Ísafold - 14.05.1910, Síða 2

114
IS A F 0 L D
unum í túninu í Odda. Eg býst við
að hóllinn diagi nafn sitt af því, að
þar hafi verið vindkvörn forðum.
Ættum við ekki að geta enn átt vind-
kvörn? Þær eru varla mjög dýrar,
svo að ekki sé hægt að eignast þær
í samlögum. Væri nú ekki gott, þeg-
ar komið er úr kaupstaðarferðum á
sumrin með kornpokana, að geta tek-
ið þá ofan við forðabúrið og fengið
mjölpoka í staðinn ? Ætli það væri
ekki munur að fá gott mjöl nýmalað
til heimilisins í staðinn fyrir þetta
mjöl, sem menn fá nú úr kaupstaðnum?
Eg vildi ekki láta þetta tækifæri
ónotað til að minnast enn á þetta
nauðsynjamál. Það má aldrei á því
þagna fyrri en það er komið í fram-
kvæmd. Og eg vildi mega heita á
ykkur alla, að styðja það á hvern
þann hátt sem færi gefst á. Næsti vet-
ur má ekki byrja svo, að ekki sé þá
komin upp kornforðabúúr, þar sem
brýnust er þörfin. Auðvitað hrykki
skamt til þess láns fjárhæð sú, sem
nú er heimiluð í fjárlögunum, en eg
trúi ekki öðru en að peningastofnanir
landsins mundu gera alt, sem i þeirra
valdi stæði, til þess, að ekki stæði á
bráðabirgðalánum til slikra nauðsynja.
Og eg treysti þvi, að alþingi næsta
mundi heimila meira lán, miklu meira
lán til kornforðabúra, ef eftirspurnin
sýndi að þess væri þörf. Sú lánveit-
ing væri ánægjulegri og áhættuminni
en hallærislánin, sem tíðkuðust hérna
á árunum og hætt er við að einhvern
tíma reki að aftur, ef ekki er að gert.
----------
Aukaþing. Nýir skattar.
Dauði Játvarðs Bretakonungs.
Atvikin.
Khöfn 7. maí 1910.
Játvarður Bretakonungur dó mjög skyndilega. Það var ekki fyr en
tveim dögum áður, sem menn vissu að hann væri veikut. Annars hafði
Játvarður konungur verið veill til heilsu síðustu árin. Eins og menn muna,
varð að fresta því, að hann yrði krýndur (árið 1902), sakir veikinda. Þá þjáð-
ist hann af botnlangabólgu. í fyrra varð hann aftur mjög veikur í hálsinum,
þrisvar sinnum á sama árinu. í fyrra mánuði bárust fregnir af því, að kon-
ungur væri alt annað en hraustur — og þá lét líflæknir hans, Sir James Reid,)
hann fara til baðstaðarins Pau suður í Pyrenæafjöllum. Þar hrestist konungur
að mun og kom aftur til London fyrir rúmri viku síðan, eða 27. þ. mán.
Hann tók þegar að fást við ýms stjórnarstörf af kappi, átti langa viðræðu
við Asquith yfirráðgjafa um stjórnmál landsins, fór að skoða sýningar o. fl. o.fl,
En hann var þreyttur ennþá og læknar hans létu hann þá fara til Sandring-
ham. En þar hafði konungur farið eitthvað ógætilega með sig og orðið
innkulsa og það hefir nú leitt hann til bana.
í fyrstu var sjúkdómi hans haldið leyndum; en brátt tók atburðurinn
að kvisast og fólk tók að þyrpast saman á torgið fyrir utan kunungshöllina,
Bréfkafli úr Barðastrandar8ý8lu(9.maí).
Um landsstjórnarmál er hér lítið
hugsað í svipinn — harðindin nóg
umhugsunar- og áhyggjuefni. Enda
mun flestum finnast annað þarfara við
landsfé að gera en að eyða því í auka-
þing.
Það heyrist heldur ekki neitt um
það, hvað gera eigi á þessu aukaþingi,
nema hvað stendur í einu blaðinu
(Austra), að einn sýslumaður og þing-
maður, sem líklega vill helzt vera á
þingi alt árið, hefir sagt, að auka-
þingið væri nauðsynlegt til að ræða
um skattamálið.
En það er sannast að segja, að al-
menningur mun ekki vera neitt bráð-
sólginn í þessa nýju skatta og ef til-
lögur skattanefndarinnar reynast allar
jafnvel eins og breytmgin á gjöldum
til prests og kirkna, sem eru víst hin
óvinsælustu og vanhugsuðustu skatta-
lög, þá sýnist svo sem ekki sé til
fagnaðar að flýta sér.
Það þarf einhvers framar við hér
á Jandi en nýrra skatta.
