Ísafold - 11.12.1909, Blaðsíða 1

Kemm út ýmist einu sinni eöa tvisvar i
vikn. Verö árg. (80 arkir minst) 4 kr., er-
lendis 5 kr. efta 1 ‘/a dollar; borgist fyrir
mibjan júlí (erlendia fyrir fram).
Uppnðgn (skrifleg) bundin vib áramót, er
ógild nema komln sé til útgefanda fyrir
1. okt. og aaupandi skuldlaus við blaðið.
Afgreibsla: Austurstrœti 8.
XXXVI. árg.
Reykjavík laugardaginn 11. des. 1909.
84. tðlublað
I. O. O. F’. 9112178V2
Forngripasafn opið á virkum dögum 11—1*2
íslandsjbanki opinn 10—21/* og 5 */a—-7.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstðfa frá 8 árd. til
10 siðd. Alm. fundir fsd. og sd. 81/* síbdegis
Landakotskirkja. Guðsþj. 91/* og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—B
Landsbankinn 101/*—21/*. Bankastjórn vib 12—1
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—3
Landsskjalasafnið á þrd. fmd. og ld. 12—1
Lækning ók. i læknask. þriðjd. og föstd. 11—12
Náttúrugripasafn opið 1 ^/a—21/* á sunnudögum
Tannlækning ók. Pósth.str. 14, 1. og 3. md. 11—1
Iðmaðarmeran T
Muniö eftir a?) ganga i Sjúkrasjóö iðnaðarmanna
— Sveinn Jónsson gik. —
Heima kl. 8 e. m. — Bóknlööustíg 10.
A. G. Larsen. Esbjerg
Umboðssali fyrir: Vörubirgðir:
Sláturfél. Suðurí. 25 Yesterbrog.
Reykjavík Köbenhavn
tekur að sér að selja fyrir hæsta fáan-
legtverð: gærur, loðnar og snögg-
ar, húðir, tólg o. fl. Fljót reikn-
ingsskil, sanngjörn umboðslaun.
Símnefni: Ladefoqed Esbjerv.
Undirskriftafarganið.
Það er orðið að landplágu.
Hinir og þessir iðjuleysingjar, upp
og niður vandaðir, rása hús úr húsi
eða bæ frá bæ, með skjal í hendi, er
þeir safna á nöfnum manna,. í því
skyni að fá þann veg fram það sem
þeir kalla yfirlýstan þjóðvilja um það
eða það, mikilsvert eða ótnerkilegt.
Þeir byrja á kjósendum til alþingis
eða sveitarstjórnar, eftir því hvort við
á. En hverfa brátt frá þeirri reglu,
er tregt gengur veiðin, og taka hvern
sem í næst, unga og gamla, börn og
sveitarómaga.
Eftir að ráðgjafinn fyrverandi (H.
H.) gaf upp vörnina á öndverðu þingi
hinu síðasta, þar sem fylgifiskar hans,
brauðbítir og brauðbítsefni, stóðu upp
hver á fætur öðrum og »vitnuðu«,
eins og siður er til í Hjálpræðirhern-
um, — vitnuðu um, að hann væri
1 a n d s i n s eina hjálpræði í valda-
sessi, samdi einn þeirra, ungur og
nýkominn »upp á hornið« hjá hon-
um, hjartnæma þakklætiskveðju með
heitu ákalli til drottins eða haming-
junnar — man ekki hvort heldur var
— um að þjóðin yrði sem skjótast
aftur aðnjótandi hans miklu yfirburða
í stjórnarstöðunni, eða eitthvað á þá
leið. Þetta var því næst þotið með
á stað í ailar áttir á sama sem væng-
jum vindanna og tekið til að safna
undirskriftum, með þeim hætti, sem
nú var lýst.
Undirskriftasmalarnir valdir eftir því
sem bezt vildi verkast, og kaup goldið
í ýmsu, friðu og ófríðu: atvinnulof-
orðum, bankalánsfyrirheilum, ef ekki
bankavíxlum, m. m.
