Ísafold - 27.06.1909, Qupperneq 2

158
ISAFOLD
og jafnvel geðverstu gagnrýnarnir
kvörtuðu aldrei um það, að samkvæmin
væru leiðinleg.
— En í Nýja Sjálandi hafið þið
kampavin i loftinu, S3gði Stead.
— Getur verið, að það sé ekki svo
fjarri sanni, sagði Sir Robert. En þörf-
in hér í landi er sú, að leiðtogar þjóð-
arinnar sýni rögg af sér og hef ji kross-
ferð mikla gegn drykkjusiðnum. Sið-
spillingin og líkamlega tjónið, sem
múgurinn verður fyrir af þessum fylli-
ríis-siðum, og þessi óhemjulega fjár-
eyðsla — 160 miljónir á ári í áfengi
— alt þetta hrópar með þrumuraust
til leiðtoganna um að vera öðrum sú
fyrirmynd að gera öll vín og alla
sterka drykki útlæga úr húsum sinum.
Stead spurði hann, hverjr. leiðtoga
hann hefði í huga.
Hann sagðist hafa aðalsmennina í
huga. Þeir eru aristoi (helztu menn-
irnir), leiðtogar enskrar þjóðar að erfð-
um og samkvæmt sögu hennar. Öll-
um öðrum stofnunum landsins hefir
verið umsteypt. Lávarðamálstofunni
hefir aldrei verið breytt. Bæði ætt-
göfgi og félagsskapur lávarðanna bendir
á það, að þeir eiga að gerast foringjar
i sérhverri allsherjar-hreyfingu, sem
vaknar til þess að verjast hættum þjóð-
arinnar. Hér er einhver mesta hætt-
an. Hvers vegna skipa þeir sér ekki
i brodd fylkingar til þess að fá fram-
gengt mestu umbótinni, sem um get-
ur verið að tefla? Hvers vegna gera
þeir ekki skörulega atrennu að drykkju-
siðunum, sem eru að eitra þjóðina, og
hella áfengisbirgðum sínum út í skólp-
rennurnar og vinna þess æfilangt heit,
að forða sjálfum sér og fjölskyldum
sínum og þjónum sínum og gestum
sinum frá vínum og öli og sterkum
drykkjum ?
Alveg er óhætt að fullyrða það, að
engin þjóð veraldarinnar á svo miklu
mannvali á að skipa, að henni þætti
ekki sæmd að öðrum eins stjórnmála-
manni og Sir Robert Stout. Svo að
það ætti að vera oss íslendingum til
nokkurrarr huggunar, að fráleitt verð-
ur hann til þess að leggja oss það út
til tilfinnanlegra lýta, að þjóð vor og
löggjafarþing hafa samþykt að gera
áfengið útlægt úr þessu landi.
Jörundur hundadagakon-
ungur.
Hnndrað ára stjórnarafmæli hans er
um þessar mundir. í gær voru liðin
ioo ár síðan er stjórnarbylting hans
hófst. Bezt frásögn um hann er í
Jörundarsögu dr. Jóns Þorkelssonar.
Danska tímaritið Maaneds-Magasinet
minnist þessa afmælis í ritgjörð eftir
Valgerði Jónsdóttur. Ritgjörðin endar
á þeim ummælum Jörundar, að fjand-
inn mætti vera konungur á íslandi, og
gefið í skyn, að svo mundu fleiri mega
segja, sem víst á að merkja það, að
íslendingar séu ekki mjög konung-
hollir.
Sláttur
byrjaði á túnum hér í bænum nú
i vikunni, og úti í sveitum er farið
að slá beztu blettina, en grasspretta
orðin eins mikil, og sumstaðar meiri,
en um venjulega sláttarbyrjun. Sama
öndvegistið er um alt land.
Meiðyrðamál.
Björn Jónsson ráðherra hefir höfð-
að mái gegn stjórnarnefnd félags
þess, sem gefur út blaðið Reykjavík,
Lárusi H. Bjarnason lagaskólastjóra,
Sigfúsi Eymundssyni bóksala og
Tryggva Gunnarssyni bankastjóra,
fyrir meiðyrði, sem stóðu nýlega í
blaði þeirra út af prentun þingtíðind-
anna. Yfirréttarmálfærslumaður Magn-
ús Sigurðsson rekur málið fyrir hönd
sækjanda.