Veðrátta
vikuca frA 8.—14. maí J910.
Rv. íf. Bl. Ak. Gr. Sf. j Þh.
Sunnd. —1,3 0,4 -2.2 -8,5 -68 38 26
MAnud. 0,H —1.6 -2,2 1,6 -4.0 2.3 4.2
Þriöjd. •45 0.9 —Oii 40 —1.0 -0.7 6.6
Miðvd. 3,4 5.2 5,2 4.7 32 22 80
Fimtd. 4.8 1,8 1,8 9,4 4,5
Föstd. 3,3 1,4 2,6 6.5 1,6
Laugd. 4,5 0,8 3,6 6,6 4,0
Jdtvarður heitinn Bretakonungur ásamt syni sínum, núverandi Bretakonungi,
Georg V., og sonarsyni, sem nú er orðinn prinz aj Wales
og rikiserfingi og heitir Edward Albert, J. 1894.
Buckingham Palace. Þegar konungi tók að versna fór þetta þó að verða á
allra vitorði. í fyrrakvöld komu út aukaútgáfur af blöðunum um sjúkdóm
konungs, og fregnin barst eins og eldur í sinu út um alla borgina. Þegar
menn komu út úr leikhúsum bæjarins urðu fyrir þeim blaðsalar hrópandi um
sjúkdóm konungs. Alla menn setti hljóða, og þetta kvöld var ekki um annað
talað en sjúkleik konungs.
Múgurinn tók að fylkja sér þéttara kringum konungshöllina, en nú var
alt gert til þess að sjúklingurinn gæti verið í ró. Á gólfin í höllinni og á
allar götur umhverfis höllina var stráð mómylsnu til þess að draga úr
skarkalanum.
Kona Játvarðs, Alexandra drotning, var á ferðalagi, þegar konungur
sýktist; en þá var jafnskjótt símað eftir henni, og hún kom til Lundúna í
fyrradag. Asquith yfirráðgjafi, sem farinn var nýlega suður á Spán, var og
símað um, að hann skyldi koma heim hið bráðasta, og er hann nú á leiðinni.
í gær fór konungi að elna sóttin og voru nú yfir honum allan daginn
5 læknar, sem gáfu síðan út opinbera skýrslu um sjúkdómsástand konungs
Georg V. Brelakonungur. Victoria Bretadrotning, prinsessa Jrá Teck.
Bv. = Reykjavík; íf. = Isafjöröur;
Bl. = Blönduós; Ak. = Akureyri;
ör. = örirasstaöir; Sf. = Seyöisfjöröur ;
JÞh. = Þórshöín í Færeyjum.
Islenzkar veðreiðar
í Danmörku.
í sumar í júlímánuði (16. og 17.)
verður efnt til veðreiða fyrir klárhesta
við bæinn Næstved á Suðursjálandi.
Sú nýlunda ber þar við, að áformað
er, að nokkur hlaupin verði fyrir ís-
lenzka hesta. —
Leitt væri það, ef ekki yrðu við
þessar veðreiðar nema islenzkar trunt-
ur. Það verður að reyna að halda
uppi heiðri íslenzku hestanna. — Svo
ber og vel i veiði, að maður einn hér
í bænum, Philipsen forstjóri steinolíu-
félagsins hefir hug á að senda hest til
veðreiðanna, ef hann getur fengið hann
nógu góðan, nógu fljótan.
Það væri því ekki úr vegi fyrir þá,
er eiga reglulega fljóta klár-
h e s t a og vilja farga þeim, að bjóða
þá hr. Philipsen. —
nokkrum sinnum um daginn. Síðasta sjúkdómsskráin, kl. 6 í gærkvöldi,
hljóðaði svo: Sjúkdómseinkennin hafa ágerst eftir því sem lengra hefir liðið
á daginn og nú er ástandið hættulegt. — Nú vissu allir, að konungur mundi
eiga skamt eftir ólifað.
Konungur hafði fulla rænu fram undir andlátið, en þegar á leið daginn,
mátti hann eigi mæla og ritaði því á spjald það er hann vildi sagt hafa.
Sjálfur vissi hann hvað í vændum var.
Kl. 11.45 andaðist konungur. Var þar öll fjölskylda hans saman komin
í herberginu þar sem hann lézt.
Hvað boðar dauði Játvarðs konungs?
Játvarður VII mun hvarvetna verða harmdauði, því að hann var einhver
hinn mesti og vitrasti þjóðhöfðingi Norðurálfunnar.
Þegar Játvarður kom valda, bjuggust menn ekki við, að þar væri nein-
um skörungi að fagna. Mönnum var ókunnugt um, að hann hefði nokkurn
tíma fengist við stjórnmál eða haft áhuga á þess háttar störfum. Prinzinn af
Wales, en svo heita ríkiserfingjar Bretlands, var kunnur fyrir íþróttir, einkum
veðreiðar, ferðalög sin til Parísar og svalllifnað, en hinu óraði fæsta fyrir, að
hann mundi verða sá stjórnvilringur, sem raun varð á.
