Ísafold - 22.06.1910, Qupperneq 3

ISAFOLD
159
Samgöngur á Gilsfirði.
ÞaS var fyrir dugnað og ötula fram-
göngu Torfa okkar í Ólafsdal, aS ver
fengum löggilta höfn a Saltholmavík og
vöruflutningaskip til aS sigla inn a hana.
StóS þetta svo um 3 eSa 4 ár. Þenna
tíma var hin útl. vara flutt hingaS beina
leiS frá útlöndum. Verzlun okkar var
miklum mun betri en áSur hafSi veriS.
Torfi hafSi fengiS Jón bónda Jonsson í
RauSseyjum til þess aS mæla upp skipa-
leiSina frá SkarðsstöS og inn á Salt-
hólmavík.
Jón gjörSist svo leiSsögumaSur skip-
anna, og var þaS á meðan hann bjó í
RauSseyjum. En þegar hann fluttist það-
an, var engum manni jafnkunnugum á
aS skipa til leiðsagnar inn á firðina.
Annar maSur tók þá að sér aS vera
leiðsögumaður inn á Salthólmavíkina; en
stóS ekki lengi og endaSi illa. í fyrstu
ferð hans inn á Salth.vík sigldi hann
inn um hásjávað, en fór út, um fjöru og
setti skipið á grunn sakir ókunnugleika.
Skipið sakaði aS vísu ekki hót; en þessi
óhappaferð leiðsögumannsins hefir bakað
okkur Gilsfirðingum og Króksfirðingura
afarmikið fjártjón, því eftir þetta feng-
ust ekki hin stærri skipin til að sigla
hér inn. Vörur okkar eru lagðar upp
í Stykkishólmi.
Þar verSum vór að borga »pakkhús«-
leigu, upp- og út-skipun, flutningsgjald
úr Sth. og hingað inn eftir og þá við-
bót, að varan skemmist ávalt nokkuð í
þessum hrakningi.
Það er langt síðan, aS farið var að
hreyfa því, aS nauðsyn bæri til aS mæla
upp innfirði BreiSafjarðar. Mig minnir,
aS þingið 1891 hefði til meðferð-
ar frumvarp um aS veita fe til þess að
mæla upp Hornafjörð og inn á Gilsfjörð,
en veslings GilsfirSingar' voru ekki þá
óskabörn þingsins. Ef eg man rótt, þá
fylgdi þingmaður Barðstrendinga mál-
inu lítt af vorri hálfu.
Það er í fyrsta sinni, að telja má, að
alþingi 1907 kemur auga á oss héi inni
í fjöröunum og veitir dalitla fjarhæð,
4000 krónur, til uppmælingar á sjóleið-
inni inn á Salthólmavík og Króksfjörð,
með því skilyrSi, að þessar sýslur leggi
fram Vs a móts við landssjóðsstyrkinn.
Þetta gekk að óskum. Sýslurnar lögðu
fram féð tafarlaust. Vér vissum því
ekki annað en aS uppmælingin ætti fram
að fara sumarið 1908. Skilríkur maSur,
Snæbjörn hreppstjori Kristjánsson í
Hergilsey, lét í ljósi, að haun hefði ver-
ið beðinn um aðstoð við uppmælinguna,
sem gagnkuntiugur sjóleiðum á BreiSa
firði. Eins og kunnugt er, varð samt
ekkert af uppmælingunni. Hvað því
hefir valdiö, að ekki var mælt upp sum-
arið 1908, vitum vór ekki með vissu; en
flogiS hefir það fyrir, að sjómæliugin
eigi að byrja fyrir utan Rúfeyjar og
RauSseyjar og að mæla þyrfti báðum
megin — eða aS sunnan og norðan við
þessar eyjar; en vegna þess að nauösyn-
legt væri aS mæla fyrir n o r ð a n ey-
jarnar með tilliti til seglskipa, yrði aS
gjöra frekari mælingár á landi heldur
en enn hafa farið fram. Vór höfðum
beSiS þingiS um að veita fó til uppmæl-
ingar frá Skarðsstöð og inn á Salthólma-
vík og KróksfjörS. Hóldum vór, að
mælingin þyrfti ekki að byrja utar,
vegna þess að vöruflutningaskip sigla
viðstöðulaust inn á Skarðsstöð. Hvað
því viðvíkur að mæla sjóleiSina fyrir
norðan Rúfeyjar og Rauðseyjar einvörð-
ungu vegna seglskipa, mun varla »óiuaks-
ins vert« vegna þess, að seglskipum er
nú óðum aS fækka og það er næsta
ólíklegt, að þau sigli oft hér inn á firð-
ina úr þessu. En þó það kynni að
koma fyrir, að t. d. viSarseglskip sigldu
hér inn, er ekki mikil hætta á ferðum.
