Ísafold - 07.12.1910, Blaðsíða 1

Kermu út tvisvar í vihu. Verft Arp;. (80
arkir minst) 4 kr. erlencn* 5 ki eöa 1 l/t
dollar; borgisb fyrir mi^jan júli (erlendis
fvrir fram).
ISAFOLD
IJppsÖgn (sk rifieg) bandin vift úramót, er
ógixd noffia komin sé til útgefanda fyrir
1. o»t. «*g kí ipandi skuldlanr* vib blabib
An»tanitr«ti 8.
XXXVII. árg.
Reykjavik miðvikudaginn 7. desember 1910
77. tölublað
l. O. O. F. 931299
Bókasafn Alþ. lestrarfól. Pósthússtr. 14. 5—8.
Fomgripasafn opiö hvern virkan dag 1*2—2
íslandsbanki opinn 10—2*/* og 64/«—7.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 siöd. Alm. fundir fsd. og sd. 8 */■ siMegis
Landakotskirkja. öubsþj. 9l/* og 6 á helgum
Landakotsspítali f. sjúkravitj. 10 V*--12 °K
Landsbankinn 11-2 */*, ö^/i-B1/*. Bankastj. vib 1*2-2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnabarfólagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsféhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafniö á þrd. fmd. og ld. 12—1
Lækning ók. i læknask. þribjd. og föstd. 11—12
Náttúrugripasafn opiö l1/*—21/* á sunnudögum
Ókeypis eyrna-, nef- og hálslækning Pósthús-
stræti 14 2. og 4. fimtud. i hv. mánuði. 2—8.
Tannlækning ók. Pósth.str. 14, 1. og 8. md. 11—1
Lárus Fjeldsted
yfirréttarmálafærslumaður
Lækjargata 2
Heima kl. n—12 og 4—3.
Faxaflóagufubáturinn Ingólfur
fer til Borgarness 15. des.
- -• Garðs 18. des.
— - Keflavíkur io. des. .
Trúin á heilbrigða
skynsemi.
Athugasemdir við greinar Guðm.Hannessonar :
>Trúin á skuldirnar«.
II.
Meiningin með því að efla bankana
er sú, að gefa mönnum greiðan aðgang
að lánum til þarfra fyrirtækja, sem arð-
vænlegt gæti verið að reka jafnvel með
lánsfé.
»Lánspostularnir« ætlast til þess að
landsstjórnin sjái Landsbankanum fyrir
nægu lánstrausti, svo að hann geti alt
af veitt lán, ef þess er leitað til þarfs
fyrirtækis og arðvænlegs.
Þessar lánveitingar verða altaf að
vera gerðar með fullii aðgæzlu—en
til þess eru líka bankastjórnirnar, að
sjá um að féð sé trygt í góðra manna
höndum.
En þá er spurningin: A að hvetja
menn til þess að taka lán til atvinnu-
reksturs hér á landi?
Guðm. Hannesson vill telja öll tor-
merki á því.
Það er að 'vísu dálítið óviðkunnan-
legt að rökræða við mann, sem auð-
séð er að hefir algerlega misskilið hið
fyrirliggjandi mál. — En þetta verð
eg að gera; — auðvitað með hæfi-
legu lilliti til misskilningsins. — Og
ber þess alt af að gæta, að enqum öðr-
um en G. H. hefir nokkurntíma kom-
ið til hugar að dengja svo miljónum
króna skifti i atvinnuvegina alt í einu,
undirbúningslaust og að órannsökuðu
máli.
Hitt mun rétt vera, að »skuldapost-
ularnir« hafi haldið því fram, að þörf
væri á útlendu lánsfé til atvinnurekst-
urs hér.
G. H. byrjar á raktun landsins.
í grein hans í ísafold kemur það
ekki ljóst fram, að hann álítur að ó-
mögulegt sé að rækta landið með láns-
fé — án tillits til alls annars, en þvi
hefir hann haldið fram í ræðum. •—
Hann segir að ræktun landsins kosti
marqa preytudaga, og er helzt ekki
hægt að skilja þau orð á annan hátt
en þann, að ræktun jarðarinnar geti
ekki borgað sig fyrir bóndann, nema
að því leyti sem hann getur sjálfur
unnið 1 — Vinnumenn eða kaupamenn
megi ekki koma þar nærri. — Eða
með öðrum orðum: ræktunin borgi sig
alls ekki.
