Ísafold - 01.07.1908, Qupperneq 2

154
ISAFOLD
þessu þá ákaft rensli úr nefinu. Eftir
nokkra daga losna svo þessar skófir,
fleiðrið hreinsast og grær, þrotinn
hjaðnar og sjúklingi batnar.
Barkakýlisbólga lýsir sér aðallega
með sogi og andþrengslum, og er
öllu hættulegri en kverkabólgn. Skóf-
irna myndast þá í barkakýlinu og
dreifast stundum út neðar í barkan-
um, jafnvel ofan í lungnapípur. Jafn-
framt geta skófir myndast í kverkun-
um, en að öllurn jafnaði sést þar ekk-
ert. Veikin gjörir þá fyrst vart við
sig með þurrum og hásum hósta.
Eftir nokkurn tíma fer að þrengjast
um andrúmið, er barkakýlið þrútnar
og þrengist, og kemur þá hóstasog
með hverjum andardrætti, einkum er
barnið andar að sér. Ágerist and-
þrengslin, sést brjóstið sogast inn í
hvert sinn er barnið andar að sér.
Það kemur einkum í ljós við bringu-
teinana beggja megin og fyrir ofan
viðbeinin. Ef þrengslin verða áköf,
liggur barnið rænu- og afskiftalaust
með höfuðið reigt aftur á bak, ákaft
sog með hverjum andardrætti, bláleit-
an lit á vörum og útlimum, er síðar
breytist og verður náfölur skömmu
fyrir dauðann.
Þó að börnin lifi af veikina, koma
stundum kvillar í ljós eftir á, sem
sýna tvimælalaust að barnaveiki hefir
það verið. Málfærið breytist; börnin
verða nefmælt. Maturinn sækir út
í nefið, er þau borða, og þeim
hættir til að svelgjast á. Þau hætta
að sjá á bók, en sjá eðlilega i fjar-
lægð. Stundum kemur meira eða
minna máttleysi i einhverja limi, sem
getur orðið svo mikið, að börnin geta
lítið hreyft sig. Orsök alls þessa er
máttleysi í sérstökum vöðvum. Þetta
kemur ekki í Ijós við neina kverka-
bólgu aðra en barnaveiki.
Ekki eru skófir í hálsi full sönnun
þess, að veikin sé barnaveiki. Þær
geta og komið við venjulega háls-
bólgu af öðru;n orsökum og er alls
ekki auðið að greina ætíð á milli
um, hver sjúkdómurinn er. Er-
lendis er ráðið fram úr þessum vand-
ræðum með því að rækta sóttkveik-
juna úr kverkunum; en ekki hafa
læknar hér til þessa haft tæki til að
hagnýta sér þessa aðferð.
Læknishjálp
getur komið að miklu
gagni í barnaveiki.
Tvennu er til að dreifa: barnaveikis-
blóðvatni og barkaskurði.
Blóðvatnslœkningin er sjálfsögð við
hvert einasta barn sem hefir ekki því
lengur legið. Blóðvatninu er spýtt
undir hörundið og gjörir það líkam-
ann ónæman við sóttkveikjueitrinu.
Þegar vel gengur, stöðvar það veikina
og útrýmir henni bráðlega. En til
þess að góðar horfur séu á að þetta
lánist, parý að spýta blóðvatninu inn á
fyrsta sólarhring eða að
minsta kosti áður 2 sólar-
hringar eru iiðnir. Sökum
þess verður að bregða við undir eins
og leita læknis, hvort sem er á nótt
eða degi, óðara en grunur er um veik-
ina. Hér tjáir ekki að bíða.
