hægt er.
Hór í Winnipeg voru t. d. reist hús
árið sem leið fyrii fullar 12 milj. doll-
ara (um 44 milj. kr.).
Hér f borginni eru þó að eins 100
þús. rnanna.
Islenzkir gooatemplarar í
Winnipeg, um 550 að tölu, eru að koma
sór upp samkomuhúsi, sem er nú því
nær fullsmíðað. Það er múrhús með
steinkjallara og kostar með lóð og hús-
búnaði nærri 20,000 dollara (70—80
þús. kr.). Það þykir mörgum í ofmikið
ráðist af svo fámennum hóp, og marg-
ir lítt aflögufærir, eins og gerist. En
þörfin er brýn og tilgangurinn góður,
og eg hefi beztu von um, að vel reiði
af með fyrirtækið.
Settnr sýslumaður
í Rangárvallasýslu er Sigurður Egg-
erz, eand. jur. og stjórnarakrifstofuað-
stoðarmaður. Einar sýslumaður Bene-
diktsson hefir fengið lausn 9. þ. m. í
náð með lögmæltum eftirlaunum.
Samein. fél.
Gufuskip Ceres (Gad) komst á stað
á mánudagskveldið. Farþegar: H.
Hafstein ráðgjafi, Jón Magnússon
skrifstofustjóri, Skúli Thoroddsen alþm.
og ritstjóri ásamt frú sinni, David
Östlund ritstj. o. fl.