Ísafold - 14.11.1908, Blaðsíða 2

278
ISAFOLD
á skemmri tíma en 5—6 vikum, þegar
veðratta og aðrar kringumstæður eru
mjög hagstæðar. Eftir að byrjað var á
sprengingum hér í bænum, vaið skortur
á sprengiefni, þar sem dýnamít-sendingu
hafði seinkað. Afleiðingin varð sú, að
um lengri tíma var ekki hægt að láta
vinna að sprengingum, nema með hálf-
um mannafla eða þaðan af minna. Enn-
fremur hefir óhagstæð veðrátta tafið
fyrir verkinu og gert það erfiðara.
Svo er kvartað yfir, að skurðirnir séu
fullir eða hálffullir af vatni. Hvað ann-
að má ætla að só í skurðunum, þegar
hellirigning er dag og nótt? Það er
mjög.óþægilegt fyrir þá sem vinna í
skurðunum og þá» sern leggja pípurnar;
en þeir eiga sjálfir að uá burtu vatn-
inu, þar sem það er þeim til fyrirstöðu,
og þeir gera það líka. Ekki getur það
verið til óþæginda fyrir þá, sem í hús-
unum búa, og alger fjarstæða er það, að
kenna »eftirlitinu« um afleiðingarnar af
rigningunni.
Vegna hinnar miklu úrkomu og vegna
þess, hvað jarðvegurinn er laus, falla
skurðirnir stundum saman og eykur það
vinnuna, þar sem moka þarf aftur upp
þeirri mold, sem fellur ofan í skurðina.
Að mínu áliti er þetta verk samt ekki
svo mikið, að það mundi svara kostnaði,
að setja þéttar skorður við skurðahlið-
arnar. Plankar og annað timbur, sem
dugar í slíkar skorður, er mjög dýrt
hér í bænum; og ef eg vildi skipa þeim
mönnum, sem tekið hafa að sér smærri
parta veiksins, að setja þéttar og ör-
uggar skorður, mundi það baka þeim
þann kostnað, er þeir fengju ekki stað
ist. Ennfremur mundu slíkar skorður
skemmast við sprengingarnar og gera
þær erfiðari.
Þegar farið verður að grafa í miðbæn-
um, milli Tjarnarinnar og sjávar, getur
ef til vill orðið nauðsynlegt að setja
þéttar skorður við skurðahliðarnar, þar
sem mór er sagt, að jarðvegurinn sé
mjög laus á þessu svæði. Það mundi
samt verða talsverður kostnaðarauki
annaðhvort fyrir bæjarsjóð eða einstaka
menn, sem helzt ber að komast hjá, ef
auðið er.
Um eldsvoðahættuna er það að segja,
að hún er ekki meiri hér en í öðrum
bæjum úti um heim og eg hefi aldrei
heyrt fyr, að sú ástæða hafi verið til
færð gegn lagningu gas- og vatnspípna.
Hér í Keykjavlk eru göturnar þó sæmi-
lega breiðar og ef á þarf að halda má
fljótt gera þær færar. í mórgum göml-
um bæjum í Norðurálfu, einkanlega í
gömlum kastalaborgum, eru göturnar
svo þröngar og bugðóttar, að þær lok-
ast alveg þegar leggja skal pípur undir
vatn, gas eða skólp, og íbúarnir verða
þá að fara að húsabaki og út í aðrar
götur.
Sá ótti, sem hér hefir komið til orða,
er ekki til sóma fyrir þá bæjarbúa, sem
kvartað hafa, og eg get að eins ráðið
þeim til að vera enn varkárari en áð-
ur með eld og Ijós og halda ekki brenn-
ur meðan á þessu verki stendur.