Játvarður lét alla spádóma um sig verða sér til skammar. Hann hafði
eigi setið lengi á veldisstóli, þegar heimurinn fór að taka eftir, hvern mann
hann hafði að geyma.
Frá lífsstarfi hans fyrir Bretland vérður ekki sagt í fám orðum. Hann
hefir verið nefndur »hinn þögli maður«, og það muu réttmæli, að hann hafi
ekki hlaupið á sig með ofmælgi líkt og Vilhjálmur systursonur hans, Þýzka-
landskeisari. Játvarður hefir líka verið nefndur friðarkonungurinn. Hann ferð-
aðist um allan heim í friðarerindum. Fyrsta ríkisstjórnarverk hans var að
skrifa undir friðargerðina við Búa. En hann var ekki eingöngu að boða frið-
inn friðarins vegna sjálfs. Fyrst og fremst hugsaði hann um hag brezka
ríkisins. Verzlun Englands þurfti á friði að hnlda. Játvarður sá gínandi
trjónu Þýzkalands yfir landinu. En hann hélt áfram að ferðast um og semja
frið og gera sáttmála og vinfengissambönd milli Englands og annara ríkja,
alt til þess að veikja vald Þjóðverja og draga úr þeim. í samningum sínum
fylgdi hann meginreglunni: »do ut des«, (eg gef, svo mér verði gefið). Hann
lét Japana sjálfráða í Rússastríðinu, England lét Bandarikjunum eftir ýms hlunn-
indi viðvíkjandi Panamaskurðinum, Frakkar máttu valsa um í Marokkó og
nutu stuðnings Englands, Spánverjum var hjálpað til þess að reisa við flota
sinn, Rússum var gefið ráðrúm í Persalandi. En alt þetta gerði Játvarður með
tilliti til Englands. Nú á ríki hans um allan heim fylkingar af vinaríkjum,
sem veita Bretlandi liðsinni, ef í harðbakka slær — og á öllum þessum sátt-
málum græðir brezka ríkið og brezka þjóðin á margan hátt. Verzlun og
iðnaði opnast dyr, sem áður voru luktar.
Játvarður konungur var sannnefndur stjórnvitringur, glöggsýnn og lang-
sýnn. —
Friðvörður Evrópu er fallinn. Sonur hans te’kur við ríkinu, Georg prinz
aj Wales, óreyndur eins og faðir hans var, áður en hann kom til valda. Tím-
inn sker úr því, hvort hann er fær um að bera merki föður síns — og hvort
Evrópufriðurinn verður nú jafntryggur eftir sem áður.
Að þvi er kemur til brezkra innanlandsmála, hafa þeir mist konung sinn
á síðustu og verstu tímum, Nú var svo komið stjórnarskrárbaráttunni, að
konungur átti nú sjálfur að láta til sín heyra. Það var að því komið, að
Asquith beiddi hann að útnefna nýja lávarða til efri málstofunnar, til þess að
útkljá baráttuna milli þjóðarinnar og lávarðanna. Konungur hafði verið þög-
ull í því máli sem öðrum, og aldrei gefið í skyn með einu orði, hvað liann
ætlaði að gera. Þó má búast við, að hann hefði farið að orðum yfirráð-
gjafa síns.
Hvað nú gerist í enskum stjórnmálum, skal ósagt látið, en líklegast er
talið, að baráttan um neitunarrétt efri málstofunnar verði látin bíða næsta
þings og að neðri deild verði send heim eftir samþykt fjárlaganna.
Síðustu fréttir.
Harmurinn er mikill á Englandi. Allra flokka blöð hrósa Játvarði og
telja dauða hans þjóðarógæfu.
Nýr konungur.
Georg V er hrópaður til konungs í dag. Parlamentið á að kveðja
saman í snatri til þess að sverja honum trúnaðareiða.
Haiastjörnudagar.
Einhver bezta skáldsaga, sem eg hefi
lesið, heitir halastjörnudagar (In the days
of the comet) og er eftir H. G. Wells.
Betri rithöfundur en Wells er líklega
ekki uppi nú á dögum, og smáir verða
menn eins og Siencievicz, Hall Caine eða
jafnvel Kipling hjá honum, þó að þeir
sóu oftar nefndir ennþá.
í sögunni, sem nefnd var, lætur Wells
halastjörnu koma svo nálægt jörðinni, að
nokkuð af efni hennar blandast í and
rúmsloftið. Afleiðingarnar eru alveg ó-
væntar. Þetta stjörnuefni reynist svo
undra heilnæmt, að það er eins og menn
vakni til nýs lífs, þegar þeir anda því
að sér; og fyrir þróttmeira og greindara
mannkyn verður auðvelt að bæta þau
mein, sem nú spilla mest flestra æfi.