Inn á Salthólmavík hafa komið 3 við-
arseglskip með fulla farma, auk nokk-
urra »kúttera«, og ekkert þessara skipa
hefir — sem betur fer — rekið sig á
hin annáluðu sker Breiðafjarðar. Eg,
sem þetta rita, verð að lita svo á, aS
engin knýjandi ástæða só til þess að
mæla upp fyrir skipaleið norðan til við
Rúfeyjar og Rauðseyjar. Aðalleiðin er
að sunnanverðu viS eyjarnar. Það hef-
ir verið sagt, aö hina nyrðri leið m æ 11 i
fara, en miklum mun lakari væri hún.
Sé það nú rótt, að uppmælingunni hafi
verið frestaS af þessari ástæðu, sem hér
er tiifærð, þá er illa að verið, að hún
skyldi ekki vera látin uppi fyr en á
seinustu stundu, málinu og oss innfjarð
arbúum til stórtjóns. —
Eins og mörgum er kunnugt, þá eru
það aöallega 3 sveitir — 2 syðstu sveit-
ir Austur-Barðastrandarsýslu og nyrzta
sveit Dalasýslu, — er miklu varðar, aS
sjóleiðin hér inn verði mæld upp, svo
að vöruflutningar takist hingað beint
frá útlöndum. Sveitir þessar eru, frá
náttúrunnar hendi, að mörgu leyti bezta
»pláss« og eiga væntanlega góða fram-
tíð fyrir höndum, svo fremi að hlynt
verður að þeim með bættum samgöngum
á sjó og aukinni ræktun landsins. Að-
dráttabrautin vor Breiðfirðinga er sjórinn;
til þess benda allir staðhættir. ÞingiS
hið síSasta veitti álitlega fjárhæð 10,000
krónur til uppmælingarinnar, og vænt-
um vér nú, að stjórnarráðið gjöri ált
það, er í þess valdi stendur, til að hrinda
málinu áfram. Hóraðið bfður margra
þúsunda kr. tjón árlega við drátt þann,
er verður á mælingunni.
Ólafur skipstjóri Sigurðsson, er stýrSi
Breiðafjarðarbátnum »Varanger« síðast-
liðiS sumar, hefir sagt mór, að han.i liti
svo á, að inn á Salth.vík og Króksfjörð
væri óhætt að sigla skipi, e r r i s t i
16 f e t. Eg legg mikið upp úr
því, er velnefndur skipstjóri sagði um
þetta. Hann reyndist hór hinn áreið-
anlegasti í hvívetna, duglegur og áræð-
inn, en þó aðgætinn. Seint í septbr
síðastl. sigldi hann hingað inn á Króks-
fjörð í náttmyrkri og um lágsjóað. Var
fulldimt orðið, er komið var inn fyrir
Akureyjar, — en þaðan eru taldar full-
ar 2 vikur sjávar inn aS Króksfjarðar-
nesi. »Eg hafði nóg d/pi, 5—6 faðma«,
sagði Ólafur skipstjóri.
Þetta s/nir, að leiðin er ekki eins
vond og margir ætla.
Umsögn Ólafs um dýpið og leiðina
hér inn kemur vel heim við álit Snæ-
bjarnar í Hergilsey, en hann er orðinn
nákunnugur þessarri leið, eins og annars-
staðar á BreiSafirði.
Mörgum hnútum hefir verið kastað
að þessu máli og grunnsævinu á BreiSa-
firði. Margt af því er fjarstæðu gaspur,
eins og t. d. það: »að ekki þyrfti skip
til aS mæla upp Breiðaf., það mætti
gjöra þaS af hestsbaki«. Andvari 1909
leggur orð í belg um þetta mál. Hr.