Veiðinni lýst síðan á prenti, í mál-
gögnum þeirra félaga, fyrst í stað með
nöfnum, meðan þau voru einhver að-
laðandi, þ. e. líkleg til að laða aðra á
eftir sér, en síðan talan tóm úr þeirri
og þeirri sveit eða bygðarlagi; þvi
skotið við, að rúm leyfði ekki að aug-
lýsa allan þann sæg. En kunnugir
þóttust geta fullyrt, að annað bæri til
meðfram: að vitnast kynni um börn
og sveitarómaga er slæðst hefðu á
undirskriftarskjölin. Það gerði alt
sama gagn : að fylla t ö 1 u n a. En
hana skyldi nota aðallega til að síma
dösku mömmu og sannfæra
h a n a um, hve óumræðileg eftirsjá
landsmönnum væri í þeim mikla
stjórnsnilling; þeim hafði verið haldið
dyggilega við trúna um það frá upp
hafi, með sífeldu gumi af honum í
dönskum blöðum og ódæma-vinsæld-
um hans, ásamt nógum símskeytum
héðan um afrek hans og dálætið, sem
á honum væri haft; en allur sá fróð-
eikur skrásettur af þar til útvöldum
skósveinum og fylgifiskum hér og í
Khöfn. Loks klykt út með því, að
kosningaósigurinn io. sept. hefði verið
allur að kenna fregninni um áfallið
hans Alberti 2 dögum áður 1 Og því
rendi danska mamma niður al-
veg eins og nýmjólk. Nema hvað? '
Hvaða r á ð u m muni hafa verið
beitt til þess að veiða nöfn undir
áminst skjal eða skjöl, — um það
fara þeir nærri, sem kunnugir eru at-
ferli »vina« vorra i hinum herbúðun-
um n ú og fyr. — Eitt með mein-
lausari dæmum er það, er spurt var
einhversstaðar, hvaða Hannes þetta
væri, sem ætti að senda þakkarávarp
eða heiðursskjal; og svarað var, að
það væri hann Hannes póstur
og þakkirnar væru fyrir það, hvað
hann hefði farið vel með hestana
sína I I
Tilætlunin með þessu bralli öllu
saman var hvorki meira né minna
en að ónýta atkvæði kjósenda io. sept.
1908 og vilja þingsins um ráðherra-
skifti. Það átti að gera kongi Viðvart
um þenna atkvæðasæg af öllu landinu
og láta hann taka aftur þetta sem
hann gerði, er hann veitti H. H.
lausn og skipaði annan mann í sæti
hanr. Sú fyrirætlun gaus upp fám
dögum eftir skipun hins nýja ráð-
gjafa; er borið var upp á stúdenta-
fundi í Khöfn, að senda skyldi áskor-
un til alþingis um að afsegja að taka
á móti honum !
Hin nýja fráfararáskorun til ráð-
gjafans (B. [.) í laumupistlinum 3. þ.
m. er ekkert annað en framhald þess-
arar hreyfingar, sem mun meira að
segja naumast hafa verið séð fyrir
endann á.
Og hún hefir öll hin sömu ein-
kenni og sú fyrii. Þar lýsir sér sama
hreinskilnin, sama sannsöglin, sami
drengskapurinn.
Sýnilega ímynd þess alls er naum-
ast hægt að hugsa sér aðra snjallari
en þessa sem mörg hundruð manna
horfðu á, í aðförinni að ráðgjafanum
28. f. mán.:
»Húsbóndann« sjálfan (H. H.) hjúfr-
andi sig niður a ð b a k i Lögréttu-
ábyrgðarmannsins og æpandi þar:
Niður með ráðherrann!
Hér á að koma aftan að mönnum,
aftan að kjósendum víðs vegar um
land, gera þeim bilt og æsa þá upp
með sæmilega ófeilnum ósannindasam-
setningi, láta þá ekki hafa tíma til að
átta sig og vita hvað þeir væru að
gera, heldur rjúka upp til handa og
fóta og taka undir afhrópunarópið
með því að rita nöfn sín eða leyfa
að rita undir slíka áskorun. Hræða
þá síðan með hringlandabrigzlum, er
þeir yrðu hins sanna vísari og lýstu
undirskriftir sínar markleysu, með því
að þær hefði verið tældar út með
ósannindum og blekkingum.
Hrikakartafla.
Isafold hefir verið send heljarstór
kartafla ofan af Mýrum, frá Ásgeiri í
Knararnesi. Þegar hún var tekin upp,
vó hún 1 pd. og 20 kvint. En rýrn-
aði nokkuð á suðurleið (þornaði) og
reyndist 110 kvint, er hún var vegin
hér. Þessi kartafla er þeirra langþyngst,
er enn hafa komið fram í þessari
kartöflusamkepni. Sú, er næst kemst
henni var að eins 91 kvint.
Býður n ú nokkur betur.
Fimtugsafmæli
Eiuars Hjörleifssouar.
Það var á mánudaginn 6. þ. mán.,
eins og drepið var á í næst síðasta blaði.