Þvf miður er nú ekki ósköp líklegt,
að fari einsog í sögunni segir, þó að
halastjarna verði á leið jarðarinnar. En
hins vegar virðist mjög lítil ástæða til
að bera kvíöboga fyrir því„ þó að jörð-
in eígi bráðum fyrir sór að vaða nokkrar
stundir um halanu á Halleys stjörn
unni.
Af ástæðum, sem mætti færa fram til
að taka af mönnum ótta í þessu efni,
skal hór aöeins minst á eina, sem á jarð-
fræði byggist,
Það mun óhætt að segja, að sú tíma-
lengd, sem lifandi verur hafa alist á
jórðinni, nemi hundruðum miljóna ára;
en landd/r, sem anda með lungum hafa
verið til svo tugum miljóna ára skiftir.
Því betur sem þessi efni eru rannsök-
uð, því sennilegra verður samhengi alls
lífs á jörðinni: alt það líf sem nú er
uppi, er vaxið upp af elzta lífi, sem merin
vita til. Sú kenning, sem ríkti einu sinni
í æsku jarðfræðinnar, að alt líf á jörð-
unni hefði stundum aleyðst, en ný sköp
un komið í staðinn, er nú fyrir löngu
yfirgefin.
En af þessu, sem sagt var, leiðir að
jörðin hefir að öllum líkindum um nokk-
ur hundruð miljónir ára ekki orðið fyrir
neinu því skakkafalli, af halastjörnu
völdum eða öðru, að alt lifandi hafi dá-
ið; og um nokkra tugi áramiljóna hefir
aldrei aleitrast andrúmsloftið svo að öll
landdýr hafi mist lífið.
En einmitt lofteitrun mun vera talin
helzta hættan, sem af halstjörnu Halleys
gæti staðið í þetta sinn. Hún er svo
lítil að hún virðist nær engin í saman-
burði við þá hættu t. a. m., sem nú er
verið að skapa með ærnum kostnaði
í timburhúsahöfuðborg þessa jarðskjálfta-
lands,
Helgi Pjeturss.
Gjafir og áheit
til
Heilsuhælisins,
Jón Guðmundsson póstur . . . 50.00
Valgerður Magnúsdóttir, Grund
í Eyjafirði................... 5.00
Margrét Ingimarsdóttir, Litla-
Hóli í Eyjafirði.............. 5.00
Skipshöfnin á botnvörpungnum
Frey (skipstj. Kolbeinn Þor-
steinsson) ...................90.00
Kr. 150.00
Jón Rósenkranz.
Úr andófsherbúðimum.
Áframhaldsslúðrið i J. Ól. og Þjóðólfi
urn landssjððBlánið verður tekið til bænar
í næsta blaði. — Rúmleysi hamlsr þvi i
þ e s s n bl.
Ný kcnning: Þjóðólfur flytur þá nýjn
kenningu i gær, að hlýða beri yfirréttar-
dómum þegar i stað, þótt þeim sé áfrýjað
til hæstaréttar. — Vér ráðleggjum ritstj.
að fara heim til LHB og læra betur.
Sundfélagið Grcttir
hélt aðalfund 28. f. m. Form. var
kosinn Sigurjón Pétursson. Með hon-
um eru í stjórninni: Guðbrandur Magn-
ússon prentari og Hjörtur Hansson
verzl.m., en meðráðamenn sömu og
áður, þeir Guðm. Björnsson landlækn-
ir og Ól. Rosenkranz leikfimiskennari.
Sundskálinn var opnaður 1. þ. m.
og verður opinn í alt sumar á hverj-
um degi frá kl. 8 árdegis til kl. 9
siðdegis.
Aðgangseyrir er 10 aurar fyrir full-
orðaa og 5 aur- fytir unglinga innan
16 ára. Mánaðarmiðar fást handa full-
orðnum fyrir kr. 1.50, handa ungling-
um fyrir kr. 1.00
Innan skams verður gerður stór
fleki og hafður spölkorn undan landi.
Á honum verða 3 stökkpallar hver
upp af öðrum, og verða 6 álnir af
efsta pallinum niður að vatninu.
Sundkensla hefst uú eftir helgina
og eru um 60 nemendur; kennarinn
verður Björn Jakobsson leikfimiskenn-
ari.
Greftrun Björnsons
íór fram með geysimikilli viðhöfn
í Kristjaníu þ. 3. þ. mán. Sorgarvið-
höfn einnig mikil í Khöfn. ítarleg
frásögn og myndir í næstu ísafold.