Ísafold - 03.03.1909, Side 2

54
ISAFOLD
eftir að verða af numið með oss hið
bráðasta.
Fyrir 2—3 mánuðum eða svo var
samþykt í neðri málstofunni í parla-
mentinu mikil takmörkun á veiting
og sölu áfengra drykkja. En var felt
í efri málstofunni. Því að þar var
fyrir óvígur her vellauðugra ölgerðar-
manna og hvers konar áfengis, og
sægur annarra auðkýfinga, sem eiga
eða haía vald á miklum hluta allrar
áfengissölu í landinu. Það atferli mæltist
svo ilia fyrir alstaðar i landinu, að nú
er risinn gegn efri málstofunni nýr
stormur, sá er óvíst er hvar lægir.
Því er það, að eg fyrirverð mig ekki,
né tel þjóð vora þuría að fyrirverða
sig, þótt talin sé með Eskimóum, ef
þ e 11 a er Eskimóamark.
Eitt er það, er ekki hefir verið
vikið að í þessum umræðum: Hvað
skyldi landssjóður hafa þurft og þurfa
enn.að svara út miklu þeim mönnum,
er velzt hafa úr embætti og á eftir-
laun fyrir þá sök, að áfengið hefir
gert þá allsendis óverkhæfa?
Þá er ein röksemd ráðgjafa sú, að
aðflutningsbann dragi úr ferðmanna-
straum til landsins.
Þetta er af tómri vanþekkingu talað
og misskilningi.
Eg tel engan vafa á, að ferðamanna-
straumurinn mundi þvert á móti auk-
ast að miklum mun fyrir þá afar-
mikilsverða framför, að áfengisneyzlu
væri útrýmt úr landinu. Allir, sem
málið hafa kynt sér, vita, að það er
hugarburður einn, að vínið dragi það
mikið að sér ferðamenn. Útlendir
ferðamenn koma. hingað til að lyfta
sér upp. Þeir fara til að losna út úr
sukki og svalli stórborgalífsins norð-
ur í himintært fjallaloftið.
Eg skal nefna dæmi, er vér höfum
fyrir oss, þá er Þingvallaskýlið var
reist, Valhöll. Þá gerði sýslunefndin
í Arnessýslu það sómastrik, að hún
synjaði eigendum skýlisins um, að
mega veita þar áfengi. Þá var ekki
grýlan sú sein á fætur, að þessi
synjun mundi fæla útlenda ferðamenn
stórum frá þvi að koma á þann forn-
helga, fræga stað.
En hver er reynslan?
Eg var þar á ferð skömmu síðar,
og átti tal við útlenda férðamenn þar.
Þeir kváðust vera lifandi fegnir því,
að þar væri ekki áfengissala; þeir vissu
hvað það var, að hafa ekki svefnfrið
alla nóttina fyrir drykkjuærslum ölv-
aðra manna. Sama sögðu innlendir
ferðamenn.
Sagt var þá um leið, að ekki væri
til neins að banna vínsölu þar, því
að ferðamenn mundu hafa vín m e ð
sér.
Hver er reynslan?
Sú, að slíkt ber varla nokkurn tíma
við. Þeir v i 1 j a ekki hafa það, finst
það raska ferðalífs-yndinu. Og þeir
skammast sín fyrir að láta sjá sig
með pela »npp á vasann«.
Nei, eg held vér þurfum ekki að
óttast neina rýrnun á ferðamanna-
straum hingað til lands, þótt vér ger-
um áfengi ekki landvært hér með
lögum. Þann mann, sem kann ekki
að virða lög og rétt þess lands, er
hann vitjar, — hann biðjum vér heil-
an aftur hverfa til síns heima
Vér sækjumst e k k i eftir þeim
gestum til lands vors, er geta ekki
notið þeirrar fegurðar og alls yndis,
er íslenzk sumarnáttúra á til, öðru
vísi en grómteknir af áfengisólyfjau.