Jón H. Sigurðsson
héraðslæknir Rangæinga hefir feng-
ið leyfi til þess að vera eitt ár er-
lendis til þess að afla sér viðbótar-
mentunar í læknisfræði og ætlar að
sækja spítala í Kaupmannahöfn og
Berlín. Hann lagði af stað héðan
með Láru fyrir fáum dögum.
Deiluefnið í fyrra.
Umræður Lögréttn um »svik« Sjálf-
stæðismanna við kjósendur í sambands-
málinu eru nú farnar að verða svo
skoplegar, að eðlilegast virðist að hún
fari ein að ræða það mál eftirleiðis.
í síðasta blaði sínu ætlar hún að
sanna sitt mál um »svikin« með því
að telja upp ýmsa þingmenn úr Sjálf-
stæðisflokknum, sem hafi lýst yfir
því, að þeir vildu ekki Jella frumvarp
sambandsnefndarinnar, heldur að eins
breyta því.
Og var það ekki þetta, sem síðasta
þing gerði ?
Samþykti það ekki frumvarp stjórn-
arinnar með breytingum?
Væri ekki blaðinu betra að líta of-
urlitið í kring um sig og hafa gát á,
hvað það er að segja?
»Svikin« geta ekki verið fólgin í
þvi, að meiri hlutinn hafi Jelt sam-
bandslagafrumvarp hins fráfarna ráð-
gjafa, þvert ofan i yfirlýsingnr sínar.
Því að frumvarpið var ekki felt.
Lögr. virðist lika sjálf hafa veður
af þvi, að þetta sé eitthvað veilt.
í öðru orðinu lætur hún svikin
ekki vera fólgin i því að Jella frum-
varpið, heldur i því að breyta þvi.
Hvernig gat nú verið sviksamlegt
að breyta frumvarpinu, fyrst Lögrétta
kannast við það, að breytinga hafi
Sjálfstæðismenn krafist á undan kosn-
ingum ?
Lögr. svarar þeirri spurningu svo,
að meiri hlutinn hafi, með forsetum
sinum, fengið óyggjandi vissu um það,
að breytingarnar yrðu ekki staðfestar,
og fyrir pví hafi það verið svik við
kjósendur að hafna frumvarpi minni
hlutans.
Um hvað var þá deilan i fyrra
sumar?
Var hún ekki um það, hvort taka
ætti eða hafna frumvarpi nefndarinn-
ar, ef'engar breytingar fengjust?
Þáverandi stjórnarmenn voru fúsir
á breytingar, ef þær fengjust hjá Dön-
um. En þeir vildu þiggja það sem í
boði var, ef breytingar væru ófáan-
legar.
Andstæðingar þeirra, sem urðu meiri
hluti við kosningarnar, vildu breyt-
ingar, ef þær fengjust. En væru ekki
fáanlegar þær breytingar, sem fyrir
þeim vöktu, vildu þeir heldur fresta
að útkljá sambandsmálið að fullu en
ganga að því, sem í frumvarpinu var
boðið.
Vér hyggjum ekki að nokkur mað-
ur á þessu landi hafi verið í vafa um
það, að deilan hafi um þetta verið.
Þetta og ekkert annað.
Vér hyggjum ekki, að á öllu land-
inu sé nokkur fullorðinn maður svo
skilningssljór, að hann viti ekki, að
þjóðin sagði með atkvæðagreiðslu
sinni io. sept. í fyrra, að hún vildi
ekki ganga að frumvarpinu — að hún
vildi ekki leggja á sig þau bönd um
allan ókominn tíma, sem henni skild-
ist að á sig yrði lögð, ef frumvarpið
yrði að sambandslögum — vildi það
ekki, þó að breytingar yrðu ófáanleg-
ar að sinni.
Svo að alt þetta »svika«-hjal Lögr.
út af úrslitum sambandsmálsins er ekk-
ert annað en með öllu óboðlegur hé-
gómi. Lögr. er alveg óhætt að trúa
því, að enginn lifandi maður tekur
mark á öðru eins, hvorki vinir henn-
ar né andstæðingar.