Bjarni fiskifræðingur Sæmundsson segir
á bls. 138: »Gilsfjörður og KróksfjörS
ur þorna að miklu leyti um fjöru, svo
aS mjóir, varla skipgengir álar verða
eftir«. Mynni Gilsf. er talið á millum
Tjaldaness að sunnan og KróksfjarSar-
nesseyja að norðan. Um þenna fjörS er
lýsing B. S. rótt. En um KróksfjörS
er öðru máli að gegna. Þar er útfiri
langtum miuna. Herra Bjarni Sæmunds-
son hefir ekki komið á Króksfjörð, svo
mór sé kunnugt um, og eg saka hann
því ekki um þessa ónákvæmni, heldur
heimildarmann hans.
BreiSafjaröarbáturinn fer ferða siuna
á þessum firði jafnt um fjöru sem flóð,
Við Króksfjarðarnes má lenda áttæring
hlöðnum um fjöru, þ. e. a. s. ekki við
sjálfa lendinguna heldur nokkru utar.
Við Króksfjarðarnes að norðan er útfiri í því er miklu stærri jurt, og á þenna
minna heldur en með allri Skarðsströnd, kátt getur fakírinn komist lengra og
út gegnt Klofning, að undantekinni I len8ra með Því aS skifta altaf utn 8Jöh
SkarðsstöS einni.
Króksfjarðarnesi í maí 1910.
Ólajur Egqertsson.
Sjónhverfingar BerlínarTageblatt flyt
indverskra fakira. ur eftirfarandi grein:
Landkönnuðir hafa frá
aldaöðli sagt kynjasögur um töfrabrögð
indverskra fakíra. Einhver hin furðu-
legasta af þeim er sagan um »mangó-
tróS«. Þegar fakírinn birtist áhorfend-
unum, hefir hann aðeins belti um sig
miðjan, og ekkert sóst þáð í fari hans,
er getur vakið tortrygni. Hann held-
ur aðeins á litlu leirkeri fullu af vatni
og öðru fullu af þurri mold. í annari
hendinni hefir hann nokkur mangófræ.
Á öðrum handleggnum hefir hann
stórt sjal, sem hann hristir og snýr alla-
vega til þess að sýna, að hann hafi eng-
in svik f frammi. Vill nokkur líta á
mangófræin? Hann sendir þau út á
meðal fólksins og enginn verður var við
neitt grunsamlegt.
Fakírinn býr til dálítinn hól úr mold
og vatni, sáir fræum þeim, sem fólkið
hefir tekið til, efst í kollinn og þjapp-
ar moldinni fast utan um þau. Síðan
kastar hann sjalinu yfir leirkerið, fer
með hendurnar undir það og hreyfir þar
eitthvað, eins og hann væri enn að þjappa
moldinni dálítið betur saman. Þar eð
handleggir töframannsins eru allsnaktir,
verða áhorfendurnir ekki varir við hreyf-
ingar hans. Hann þylur eitthvað fyrir
munni sór hvað eftir annað eða lætur
einhvern slá á bumbu. Loks tekur hann
sjalið af og sýnir fólkinu tvö litil blöð,
sem gægjast upp úr moldinni.
Ef nokkur efast um, að fræið hafi vax-
ið upp í raun og veru, þá tekur hann
það upp og sýnir á því litlar rætur.
Þegar enginn efi kemst lengur að, legg
ur hann sjalið aftur ofan í leirkerið,
hreyfir eitthvað hendurnar aftur undir
því og rótt á eftir sýnir hann áhorfend
um margra þumlunga langan frjóanga.
Hann ber sig eins að sex sinnum unz
jurtin er orðin 2 til 3 feta há. Það
hefir jafnvel verið sagt, að mangótróð
hafi orðið svo hátt, að lítill drengur hafi
getað klifrað upp í það; þetta mun þó
orðum aukið.
Þessir töfrar hafa verið skýrðir á þann
hátt, að áhorfendur hafi verið dáleiddir
og að þetta hafi í raun og veru ekki
verið neitt mangótró. En reyndir vís-
indamenn vilja ekki kannast við, að
þetta só annað en fimleg brögð, sem
höfð eru í frammi. Þeir hafa tekið eftir,
að það er aldrei notað annað en mangó-
tró, og spyrji þelr fakír hví hann
reyni sig ekki við tejurt, pálma eða
banantró, þá er svarið: »Nei, herra,
það er ekki hægt. ÞaS tekst ekki nema
við mangótóð«.
