Ísafold - 12.04.1910, Blaðsíða 2
82
IS A F 0 L í.
n rt n k.A bi ki Iki rT r^ m n lj lj n r^ rii rT Wi k-i k.A k A
Með s/s Sterling:
Hið fjölbreyttasta og
smekklegasta úrval af
nýjum sumarvörum
og einnig mikið af allri
vefnaðarvöru
Verzlunin
fyrir konur,
karla
og börn
er verður til sýnis eftir miðja viku
DÁ6SBRDN
Reykjavík
r^ r^ r^ r^
ká
ixixr
ITITi
Meinloka.
Sýslumaðurinn í Arnarholti ritar
grein eina í Lögréttu siðustu um
Borgarnessfundinn, hógværa að visu
svo að hún stingur i stúf við annað
í því blaði. En meinlokukend er
greinin í meira lagi.
Sýslumaður heldur þvi fram, að
mótmæli meirihlutans á Borgarness-
fundinum i bankamálinu hafi beinst
eingöngu gegn því, að stjórnin hafi
eigi hlýtt fógetaúrskurðinum 4. jan.
og það geti hver maður skilið, að
slíkt sé óhæfa, er stjórn eigi hlýði
uppkveðnum dómi.
Þetta er nú alt gott og blessað og
fagurlega hugsað og mælt. —
En meinið er, að þessi hin mörgu
orð sýslumannsins eru alveg út í
bláinn.
Stjórnin eða bankinn hefir hlýtt fó-
getaúrskurðinum — þessum sem upp-
kveðinn var að óheyrðum málavöxt-
um annars aðilans — eins og hann
hljóðar út í yztu cesar.
Þvi úrskurðast: Gjörðarbeiðandan-
um Kristjáni Jónssyni veitist aðgang-
ur að Landsbankahúsinu og bókum
bankans og skjölum.
Þannig er orðanna hljóðan þessa
dæmalausa úrskurðar.
— Vildi ekki sýslumaðurinn gera
svo vel og benda á að hverju leyti
úrskurðinum hefir ekki verið hlýtt?
Geti hann eigi gert það, verður að
álita, að Borgarnessfundurinn hafi fyr-
ir tilstilli forustusauða meiri hlutans
á honum, hlaupið allbroslegt gönu-
skeið — og mótmælt þvi, sem að-
eins hefir verið hugarburður fundar-
manna, en engin rök átt við að styðjast.
Yiðskiftaráðunauturinn (B. J.)
og Norðmenn.
Dagbladet í Kristjaníu birtir nýlega
viðtal við hann 18. f. mán. Hann er
þangað kominn fyrir skemstu frá Ham-
borg. Blaðið spyr hann um árangur
af ferðalagi hans suður um Þýzkaland,
Italíu og viðar. Hann svarar og seg-
ir of skamt um liðið til þess, að bú-
ast megi við miklum árangri á borði.
Kveðst þó hafa nokkuð fyrir sér, er
hann geri sér góða von um fjörugri
og viðtækari viðskifti bráðlega en áður
við Noreg og Svíþjóð. Telur mönn-
um vera farið að skiljast, hve mikils
sé um vert að á komist bein viðskifti
milli íslands og annarra landa og að
komast hjá óþörfum milliliðum. Enn-
fremur segir hann hrossasölumálið til
Noregs vera komið í gott lag, og að nú
sé fullráðið, að islenzkir listamenn hafi
sýningu i haust i Kristjaniu.
Þá spyr blaðamaður, hvað liði öðr-
um atriðum í viðskiftaráðunautsstarfi
hans.
Ráðunautur (B. J.) tekur það fram,
að aðalhlutverk sitt sé, að gera land
og lýð öðrum þjóðum kunnugt í ræðu
og riti, leiðrétta missagnir og bera
blak af löndum sínum, er á þá er
ráðist.
Þá ber á góma um ónot danskra
blaða út af fyrirlestrum ráðunauts í
Noregi í haust og rangfærslur á orð-
um hans.
Blaðamaður spyrst fyrir um ein-
hvern pistil frá Árna í Höfðahólum,
er gengið hafi boðleið blað úr blaði i
Danmörku.þarsem Norðmennséumjög
affluttir og mörg heimska önnur á borð
borin. Frá þvi verður skýrt í næsta
blaði.