Enda mundu þeir verða færri. Hugsið
um alla þá menn útlenda, karla og
konur, er hingað mundu vilja senda
ástvini sína marga fyrir þá e i n a
sök, að hér væri áfengislaust land.
Hér hafa verið haldnar hrókaræður
í dag, fluttar af miklum fjálgleik og
heilagri vandlæting, — af mönnum,
sem eru þó ekki neitt tiltakanlega
kennimannlegir endranær, — hróka-
ræður um það, hvað það mundi verða
til mikillar spiilingar sonum þjóðar-
innar, æskumönnum hennar, ef vín
hætti að flytjast til landsins; þeir
mundu sökkva sér niður í áfengis-
glötunina óðara en til útlanda kæmi,
— ef þeir þektu hana ekki áður héðan
að heiman! Þar að auki væri lands-
menn sviftir ókeypis kenslu í skóla
— freistingarinnar!
Hvilíkur hégómi! Hvílíkt öfug-
streymi í allri röksemdaleiðslu I
Er ekki málstaðnum orðið fallhætt,
þegar hann hangir á ekki styrkari
stoð en þetta ?
Mundu ekki synir vorir, þeir er
fæddir eru upp í því þjóðfélagi, er
óspilt væri af áfengi — mundu þeir
ekki fyllast andstygð, er þeir sæi
spillingu þess fyrir sér annarstaðar,
og þakka forfeðrum sínum fyrir að
hafa forðað sér frá þeirri hörmung?
Þá hefir það verið sagt í dag, og
gert mikið úr, að lögin yrði brotin.
Já, það er í lögum, að ekki megi
stela. Brotið er það, og sakast þó
enginn um, að lögin séu til. Enginn
kemur upp með það, að nema þjófa-
lögin úr gildi. Haldið þér ekki samt,
að meira væri stolið, ef þjófnaður
varðaði ekki við lög? Eins er um
þetta mál, nema hvað þar eru óvenju-
lega lítil líkindi til að framin verði
lagabrot. Refsingin við því yrði þung.
Og hverir haldið þið svo að færi að
leggja það í kostnað, að halda uppi
vínflutningi hingað, úr því að öll vín-
föng væri upptæk?
Gefið var það í skyn, að bindindis-
hreyfingin væri ekki annað en of-
stækisfull stundarhviða, er hjaðnaði
brátt niður aftur, eins og öli bráðræðis-
ofstæki gerði.
En hvað er nú þessi hreyfing búin
að standa lengi?
Hátt upp í 3/4 aldar. Og ekkert
farin að hjaðna enn. Henni er sí og
æ að aukast fylgi. í Bandaríkjunum
einum eru 40 miljónir manna, er
búa í bannríkjum.
Eitt er það, er borið hefir verið á
málstað vorn, að bannlögin í Ameriku
hafi verið til bölvunar og ekki annars.
Það er ósvinna hrein og bein að láta
sér slíkt um munn fara á mannfund-
um, þegar allir vita, þeir er eitthvað
þekkja til og satt vilja segja, að þau
hafa gagnbreytt ástandinu þar.
Aðrar eins sögur eru ekki annað en
50 ára gamlar múmíur, bábiljur frá
þeim tíma, er bindindi fjandsamleg
blöð kúnnu engan óhróður að flytja
nógu gífurlegan um bindindismálið.
Nýjustu og áreiðanlegustu skýrslur
um bannlögin í Ameríku votta það,
að þeim sé hlýtt engu miður en
öðrum lögum.
Það mun mest vera að kenna al-
vöruleysi löggæzlumanna, ef út af er
brugðið, um þau lög, sem mörg önnur.
Svo var t. d. í sýslu einni í Norður-
Dakota fyrir nokkrum árum, að þar
var kvartað sáran um, að lögin væri
brotin. En þá verður íslendingur þar
yfirvald, maður, sem nú er nýkominn
heim, Skafti Brynjólfsson, og eftir
2—3 mánaða tíma hætti þeim um-
kvörtunum með öllu. Það var því
að þakka, að hann gekk svikalaust
eftir því, að lögunum væri hlýtt.
