Ísafold - 22.09.1909, Qupperneq 2

246
ISAFOLD
Bimaðarhættir á Hjaltlandi
og Orkneyjnm.
Samrœða við Einar Helgason.
Vér höfum hitt að máli Einar garð-
yrkjufræðing Helgason. Hann lætur
hið besta yfir utanför sinni. Einkum
taldi hann sér mikið gagn að verunni
á Hjaltlandi og í Orkneyjum. Eyjarn-
ar eru fjallendar, en fjöllin mikið
lægri en hér á landi. Þar er eyja-
loftslag, rigninga- og stormasamt og
eins og hér engir skógar.
Trjdrœkt má heita engin, nema í
görðum allmörgum; en trjánum veit-
ist erfitt að vaxa upp yfir skjólgarð-
ana. Enskur auðmaður einn byrjaði
fyrir rúmu ári síðan á skógrækt á
Hjaltlandi. Hann á þar stórabújörð;
er það góð byrjun og gengur mæta-
vel enn, hvað sem seinna verður.
Garðrœkt er almennari í Leirvik en
í Reykjavík; blómræktin er fjölskrúð-
ugri og matjurtaræktin margbreyttari
og meiri. Bændur rækta mikið af
kartöflum og rófum og kályrkju hafa
þeir mikla, rækta ýmiskonar höfuðkál
og gefa það kúm. Það sprettur vel
og þykir betra til mjólkur en fóður-
rófur, en geymist ver og verður því
að eyða því o: gefa það alveg upp
fyrri hluta vetrar; vaxtartími þess er
nærri tvö sumur.
Kornyrkja er fremur lítil á Hjaltlandi;
hafra rækta þó flestir, sumir mikið,
En þeir verða ekki fullþroskaðir, fyr
en í septembermánaðarlok og nú í
haust enn þá seinna vegna óhagstæðr-
ar sumarveðráttu. Hafrarnir eru mest-
megnis notaðir til skepnufóðurs; þeir
þykja ekki eins góðir til manneldis
sem útlendir hafrar. Bygg rækta
menn, en rúgur er þar hvergi rækt-
aður.
Grasraktin er litil. En það sem
að henni er gert byggist á grasfræ-
sáningu og sáðskifti. Sláttur byrjaði
í sumar 20 ágúst; var það viku seinna
en venjulegt er. Þrátt fyrir votviðra-
samt tíðarfar er lítið sem ekkert um
súrheysgerð og þó margt og mikið
sé oft um það rætt og ritað, verður
þó ekki úr framkvæmdum. Orsökin
til þess er talin sú, að í flestum ár-
um rnegi þurka heyið, þótt það að
vísu hrekjist oft meira og minna, en
súrheysgerð sé svo varið að ekki sé
eigandi við hana nema menn séu
henni verklega vanir og geri súrhey
árlega.
Sauðjjárrækt er mikil á Hjaltlandi.
Innlenda féð er lítið, heldur minna
en íslenzkt fé, en það er harðgert
beitarfé og er sá kostur metinn svo
mikils, að kyninu er haldið hreinu og
kostgæfilega einræktað. Frálagsfénaði
eða dilkum til frálags er svo komið
upp með kynblöndun undan innlend-
um beitarám og útlendum hrútum af
vænna og betra afurðakyni. Þessir
kynblendingar verða talsvert vænni en
innlenda féð; munurinn er talinn svo
mikill að ef 7—8 shillings (kr. 6,30
— 7,20) fæst fyrir dilk af innlendu
.kyni, þá eigi að fást 10 shillings fyr-
ir kynblendingadilkana. Stundum er
verð á dilkum miklu meira en þetta
og vex þá verðmunurinn að sama
skapi, svo að munað getur 5—6
shillings.
Nautpeningsrækt er allmikil. Kýr
af innlendu kyni eru smáar vexti,
eru því þurftarminni en kýr af út-
lendu kyni, en þykja gera gott gagn.
Smærri bændur hafa venjulega inn-
lendar kýr.
Hrossin eru minni en íslenzku hross-
in, lifa aðallega á útigangi, koma
aldrei í hús, en er gefið á gadd ef
þess gerist þörf. Þau eru seld út úr
landinu, í kolanámur flest, en sum
auðmönnum, er hafa þau sér til gam-
ans og gefa vel fyrir.