Enginn vafi er á því, að hefði ekki
þetta afmæli borið upp á styrjaldar-
tímaskeið, það er snarpast hefir yfir
þennan bæ gengið, út af bankafargan-
inu, mundi alþjóð manna í höfuð-
stað vorum hafa látið sér harla ljúft
að eiga þátt í afmælisfagnaði þeirra,
er bezt kunna að meta, hve mikil
eign þjóðinni er í öðrum eins rit-
snilling og stórskáldi sem E. H. er,
og hve mikil sæmd henni er í slík-
um afreksmanni í listarinnar heimi.
Vitaskuld þekkir þorri manna ritverk
hans, ekki sizt skáldskap hans í óstuðl-
uðu máli, og hefir á þeim mestar
mætur alls þess, sem til er á íslenzku
t þeirri grein bókmenta vorra. En
þeir, sem það gera ekki, en heyrtjiafa
hann t. d. flytja erindi fyrir almenningi,
til skemtunar eða fróðleiks, fá seint
fulldást að snild hans í þeirri list, og
fá jafnan stórum færri hennar að
njóta en vilja, sakir ónógs hús-
rúms. Hann hafði að vísu látið
bankarimmuna hlutlausa með öllu. En
ekki hikuðu sumir menn, þeir er
standa á öndverðum meið við ráðherra
í þeirri rimmu, sér minstu vitund við
að láta hann (E. H.) gjalda alkunnrar
vináttu við hann, ráðherrann, og
bregðast illa við, er komið var
upp með við pá almenn samtök og
flokksgreinarálitslaus um að fagna þess-
um degi og sýna skáldinu maklega
sæmd og viðurkenning. Svo heitt
var inni fyrir í brjóstum þeirra,
»vinanna« í hinum herbúðunum.
Þó var víða nokkuð dreginn fáni
á stöng í bænum þenna dag, fyrst
og fremst á landstjórnarhúsinu, menta-
skólanum og ráðherrabústaðnum.
Því næst heimsóttu skáldið nokkrir
vildustu vinir hans, þar á meðal nokk-
urs konar nefnd, er síra Magnús
Helgason kennaraskólaforstöðumaður
hafði orð fyrir á þessa leið hér um bil:
Ræða síra M. H.
Við komum hér 6 saman til þess að
færa þér og þínum heillaósk á afmælis-
daginn þinn, er þú stendur á fimtugu,
ekki í okkar. nafni einna, heldur jafn-
framt allmargra manna annarra, sem þyk-
ir vænt um þig og kunna þór þökk
fyrir það, sem þú hefir unnið íslenzkri
menningu og íslenzkum bókmentum til
gagtis og sæmdar. Og við erum með
ofurlitla ’sendingu, sem við ætlum að
biðja þig að þiggja; það er lítilfjörlegt
merki þakklætis og viðurkenningar fyrir
það starf, langtupi minna en við vildum
og vert var. Sendingin er silfurstaup
þettaog í því rúm 700 kr.;er eitt hundrað-
ið frá Akureyringum, hitt frá Reykvík-
ingum.
Eg afhendi þór þetta með þeirri ósk
af heilum huga frá okkur öllum, að þór
og þínum gangi alt til gæfu, og að þér
endist líf og heilsa til að vinna enn
mikið þór og íslandi til sæmdar og
okkur og mörgum öðrum sem flestum
til gagns og ánægju.
Svar E. H.
Það er ekki þægilegt, þegar svo er
ástatt fyrir manni, að geta ekki orða
bundist, og geta samt ekki komið upp
neinu orði. Vinur minn Þorsteinn Er-
lingsson spurði mig í gær, hvort eg yrði
heima kl. 1 í dag; nokkurir kunningjar
mínir væru þá að hugsa um að koma
heim til mín í tilefni af því, að þá væri
50. afmælisdagurinn minn. En hann
var svo hlálegur að steinþegja um það,
að nokkuð anuað stæði til en að taka í
hendurnar á einhverjum vinum míuum
og rabba við þá ofurlitla stund.
Eg get ekki komið orðum að þakk-
læti mínu. Þetta kemur svo óvænt.
Og mór er svo örðugt að átta mig á
því, að mér skuli vera sýnd svona mikil
ástúð. Eg finn svo mikið til þess, hvað
örlítið það er, sem mór hefir auðnast
að leysa af hendi.
En eg þykist vita, að um einhvern
andlegan skyldleika só að tefla, þegar
annað eins ber við og þetta. Og eg
hugsa mér, < hverju hann só fólginn.