Barkaskurður er ómetanleg hjálp
við sogveikinni. Hann er ekki hættu-
legur, ef gætilega er að öllu farið, en
bjargar börnunum á svipstundu frá
köfnun. Mörgu mannslífinu hefir
verið bjargað á þann hátt. Varlegast
er að sakja lœkni tafarlaust óðara en
greinilegt sog fer að heyrast; og þarf
þá að taka skýrt fram við hann, að
barnaveiki sé þetta liklega og búast
megi við barkaskurði. Meðan ekki
næst í lækni skal setja barnið í her-
bergi sér ekki mjög stórt og halda
loftinu vel röku og hlýju. Ekki er
láðlegt að nota steinolíuvél til þessa,
því að hún spillir loftinu stórum.
Vissast er að sjóðhita vatn í vænum
potti frammi í eldhúsi, hella því síð-
an í vatnsfötu sem svo er borin
inn í herbergið. Til þess að upp-
gufun verði meiri, má hafa vænan
dúk í fötunni er við og við sé lyft
upp úr henni með spýtu eða öðru
áhaldi, og má þannig á stuttri stund
fyllu herbergið með vatnsgufu. Þessu
skal halda áfram nótt og dag til þess
er læknir kemur, svo að loftið í stof-
unni haldist hlýtt og rakt, eins og í
fjósi. G. H.
Raddir frá almenningi
um
samhandsmálið.
V.
Eg tel ekki gangandi að frumvarp-
inu:
1. Það viðurkennir ekki ísland sem
ríki og því síður sem fullveðja
ríki, þó nefndarálitið að vísu við-
urkenni það sem ríki. Sá tvíveð-
rungur óhafandi og ósæmilegur.
Rangt að tæla nokkurn mann til að
ganga að frumvarpinu, Dani eins
sem íslendinga.
2. Með óuppsegjanlegu málunum er
ísland reyrt við Danmörku um
aldur og æfi, ef Danir vilja. Og
hver þarf að efast um þeirra
vilja, sem þekkir til afskifta
þeirra af íslandi ?
3. Fresturinn óhæfilega langur,
þangað til uppsegjanlegu málin
geta orðið vor mál. Danir
gætu notað þann tíma svo, að
alþingi gerði á sínum tíma enga
tillögu um breytingu á þeim
málum, eða slíka tillögu, að þau
stæðu flest við sama.
Þetta eru svo miklir ókostir, auk
annara fleiri, að bæði óhyggilegt og
rangt virðist að taka frumvarpinu,
þrátt fyrir ýmsa kosti, sem það hefir
þó.
í mínu bygðarlagi, Seyðisfirði og
Loðmundarfirði, fær frumvarpið mjög
lítinn byr.
Dvergasteini, 19. júní 1908.
Björn Þorldksson.
VI.
Herra ritstjóri!
Þér hafið beðið mig um álit mitt
á Uppkastinu svonefndu og hvern byr
það fær hér vestra. Við þessum til-
mælum yðar vil eg verða.
Á borgarafundinum á ísafirði 12.
þ. m. lýsti eg því yfir, að eg gæti
ekki fallist á uppkast þetta óbreytt;
benti eg þar á helztu agnúana, er mér
þykja vera á þvi, svo sem orðalag 1.
gr., einveldi Dana yfir utananríkismál-
um vorum, hervarnasamband vort
við Dani, ótakmarkað jafnrétti þeirra
hér á landi, ágang á sérmálasvæði
vort í fánamálinu, takmörkun á rétti
vorum til aukinnar landhelgisvarnar,
og gjörðardóminn eða nefndina með
því nær vísum meiri hluta danskra
manna.
Hins vegar tók eg það líka fram,
að mikið hefði áunnist fyrir oss með
þessu starfi sambandsnefndarinnar,
Danir viðurkent oss í nefndarálitinu
sem sérstakt ríki og fullveðja samn-
ingsaðila um samband vort við þá.
En það er einmitt þessi viðurkenn-
ing, sem eykur svo ákaflega ábyrgðar-
hluta vom í þessu máli.
Þjóðarheiður, þjóðarheill og þjóðar-
frelsi vort veltur að miklu leyti á því,
hvernig þessir samningar takast af
vorri hálfu.