Þá er umkvörtunin um pípurnar,
sem liggja á götunum. Sá maður, sem
tekið hefir að sér lagningu pípnanna,
hefir samkvæmt almennri venju heim-
ild til að flytja pípurnar áður en byrj-
að er á skurðgrefti, og hann hefir kom-
ið pípunum vel fyrir; en í þeirri leðju
sem er á götunum, hljóta þær auðvitað
að óhreinkast, og séu þær látnar utan
við akbrautina, þá er þar alstaðar vatns-
rensli, skólp og saur; og séu pípurnar
annan daginn teknar upp úr rennunum,
þá er þeim velt ofan í þær aftur hinn
daginn. Það gerir nú samt engan skaða,
að pípurnar séu óhreinar að utan; það
verða þær hvort sem er, og að innan
verða þær áreiðanlega hreinsaðar. Áður
en farið verður að nota pípurnar, verð-
ur eins og alstaðar er gert, allir bruna
hanar bæjarins opnaðir og vatnið látið
streyma með fullum hraða um pípurn-
ar dag og nótt, þangað til ekki er auð-
ið að finna nokkur óhreinindi í vatninu.
Að öllum líkindum mun verða nokkurt
tjörubragð að vatniim fyrst í stað, sem
stafar af því, að pípuruar eru asfalter-
aðar að innan; en þetta mun hverfa
að hálfum mánuði liðnum.
Allar þær umkvartanir, sem Bæjar-
búi ber fram, bera vott um skort hans
á þekkingu og reynslu. Það er auðvit-
að ekki nú bezti tími árs til að fram-
kvæma pípnalagningu. Annarstaðar er
byrjað á slíku verki að vorinu og unn-
ið til hausts. Það er bæði erfiðara og
kostnaðarsamara að vinna þetta að vetr-
inum til, auk þess sem verkinu miðar
ekki eins fljótt áfram; en þeir met}n,
sem eru að vekja æsingar gegn verkinu,
mega vita, að aðalhugsunin með vetrar-
vinnunni er að reyna að bæta úr at
vinnuleysinu í bænum.
Með miklum erfiðleikum hefir verið
útvegað svo mikið af verkfærum, að
unt er sem stendur að veita um 250
manna vinnu. En það er heldur ekki
hægt lengur að fá nokkurt verkfæri í
bænum eða grend við hann. Það er þá
fyrst hægt að koma fleiri mönnum að,
er hamrar þeir og borastál, sem pantað
hefir verið, kemur til bæjarins.
Þegar verið er að fást við stór alls-
herjarfyrirtæki, eins og vatnsveituna,
og mjög veltur á því um kostnaðinn,
að það takist vel, er nauðsynlegt að
allir góðir borgarar sóu samtaka og
stuðli að því, að unnið geti orðið að
því í friði. Þá menn, sem af hégóm-
legum og persónulegum hvötum vilja
reyna að æsa menn gegn slíku verki og
tefja framkvæmd þess, þegar búið er
að samþykkja það og byrjað er á því,
mætti með réttu telja slæma borgara
og háskagripi.
Reykjavík, 12. nóvember 1908.
Holger A. Hansen.
Vatnsveitunefndin hefir beðið um að
þess væri getið hér í blaðinu út af
einni af mörgum röngum aðfinslum
í áminstu málgagni, að þar sem á stöku
stað sé miklu grynnra á vatnspípum í
jörðu en til er tekið í reglunum um
frágang á pípulagningunni og nauðsyn-
legt er vegna frosta, þá só það ekki
annað en að óbúið er að svo stöddu að
gera jörfa þar yfir, svo háan, sem þarf
til, að 4—5 fet verði niður að pípunni;
það er gert þar, sem klappir eru undir,
af þeirri einföldu ástæðu og hverjum
manni skiljanlegri, að það er mikill
sparnaður —, sprenging á klöppunum
miklu dyrari. Þetta vita allir og
skilji, sem þekki nokkurn skapaðan hlut
til vatnsveitugerðar.
Nýjar oísóknir.
Stjórnarblöðin hafa byrjað á nýrri
fit um rannsóknir dularfullra fyrir-
brigða.
Reykjavík og Lögrétta flytja greinar
fullar af ásökunum og aðdróttunum
um svik til okkar Indriða Indriðasonar.
Inn í þær er prjónað miður góðgjarn-
legum ummælum um Björn Jónsson
og Skúla Thoroddsen. Og yfirleitt
er öll þsssi rannsókn svívirt. Vestri
kvað flytja lesendum sínutn eitthvað
svipað.