Loks berast í tal símskeytin mis-
sögulu um bréfaskifti þeirra íslands-
ráðherra og utanrikisráðherrans danska
út af starfi ráðunautsins, og gerir
ráðunautur grein fyrir, hvað hæft sé
og ekki hæft í þeirri frásögn. Vitnar
i ísafold um, að ráðunaut sé alls ekki
fyrirmunað að minnast á stjórnarmál
íslands (sambandsmálið), heldur að
eins að hafa i frammi stjórnmála-
undirróður gegn Danmörku. Hann
kveðst ekki hafa talað aukatekið orð
í fyrirlestrum sinum í Dana garð eða
Danmerkur, hvorki niðrandi né esp-
andi upp í móti þeim.
LeikhÚHÍö.
Imyndunarveikin var leikin á laug-
ardaginn og sunnudaginn og tókst
mikið vel. ítarlegur dómur seinna.
Snýst móti þeim sjáifum.!
Eg sé að Lögrétta flytur skrípa- !
mynd, sem hún segir vera af ráðherra f
íslands. Blaðið tekur það fram, að j
Danir hafi dregið þá mynd upp og I
flutt hana í blöðum sinum. Þetta mun
blaðið gera, ásamt svo mörgu öðru,
í því skyni að kasta skarni á núver-
andi ráðherra vorn. En blaðið gætir
þess ekki, að þetta vopti snýst öfugt
í höndum þess og beinist að þvi sjálfu
og flokki þess.
Danir drógu aldrei upp háðmyndir
af Hannesi Hafstein né sóttust eftir
að svívirða hann á annan hátt; nema
síður væri; þeir léku við hann og
lofuðu á hvert reipi. Mundu þeir
hafa gert það, ef hann hefði dregið
eindregið taum íslendinga i öllum
þeirra sjálfstæðiskröfum, bæði í stjórn-
málum, atvinnumálum og verzlunar-
málum? Nei!
Hyltu peir kannske Jón heitinn
Sigurðsson ?
Af eðlilegum og mjög sjálfsögðum
ástæðum báru Danir H. H. á höndum
sér. Hann dró i hvívetna þeirra taum
og var ætíð reiðubúinn til að »slaka
á klónni« þegar um sjálfstæðismál vor
var að tefla.
Öðru vísi er þessu farið með nú-
verandi ráðherra, Björn Jónsson. Hann
er svívirtur i dönskum blöðum á ýms-
an hátt og það verður vist ekki sagt,
að Danir svona yfirleitt beri hann á
höndum sér.
Mun þetta nú stafa af því, að hann
haldi of mikið taum Dana? Munu
þeir vera svo óhygnir menn og ódreng-
lyndir að launa svo gott með illu?
Nei! Danir finna hvar skórinn kreppir
að. Þeir finna, að núverandi ráðherra
íslands dregur taum íslendinga, og
þeir vita, að þeir fá hann ekki út á
»galeiðuna« og þess vegna veitast
þeir að honum.
Þessi skrípamynd, sem dönsk og
dansk-íslenzk blöð eru að flagga með,
ætti með mörgu öðru fleiru, sem úr
þeim herbúðum kemur, að sannfæra
alla hugsandi menn um það, að Björn
Jónsson er ekki hyltur í Danmörku
vegna þess, að hann er íslenzkur ráð-
herra í orði og á borði.
»Aldrei að víkja«, sagði Jón Sig-
urðsson. Eftirmenn hans hafa breytt
mjög gagnstætt þessari gullvægu setn-
ingu. Því miður. Því eru Danir
orðnir vanir, sérstaklega á 20. öldinni.
En nú er sá maður kominn að völd-
um, sem gerir jafnan það, sem hann
telur sannast og réttast vera, án þess
að spyrja fyrst Dani eða flokksmenn
sína hér heima, hvort hann megi
gera það.
Ef sá maður situr við völd til
lengdar, sem þannig hagar stjórnar-
störfum sínum, þá hlýtur hann að
verða afarörðugur þrándur í götu fyrir
því, að »hjálendan« verði sameinuð
»heimalandinu«. Einnig mundi hann,
sem nokkur raun er á orðin, verða
ægileg »grýla« öllum embættis-óreglu-
pésum þessa lands. Því hver getur
verið óhultur fyrir stjórnara, sem
hugsar að eins um að gera rétt?
Aldrei sá, er illa rækir embætti sittl
Og því ríður nú einmitt á fyrir
Heima(I)-stj. að taka höndum saman
við útlenda valdið og innlenda
»spekúlanta« til þess að steypa slík-
um manni úr sessi. Og er synd að
segja, að Heimastj. svífist að nota
nokkur meðöl, hvort heldur leyfileg
eða óleyfileg. En óleyfileg kalla eg
þau meðöl, er hafa siðspillandi áhrif
á þjóðina.