Vér megum ekki binda enda á
þennan samning fyr en hann er full
trygging fyrir óskoruðu fullveldi voru
yfir öllum okkar málum.
Ella semjum vér að meira eður
minna leyti af oss rétt vorn sem
sjálfstætt og fullveðja ríki.
En hvað verður, ef vér samþykk-
jum Uppkastið óbreytt?
Vér samþykkjum einveldi annarrar
þjóðar yfir utanríkismálum vorum
um aldur og æfi.
Vér samþykkjura hervarnasamband
við annað ríki og einveldi þess yfir
þeim málum líka um aldur æfi.
Vér samþykkjum sameiginlegan
þegnrétt við annað ríki og jafnrétti
annarrar þjóðar við oss, að vísu gegn
þeim hlunnindum að vér njótum
sama réttar hjá henni, — gyllingar-
ákvæði eitt, sem aldrei getur komið oss
að neinurn verulegum notum, en orðið
oss til mikils ógagns.
Vér samþykkjum mjög viðsjárverða
takmörkun á rétti vorum til að vernda
annan aðalatvinnuveg vorn, fiskivtið-
arnar umhverfis land vort.
Vér' samþykkjum beinan ágang á
sérmálasvið vort með því að gera
kaupfánann að sameiginlegu máli.
Vér samþykkjum, að mikilsverð
ágreiningsmál milli vor og danska
rikisins verði útkljáð af nær því vís-
um meiri hluta danskra manna.
Vér samþykkjum að lokum lög, eins
og um innanríkismál væri að ræða, í
stað sáttmála milli tveggja sjálfstæðra
og óháðra ríkja.
Þótt vér samþykkjum alt þetta sem
fullveðja samningsaðilar, fæ eg ekki
séð, að vér að slíkum samningi gerð-
um séum fullveðja og sjálfstætt ríki.
Til þess þyrfti þessi samningur að
minsta kosti að vera uppsegjanlegur í
öllum greinum, er vér óskuðum.
Það stendur heldur hvergi í upp-
kastinu, að ísland sé sfullveðja ríki«,
og getur ekki staðið þar með nokk-
urum rétti eftir öllu orðalagi þess og
enda að öðru leyti, og verður örðugt
verk að kenna íslendingum að lesa það
milli línanna, og það því heldur, sem
sú breytingartillaga Sk. Th., að koma
þessum orðum inn í uppkastið, var
feld í nefndinm með öllum atkvæð-
urn gegn einu, ásamt öðrum breyting-
artillögum, er beint leiddu af henni.
Ekkert gat verið sjálfsagðara en að
taka þetta fram með berum orðum,
hefði það verið tilætlun allrar nefnd-
arinnar, að ísland væri frjálst og full-
veðja ríki.
Nei, það eru Danir, sem hér hafa
náð sér niðri í þessum samningi; vér
megum ekki dyljast þess; og það er
illa farið, að meiri hluti vorra manna
i nefndinni skuli ekki geta kannast
við það afdráttarlaust, þar sem telja
má víst, að þeir í hjarta sínu hafi
óskað þess, að alt Uppkastið væri ljós
vottur um fullveldi íslands yfir öllum
sínum málum, eins og líka framkoma
þeirra í nefndinni fram í aprílmánuð
ljóslega bendir á.
Þess er heldur ekki að dyljast,
samkvæmt nefndarálitinu og skjölum
frá Dana hálfu í nefnd þessari, að
þeir í raun og veru líta sömu augum
og hingað til á viðskifti vor og sam-
band við Danmörku: að þeir, Danir,
eigi að vera yfirþjóðin, þótt þeir fyr-
ir vasklega íramgöngu landa vorra
hafi allmikið brotið odd af því oflæti
sínu.
Því er haldið fram af meiri hluta
vorra manna í nefnd þessari, að vér
samkvæmt Uppkastinu stöndum betur
að vígi að endurskoðunarfrestinum
liðnum til að fá kipt öllum málum
vorum undan yfirráðum Dana, heldur
en vér gerum nú, þar sem vér sam-
kvæmt stöðulögunum erum óaðskil-
janlegur hluti Danaveldis.