Hann er vitanlega ekki fólginn í sömu
skoðunum. Hann er fólginn í löngun
okkar allra til að leita sannleikans, hvar
sem hver einstakur okkar kann að von-
ast eftir að finna hann, og í tilfinningu
ress, hvílík gæfa það er, að mega veita
ójónustu sína hverjum þeim sannleika,
sem maður. hygst að hafa fundið. í því
frændliði vil eg fyrir hvern mun vera.
Og mér skilst, sem vinir mínir séu svona
góðir við mig af þvl, að þeir telji mig
iar.
Með þeim skilningi þakka eg þessa
höfðinglegu gjöf, og þá miklu ástúð,
sem þar kemur fram.
Nokkuru síðar kom ráðherra.
Hann ávarpaði skáldið eitthvað á þessa
eið:
Ræða ráðherra.
Oss er fagnaðarefni að hitta hinn
mikla óskmög islenzkrar sagnaskáld-
gyðju heiLan d húfi og hressan vel þenn-
an dag, hdlfaldar-afmœlisdaginn hans,
Eg sæti þessu færi til að votta honum
í sjdlfs mín nafni og þjóðarinnar okk-
ar, sem og mun mega nefnast fulltrúi
fyrir vegna stöðu minnar, alúðarþakk-
ir fyrir mikið og vel unnið starfí hennar
þarfir, meðal annars og ekki sízt fyrir
það, sem hann hefir unnið að því að
glœða mentalíf hennar og afia henni
andlegs sjdlfstœðis, en framast af öllu
fyrir skdldmentarfjdrsjóðu þd, er hann
hefir fœrt henni að gjöf. Frd hennar
brjósti hygg eg mig og mœla eigi siður en
viðstaddra vina og vandamanna, er eg
óska honum giftu og gengis um enn
ófarið œfiskeið, sem vér biðjum af hjarta
að verða mætti sem lengst, og að hann
ogþjóðin yrði svo Idnssöm, að hann fengi
að vinna með ólömuðum, óskertum og
helvt óoIcáftoA'yy* Icr'&fét**yx syA *»« Aon
um er hugleiknast. Af því væntum vér
oss auk annars þess harla mikilsverða
árangurs, að islenzk skdldment hljóti, ef
ekki heimsfrœgð, þd þó svo mikinn og
góðan orðstir með öðrum þjóðúm, að
þar — i því efni — þurfum vér engan
kinnroða að bera fyrir smœð vora. Oss
virðist nú þegar horfa fremur vænlega
við um það.
Svar E. H.
Eg get ekki bundist þess að þakka
þau ástúðarorð, sem ráðherra mælti til
mín. Og eg nota þá jafnframt tæki-
færið til þess að þakka honum öll hans
orð og allar hans gjörðir í minn garð,
síðan er eg kyntist honum fyrst.
Hann óskaði mór þess meðal annars,
að eg mætti vinna óskiftur að þvl,
sem mór er hugleiknast. Það finst mér
einhver bezta heillaóskin, sem unt er að
færa mór. Eg hefi ekki alls fyrir löngu
minst á það í heyranda hljóði, að mór
fyndist smáþjóðirnar eiga nokkur hlunn
indi, sem stórþjóðirnar ættu ekki. En
meðal þeirra hlunninda er það ekki,
að auðvelt sé að láta þessa ósk rætast.
Og enginn vafi er á því í mlnum aug-
um, að það er eitt af okkar meinum,
hve hætt mönnum er við að skifta sér.
Þó að menn vilji sneiða hjá því, sem
ekki kemur þeim beint við, þá fyllist
hugurinn af því áður eu þeir vita af,
þar sem andlega þröngbýlið er jafnmikið
eins og hór í Reykjavík.
En áminning skal þessi elskulega vinar-
ósk ráðherra vera mér um það, að forð-
ast sem í míuu valdi stendur að festa
hugann við þau málefni, sem eg finn
ekki köllun hjá mér til að fást við. Eg
veit, að með því einu móti er hugsan-
legt að geta int nokkuð það af hendi,
sem geti verið nokkurum manni veru-
leg ánægja eða gróði.
Viðhafnar-símskeyti bárust skáldinu
mörg um daginn, afmælishamingju-
óskir bæði innan bæjar (meðal annars
frá Ungmennafélagi Reykjavíkur) og
utan.
í símskeyti frá ísafirði var þessi
staka, Guðm. Guðmundsson:
Þakkar rún dýrust þér sé rist,
þjóðhaginn vor á orðsins list.