Það flaug út um ait, að bannlögum
í ríkinu Kansas væri alls ekki hlýtt.
Hvergi gengi betur að selja áfengi
en þar. Ölgerðarmaður í austur-
rikjum fréttir það. Hann skrifar
kunningja sínum vestur þangað, og
spyr, hvort ekki mundi ráð að koma
og setja þar á stofn ölgerðarhús.
Hann fær það svar aftur: Jú, þú
getur reynt það, ef þú vilt það kosti
þig sama og það kostaði mig. Eg
stalst til að selja 26 bjóra. Það kost-
aði míg 2600 dollara sekt og 8 mánaða
fangelsi !
Ein röksemdin gegn aðflutnings-
banni er sú hin vesala, að þá hafi
Templaraféiagið ekkert að gera! Þ-ð
er af sem áður var í þessum bæ,
meðan sá félagsskapur var í æsku, að
heldra fólkið kunni ekki að velja hon-
um nógu svæsin óvirðingarorð. En
hvað er nú m a r k m i ð þess félags-
skapar ? A ð útrýma áfengisbölinu svo
freklega sem unt er. Og ekki reyndar
því eina böli, heldur sem flestum
mannfélagsmeinum. Eigum vér að
að kosta kapps um að halda sem
flestu við, því sem ilt er í heiminum,
— til þess að hafa alt af eitthvað
til að útrýma ! ? Nei; enda væri þá
nóg eftir, þótt þetta færi. Vér ættum
heldur að segja: Góðum guði sé lof,
þegar vér þurfum ekki lengur að eyða
starfsþreki voru í viðureignina við
þ e n n a n óvin, þegar vér megum
hætta þ v í og snúa oss að ö ð r u.
Fyrstu missirin eftir að aðflutnings-
bannslögin komast á, verður þess aðal-
verkefni að gæta þess, að lögunum
sé hlýtt. Um þá, sem það ættu að
gera, hefir verið talað hér með óvirð-
ing í dag. Það hefir verið litið svo á,
sem það sé blettur á manni, ef hann
kemur upp lagabroti, — þótt það sé ein-
hver sjálfsagðasta skylda hvers góðs
borgara í þjóðfélaginu. Hvað er það
meira um þessi lög en önnur?
Allra-síðasta, allra-geigvænlegasta
röksemdin í móti aðflutningsbanni —
það var Spánarmarkaðurinn. A hverju
er sú röksemd reist? A himinháum
súlum hégóma og vanþekkingar, sem
mig langar til að kippa undan henni.
Það var vakið rnáls á þvi í Khöfn
fyrir nokkurum árum af hendi Spán-
verja, hvort Danir mundu vilja fall-
ast á einhverja tilslökun á tolli af
spænskum vinum, ef þeir, Spánverjar,
hétu Dönum i móti beztu kostum
fyrir aðfluttan saltfisk. En ríkisþing-
ið gaf því engan gaum; sagði sem
satt var að það hefði ekkert gagn af
neinum vilkjörum fyrir danskan salt-
fisk, með því að það væri e k k i
dönsk vara. — Hjálendan frónska var
ekki dönsk þ á stundina, ekki óað-
skiljanlegur hluti Danaveldis það
skiftið!
Þá hugkvæmist Nellemann íslands-
ráðgjafa, sem þá var að nafninu, — og
var valinkunnur sæmdarmaður, oss
góðviljaður eftir sinni skynsemd, —
honum hugkvæmdist að bjóða Spán-
verjum að semja við þá fyrir íslands
hönd, landsins, sem hefði saltfiskinn
á boðstólum. En hverju svara Spán-
verjar þá? Þeir svara því, að það sé
ekki hægt, það geti ekki komið til
neinna mála, að þeir fari að bjóða
íslandi nein vildarkjör fyrir saltfisk-
inn þaðan, vegna þess, að það geti
enga kosti boðið í móti — það geti
enga linun veitt í víntolli, með því
að þeir viti ekki til að n o k k u r
ein flaska af spænsku vini
flytjisttil íslands. Þar væri
fyrir engu að gangast. — Þetta getur
vel hafa verið rangt, sprottið af van-
þekkingu, og að eitthvað dálítið flyt-
jist hingað af spænskum vínum, þ ó
a ð má! manna sé, að »spænsk« vín
hér í búðum muni vera yfirleitt til-
búin ýmist þar (í búðunum) eða þá
í Danmörku eða á Englandi. En
nærri má geta, hvað 16—17 miljóna
þjóð muni láta sig muna um vínverzl-
un við 80 þúsundir manna.