Þetta er ekki alls kostar rétt, af
þeirri einföldu ástæðu, að vér höfum
aldrei samþykt stöðulögirr, en hér
geta Danir kastað oss því í nasir,
að þetta höfum vér sjálfir bundið
föstum og órjúfanlegum samningum.
Vér höfum enn ekki afsalað oss
rétti til að vera frjálst og fullveðja
riki, en vér gerum það, ef vér sam-
þykkjum Uppkastið óbreytt.
En hvað eigum vér þá að gera?
Vér eigum að taka þessum mála-
lokum í nefndinni með ró og still-
ingu og forðast allar æsingar, en vinna
að því af fremsta megni, að ná burtu
þeim agnúum, sem enn eru á þessu
máli.
Vér höfum aldrei á umliðinni
þjóðaræfi vorri haft meira vandamál
með höndum; aldrei ríður því meira
en nú á því, að fara gætilega, rasa
ekki fyrir ráð fram og láta ekki stjórn-
ast af öðru en heill og hagsæld ætt-
jarðarinnar í bráð og lengd.
■Beri þjóðin við næstu kosningar
gæfu til þess, að standa sem einn
maður á verði fyrir óskertum réttind-
um sínum og bregðist fulltrúar henn-
ar ekki í þessu máli, getur sá tími
komið óðara en varir, að vér náum
viðunanlegum samningum um þetta
mál.
Reynist það ókleift sökum þver-
girðingsskapar Dana, þá er að reyna
að spila algerlega á eigin spýtur, þótt
veikar séu.
Þær eru nógu sterkar, ef ekki vant-
ar trú á forsjónina og traust á land-
inu og sjálfum oss.
Eg held mér sé óhætt að fullyrða,
að Uppkastið hafi fremur lítin byr
hjá öllum þorra hugsandi manna hér
vestra.
Vigur, 20. júní 1908
Sigurður Stefánsson.
VII.
Húnavatnssýslu 16/„
Gjörðir millilandanefndarinnar hafa
vakið almenn vonbrigði og gremju.
Flestir lelja nú skilnað æskilegastan
og það eina, sem við eigum að keppa
að í framtíðinni. Allir ættu að sjá
það, að við munum lítið græða á
sambandi við þá þjóð, sem hefir nú
berlega sýnt það, að hún hefir enga
hugmynd um að fullkomið frelsi og
jafnrétti eru f y r s t u skilyrðin fyrir
góðri samvinnu og samkomulagi þjóð-
anna.
Eða hvar er nú öll mannúðin og
menningin danska ?
Höfuð-formælandi hennar, Georg
Brandes, virðist þegar hafa sýnt okkur
hvað hún er innviðasterk: Orð, orð
innantóm.
Fögur er fyrirmyndin.
Von þó að lærisveinarnir séu ekki
fremri meistaranum.
Stjórnar-kosningasendlar
eru nú komnir ájkreik og þotnir á
stað I allar áttir að »kristna« lýðinn,
boða honum Uppkasts-evangelíið og
gylla fyrir honum þingmannaefni Upp-
kastsmanna, en níða hina, safna und-
irskriftum undir áskoranir til stjórnar-
fylgifiska um að gefa náðarsamlegast
kost á sér til þingmensku og reyna
þann veg að binda fyrir fram atkvæði
þeirra, með því að síðan er því hald-
ið að þeim, að svikarar séu þeir, ef
þeir kjósi ekki einmitt þann.mannog
engan annan, þ ó a ð annar kynni
að bjóðast síðar miklu líklegri, og þ ó
a ð þeir séu ekki búnir að átta sig á
því til neinnar hlítar, hvernig taka
beri í höfuðvelferðarmál þjóðarinnar á
þingi.