Og hræddur er eg um, að mynda-
sýningar Heimastj. verði henni aldrei
að liði.
Hróljur gamli.
------*.-----
Yfirlýsing*ar.
Út af grein einni í síðasta blaði
Reykjavíkur, »íslandsbanki og fiskkaupa-
einokun«, undirritaðri af Jóni Ól.,
hefir ísafold verið beðin fyrir, yfirlýs-
ingar þær er hér fara á eftir:
í 16. tölublaði XI. árg. blaðsins
Reykjavík, sem út korn þ. 9. þ. m. í
grein með fyrirsögninni, íslandsbanki
og fiskikaupaeinokun, segir herra al-
þingismaður Jón Ólafsson lesendum
blaðsins frá kviksögum, er gangi hér
um, að nokkrar stærri verzlanir hafi
myndað einokunarhring um kaup og
sölu á fiski hér á landi, og í því augna-
miði gjört samning við íslandsbanka
um, að hann ekki einungis veiti þeim
nægt fé til fiskkaupanna, heldur einn-
ig skuldbindi sig til að láta engan
kaupmann fá peninga til fiskkaupa,
sem ekki væri í þessum samtökum.
Verzlanir þær, er hér ættu að eiga
hlut að máli eru ekki tilgreindar í
blaðinu, en á fjölmennum fundi hér
í bænum þ. 9. þ. m. var því lýst
yfir, að kviksögur þessar ættu meðal
annars við hlutafélagið P. I. Thorsteins-
son & Co. hér. En með því að öll
pessi ummceli og kviksögur eru bláber
ósannindi hvað h/f. P. I. Thorsteins-
son & Co. snertir, þá mótmælum
vér þeim alveg afdráttarlaust sem gjör-
samlega tilhæfulausum. Oss er held-
ur ekki kunnugt um, að neinn .slikur
félagsskapur sé til, og höfum vér
hvorki beðið aðra kaupmenn eð? þeir
boðið oss að taka þátt i slíkum félags-
skap.
Áf framanrituðu ætti það að vera
fyllilega ljóst hve tilhcejulaust pað er,
að Islandsbanki hafi átt að veita oss
liðsinni sitt sem meðlimum í slíkum
Jélagsskap, og skulum vér jafnframt
taka það fram, að oss er heldur ekki
kunnugt um, að nokkrir aðrir kaup-
menn hér hafi trygt sér eða reynt að
tryggja sér nein slík hlunnindi frá
téðum banka.
JaJnJramt pví sem vér mótmcelum
pessum rakdlausu kviksögum viljum vér
skora á höjund peirra að geja sig Jram
með najni, svo pcer ekki komi til að
brenna á baki manna, sem Jyrii peim
eru bornir, en kunna að vera saklausir.
Reykjavík, þ. 11. apríl 1910.
H/f. P. I. Thorsteinsson & Co.
Thor Jensen. Eggert Claessen.
Sé átt við okkur í grein þeirri, sem
birtist í blaðinu Reykjavík í dag, und-
ir 3. lið greinarinnar, Bankamál, þá
lýsum við hér með yfir, að við höf-
um engan þátt átt í að mynda hring
til einokunar á fiskverði, hvorki bein-
línis né óbeinlínis. Ennfremur, að
hvorki hefir íslandsbanki leitað til
okkar eða við til hans í þeim tilgangi.
Reykjavík, 9. apríl 1910.
Verzlunin Edinborg
Asgeir Sigurðsson.
Copland & Berrie (1908) Ltd.
Geo. Copland.
Út af þeim orðasveim, sem gengið
hefir um, að 4 íslenzkir fiskútflutnings-
menn með aðstoð íslands Banka hafi
gert samtök um að einoka með fisk-
verzlun, leyfi eg mér hér með fyrir
hönd verzlunarhússins J. P. T. Bryde
að lýsa því yfir, að ijefnt verzlunarhús
á engan þátt í þessu og að áður-
nefndur orðasveimur er, hvað snertir
' verzlunarhúsið J. P. T Bryde, með
öllu ástæðulaus. Þess skal getið, að
verzlunarhúsið J. P. T. Bryde hefir
heldur ekki snúið sér til íslands
Banka með beiðni um væntanlegt lán
til fiskkaupa í ár.
Reykjavík 11. apríl 1910.
Carl Olsen.