Greinarnar í Reykjavík og Lögréttu
hefi eg lesið. Vestra hefi eg ekki
séð. Og af skiljanlegum ástæðum
hirði eg ekki um að hafa fyrir því
að útvega mér hann.
Vitanlega væri okkur I. I. auðvelt
að fá ritstjóra blaðanna dæmda. 111-
mælin eru ótvíræð. En við ætlum
að fresta því að minsta kosti, og sjá
hverju fram vindur. Mér eru mála-
ferli ógeðfeld. Mér er engin hug-
svölun að því, að eigendur Reykja-
víkur og Lögréttu borgi einhverjar
sektir fyrir Magnús Blöndal og Þor-
stein Gíslason. Ekki væri mér held-
ur nein ánægja að því, að þeir væri
látnir inn, ef eigendur þeirra vildu
koma sér undan gjaldinu. Það mundi
koma þyngst niður á saklausum vanda-
mönnum þeirra.
I. I. lítur eitthvað líkt á málið.
Auðvitað getum við orðið til máls-
höfðunar neyddir. En við frestum
henni í lengstu lög.
Meðfram líka vegna þess, að við,
og allir, sem unna rannsókn dular-
fullra fyrirbrigða, mega vera blöðun-
um þakklátir fyrir árásina, þó að ekki
væri til hennar stofnað í góðum til-
gangi. Illmæli þeirra hafa orðið til-
efni til þess, að nokkurir af mest
málsmetandi mönnum þessa bæjar
hafa tekið sig saman um að gefa út
yfirlýsing þá, sem prentuð er á öðr-
um stað í ísafold í dag. Svo mikinn
stuðning út á við hefir það mál aldrei
fengið enn hér á iandi, sem verið er
að svívirða.
Eg get að mestu látið mér nægja
að vísa til þeirrar yfirlýsingar; eg veit
að hún vekur hina mestu athygli úti
um alt land. Ef það er af heimsku
einni, að eg hefi sannfærst um að
dularfull fyrirbrigði gerist, þá er eg í
góðum félagskap með þá fákænsku,
ekki að eins i veröldinni yfirleitt,
heldur og á þessu landi. Og ef við
I. I. erum að hafa svik í frammi í
þessu máli, þá hlýtur íslenzk þjóð að
vera furðu-einföld. Enginn mun halda
því fram, að mennirnir, sem undir
yfirlýsinguna hafa skrifað, séu ekki
meðalmenn að vitsmunum, eftir því
sem gerist hér á landi. Og við I. I.
ættum þá að vera svo slungnir snill-
ingar, að stjórnarblöðunum hlyti að
þykja mikils um vert, ef við gætum
leikið á slíka menn viku eftir viku
og ár eftir ár.
Samt ætla eg að bæta við fáeinum
athugasemdum til leiðréttingar og skýr-
ingarauka. Eg ætla að reyna að gera
það svo góðlátlega, sem farið hefði
verið að mér með stillingu og kurt-
eisi, eins og góðum drengjum samir,
en ekki með illmælum, svikabrigzlum
og hegningarlaga-hótunum. Mér finst
það samboðnast því félagi, sem hefir
sýnt mér þá sæmd að kjósa mig for-
mann sinn, og þeim málstað, sem
ekki allfáir menn hér á landi og annar-
staðar telja mest um vert af öllu, sem
verið er að ræða í heiminum.
Og eg ætla þá fyrst að taka það
fram, að eg hefi' ekki haft atvinnu af
rannsókn dularfullra fyrirbrigða, eins
og blöðin segja. Eg hefi lagt í söl-
urnar fyrir hana þann tíma og það
litla fé, sem eg hefi séð mér fært.
Það fé, sem greitt hefir verið fyrir
tilraunafundi úti um landið, hefi eg
ekki fengið.
Og Indriði Indriðason ekki heldur.
Ekki nokkurn eyri. Hann er í þjón-
ustu Tilraunafélagsins, og má ekki
halda tilraunafundi án þess leyfis.