Af sunnmýlska kaupamanninum, er
einna fyrstur arkaði á stað í slíkt
ferðalag, er símað fyrir skemstu af
Seyðisfirði, að 8 (átta) fundi hafi hann
haldið í þvi kjördæmi og að sótt hafi
þá fundi um 20 kjósendur alls (2—3
hvern fund að meðaltali), en enginn
maður hafi tekið til máls á neinum
fundinum nema hann einn (I. Ó.).
Látið hafði hann alt um það harla
vel yfir árangrinum af ferðalaginu:
kjördæmið alt á einu bandi með »hús-
bóndanum« og Uppkastinu.
Sama frétt lætur þó þess getið, að
alveg sé sýslumaður Sunnmýlinga
Uppkastinu andvígur, og prófastur slíkt
hið sama, og enn fremur t. d. ann-
ar eins maður og Sveinn í Firði
Ólafsson. — »Og flestir sýslubúar«,
vilja sumir bæta við; en það mun
nú vera ágizkun, en engin vissa.
Vestur á Mýrum var á ferð fyrir
skemstu alkunnur farandpostuli, sem
fáir halda vera með öllum mjalla og
hornað hefir land alt undanfarin miss-
iri, fer með guðs orð öðru veif-
inu, en stuðlað níð í hinu um ýmsa
helztu kennimenn landsins og aðra,
þar á meðal einkum suma stjórnar-
andstæðinga, þá er einna mest ber á
um þessar mundir. Því mjög er hann
ástfólginn »húsbóndanum«, enda tign-
ar hann og tilbiður í hverju orði.
Hann kvað ferðinni vera heitið í þetta
sinn vestur í Litla-Rússland og eiga
að mæla þar með þingmannsefni »hús-
bóndans« og hans manna. Nýjan
kviðiing hafði hann yfir eftir sjálfan
sig, óþverra-níð um nafngreinda stjórn-
arandstæðinga. Vel var hann penn-
ingaður og vel hestaður, og tók sjálf-
ur svo til orða, allmjög hróðugur, að
nú reri hann á s t j ó r n - borða !
Flogið hefir fyrir út af þessu sú
tillaga, að ferðafærum sjúklingum á
Kleppi yrði veitt sumarleyfi núna fram
yfir kosningar, og vita, hvort þeir
gæti ekki orðið notaðir í viðlíka sendi-
faiir sem áminstur farandpostuli.
Sparnaður bæði fyrir landssjóð og
kosningasjóð stjórnarliða (Uppkasts-
mr.nna). Kleppsmenn þeir yrðu frá-
leitt kaupdýrir.
Landlæknir
(Guðmundur BjörnBaon) leggur á
stað 3. þ. mán. norður í Skagafjörð í
umsjónarferð og þaðan vestur sveitír
alt að Gilafjarðarbotni, þá um Dali og
út á Snæfellsnesi suður Mýrar og
Borgarfjörð heimleiðÍB. Býst við að
verða um mánuð í ferðinni.
Veðrátta.
Vætusarat undanfarið nm hríð, bezta
gróðarveðrátta. Frá því núna á helg-
inni miklir hitar, 17—18 stig C. hér á
daginn í forsælu; nú f morgun kl. 7
voru rúm 18 st. á C. á Grímst. á Fjöllum.
Vér gerum það aldrei!
IV.
Flaustrið.
Hún riður ekki við einteyming,
blekkingaflækja sambandsnefndarinn-
ar.
Þar er eitt til marks flaustrið, —
óðagotið, sem þeir hafa komið sér
saman um að skyldi verða á úrslitum
þessa máls.
Þeim liggur lífið á að hafa tímann
svona nauman, sVo að þjóðin hafi
ekkert ráðrúm til að átta sig á blekk-
ingunum; svo að þær komi ekki upp
úr kafinu áður en hún hefir gengist
undir það. Því að eftir á stendur þeim
nokkuð á sama, hvernig þjóðin lítur
á þetta mál. Gangi hún einu sinni
að því, er það nóg. Því verður ekki
riftað úr því. Það verður ekki aftur
tekið.