Hitt er annað mál, að öll þessi
vonzka út af úrslitum sambandsmáls-
ins á þinginu bendir á, hvert minni-
hlutinn ætlar að stefna — að um þetta
mál á að berjast áfram. Flokkurinn
ætlar sýnilega að reyna að fá þjóðina
til þess að taka ajtur svör sín frá
síðustu kosningum.
Og auðvitað er þjóðinni mikilsvert
að gera sér grein þeirrar fyrirætlunar,
og vera við þvi búin að svara aftur,
þegar þar að kemur.
Vestmanneyjasýsla
er veitt aðstoðarmanni í stjórnar-
ráðinu cand. juris Karli Einarssyni.
Frakkar á Islandi.
Stjórn franska lýðveldisins hefir sett
á fót 3 sjúkrahús hér á landi, og fjórða
sjúkrahúsið er gufuskip, sem er hér
við strendur landsins. Arlegur kostn-
aður er hér um bil 110,000 kr., sem
franska stjórnin leggur til úr ríkis-
sjóði. Sjúkrahúsin á landi eru á Fá-
skrúðsfirði, i Vestmanneyjum og í
Reykjavík. Frakkar hafa hvergi sett
á fót sjúkrahús, þar sem íslenzkt sjúkra-
hús var fyrir, svo að ekki verður sagt,
að þeir séu að keppa við landsmenn
með stofnunum sínum. Sjúkrahúsið
í Landakoti er, sem kunnugt er, ekki
íslenzk stofnun. Læknarnir við sjúkra-
húsin á landi eru allir islenzkir menn,
og eru allir launaðir af frönsku stjórn-
inni fyrir starfa sinn við sjúkrahúsin.
Læknarnir í Vestmanneyjum og Fá-
skrúðsfirði eru jafnframt umboðsmenn
aðalkonsúlsins hér á landi. Við sjúkra-
húsin eru 6 franskar hjúkrunarkonur
— þær eru ekki nunnur, því að lýðveld-
ið á í styrjöld við kirkjuna og hefir
átt það undanfarið; 8 íslenzkar kon-
ur og karlar eru í þjónustu sjúkra-
húsanna auk læknanna, sem standa
fyrir þeim. Allar frönsku hjúkrunar-
konurnar hafa gengið í hjúkrunar-
skóla á Frakklandi, og hafa verið í
sjúkrahúsum í París, áður en þær
komu hingað, og forstöðukonan við
sjúkrahúsið í Reykjavík hefir fengið
heiðursdiplom frá læknaháskólanum í
Parísarborg. —
Sjálfsagt má segja, að franska stjórn-
in kosti öllu þessu til vegna eigin
þegna sinna; en það má hún eiga, að
að hún gerir það með franskri lipurð.
Hvergi er stofnað sjúkrahús, ef ís-
lenzkt sjúkrahús er þar til að nafninu.
Allir læknarnir og meiri hlutinn af
fólkinu við sjúkrahús þeirra eru ís-
lendingar.
Svo mætti líta á verðið. A sjúkra-
húsunum eru teknar kr 1,50 um dag-
inn fyrir hvern franskan sjúkling, en
að eins 75 aurar, ef íslendingur á í
hlut.
Nú eru Frakkar ekki hér við land
á neinum stað lengur en 2 mánuði
af árinu; íslendingar liggja í sjúkra-
húsum þeirra einir hinn tímann. —
Það er ekki ljúft að segja það, að við
Reykvíkingar borgum það, sem fyrir
okkur er gjört, með því að leggja
hátt sveitarútsvar á hjúkrunarkonurn-
ar frönsku, og með því að hafa opn-
ar sorprennur kringum spítalalóðina
hér í bænum. En satt er það samt.
Forstöðumaðurinn fyrir sjúkrahús-
um Frakka hér er konsúll Brillouin.