Þá hefir og verzlunarstjóri Duus-
verzlunar beðið ísafold að geta þess,
að sú verzlun sé ekki heldur að
nokkru leyti riðin við nein samtök í
ofangreinda átt.
Loks hefir Schou bankastjóri beðið
ísafold að birta þetta bréf.
Herra ritstjóri Jón Ólafsson
Reykjavík.
í tilefni af greinarkafla yðar í sið-
asta blaði Reykjavíkur um íslands-
banka og fiskikaupaeinokun vil eg
láta yður vita, að öll sögusögn um
það, að íslandsbanki hafi skuldbundið
sig til að lána að eins tilteknum verzl-
unum fé til fiskkaupa er algerlega til-
hæfulaus uppspuni. Bankinn hefir
engan slíkan samniug gjört og ekkert
slikt hefir komið til tals við bankann
eða af bankans hálfu.
Mér er gersamlega óskiljanlegt,
hvernig svo fjarstæð kviksaga hefir
getað kviknað upp og breiðst út og
eg hefði sízt ætlað, að þér munduð
festa trúnað á slíkt, þar sem yður er
kunnugt um, hve mjög íslandsbanki
hefir lagt sig fram um, að styðja
verzlun landsmanna, og það þótt eigi
hafi ætíð verið gróðavon fyiir bank-
ann sjálfan.
Eg vona, að þér teljið yður skylt,
að taka sögu þessa aftur þegar í stað
í blaðinu.
Virðingarfylst
Emil Schou.
Erfðaskrá Kr. Jónssonar.
Leiðrétting.
Með því að ekki er rótt skýrt frá
um eftirlátnar eigur Kristjáns Jónssonar
læknis, frá Clinton, í ísafold og í fleiri
blöðum, þá vil eg biðja yður, herra rit-
stjóri, um að gera svo vel að taka eftir-
fylgjandi leiðróttingu í heiðrað blað yðar.
Samkvæmt erfðaskrá hans gaf hann
eftirtaldar gjafir stofnunum og eftir-
töldum mönnum:
1. Bókasafn sitt og læknisáhöld
læknaskólanum í Reykjavík.
2. Agulha spítala í Clinton 1000
dollara og St. Josephs spítala í Clinton
1000 dollara. Báðar þessar gjafir áttu
að bera nafn hans, og vöxtunum að
vera varið árlega í einbverjum nytsöm-
um tilgangi.
3. Lútersku kirkjunni dönsku í Clin-
ton 500 dollara. Átti sú gjöf að bera
nafn vinar hans síra F. L. Grundtvig.
4. 200 dollara handa Springdale-
kirkjugarði í Clinton, þar sem hann
liggur grafinn.
5. 200 dollara fyrir lítinn miunis-
varða yfir sig.
6. Til hjúkrunarkvenna við Clinton
spítalana 500 dollara.
7. Það sem bann átti útistandandi,
sem ekki er ákveðið, hversu mikið hafi
verið, átti að innheimtast og gefast fá-
tækum í Clinton.
Þær eigur, sem þá voru eftir, áttu
svo að skiftast milli þriggja systkina
hans á íslandi og skrifara hans Miss
Huldu Eckström, en hversu mikið er
eftir, verður ekki séð af erfðaskrá hans.
Reykjavík 11. apríl 1910.
G. Zoega.
Skipaferðir.
Sterling kom í gærmorgun. Far-
þegar: Þórarinn Túliníus og frú hans,
konsúlsfrú Brillouin með 2 börn, Jón
Arnesen konsúll frú Eskifirði, Andrés
Fóldsted augnlæknir, Sigurður Einars
son d/ralæknir og frú hans, Guðrún
(dóttir Guðbr. heit. Finnbogason), frú
Petrea Jörgensen, Haraldur Árnason
kaupm. og frú, H. S. Hansen kaupm.,
Andrés Guðmundsson umboðssali frá
Leith.
Barden kom frá austurlandinu í gær.
Allmargir farþegar. M. a. Axel Tulin-
íus sýslumaður á Eskifirði, síra Jóhann
Lúter Sveinbjarnarson prófastur á Hólm-
um, Bjarni Jónsson bæjarfógetafulltrúi
frá Seyðisfirði með konu og börn, al-
kominn hingað 0. fl.
Ártíðaskrá Heilsuhælisins
Gjöf frá íslendingi vestan hafs.
Minningargjafir komi í stað kransa.
íslenzkur maður í Chicago, A. J.
Johnson að nafni, hefir sent mér að
gjöf skrautlega bók og fagra hugmynd
framan við hana.