Ráðgjafi hélt því fram, að Spán-
verjar mundu reiðast svo því hafti á
samningi bundnu viðskiftafrelsi við oss,
sem fælist í þessu aðflutningsbanni,
að þeir hefndu sín á oss fyrir það.
Og einhver ræðum. í hans liði (ráðgj.)
gerði ráð fyrir í dag, að k«nungur
kynni að telja sig til neyddan að
synja bannlögunum staðfestingar, til
þess að vægja til við Spánverja!!
Það er borið í vænginn, að fiski-
markaður á Spáni fari mjög rýrnandi
og ekkert megi gera, er spilli fyrir
honum. Hvað ber til þeirrar rýrn-
unar? Það, að Spánverjar eru
sjálfir teknir að veiða sér fisk í soðið,
vestan til við Afríku, og er mikill flutn-
ingur þaðan til Spánar. Sá afli er
alt af að aukast, og því meir versnar
vitanlega um fiskmarkað annarra landa
á Spáni. Þetta er ástæðan og ekki
annað.
Eg gat ekki að því gert, að mér
hálf-blöskraði í dag, þegar eg heyrði
ráðgjafann segja, að Spánverjar mundu
hætta að eiga nokkur viðskifti við
okkur, ef bannlög yrðu samþykt, og
gæti svo farið, að vér yrðum að taka
slík lög aftur. Er nú ekki nóg, að
d a n s k a mamma vill skapa og skera
um öll vor mál, hafa eftirlit með öllu
hér, vill fara það sem fært er í að
ráða hér lögum og lofum, — eigum
vér nú líka að fara að eignast
s p æ n s k a mömmu, þá er vér þurf*
um að spyrja að, hvað vér megum
gera að lögum í landi voru?
Föstuguðsþiónusta i kvöld kl. 6.
Síra Fr. Fr. (PassíuBálmar).
Tilnefning ráðgjafaefnis.
Með því að birt hefir verið í blöð-
um sitthvað um það, sem gerðist á
flokksfundi vor sjálfstæðismanna 24.
f. mán. um tilnefning ráðgjafaefnis,
þótt svo ætti ekki að vera, vil eg Ieyfa
mér að biðja ísafold fyrir eftirfarandi
r é 11 a skýrslu um það mál, eftir
gjörðabók flokksins.
Ráðgjafa-tilnefning var ekkert hreyft
við af oss fyr en vér fengum áskor-
un um það frá ráðgjafa, eftir það er
samþykt var vantraustsyfirlýsingin á
hendur honum 23. f. mán.
Fyrsta prófkosning fór svo, að
Björn Jónsson fekk 9 atkv., þeir
Kristján Jónsson og Skúli Thorodd-
sen 6 atkv. hvor, og Hannes Þor-
steinsson 3.
Þá færðist Kristján fónsson ein-
dregið undan kjöri — hafði einnig
gert það áður, á undan prófkosning-
unni.
Þar næst fór fram önnur prófkosn-
ing, og hlaut þá B. J. 15 atkv., Sk.
Th. 8 og H. Þ. 1.
Þetta var að morgni dags, og var
þá fundi frestað til kvelds.
Þá var enn gerð ný prófkosning,
og hlaut þá B. J. 15 og Sk. Th. 7.
Þá var eftir nokkrar umræður gerð
fullnaðarályktun um það (með 14 atkv.
gegn 8), að nefna til einn mann
en ekki tvo í ráðgjafastöðuna.