Hann er mikill vinur Björnsons og
margs stórmennis í Noregi, og var
þar nokkur ár, sem konsúl missus,
eða i sams konar stöðu og hann er í
hér. Hr. Brillouin er ungur maður
af beztu ættum; hann er á leið til
frægðar fyrir leikrit sín, og hann rit-
ar skáldsögur.* Leikritin hafa verið
leikin í París og víðar á Frakklandi,
og nú stendur fyrir dyrum að leika
eitthvað af þeim bæði í Kristjaníu og
Kaupmannahöfn. Eftir því sem oss
er bezt kunnugt, er hann mjög góð-
viljaður íslandi, og álítur að Frakkar
beri góðan hug til vor.
Reykjavíkur-annáll.
Dánir. Hólmfriðnr Pétnrsdóttir, gift kona,
32 4ra, Langaveg 34. Dó 21. júni.
Signrðnr Jónsson trésmiður (Frá Fjöllum)
Laugaveg 67. Dó 20. júni.
Fasteignasala. Jes Zimsen konsúll og
Signrjón Sigurðsson trésmiðnr selja Jóhanni
kanpmanni Jóhannessyni húseignina nr. 38 A
við Laugaveg með lóð og útihúsum fyrir
18000 kr. Þingl. 25. júni.
Hjúskapur. Einar Óiafsson hóndi á
Fremra-Hálsi i Kjós og ekkjan Jóhanna
Þorsteinsdóttir 25. júní.
Magnús Þorbjarnarson söðlasmiðnr í
Borgarnesi og ym. Ingibjörg Einarsdóttir
19. júni.
Þingholtsstræti er verið að lengja alla
leið suðnr í Lanfásveg,
Læknir fótbrotnar.
Ólafur Óskar Lárusson læknaskóla-
stúdent hefir verið settur til þess fyrst
um sinn að þjóna læknishéraði Rang-
æinga í fjarvist héraðslæknis. Hann
fótbrotnaði í lækningaferð fyrir nokk-
urum dögum.
Bunaðarsamband Suðurlands
hólt aðalfund sinti 19. þ. m. að Þjórsár-
túni. Ágrip af fundargerðinni er sem
hór segir:
1. Fundarstjóri var formaðurinn Sig-
urður Guðmundsson á Selalæk, en skrif-
ari síra Ólafur Y. Briem á Stóranúpi.
Mættir voru fulltrúar frá 16 búnaðar-
fólögum og nokkuð af eðrum fundar
mönnum.
2. Formaður lagði fram skýrslu um
gerðit sambandsins, sem byrjaði starf
sitt í vor, og skýrði hana fyrir fund-
inum.
3. Hallgrímur Þorbergsson fjárræktar-
niaður, sem ferðast hafði um Rangár-
vallasýslu til rannsóknar a sauðfjárrækt-
intii, hólt fyrirlestur um það efni. Var
gerður að honum góður rómur, og spuun-
ust út af því talsverðar umræður.
4. Samþykt að fundarmenn hvettu
bændur á Suðurlandi til að baða alt fó
sitt í haust.
5. Jón Jónatansson búfræðingur, sem
kennir plægingar og fl., hélt fyrirlestur
um jarðræktina. Yar sömuleiðis gerður
að því mjög góður rómur og spunnust
umræður út af því.
Þessar tillögur um plægingarkensluna
voru samþyktar í einu hljóði:
6. Fundurinn æskir þess að kensla
í plægingum og jarðrækt haldi áfram á
líkan hátt og nú er, en mælir með því,
að námstfminn só styttur í 2 vikur.
7. Búnaðarfólögin, sem í sambandinu
eru, gatigi fyrir með plægingar og náms-
pilta. A næsta ári þau, sem eru fyrir
austan Ytri-Rangá.
8. Þeir, sem óska eftir plægingum
eða námi í haust, tilkyuni það stjórn-
inni fyrir 15. ágúst n. k.
9. Þeir, sem vilja láta plægja hjá
sór næsta sumar, tilkynni það formanni
búnaðarfélagsins í sveit siuni og skal
hann svo hafa tilkynt stjórn Búnaðar-
sambandsins það fyrir síðasta dag febr.-
mánaðar n. k. Fyrir sama tíma sendi
námspiltar sambandsstjórninni umsókn
síua.