Einar telur sér mikið gagn að ferða-
lagi sinu. Svo margt nýstárlegt bar
fyrir augun. Einkum telur hann
margt af því er hann sá og athugaði
í gróðurrækt á eyjunum munu
verða gagnlegt gróðurræktarstarfsemi
þeirri, en hann fæst við hér í Rvík.
„Prívatsekretærr.
Lögrétta flutti einu sinni í sumar
simjregn!! um það frá Höfn, að ráð-
gjafi kallaði þá Björn alþm. Kristjáns-
son og Svein yfirréttarmálaflutnings-
mann Björnsson »privatsekretæra«
sína.
Svo er þetta til komið, að veitinga-
hús þjónn! einn á að hafa sagt stúdent
einum í Höfn að ráðgjafi vœri farinn
út í Fredensborg og Sveinn — (ekki
Björn) með honum »sem privatsek-
retær«i. Alt er þetta ein endileysa.
Ráðgjafinn hefir ekki stigið sínum
fæti í Fredensborg í sumar — aldrei
nefnt hvorki Svein né neinn annan
»privatsekretær« sinn. Öll er Gróu-
sagan þessi ósannindi frá upphafi til
enda.
Maður veit ekki að hverju maður
á mest að brosa — Jóni Sveinbjörns-
son? sem er að sírna þessa ómerkilegu
Gróusögu heim til Fróns eða veslings
blöðunum, sem eru að klifa á svo
þunnu og nauðaómerku góðgæti, er
ekki reynist annað á endanum, en
tóm ósannindi.
Rey kj a vlkurto r auð
er að 1 o s n a aftur, þ. e. a n n a ð
prestsembætti þar, fyrir uppgjöf síra
Haraldar Níelssonar, er embættið var
veitt í vor eftir kosningu safnaðarins
og þjónað hefir því siðan. Uppgjöf-
inni veldur illkynjuð hálsveiki, er hann
hefir kent öðru hvoru frá ungum aldri,
en hefir nú ágerst það, er hann fór
að reyna þetta mikið á kverkarnar, með
messugerð á hverjum helgum degi og
mörgum tækifærisræðum að auki, að
læknir hans'(G. B. landlæknir) telur
honum alveg ókleift og frágangssök
að halda því starfi áfram og hefir hann
því eindregið ráðið honum til þess að
sækja tajarlaust nm lausn.
Það mun vera í ráði, að maður
verði settur til að þjóna prestsembætt-
inu til næstu fardaga, en ný kosning
fari fram einhvern tíma á því tíma-
bili.
Heiðursgj afir
úr styrktarsjóði Kristjáns konungs
niunda hefir stjórnin veitt þ. á. bænd-
unum Böðvari Sigurðssyni í Vesturtungu
(Leirársveit) og Magnúsi Gíslasyni á
Frostastöðum, 140 kr. hverjum, fyrir
framúrskarandi dugnað í búnaði, ó-
venjumiklar jarðabætur og húsa m. m.
B ö ð v a r hefir á 29 búskaparárum
sléttað 15 dagsláttur í túni, gert 1845
faðma vörzluskurði og 130 faðma
veituskurði, ræktað 510 ferfaðma sáð-
reiti, gert 445 fðm. upphleyptan
veg yfir um túnið og fram með því
og 1130 fðm. gaddavírsgirðingu með
2 feta garðhleðslu undir á 400 fðm.
kafla. Heyhlöður hefir hann gert tvær,
aðra við fjós 21X10 álna með stein-
límdum vegg, en hitt fjárhúshlöðu
16X8 álna.