Síðastliðið vor var Tilraunafélagið beð-
ið um hann norðan af Akureyri. Fé-
lagið gerði kost á því, gegn því að
greitt væri fyrir ferð hans svo mikið,
sem svaraði ferðakostnaði. Að þvi var
gengið nyrðra. Meðan hann var á
Akureyri, kom beiðni um að hann
kæmi til Húsavíkur og félaginu boðið
ákveðið gjald fyrir. Eg gekk að því
fyrir félagsins hönd.
Þegar eg fór vestur í síðasta mán-
uði, slóst I. I. í förina, með ráði Til-
raunafélagsins, tií þess að finna einn
félagsmann vestra. Honum var ekki
ætlað að halda neina fundi í þeirri
ferð annarstaðar en á heimili þess
manns, sem för hans var heitið til.
En á þrem stöðum var sótt svo fast
að fá tilraunafundi, að mér þótti rangt
að skorast undan. En mér þótti, eftir
atvikum, alveg rangt að hleypa mönn-
um að slíkum fundum endurgjalds-
laust. Minni tryggingu gat félagið
ekki heimtað á ókunnum stöðum fyrir
því, að um fund væri beðið af ein-
lægni og alvöru, en þá, að menn vildu
eitthvað láta af hendi rakna. Enda
gerðu menn það fúslega.
Peningunum, sem greiddir voru í
báðum þessum ferðum, var gjaldkera
Tilraunafélagsins skilað, þegar við
komum heim.
Svona er þetta mál vaxið. Og
þetta er um atvinnu mína af rann-
sókn dularfullra fyrirbrigða að segja.
Þá skal eg taka það fram, að sögur
þær, sem blöðin eru að segja um lif-
andi menn, sem hafi átt að gera vart
við sig á fundum, af því að 1.1. hafi
haldið að þeir væru andaðir, eru allar
tilhæfulausar. Hjá honum hefir það
aldrei við borið, að lifandi menn
hafi verið sagðir andaðir. Sérstaklega
skal eg taka það fram, út af því, sem
í Lögr. stendur, að á einum fundin-
um vestra var spurt eftir Þórði í Hala,
og sá ósýnilegur gestur, sem talaði,
sagðist ekkert um þann mann vita,
hvort hann væri lífs eða liðinn.
Ekki er heldur til neinn flugufótur
þess, að I. I. hafi sést »hjálpa« af
stað stól, eins og Rvíkin segir, né
neinum þeirra hluta, sem fluttir hafa
verið til á fundum. Þar á móti eru
nú á hverjum fundi nægar sannanir
þess, að hlutir eru fluttir til af ein-
hverjum öflum, sem við vitum ekki,
hver eru, þegar I. I. situr kyr á stól
og haldið er utan urn hann.
Lögr. virðist skilja það, að I. I.
geti ekki flutt hluti langt, meðan
Skúli Thoroddsen heldur utan um
hann. En hún er svo góðgjörn að
drótta því að mér, að eg muni hafa
flutt til þá hluti, sem I. I. gat ekki
flutt. Og hún kemur með þá spurn-
ingu, hvar eg hafi þá verið.
Mér er alls ekkert ógeðfelt að svara
þeirri spurningu. Eg sat á milli
tveggja fundarmanna. Til dæmis að
taka sat eg á ísafjarðarfundinum við
hliðina á sýslumanni og bæjarfógeta
þar. Lögr. getur reynt að spyrja
hann, hvort eg muni hafa verið vald-
ur að flutningunum þar.
Þá skal eg svara þeirri spurmngu,
hvers vegna ekki séu haldnir hér í
Reykjavik slíkir fundir, sem haldnir
hafa verið vestra. Hér eru haldnir
Tilraunafélagsfundir tvisvar í viku.
Á þá fundi geta allir komið, sem
langar til að koma þangað og Til-
raunaíélagið langar til að fá á fundi
sína.
Þá er eftir að svara þeirri aðfinslu,
að Stefán skólameistari Stefánsson
hafi ekki fengið aðgöngu að Akur-
eyrarfundinum, né frú Bríet Bjarn-
héðinsdóttir að Húsavikurfundinum.