10. Sá, sem lætur plægja hjá sór,
borgar í sjóð sambandsins 8—12 kr.
fyrir hverja dagsláttu.
11. Nemendur fá eina kr. á dag í
fæðispeninga og ókeypis kenslu, en ekki
kaup.
Um heyverkunartilraunir var samþykt
í einu hljóði þessi tillaga :
12. Stjórn Sambandsins er falið að
útvega 5 góða menn — 2 í Rangár-
vallasýslu, 2 í Árnessýslu og 1 í Vestur-
Skaftafellssýslu — til að gera súrhey
og sæthey árlega í 4 ár. Skulu þeir
fá 25 kr. árslaun og lánaðan þar til
gerðan hitamæli ókeypis. En þeim ber
að leiðbeina öðrum í þessari heyverkun.
Um notkunartilraunir sláttuvóla var
sarnþykt í einu hljóði þessi tillaga:
13. Þeir, sem vilja láta gera tilraun
hjá sór með notkun sláttuvóla í sumar
undir umsjón Jóns Jónatanssonar, borgi
5 kr. fyrir tilraunina, en semjist svo,
að hann slái meira en til tilrauna, þá
borgast það eftir samningi. Óskir um
þetta sendist stjórn Sambandsins sem
allra fyrst.
14. Borið npp erindi frá Guðjóni
Jónssyni í Hlíð um ósk margra kvenna
að fá stúlku til matreiðslukenslu í Skaft-
ártungu. En þar sem Búnaðarfólag ís-
lands hefir þá kenslu á hendi, sá Sam-
bandið ekki fulla ástæðu til að sinna því.
Þessi tillaga um búnaðarnámsskeið var
samþykt:
15. Fundurinn leggur til að Búnaðar-
samband Suðurlands mæli með því við
Búnaðarfólag íslands, að það sendi 1
eða 2 menn austur í Vfk, til þess að
halda þar nokkura búfræðilega fyrirlestra
næstkomandi vetur.
16. Borið upp erindi frá Búnaðar-
sambandi Austurlands um fóðurkorn-
pöntun í stórkaupum frá Ameríku.
Fundurinn sá sór ekki fært að sinna
þvf. Taldi líka róttara að snúa sór í
því efni til sambands kaupfólaganna.
17. Borið upp erindi frá Búnaðarfé-
lagi Vestur-Landeyinga um að láta rann-
saka, hvað gert yrði til umbóta sveitinni,
og var samþykt að Búnaðarsambandið
taki að sór að beina þeirri málaleitan
til landsstjórnarinnar, og óska eftir að
hún láti skógfræðing landsins skoða þar
sandinn og álfta hvort tiltækilegt muni
að hefta sandfokið með skógrækt, eða
með vatnsáveitu, sem þá gæti einnig
orðið til áveitu vfðar á sveitina.
18. Kosin stjórn til næsta árs. For-
maður Sigurður Guðmuttdsson á Selalæk
endurkosinn, en meðstjórnendur Guð-
mundur Þorbjarnarson a Hvoli og Ágúst
Helgason í Birtingaholti. Varamenn í
stjórn sr. Ólafttr Finnsson, Kálfholti,
Jón Jónatansson, Stokkseyri og Þor-
finnur Þorfinnsson, Spóastöðum. Endur-
skoðuttarmenn: Ólafur Ólafsson, Lindar-
bæ og sr. Ólafur V. Briem, Stóra-Núpi.
Sig. Guðmundsson.
Japðnsk gliina.
Ju-jut.su.
Frantan úr fornöld hefir glímulistin
verið mikils metin í Japan, og þar er
til sérstök stótt matina, sem gerir ekki
anttað eu glíma, og hefir átt sór mikla
lýðhylli. Það er ekki lengra síðan en
1901, að 28000 áhorfendur voru viðstadd-
ir glímuleikana mikln.
En það sem kýnt er við þessa glímu
leika er eingöngu sit rno, einföld og óbrotin
glímulist, sem hver getur kent sór sjálfttr.
Það er ekki hún, setn borið hefir orðstír
japanskrar glimulistar út unt allan heim
síðustu árin. Það er ekki hún, sem átt
er við, þegar rætt er ttnt japanska glímu-
list.