M a g n ú s hefir á að eins s j ö bú-
skaparárum bætt svo eignarjarðir sín-
ar og ábúðar, Frostastaði og Yztu-
grund, sem hér segir meðal annars:
sléttað í þúfum 4135 ferfaðma, plægt
og herfað 8 dagsláttur, gert 342ofðm.
langa gaddavírsgirðing, grafið 552 fðm.
langa vörzluskurði og I3i4fðm. veitu-
skurði, hlaðið 218 fðm. flóðgarða og
381 fðm. stíflugarða — þeir kostuðu
900 kr., enda græddist á því 400—
500 hesta engi. Akbraut hefir hann
lagt milli Frostastaða og Yztu-Grund-
ar 400 fðm., og 500 fðm. langa göngu-
brú á engjar, sem styttir engjaveginn
um þriðjung og keypt sér amerískan
vagn, fjórhjólaðan, sem tekur ofan af
20—30 hestum; ennfremur vatnsdælu,
forardælu og áburðardreifi. Meðal húsa-
bóta er fyrst að nefna 20XJ4 álna
íbúðarhús tvílofta og eru 4V2 álnir
undir loft niðri, en 3^/2 uppi. Enn
fremur 1000 hesta heyhlöður (6), 16
kúa fjós og 80 hrossa hesthús. Magn-
ús er orðlagður í sínu héraði fyrir at-
orkusemi í verklegum framkvæmdum
og búhyggindi.
S e x t á n bændur víðs vegar um
land höfðu sótt um heiðursgjafir úr
sjóðnum í þetta sinn.
Bréfkafli
um áfengisbannið.
Vin minn við Eyjafjörð, þann er
ritaði mér svo ítarlega um áfengis-
bannið með Flóru síðast, bið eg vel-
virðingar á því, að eg birti hér kafla
úr bréfi hans. — Við tækifæri langar
mig til að gera ofurlitla athugasemd
við það atriði bréfsins, sem hann tel-
ur aðal-mótbáru gegn bannlögunum.
iX. Jóhannsson.
— Bannlögin vekja allmikið athygli.
Meira talað um þau manna í milli,
en önnur lög síðasta þings. Enda
allmikið og fáheyrt nýmæli í þeim
fólgið. Og allmisjafnir eru dómarnir,
eins og títt er um nýungar. Það er
eins og mönnum finnist málinu kom-
ið lengra áleiðis, en við var búist, —
jafnvel lengra en þeir hugðu, er því
hafa fylgt hvað fastast; eins og eitt-
hvað óvænt 4iafi skeð.
Við erum ekki vanir því, Islending-
ar, að flana að framkvæmdunum. Hitt
er tíðara, að stórmálin okkar séu sein
á sér og lengi í burðarliðnum.
Óskir þjóðarinnar eru óvanar því,
að vera orðnar að lögum áður en
þær eru ársgamlar.
Þess vegna er það svo eðlilegt, að
mikið sé um bannlögin hugsað og
talað.
Og þess \egna mætti ef til vill
líka telja það eðlilegt, að auðveldara
veiti að vekja óhug og mótspyrnu
gegn þeim, en öðrum lögum.
Auðvitað er pað þó ekki réttmæt
ástæða gegn lögunum. Þvert á móti
ætti það að gleðja þjóðina, að sjá
vilja sínn þannig tekinn til greina,—
þann vilja, sem kom í ljós í þessu
máli 10. septbr. í fyrra. Það ætti að
vekja hjá henni metnað og auka á-
byrgðartilfinning hennar. Það ætti að
vera henni öflug hvöt til að »rasa
ekki fyrir ráð fram« og vanda sem
bezt afskifti sín af máiunum, er hún
sér, að það sem ofan á verður hjá
henni, verður að lögum í þinginu.
Um það má auðvitað deila, hvort
hinn sanni pjóðarvilji sé sá, er í ljós
kom í fyrra i þessu máli. A það eru
nú bornar brigður. En um það má
ávalt þrátta, hvernig svo sem í garð-
inn væri búið.
Þeir hafa að vísu nokkuð til síns
máls, sem segja að undirbúningurinn
hafi verið einhliða, — ekkert unnið
að atkvæðagreiðslunni nema af hálfu
bindindismanna. En það mun þó
engum dyljast, hvers vegna svo var.