Hann hugsar á þessa leið: Það er
orðið alsiða að gefa kransa á líkkistur,
í heiðursskyni við mintiingu hins látna
og samhrygðarskyni við ástvini hans.
Það er fögur venja; en henni fvlgir
sá ókostur, að þar fer mikið fé til
ónýtis, í moldina. Höldum því, sem
fagurt er í þessum sið, en forðumst
hitt. Ráðið til þess er það, að láta
minningargjafir koma i stað krans-
anna, svo að það fé, sem nú fer til
ónýtis, komi að einhverju góðu gagni.
Bókin, sem mér er send, heitir
Artíðaskrá Heilsuhcelisins1). Það er
mikil bók, í vandaðasta bandi (alskinn-
uð), pappírinn af beztu gerð, strikaður
til hægðarauka og með prentuðum
fyrirsögnum efst á hverri síðu. Er
svo tilætlað, að blaðsíðurnar í vinstri
hendi verði ártíðaskrá, þar verði skráð
nöjn látinna manna, staða þeirra, aldur
og dánardcegur, einnig dauðamein, ef
þess er- óskað. Á móti hverri því
líkri skrásetningu koma, á blaðsíðurnar
i hægri hendi, nöjn peirra, er geja
minningargjafir, og til tckin gjöj hvers
þeirra.
Kransagjafirnar eru útlendur siður
og ný til kominn. Hér í Reykjavík
eru kransarnir flestir gerðir úr útlend-
um blómlíkneskjum; í þeim er litaður
pappi og léreft. Þessi erlendu lérefts-
blóm fljúga út. Oft verða kransarnir
svo margir, að tugum skiftir, og verð
þeirra þá að samanlögðu yfir 100 kr.,
stundum langt fram úr því.
Artiðaskrásetning er rammíslenzkur
siður og mjög gamall (frá því á 12.
öld). Eg þykist því vita, að margur
muni verða til þess, að láta minn-
ingargjöj koma í staðinn jyrir krans —
geja Heilsuhcelinu pað, sem krans myndi
haja kostað.
Artíðaskrá Heilsuhcelisins verður
geymd fyrst um sinn í skrifstofu minni,
Amtmannsstíg 1. Þar verður hún til
sýnis á hverjum virkum degi kl. j—7,
og mun ritari minn, Jón læknir Rósen-
kranz, taka á móti minningargjöfum.
Herra A. J. Johnson nefir einnig gefið
Holdsveikraspítalanum og Geðveikrahcsl-
inu ártíðaskrár, og verða þær afhentar
læknum þessarra sjúkrahúsa.
Bækurnar eru nýkomnar2). Eg kann
honum beztu þakkir fyrir gjöfina.
Heilsuhælinu hafa þegar hlotnast
tvær minningargjafir, önnur frá John-
son sjálfum, til minningar um móður
hans (50 kr.), hin frá Bjarna prófasti
Símonarsyni á Brjánslæk; hann kom
til min, sá bókina og gaf minningar-
gjöf (5 kr.) til minningar um barn,
sem lézt fyrir tveim árum í sókn hans.
Menn út um land eru beðnir að senda
minningargjafir handa Heilsuhcelinu til
Jóns lceknis Rósenkranz, sem er fulltrúi
Heilsuhælisstjórnarinnar.
Hverjum þeim, er gjöf gefur, verður
fengið eða sent viðtökuskirteini. Þau
verða vönduð að útliti; bcejarbúar geta
sent pau í stað kransa, og á þann hátt
látið í ljósi samhrygð sina pegar jarð-
að er.
Hvað sem öðru líður — þegar kem-
ur að mér, vildi eg mælast til þess,
að »kransarnir«, ef nokkrir yrðu, væru
látnir fara i Heilsuhælið en ekki i
gröfina mína.
G. Björnsson.
Félagsmenn Bókmentafélagsins
beittir misrétti.
Það mun flestum félagsmönnum Bók-
mentafélagsins koma nokkuð á óvart,
að þeir séu beittir misrétti af stjórn fé-
lagsins. Eg komst að því aðeins af til-
viljun. Finst mér fullkomin ástæða til
að hreyfa því opinberlega, því það er
óþolandi að slíkt skuli eiga sér stað í
merku félagi, og þar sem allir félags-
menn eiga vitanlega að njóta sömu rétt-
inda.
1) Nafninu og gerð bókarinnar hefi eg
fengið að ráða.
2) Pappirinn sendi gefandinn mér, en
eg hefi annast prentun og band fyrir hann
á hans kostnað.