Það er annað kerfi, sem er ekki nærri
eins fábreytt, og ekki er komin undir
likamsafli, og hver maður hefir ekki
átt aðgang að.
Það er j u - j u t s u.
Ju-jutsu það er »hin ntjúka list«,
»ntjúkleika listin«, sem aflminstu mettn
geta lært, svo að grannvaxin kona getur
láðið niðurlögum sterkasta karlmanns,
og getur gert barnið hættulegt viður-
eignar.
Það er æfagömul list, meira enn 2500
ára, segja Japanar. Hver fyrstur fann
upp það kerfi, er ókunnugt um; en það
segja sumir að verið hafi spakur maður,
er horfði á ketlinga vera að leika sór
og sá hve þeir hringveltu hvor öðrum.
I þess mattns rett gekk listin siðau eius
og helgur leyndardótnur frá föður til
sonar. Tignarmönnum einum var hún
kend, og hún var aðalsirts eign, þar til
Japanskeisari bauð fyrir fám árurtt að
ju-jutsu skyldi kettd í öllum æðri menta-
skólunt landsins.
Það var á 9. öld, er keisari var dáinn,
og lót eftir sig tvo sonu, að glímuleikur
milli þeirra skyldi skera úr hvor þeirra
tæki við völdum. Svo var ju-jutsu mik-
ils metin þá. Nú verða allir lögreglu-
þjónar í Japan að kunna listina forttu.
Frá Japan hefir hún síðan borist til
Kvrópu. I bresk-japönsku stofnuninni
niiklu í London hefir prófessor Uyenishi
kent ju-jutsu árum saman; og nú er
hún líka rækt í öðrum löndum.
Þrjú stig eru í jujutsu; þrent sent
lagt er stund a: vörn, líkamsment og
sókn.
Og vörnin er ekki komin uttdir afli,
þótt mikinn mjúkieik þurfi til hennar.
Eins og penninn er máttugri en sverðið,
eins er ju-jutsu máttugri en heljartökin.
Laust högg á eina sin, og handleggur-
inn úr liði! Örlítið olnbogaskot, og
sterkustu menn steypast kollhnís. Ef
þrýst er fast á tiltekinn vöðva, veldur
það óbærilegum kvölttm. Þú grípur
glímunaut þittn alveg á tilteknum stað á
handleggnum, og bann er samstundis á
valdi þínu. Þú lærir hvernig ein þrýst-
ing getur valdið dauðadái, og þú lærir
að vekja upp af þeim dauða.
Alt er reist á margra alda reynslu og
gagn-vísindalegri aðferð.
Sú líkamsment, sem þarf til ju-jutsu,
er fyrst og fremst fult vald á andar-
drættinum, þar næst samsvarandi þrosk-
un allra líkamsvöðva, regluleg böð og
æfingar, sem styrki brjóst og kvið, þar
sem öll veiki vorra tíma á sér óðal.
Jöfn þroskun er markmiðið, og að
þeim jöfnuði dáumst vór sérstaklega með
Japönum, Evrópumenn. Hattn sýnir að
jujutsu hefir verið mjög svo fullkomið
kerfi.
I Japan njóta nú allir karlar og kon-
ur, sem nokkurn kost eiga á, æfingar í
ju-jutsu, og nú hnígur að því, að mörg
Evrópu-löndin komi á eftir.
(Kringsjaa, mai 1909).
Kosninga-kostnaður.
Danska blaðið Politiken hefir samið
áætlun um, hvað þingkosningarnar,
sem fram fóru í Danmörk í síðasta
mánuði, muni haía kostað.
Aætlunin er á þessa leið:
Kostnaður af almenn-
ingsfé (sveitarsjóðum) kr. 120.000
Kostnaður stjórnmála-
flokkanna .... — 570.000
Tekjumissir við það,
að ekki er unnið kosn-
ingadaginn .... — 600.000
Samtals kr. 1,290.000
Þetta er það — ein miljón og tvö
hundruð og níutiu þúsundir króna —
sem gizkað er á að Dani muni kosta
að kjósa fólksþingsmenn sína.
Sennilega hafa fáir búist við svo
hárri tölu,