Eg hygg að flestöllum hugsandi mönn-
um í landinu hafi þótt bindindisstarf-
semin góð, — hafi þótt vænt um
hvað eina er á vanst til að hefta á-
fengisnautnina. Því að í raun og
veru stendur öllum stuggur af henni,
þótt ekki játi það nema sumir. Þess
vegna mundu fáir nýtir menn hafa
orðið til að vinna að málinu jrá hinni
hliðinni. Það mundi hafa þótt Ijót og
ópörj iðja, og fáir kosið að vera við
hana kendir — opinberlega. Og sama
er enn, þar sem eg þekki til. Mót-
spyrnan gegn áfengis-útrýmingunni
þykir Ijót. Jafnvel sumir þeirra, er
helzt ympruðu á andmælum í fyrra,
hafa horfið frá því ráði, af því að
þeim þykir ófagur undirróðurinn gegn
lögunum.
Sumstaðar bólar á því, að með
bannlögunum þyki hafa verið farið
of langt. Stökkið sé of stóít. Lögin
of ströng. Þjóðin hafi ekki ætlast til,
að svo vægðarlaust væri tekið í taum-
ana — alt í einu.
Spurningin, sem lögð var fyrir
þjóðina í auglýsingu landstjórnarinnar
í fyrra, var skýr og ótvíræð: »hvort
lögleiða skuli bann gegn aðjlutningi á-
jengra drykkja.« Um þetta var spurt,
og annað ekki.
Þjóðin játaði, — mikill meiri hluti
þeirra, er málið létu til sín taka.
Hvað átti þingið að gera ? — Hvern-
ig mundi því hafa verið tekið, ef neit-
að hefði verið um bannlög — þau
feld?
Aðjlutningsbann varð að geja. Ann-
ars var vilji þjóðarinnar vettugi virtur.
Hitt er í sjálfu sér auka-atriði,
hvernig um bannið er búið. Nægur
tími til að breyta lögunum og bæta
þau, ef áfátt þykir vera.
En varhugavert gæti það orðið, að
slaka mikið á. Annaðhvort verður að
vera: bann eða ekki bann. Hálfgild-
ings-bann, sem fara mætti kringum
alla vega og kaupa sig undan með
vægum sektum, — af því mundi rísa
sífelt lögbrotaþref, þjóðin þreytast á
því og heimta það hafið von bráðar.
En einmitt hér sjá óvinir bannsins
fisk undir steini, og verður að gjalda
varhug við. — Þeir vita hvert stefnir,
ef vægt er á lögunum.
Mér skilst, að nauðsynlegt sé, að
bannlögin skapi beyg, líkt og hegn-
ingarlögin gera.
Að því er mér er kunnugt, kveður
mest að einni mótbáru gegn bann-
lögunum — hér í sveit, að minsta
kosti.
Hér er fremur lítið um vínkaup,
og svo hefir verið allmörg árin síð-
ustu. Sjaldgæft að menn drekki sig
kenda, — nema í kaupstaðarferðum,
og margir hættir því líka við þau
tækifæri. Fjórir — fimm menn drykk-
feldir, af öllum sveitarbúum. Margir
hugsa því á þá leið, að pjóðinni (þ. e.
gjaldendum) sé það vinningur, að hafa
áfengi í landinu. Þess neyti ekki
til muna aðrir en efnamenn, höfð-
ingjar og embættismenn, og svo út-
lendingar er hingað koma. Og þess-
um mönnum sé það sízt meinandi.
Rétt að lofa þeim að borga í lands-
sjóðinn. Þeir séu ekki of góðir til
þess. Og það sem útlendingar greiði
hér í toll, eða landssjóðstekjur af á-
fengisnautn þeirra hér,— það sé sama
sem fundið fé. Áfengistollurinn stór
tekjuliður og ilt að missa hann, og
meginhluta þess fjár hyggja menn
greiddan af innlendum höfðmgjalýð
og útlendingum. Þetta sé því eina
gjaldið, sem alþýðan komist tiltölu-
lega létt undan.
Þessi hlið málsins finst bændum
blasa beinast við og vera þeim auð-
skildust. Og það hygg eg, að þetta
eina atriði sé þyngra á metunum hjá
þeim, en öll hin önnur samanlögð,
þau er teflt hefir verið fram gegn
bannlögunum. Fjárhagshliðin er jafn-
an einna viðkvæmust, sem ekki er
að lá.