Loks var samþykt með öllum atkv.
nema einu (22 af 23), að Björn Jóns-
son væri tilnefndur og annar ekki.
Hann v;.r sjálfur ekki á fundi.
Þetta tjáði flokksstjórnin ráðgjafa
morguninn eftir.
Rvík 3. marz 1909.
Sitrurður Steýánsson,
þm. ísfirðinga, flokksstjórnarritari
Kenslumál.
Neðri deild hefir, eftir tillögu frá
Birni fónssyni, Jóni Þorkelssyni og
6 þm. öðrum, skipað 5; manna nefnd
til þess að íhuga kenslumál landsins
og koma fram með tillögur um þau
efni.
Þessir menn hafa verið kosnir í
nefndina: Bjarni Jónsson, Björn Jóns-
son, Eggert Pálsson, Hálfdan Guð-
jónsson, Jón frá Hvanná, Jón Magn.
og Stef. í Fagrask.
Björn Jónsson er form. og Bjarni
Jónsson skrifari.
Tollhækkunin.
Við það frumvarp er nærri lokið í
Nd. Þeir eru þar í nefnd, Björn Krist-
jánsson (skrif.), Einar Jónsson, Ól.
Briem (form.), Jóh. Jóh., Magn. Bl.,
J. Ól., J. Sig.
Námulög
þau, er samþykt voru á siðasta
þingi, voru svo frámunalega illa úr
garði gerð, að ógjörningur er að not-
ast við þau, — óframkvæmanleg eins
og þau eru. Fyrir því var nú þegar
í þingbyrjun borið upp nýtt námu-
lagafrumvarp, og eru þeir flutnings-
menn að því, Björn Kristjánsson og
Sigurður Gunnarsson. Nefnd var
skipuð í málið við 1. umr., þeir Jó-
hannes Jóh. (form.), Ben. Sv., Björn
Kristjánsson (skrif.), Jón Ólafsson og
Sig. Gunnarsson.
Umsækjendur nm Reykjavikur prests-
embættið ern, ank þeirra, er taldir vorn i
siðasta bl. þeir slra Onflmundur Einars-
8on i Ólafsvik, sira Haraldur Hielsson sett-
nr prestaskólakennari og háskólakandídat
Hanknr Oislason frá Þverá í Fnjóskadal.
Verzluuar- og
atvinnulöggjðf.
Jón Þorkelsson, Magnús Bl. og 4
þm. aðrir hafa lagt til, að skipuð væri
5 manna þingnefnd til þess að fhuga
og rannsaka verzlunar- og atvinnu-
löggjöf landsins og gera tillögur um
þau efni. Nd. samþyktist því og
kaus í nefndina þá Bj. Kristjánsson
(form.), Jón Ólafsson, Magnús Bl.
(skrif.), Ólaf Briem og Jón frá Múla.
Búiiaðarþiiijsr
l landsinsjj
var haldið hér í Reykjavík io daga,
17.—26. febrúnr. Sóttu það 11 full-
trúar:
Ágúst Helgason bóndi, dbrm. i Birt-
ingaholti.
Ásgeir Bjarnason, bóndi i Knarrarnesi.
Eggert Briem, bóndi i Viðey.
Eiríkur Briem, prestaskólakennari.
Guðmundur Helgason, f. próf., bún-
aðarfélagsforseti.
Jóhannes Jóhannesson, bæjarfógeti á
Seyðisfirði.
Pétur Jónsson, umboðsmaður á Gaut-
löndum.
Sigurður Stefánsson, prestur í Vigur.
Skúli Skúlason, prestur í Odda.
Stefán Stefánsson, skólastjóri á Akur-
eyri.
Þórhallur Bjarnarson, biskup.
Helztu málin, sem það hafði til
meðferðar, voru: fjármál, jarðræktar-
mál, búfjárræktarmál, búnaðarfræðslu-
mál og um sölu landbúnaðarafurða.