Orsökin til þess er sú, að auðvelt er
að þrýsta blöðum mangótrósins saman
og það getur hæglega tekið á sig lögun
sína, þegar því er flett sundur a f t u r
Fakírinn fer þannig að þessu, að hann
fer innan í mangófræ og tekur inn/flin
út, þurkar, og þrýstir dálitlum mangó-
anga innan í það. Lengd mangófræsins
er sem só 2 þuml. eða meira og á breidd
er það U/2 þuml.
Meðan fakírinn hefir hendurnar undir
sjalinu, nær hann anganum út úr fræ
inu. Athygli áhorfendanna er haldið í
fjarska með söngli og bumbuslætti, ef
fakírinn hefir nokkurn sór til hjálpar,
en með þulum hans sjálfs ella. Fakír-
inn lætur ekki áhorfendur rannsaka neiu
önnur fræ en þau, sem ekkert hefir ver-
ið átt við og skiftir svo af miklum fim-
leik um fræin.
Þegar fakírinn ætlar að láta stór tró
vaxa upp, verður hann að hafa mann til
þess að hjálpa sór við sjalið, hann segist
þá hafa eytt því, sem hann eigi til af
»vaxtarafli«, og aöstoðarmaður hans skift-
ir á sjalinu, eftir leynilegri bendingu,
og öðru, sem í er falin stór jurt.
Síðan er altaf veriö að hrista sjalið
og sýna það áhorfendum, en þeir eru
þá orönir svo vanir við að sjá ekkert
grunsamlegt, að þeir verða ekki varir
við brelluna. Næsta sjal er tvöfalt og
Hvernig gufulúðurinn Fyrst þegar járn-
varð til. brautarvagnar fóru
að ganga þektu
menn ekki gufulúður. Gufuvagnstjór-
inn haföi þvf í þess stað hjá sér lítiö
horn, sem hann blés í með munninum
þegar hann þurfti að gefa merki. En
árið 1833 varð sá atburður á Englandi,
að járnbrautarlest ók yfir vagn, þrátt
fyrir hornblásturinn og drap hvorutveggja
ökumann og hest. Skömmu síðar kom
reikningur til járnbrautarfólagsins, þar
sem krafist var skaðabóta fyrir tjón
það, er járnbrautarlestin hafði valdið.
Fólagsstjórinn sendi þá eftir George
Stephenson, uppgötvara gufuvagnsins.
Stephenson hugsaði vandlega málið, fór
síðan til hljóðfærasmiðs og lét hann
búa til horn, sem orgaði hræðilega, ef
í það var blásið með gufu. Horn þetta
var síðan haft á járnbrautarlestum, en
seinna kom í þess stað gufulúðurinn eða
gufupípan, sem nú er notuð.
OTiÐ P l€> 1
Þúsundir húsmæðra
nota að eins Sunllght
sápu til pvotta og
iræstingar, vegna þess
að hún er hrein og
ómenguð.
Biómstur.
Pálmar, Araliur, Efeu. Blómlaukar:
Begoniur, Gladiolus, Georginer, Ranun
kler fæst á
Stýrimannastíg 9.
Stúlka óskast á lítið heimili nú
þegar mót góðri þóknun. Afgreiðsl-
an vísar á.
Bann.
Hér með er stranglega bönnuð öl
umferð um Örfirisey og mega þeir
sem því banni óhlýðnast búast við að
verða tafarlaust kærðir fyrir lögreglu-
stjóra. Reykjavík 21. júní 1910.
Guðm. Kr. Eyjólfsson.
Steinsmiðir,
er vilja gjðra tilboð í að
steypa 2 gólf, 18X3° al og
ioXl^ al., eftir nánari upplýsingum,
gefi sig fram við
kaupm. Tli. Thorsteinson.
Karlmannsyfirfrakbi grá-
leitur tapaðist laugardaginn 19. júní
á leiðinni frá læknum inn að Árna
póst. — Afgreiðslan vísar á eiganda.
Snotur og rúmgóð sölubúð á
góðum stað i bænum er -til leigu.