Auðvitað hafa verið færð rök móti
þessu, — rök, sem mér finnast góð
og gild. En hæpið að alþýðan hafi
enn tileinkað sér þau eða fært sér í
nyt sem skyldi. Eg trúi ekki öðru,
en að stórmikill meiri hluti hennar
vilji losna við áfengið með öllu. En
hún er kröfufrek á röksemdir, eink-
um að því er fjárhagshliðina snert-
ir.-------
Gufuskipið Sterling fór til útlanda
í gær. Parþsgar 40. Meðal þeirra: kaup-
mennirnir Björn Sigurðsson, Helgi Zoega,
Tkaulow, Tang með frá og Knud Philip-
sen, Popp lyfsali úr Stykkishólmi, Sigurður
Lýðsson ritstjóri, Stefán Magnússon prent-
ari, Jónas Magnússon bókbindari, Vilhelm
Bernhöft bakari, Jón Bach málari, Ásgeir
Asgeirsson (Sig. konsúls), frúrnar: Ingi-
björg Bjarnason (konsúls á ísafiiði) og
Isafold Haakonsen, ungfrúrnar: Guðrún
Zoega, Sigríður Sigurðsson (frá Búðardal),
Hendil, Ellen Christensen, Anna Guðmnnds-
dóttir (Jakobssonar trésmiðs), Helga Helga-
dóttir, Ingibjörg Sigurðardóttir, Anna
Magnúsdóttir, Emilia Pálsdóttir, Bannveig
Hallgrlmsdóttir og Anna Vigfúsdóttir. Til
V esturheims fóru : Skafti Brynjólfsson og
frú og Sveinn Arnason bóndiúr Reykholts-
dal. Til Grimsby: Kristinn Guðmundsson
með fjölskyldu.
Gufuskipið Vesta fór í gær til út-
landa. Meðal farþega: Guðmundur Böðv-
arsson kaupmaður, frú Rita Oddgeirsson,
8 vesturfarar og nokkrir Englendingar.
Gufuskipið Skálholt fór vestur um
land á mánudag með strjáling farþega.
Trolle kapteinn,
sem mörgum íslendingum mun
kunnur frá ferðum hans hér við land
1874 og oftar, kom með Sterling
um daginn og íór aftur í gær.
Hann kom hingað til þess að hjálpa
stjórninni með undirbúning á fram-
kvajmdum samábyrgðarlaganna frá síð-
asta þingi.
Herra Trolle býst við að setjast að
hér á landi, áður langt líður.
Hann er faðir Aljreds Trolle, sjó-
liðsforingja þess, er fór með Myliusi
Erichsen í Grænlandsförina og gerðist
foringi hennar, er Myliusar misti við.
Bruni á Isaflrði.
Þann 13. þ- tnán. brann bræðslu-
hús Leonhards Tang& Son verzlunar.
Ókunnugt um upptök eldsins. Vátrygt.
Bátiumenska!
»Aðalsorpritari Islands« kvað íjmál-
gagni sinu seinast hafa um það mörg
orð, að hann vilji ekki láta hneppa
»ráðherrabarnið«: ritstj. ísafoldar í
nokkurra vikna fangelsi og muni því
eigi ómaka dómstólana út af grein-
inni i næstsíðustu ísafoldl
Hann hefir lengi hlífinn verið ridd-
arinn sá!!
Nei, herra Dánumaður! Ekki Iigg-
ur þar fiskur undir steini, heldur mun
herra lagaskólastjórinn eigi treystast
til að losa sig undan áburði þeim,
sem vér leyfum oss að endurtaka í
dag, að hann sé aðalsorpritari
Islands og saurblaðamaður.
Forstjóri einnar æðri mentastofn-
unar íslands og versti sorpritari lands-
ins, ein og sama persóna! — Fagurt
afspurnar! —• Er ekki svo, herra
Dánumaður o. s. frv. ?
Aeykjav ikur anrsáU.