A Akureyrarfundinum var vist tugum
manna vísað frá vegna þrengsla. Og
þó að Stefán Stefánsson sé einn af
mínum beztu vinum, er mér ókunnugt
um það, að hann hafi neitt til unnið
i pessií tnáli, að hann sé látinn ganga
fyrir öðrum. Á Húsavíkurfundinum
var líka alt of fult. Og ekki var sjá-
anleg brýn nauðsyn þess, að þar væri
að auka þrengsli kona, sem heima
átti í Reykjavík og átti þess jafnan
kost að fara þess á leit við Tilrauna-
félagið að koma á fundi þess. —
Þá held eg, að þvi sé öllu svarað,
sem í þessum greinum stendur og
þörf er að svara — nema ef vera
sky'idi þeirri fjarstæðu, að rannsókn-
irnar hafi verið notaðar óspart í kosn-
ingabaráttunni siðastliðið sumar, sem
Reykjavíkin fullyrðir. Eg veit ekki,
hvernig það hefði átt að gera. Og i
þvi mun ekki heldur nokkur annar
maður botna, sá er hugmynd hefir
um tilraunafundina.
Eg læt mér skiljast það, að stjórnar-
blöðunum sé vorkunn, eins og nú er
komið fyrir þeim. Sjálfsagt hafa þau
mikla þörf á einhverju æsingaefni.
En eg vil skjóta því að þeim til
íhugunar, í allri vinsemd, hvort petta
efni muni vera sem hentugast.
Hingað til hefir það sýnilega ekki
reynst sem bezt. Það hefir verið
notað ósleitilega. Og hver er árang-
urinn? Stendur flokkur þeirra betur
að vígi eftir undangengnar ofsóknir
en áður en byrjað var á þeim ?
Lögr. kannast jafnvel sjálf við það,
að ýmsir ætlist til þess, að við æðsta
embætti landsins taki maður, sem
verið hefir í Tilraunafélaginu síðan er
það var stofnað. Það er eins og hana
óri fyrir því, —- þó að henni þyki það
kynlegt, — að þjóðin muni ekki meta
nokkurn mann minna fyrir það, þótt
hann standi við það í öllum efnum,
sem hann telur satt og rétt.
Stjórnmála-árangur hefir enn eng-
inn o.rðið þessum blöðum í hag af
ofsóknum þeirra gegn rantisókn dular-
fullra fyrirbrigða. ÞaÖ hljóta þau að
sjá.
Og ekki hafa ofsóknirnar heldur
getað hnekt starfi Tilraunafélagsins.
Það hefir aldrei verið með öðrum eins
blóma og nú. Aldrei staðið jafnvel
að vigi eins og einmitt eftir þessar
síðustu svivirðingar.
Hvað er þá á þessum látum að
græða? Hugsa blöðin sér, að meira
muni ávinnast eftirleiðis?
Nú er fjöldi manna, sem er þeim
sammála i stjórnmálum, orðinn hlyntur
rannsóknunum, og sumum þeirra eru
þær mjög hjartfólgnar. Því að mikill
ókunnugleika-misskilningur er það hjá
þeim, að halda að samhugurinn með
þessu máli skiftist eftir stjórnmála-
flokkum. Með illmælunum særa þau
suma af mætustu mönnum flokks sins,
alveg eins og suma andstæðinga sina.
Og renna þau aldrei grun í, að
betri hluti þjóðarinnar sé orðinn sár-
leiður á þessu illinda-gjammi, hvoru
megin sem menn annars skipa sér
um aðalefni málsins;
Getur þeim ekki skilist það, að
góðir og skynsamir menn með þjóð
vorri muni líta svo á, sem það mál
eigi að ræða með rökum og skyn-
semd, en ekki með rógi og svivirð-
ingurn, sem ekki að eins nokkurir af
beztu mönnum þessarar þjóðar telja
afar-mikilsvert, eftir nákvæma og langa
rannsókn, heldur og miljónir manna
úti um allan hinn mentaða heim; og
þar á meðal ekki allfáir af nafnkend-
ustu vísindamönnum heimsins.
Eg geri ekki annað en spyrja.
Og mér getur staðið alveg á sama,
hverju svarað er.