Rún, sem er flestum ofurefli,
þér aldrei verður að fótakefii.
Auk höf. stóðu undir vísunni þessi
nöfn: Magnús Torfason, Davíð Sch.
Thorsteinsson, Eiríkur Kjerúlf, Lárus
Thorarensen, Guðm. L. Hannesson,
Guðm. Bergsson, Guðm. Jónsson,
Helgi Sveinsson, Hólmfriður Árna-
dóttir. Margrét Sveinsdóttir, Ragn-
íildur Björnsdóttir. —■ Kunnugir
pjá það á þessum nöfnum, að Isfirð-
ingar hafa kunnað að hrista af sér
flokksofstækina þá stundina, þó að
leykvíkingum yrði það o f u r e f 1 i.
Fyrir afmælisminningarsamtökunum
íér í bæ gengust: Ásgeir Sigurðsson
konsúll, Björn Kristjánsson bankastjóri
og alþm., Guðm. Hannesson læknir,
sira Haraldur Níelsson prestaskólakenn-
ari, Jón Helgason lektor, Klemens
. ónsson landritari, Magnús Helgason
œnnaraskólaforstöðumaður, síra Olaf-
ur Ólafsson fríkirkjuprestur, Þórhall-
ur Bjarnason biskup og Þorstein» Er-
ingsson skáld.
Þeir kváðu svo að orði i boðsbréfi,
að þeir telji vel við eiga, að honum (E.
H.) yrði þenna dag sýndur einhver
virðingar- og viðurkenningarvottur fyr-
ir það menningarstarf er hann hafi
unnið fyrir þjóðina, og þann sóma,
sem hann hafi gert landinu með skáld-
ritum sínum.
Hvers vegna af öllum flokkum?
— Hvers vegna stendur í laumu-
pistlinum fræga, frá þeim H. H. og
sankti Knúti & Co., að óðum fjölg-
andi(!) undirskrifendur undir vantrausts-
yfirlýsing til ráðgjafans hér í bæ séu
af öllum flokkum? Vita ekki aliir, að
þetta eru að eins nokkrir »heima-
stjórnar«-menn, sem fengist hafa und-
ír pa askorun, mco goou inou eöa
hins vegar?
— Skilurðu ekki það? Getur það
svo sem verið til annars gert en
þess, að teyma ókunnuga, lokka sveita-
menn út á hálan ís og fá þá til að
gera slíkt hið sama — afhrópa ráð-
herrann, jafnt hans flokksmenn sem
aðrir? Sima síðan dönsku mömmu,
þ. e. dönskum máltólum, að alt ís-
land hafi afhrópað ráðgjafannl
Nafnbeita.
Hr. ritstj. 1 Mundi vera tilhæft í
því, sem talað er hér í bænum um
þessar mundir og fullyrt af merkum
mönnum, að nafnaveiðar undir áskor-
anir, fundarboð o. fl. sé af sumum
reknar á þá lund, að þeir skrifi fyrstir
undir skjalið, er meiri háttar menn
eru eða halda sig vera, láti síðan sýna
það sminni mönnum* í þeirra aug-
um, er bæta þá við sínu nafni hik-
laust, ýmist i því trausti, að óhætt
muni að vera með úr því að s 1 í k-
u r maður geri það, eða af fordild,
til að láta sjá sig á blaði með öðrum
eins höfðingja; en — »höfðinginn«
strikar síðan eða skefur út nafn sitt,
af því að hann fyrirverður sig að
láta sjá það á skjalinu, af því að það
er ef til vill einhver fjarstæða, lygi
eða annar ósómi?
Höfðinginn brúkar með öðrum orð-
um nafn sitt fyrir b e i t u.
Og er sá ósómi, annað eins óþokka-
bragð, — er það ósaknæmt að lög-
um?
Sv.: Það er svo margt t a 1 a ð í
þessum bæ um þessar mundir,”og oftar
raunar, satt og ósatt,líklegt og ólíklegt, að
enginn getur ábyrgst, hvað af því er
eftir hafandi og hvað ekki. Og marg-
ur er »dánumaðurinn« og til margs
vís.
Hitt, hvort slikt er ósaknæmt að
lögum, — það er lögvitringanna um
að dæma, og þá auðvitað ó v i ð r i ð-
i n n a lögvitringa; hinum er varlega
farandi mikið eftir. En siðferðislega
saknæmt óþokkabragð sér hver maður
að þetta er.
Ritstj.