A tveim mánuðum ætlar nefndin
þjóðinni að hafa fengið bjargfasta vissu
um, að hún eigi að ganga að samn-
ingi, sem hún er bundin við um ald-
ur og æfi. Og það anna-mánuðina
rnestu.
Þeir geta talið það sinn klaufaskap,
nefndarmenn, að það er svo illa breitt
yfir blekkingarnar í Uppkastinu, að
þjóðin parf ekki lengri tíma en þetta
til að sjá það út í hörgul, að hún
gengur aldrei að svofeldum samningi.
Á tveim mánuðum 1
Sjá ekki allir, að þetta óðagot er
ein blekkingartilraunin ?
Þeir hafa verið hræddir um, að því
lengur sem það drægist, því betur
mundu opnast augun á þjóðinni.
Enda er reyndin að verða sú.
Það er alt af að koma fram ný og
ný ástæða til þess að senda Uppkast-
ið óbreytt aftur þeim, sem það er
runnið frá, með þeirri kveðju, að vér
viljum ekki fá Dönum sverð í hend-
ur, sem þeir geta haft til þess að snúa
að oss egginni þegar þeim Hzt, þó að
þeir lofi því að snúa alt af að oss
bakkanum. Þeir hafa brugðið loforð
sín áður.
Það er ekki nóg, að nefndarmenn
og þeirra félagar vilji þröngva þjóð-
inni til að binda sig Dönum um ald-
ur og æfi. Þeir vilja ekki einu sinni
heyra talað um, hvernig hún bindur
sig. Hún má ekki einu sinni ráða
því sjálf, til þess að vera að þeirra
skapi. Svona verðið þið að gera
það, segja þeir. Svona vilja Danir
hafa það. Uppkastinu má ekki breyta;
þá verður ekkert af samningum.
Snælega snuggir, kváðu Finnar.
Mörgu hafa nefndarmenn nú skrökv-
að, en engu’svona skrítnu. Ekki breyta
uppkasti! Uppkasti! Ef ekki væri
ætlast til, að frumvarpinu yrði breytt,
þá héti það ekki Uppkast til laga. Það
héti þá lög. Konungur samþykkir
ekki uppkast til laga frá alþingi. Lög
frá alþingi samþykkir hann.
Það gengur ofbeldi næst við þjóð-
ina, að heimta kosna eftir að eins
tveggja mánaða umhugsunarfrest, og
það á mesta annatíma árs — heimta
kosna menn, sem hún á að trúa fyrir
þessu' stórmáli, og fela alla ábyrgð
sína á hendur.
En vér vitum hverju hún svarar.
Vér vitum það á undirtektunum.
Hún svarar:
— Ykkur verður ekki kápan úr
því klæðinu. Þið segið að Uppkastið
færi okkur nær skilnaði en áður, ef
við göngum að því. Nær — eftir 37
ár! Ætlið að veiða okkur í pá snöru!
Nei, það hefir fært oss nær skiln-
aði en áður, eins og það er: Upp-
kast, en ekki lög. Það hafa þær unn-
ið á, blekkingarnar, sem beitt hefir
verið í þessu máli.
Og eiga eftir að gera það betur.
Bankarnir.
Hlutabankastjóri E m i 1 S c h o u
brá sér utan á Ceres 28. f. m. og
var ferðinni heitið til Lundúna, í
þeim erindum að fá þar lán til að auka
veltuíé bankans, með betri kjörum en
fáanlegt er í Danmörku eða Norvegi.
Þetta er rösklega gert og betur að
vel hepnaðist.
Hálfa miljón króna í bankavaxta-
bréfum hefir Hlutabankinn keypt I
vor af Landsbankanum beina leið, til
þess aó greiða fram úr peningaskorti
hans, og auk þess um ^/4 milj. af
einstökum mönnum. sem Landsbank-
inn hefir ekki getað hjálpað um pen-
inga fyrir bréfin.