Einar Hjorleifsson.
|>að bar til í fyrra vetur eiuhvern
tírna, að eg meiddi mig lítils háttar
á höfði og hafði bundið um það nokkra
daga. Slysið varð heima hjá mér,
brotnaði undir mér stóll, og skall eg á
hnakkann á gluggakisturönd, svo að
sprakk fyrir.
Jpetta, að eg sást ganga með bund
ið um höfuð, hefir verið notað nýlega
í ráðgjafamálgagninu hér, þessu sem
hann á sjálfur eittbvað í eða hefir átt,
að smíðarefni í þá skáldsögu, að höf-
uðmeiðslið hafi stafað af áverka á
Tilraunafélagsfundi af hendi miðils þ; ss
er félagið notar að jafnaði, — stafað’
af sviksamlegu athæfi hans þar, sem
lýst er eitthvað frekara, af skáldlegu
hugviti höf.
Mér kæmi vitaskuld ekki óvart, þó
að hið göfuga málgagn, er hér á hlut
að máli, eða þeir sern að því standa,
lýstu frásögn mfna um atvik að
áminstu, lítílfjörlegu slysi eintóm ósann-
indi. Bn þá eiga þeir við það óhapp
að stríða, meinlegt óhapp þeim til
handa, að eg er hér ekki einn til frá-
sagnar, heldur var vottur að því, er eg
meiddi mig þetta, héraðslæknir G u ð-
raundur Hannesson. Hann var
staddur inni hjá mér, og hann batt.
um sárið þegar í stað. —Annað skifti
en þetta eina hefi eg ekki meitt mig
á höfði og haft bundið um það á eftir,
frá því er eg man fyrst eftir mér, og
getur því ekki verið hér ueitt um að
villast.
Evfk 12/u ’08.
B. J. ritstj.
Gull-leitin i Eskihlið.
Hér kom í kynnisför í sumar vest-
an frá Alaska íslenzkur gullnemi Svein-
björn Guðjohnscn frá Húsavík. Hann
dvaldist nyrðra fram á haustið, hjá
ættfólki sínu þar, en er nú hingað
kominn fyrir nokkrum vikum, á leið
til Dantnerkur og þaðan vestur uni
haf aftur.
Það mun hverjum manni hafa flog-
ið í hug, er hann heyrði getið ferðar
þessa manns og ber fyrir brjósti að
eitthvað spretti upp af þeim vísi til
málmnáms, sem hér hefir bólað á lít-
ils háttar, að þarna væri maðurinn,
sern ráðgast þyrfti við um gull-leitina
og neyta hans fulltingis til hennar, ef
hann gæfi kost á sér. Hann hefir
fengist við gullnám vestra tíu ár und-
anfarin, er skýrleiksmaður og vask-
leikamaður mikill, afgóðu, þjóðkunnu
bergi brotinn og af öllum borið bezta
orð, þeim er til hans þekkja. Þar þurfti
því ekki að kvíða neinum blekkingum
né vankunnáttu-vitleysum. Og eru
það dýrmætir kostir þar, sem svo
stendur á, að leggja þarf í stórfeng-
legt fyrirtæki af svo sem engri þekk-
ingu, hvorki verklegri né hins vegar.
Nú hefir ísafold sem aðrir beðið
eftir því til lengstra laga, að stjórn
félags þess, Málms, er hefir tekið að
sér málmleitina hér í Eskihlið (Vatns-
mýrinni), leitaði máls við hr. Svb. G.
um leiðbeining og fulltingi. En það
er ekki orðið enn, og er meira að
segja ekki annað sýnilegt en að hún
liafi beinlínis first viðtal við hann
um það mál, — lætur ekki finna sig
á þeim tíma, er hún hafði sjálf til
tekið til slíks viðtals I
Líkar nú félagsmönnum þetta?
Finst þeim engin þörf á að fá hald-
inn fund í málinu núna áður en hr.
Svb. G. leggur á stað héðan, sem
verður í miðri næstu viku, 18. þ. m.
og að mælast til við hann, að hann
komi á þann fund?
ísafold hirðir ekki um að svo
stöddu að fara frekari orðum um þetta