Nefndir voru skipaðar til að athuga
hvert þessara mála um sig.
Tekjur félagsins eru áætlaðar 36,800
kr. hvort árið 1910 og 1911.
Stærsti gjaldaliðurinn er til rækt-
unarfyrirtækja 27,300 kr. fyrra árið
og 25,800 kr. síðara árið.
Af þeim fjárhæðum eru 7000 kr.
ætlaðar til ýmislegra ræktuuarfyrir-
tækja (styrks til girðinga, vatnsveit-
inga, plæginga o. s. frv.).
Ræktunarfélagi Norðurlands eru ætl-
aðar 8300 kr. hvort árið, Búnaðarsam-
bandi Austurlands 4500 kr. fyrra árið
og 4000 kr. síðara árið, Búnaðarsam-
bandi Vestfjarða 4000 kr. fyrra árið
og 3000 kr. siðara árið.
Til gróðrarstöðvarinnar í Reykjavik
og sýnisstöðva 2600 kr. hvort árið.
Þá er annar stærsti gjaldaliðurinn
til búfjárræktar 7300 kr. hvort árið.
Til mjólkurmeðferðarkenslu eru
ætlaðar 3300 kr. hvort árið o. s. frv.
Stutt búnaðarnámsskeið jyrir konur
og karla voru ráðgerð: við Þjórsárbrú,
eins og undanfarna tvo vetur, á Vest-
fjörðum á 2 eða 3 stöðum, og á Austur-
landi í sambandi við búnaðarskólann
á Eiðurn. Auk þessa er búist við
slíkum námsskeiðum í búnaðarskólun-
um á Hólum og Hvanneyri.
Kenslubækur i bújræði. í tilefni af
málaleitun Metúsalems Stefánssonar,
búfræðiskand., og Sigurðar Sigurðs-
sonar, skólastjóra á Hólum, er það í
ráði, að Búnaðarfélagið sjái um útgáfu
slíkra bóka.
Sæthey og súrhey. Mælt með því,
að mönnum gefist kostur á að læra
sætheysgerð og súrheys hjá bændum
þeim, er nota þessa heyverkun og
hafa margra ára reynslu á baki.
Plægingakensla. Styðja skyldi að
því með fjárframlögum, að Jón bú-
stjóri Jóntansson geti haft plæginga-
kenslu með höndum í Árnessýslu og
Rangárvalla á næsta sumri.
Peningshús og áburðarhús. Að veita
verðlaun fyrir beztu uppdrætti að hag-
anlegum peningshúsum og áburðar
ásamt skýringum er síðar séu prent-
aðar í Búnaðarritinu.
Kynbætur búpenings. Að í sam-
bandi við styrkveitingu til nautgripa-
ræktarfélaga verði ákveðið aldurslág-
mark undaneldisnauta. Rætt var um
að koma á tilraunum í fjárrækt, með
kynblöndun á beitarfénaði og fé með
ræktuðum afurðakostum, í því skyni
að koma upp undan beitarfénaðinum
vænna og arðsamara fé til frálags, en
ekki til framtímgunar. Reyna þann
veg að hafa sem mest not þessara
tveggja kosta, sem rlla sameinast,
beitarþolið annars vegar og kjötsöfn-
un hins vegar.
Smjörsala. Skorað er á alþingi að
gera samning við eitthvert guiuskipa-
félag um, að það hafi að minsta kosti
eitt hraðskreitt skip með kælirúmi í
förum milli Reykjavíkur og Leith, er
fari eigi sjaldnar en tvær ferðir á
mánuði frá 1. júlí til miðs nóvember.
Sláturstörj. Ráðgert að koma á fót
kenslu í slátrun og bjúgnagerð við
Slátrunarhúsið hér í Reykjavík ef
samningar um það nást við Slátrun-
arfélag Suðurlands.
Kornjorðabúr til skepnujóðurs. Bún-
aðarþingið taldi mikilsvert, að þau
kæmust á, og ákvað að veita 1000 kr.
styrk í því skyni.