Afgr vísar á.
Kvennaskólinn
í Reykjavik.
Stúlkur þær, er ætla að sækja um
inntöku í Kvennaskólann í Reykjavík
næsta vetur, eru beðnar að snúa sér
sem fyrst, skriflega eða munnlega, til
undirritaðrar forstöðukonu skólans og
taka jafnframt fram hverrar undirbún-
ingsleenslu þær hafa notið, og í hvern
bekk þær óska upptöku.
Umsóknir eru bindandi fyrir alt
skólaárið frá 1. okt. til 14. maí.
Aðeins fermdar stúlkur og siðprúð-
ar geta fengið upptöku á skólann, og
skulu þær með umsókn sinni senda
bólusetningar- og heilbrigðis-vottorð
frá lækni.
Inntökuskilyrði:
Til 1. bekkjar útheimtist einungis
góð kunnátta í því, er unglingar eiga
að hafa numið til fermingar.
Til 2. bekkjar, að stúlkurnar hafi
numið undirstöðuatriði islenzkrar
tungu, noklrnð í dönsku og lært í
reikningi höfuðgreinar í heilum tölum
og brotum; ennfremur dálítið í ís-
landssögu og landafræði.
Til 3. bekkjar, að stúlkurnar hafi
numið nokkuð meira í öllum þeim
greinum, er heimtaðar eru til 2. bekk-
jar, og auk þess lært að minsta kosti
50 tima í enskunámsbók G.T.Zoéga.
í 4. bekk veitist framhaldskensla í
öllum munnlegum greinum, sem kend-
ar eru í skólanutn. En auk þess geta
námsstúlkur í þeim bekk fengið kenslu
í ýmsurn öðrum greinum, svo sem
tungumálum og hannyrðum fyrir væga
borgun.
Kenslan í þremur neðri bekkjunum
er ókeypis. En í fjórða bekk verða
námsmeyjar þær, er ekki voru i 3.
bekk að öllu leyti siðastliðið ár, að
greiða nokkurn kenslueyri, með því
að skólanum er enn sem komið er
ókleift, að veita kensluna alveg ókeyp-
is i bekk þessum, sakir þröngs efna-
hags.
H ú s s t j ó r n a r deild skólans byrjar
einnig 1. okt. Námsskeiðin í þeirri
deild eru 2 á ári hverju, frá 1. okt.
til 30. jan. og frá 1. febr. til 1. júní.
Geta 12 stúlkur verið á hvoru
námsskeiði.
Allar námsmeyjar i hússtjórnardeild-
inni verða að búa i skólanum. Mán-
aðargjald fyrir hverja stúlku er 25 kr.,
er greiðist fyrirfram.
í skólanum eru alls 30 heimavistir,
og geta þannig 18 aðrar námsmeyjar
fengið heimavist gegn 30 kr. gjaldi á
mánuði, er einnig greiðist fyrirfram.
Foreldrar eða fjárráðamenn náms-
meyja eru beðnir að sækja skriflega
um heimavistirnar. Stúlkur, sem taka
heimavist i skólanum leggi sér til 4
lök, 3 koddaver og 4 handklæði, er
sé merkt þeirra fulla fangamarki.
Allar umsóknir séu komnar til undir-
ritaðrar forstöðukonu skólans fyrir lok
ágústmánaðar.
Inntökupróf fyrir nýjar námsmeyjar
fer fram í byrjun sWólaársins, 3.—4,
okt. þ. á.
Reykjavík 20. júní^iýio.
Ingibjörg^Ji.\Bjarnason.
20
um, Niels, spurðu einhverir í hópnum,
en aðrir óskuðu honum til hamingju
með bátinn.
— Nei, ekki vitund.
— |>að hafa skolast lík í land hérna
suðurfrá. .. . Skyldi faðir hans vera
einn af þeim. Fjöruvörðurinn liélt, að
svo væri.
Anna kom fram í dyrnar og bauð
mönnum inn. í stóru stofunni voru
svo langborð reidd.
jbað voru þrjár skipshafnir, sem sett-
ust undir borð með konum sfnum og
uppkomnum börnum. Niels Klitten
sat hjá Kristjáni og Jens Konge, og
kona hans og dóttir sín til hvorrar
handar.