Bæjarstjórnarfundur 16. sept.:
Barnaslióli Ásgr. Magnússonar. Sam-
þykt að börn úr þeim skóla, á skólaskyld-
um aldri, skuli njóta jafnréttis við börn i
barnaskóla bæjarins í snndkenslu, ókeypis
bað í baðhúsi Reykjavikur og afnotum leik-
fimishúss barnaskólans til leikfimiskenslu
undir nmsjón skólastjóra, þó svo, að ekbi
komi i bága við afnot barnaskóla bæjarins
af húsinu, — alt að því áskildu, að skól-
inn fái löggildingu stjórnarráðsins.
Brunabótavirðingar samþyktar :.
á húsi Brillouin konsúls í Eélagstúni kr. 37476
- — H. Hafsteins bankastjóra við
Tjarnargötu...— 20570
- — Jóns Lúðvigssonar við Lind
argötu...— 3263
- — Katólska trúboðsins í Landa-
koti....— 29372
- — Sigurjóns Signrðssonar Læk-
jargötu 10 B ..... . — 3896
- — Stgr. Guðmund8sonar við
Eríkirkjuveg..— 59603
- — Völundar, við Laugaveg 17 — 27791
Erfðafestumál. Guðna Þorsteinssyni
steinsmið veittar 3 dagsláttur til garðrækt-
ar, er lokið sé að 6 árum liðnum. — Páli
skólastjóra Halldórssyni veittar 8 dagsláttur
til grasræktunar i Kringlumýri; sömuleiðis
með 6 ára ræktunarfresti.
Fátœkramál: Samúel Ólafsson söðla-
smiður ieystur frá fátækrafulltrúastarfi eftir
ósk hans, og í hans stað skipaður Ámundi
kaupm. Árnason.
Steinolíufélagið. Samþykt sð selja fé-
iaginu lóð vestan til á Melunum 25X28 ál.
á 50 aura feralin hverja, undir steinoliu-
geymsluhús.
Vatnsveitan. Borgarstjóri skýrði frá,
að 2 menn hefðu verið skipaðir til að rann-
saka vatnsveituskurÖina.
Yfirsetukonustyrkur. ' Sesselju Ólafs-
dóttur yfirsetukonu synjað um 100 kr. styrk
fiá 1. okt. 1909 til jafnlengdar 1910.
Fasteignaafsai:
Þinglýsingar frá 16. þ. mán.
Guðmundur Asbjörnsson trésmiður í Njáls-
götu 30 A fær uppboðsafsal fyrir lóð vest-
an Vitastigs og sunnan Njálsgötu, næst fyrir
neðan húseignina nr. 18 við Vitastíg og
fylgdi áður þeirri eign, fyrir 300 kr. Dags.
11. sept.
Jóhann kaupm. Jóhannesson fær uppboðs-
afsal fyrir ióð austan við húsið nr. 7 við
Hverfisgötu fyrir 2225 kr. Dags. 10. sept.
Sigurðnr Jónsson selur trésmið Hjálmari
Þorsteinssyni byggingarlóð austan við
Frakkastig, hina syðstu, sem útmæld hefir
verið, 723 ferálnir, fyrir 1800 kr. Dags.
12. júni.
Hjúskapur.
Gunnar Gunnarsson frá Vík i Mýrdai og
ym. Guðný Jóhannesdóttir s. st. 11. sept.
Bímarnir.
Borgarnessíminn, frá Grund út i
Borgarnes, var fullger og tekið til að
nota hann sunnudag 19. f. mán., og
Akranessiminn, frá Kalastaðakoti út á
Skipaskaga, daginn eftir.
Druknun.
Tveir menn druknuðu á Pollinum
á Akureyri þ. 7. sept., Eiríkur Hall-
dórsson frá Veigastöðum og Jóhann
Þórarinsson frá Dálkstöðum. Báðir
á bezta aldri.
Kvöldskóli
nýr heíur göngu sína hér í bæ í
haust. Forgöngumaður er Asgrímur
Magnússon kennari. Hann hefir sent
oss skýrslu um kenslukrafta og
reglugjörð skólans. Skólinn er ætl-
aður ungu fólki frá 14 ára aldri.
Kenslugreinar verða tungumál, sagn-
fræði, náttúrufræði, reikningur o. s.
frv. Kenslukraftar mjög góðir, t, d.
dr. Helgi Péturss, Jón sagnfræðingur,
Helgi Jónsson grasafræðingur, Guð-