Fólkið sat lengi hljótt, eins og það
væri óvant samkomum.
Svo tók það að tala um drenginn,
sem Niels Klitteu haföi bjargað úr
skipsflakinu.
Kona hans sagði frá.
f>rjá daga hafði hann hrakist fram
og aftur án þess að fá mat eða drykk.
Hann var f káetunni, þegar skipinu
hvolfdi. Hann skreið upp um lofts-
gat á gólfinu, svo að mestur hluti
21
lfkama hans komst undan sjónum. En
það var svo þröngt um hann, að hann
varð að sitja þar i kút allan tímann.
|>að var fult af járnnöglum inn við
súðina, svo hann varð allur hlaðinn
sárum. f>egar skipsskrokkinn rak upp
fyrir sandrifin, náði sjórinn honum svo
langt, að hann gat tæpast andað.
Nokkrar rottur höfðu reynt að bjarga
sér með því að bíta sig fastar í hár
hans. . .
— Hann hefir ekki átt að drukna
það skifti, pilturinn sá, sagði Jens
Konge, þegar hún hætti frásögninni.
Hver hefir sinn vitjunartíma.
— Já, það er merkilegt, að þú skyld-
ir verða af róðri einmitt þenna dag,
og hafa hundinn með þér, sagði ein-
hver við Niels.
— Já, það var undarlegt. . .
En þegar leið á máltíðina, og fleir-
um staupum var skolað niður, tók að
liðkast um málbeinin.
Matgufan gerði loftið i stofunni heitt
og mollulegt. Karlmennirnir hneptu
upp úlpunum BÍnum. Svitinn draup
af andlitum þeirra.
Konurnar urðu heitar og hláturmild-
24
hugsaði nú með sjálfum sór, að hann
gæti fengið mörg kerti og drjúgt feit-
meti úr henni. Og hann velti tunn-
unni upp í hólana til að fela hana
fyrir fjöruverðinum, og ætlaði sér síð-
ar að flytja hana heim til sin á næt
urþeli. En bíðið þið við, piltar. Pét-
ur átti nábúa, og þeir voru nú engir
mátar, eins og oft verður á okkar dög-
um. f>eir höfðu hvað eftir annað átt
i skærum; um eitt i dag og annað á
morgun.
Og báðir voru þeir jafnleiknir fjöru-
þjófar. >.
Hann komst nú að því, hvar Pétur
geymdi tólgina, og leit bvo á, að hann
þyrfti jafnmikið að halda á kertum og
viðmeti eins og Pétur. Og eina nótt
tekur hann sig til og flytur tunnuna
heim til sín.
En þá varð Pótur Hrókur svo reið-
ur, og honum fanst vera svo nærri sér
gengið, að hann labbar beint upp til
sýslumanns og ber upp harma sina. ...
En það hefði hann ekki átt að gera.
f>ví Pétur minn Hrókur hafði stein-
gleymt því, hvernig tunnan var tilfeng-
in. f>egar hann átti að skýra frá,
17
landið Iá hlustandi og kyrt, eins og
geimurinn væri altof óendanlega stór,
til þess að nokkuð hljóð gæti heyrst.
Jens Konge sat á fiskidall fyrir utan
Btofudyrnar og bað vera fólkið velkomið.
Hryggurinn var boginn í keng upp
við vegginn, og handleggirnir á honum
virtust óvenjulega langir, er hann sat
þarna í kút.
Karlmennirnir Böfnuðust í hóp kring-
um hann, jafnóðum og þeir komu.
En kvennfólkið gekk inn í stof-
una. . .
f>að var gætið fóik, með þunglama-
legum, hæglátum hreyfingum, og stað-
fastri, meðfæddri ró í andlitum. And-
litin komumanna voru skeggjuð, og
hendurnar miklar og breiðar
Inst í hópnum Btóð hár maður, og
hallaðist upp að veggnum. Skeggið
féll niður á bringu, og andlitið var
harðlegt og karlmannlegt. Augabrúnirn-
ar voru loðnar mjög og slúttu fram
yfir augun, sem hovfðu rólega út yfir
flatneskjuna. Kaldir hafBtormar höfðu
rist djúpar rákir á enni hans.
f>að var Kristján Konge, sonur Jens
gamla.