Eg skil nú ekki annað en að ef G.
H. leitar vel í búfræðisritum vorum,
þá reki hann sig á alt aðra skoðun.
I ársriti Ræktunarfél. Norðurl. 1908
ritar Páll Jónsson frá Reykhúsum um
túnræktun, og hvetur mjög til hennar.
Og hann heldur því fram, að áburð-
arins vegna getum vér vel sex-faldað
túnin. — Að hann fýsti menn þessa,
ef hann eigi teldi víst, að það væri alveg
áreiðanlegt að það borgaði sig, það
skil eg ekki.
Eg þykist nú vita að G. H. segi,
að þetta hafi hann aldrei meint. Auð-
vitað borgi það sig að rækta landið
fyrir sitt eigið fé — aðeins ekki fyrir
lánsfé.
Þá er að sjá hver munur er á láns-
fé og eign.
Ef G. H. kaupir bankavaxtabréf, þá
fær hann 4x/2°/o ■ vexti af eign sinni.
— En nú getur hann fengið fé til
láns gegn sömu vöxtum. —
Það fé er auðvitað takmarkað, sem
nú er hægt að fá hér svo ódýrt, en
það er einmitt það, sem á að reyna
að bæta úr, svo hægt sé að fá sem
mest af þessu ódýra fé. — Og ef það
tækist, þá býst eg við að G. H.
geti ekki lengur haldið því fram, að
ekki sé unt að rækta landið með
lánsfé.
En þó nú lánsféð væri nokkru dýr-
ara — jafnvel ®/40/0 eins og nú er al-
ment, þá held eg því fram, að það
hljóti að geta borgað sig að nota það,
ef lánskjörin eru að öðru leyti við-
unandi, þ. e. borgunarskilmálarnir.
Jarðræktin borgar sig á þann hátt,
að af henni leiðir að bóndinn getur
aukið bústofn sinn, og þessi aukning
verður að fara samhliða ræktuninni. —
En því meira sem bóndinn verður að
borga af láninu á ári hverju, því minna
eykst bústofninn. Og þar sem það
er einmitt hann, sem gefur arðinn, þá
er það sýnilegt, að það er heppileg-
ast að afborganirnar séu sem minstar.
Setjum svo, að gott bú gefi io°/0
í arð.1 — Bóndinn borgar 5% af láns-
fé þvi, sem í búinu stendur. Setjum
að það sé 2000 kr. Vextirnir sem
hann borgar af því á ári eru þá 100
kr. En í búinu hefir hanu 200 kr.
upp úr þvi. Ef hann þarf að borga
helminginn í ár, þá græðir hann ekki
nema 50 kr. næsta ár, í stað 100 ef
hann þyrfti ekkert að borga af. — Af
þessu leiðir það, að það er æskilegast
að lánin séu til sem lengsts tíma.
Það, hvað lengi jarðabæturnar end-
ast, kemur þessu ekki beint við. Það
er bústofninn, sem borgar viðhaldið á
á jarðabótunum og það er því nauð-
synlegt að hann sé ávalt sem mestur.
Og hér við bætist, að því meira
sem jörðin er ræktuð, því dýrari verð-
ur hún og því meira lánsfé getur hún
borið.
Af þessu sama leiðir einnig það, að
það er engin fjarstæða að taka lán til
hæfilegra húsabygginga á jörðum. Ef
ekki er tekið lán, þá hlýtur það að
bitna á aukningu bústofns, en hann
gefur meiri vexti en af lánsfénu þarf
að borga.
En það er sýnilegt, að fé sem lán-
að er til eins árs, eða aðeins til fárrra
ára, kemur hér ekki að tilætluðum
notum, vegna þess fyrst og fremst, að
jarðabæturnar koma ekki þegar í stað
að notum.
Þá kemur sú staðhæfing G. H., að
ekki sé unt að gera meira en að tvö-
falda tún vor vegna áburðarleysis. —
Þetta er ekkert annað en misskilning-
ur, sem upprunalega er sprottinn af
því að hann hefir ekki munað eftir
þeim algenga sið til sveita, að brenna
alt sauðatað. — Og skal eg hér aftur
benda á ritgerð Páls Jónssonar frá
Reykhúsum og auk þess nefna eitt
dæmi.
Maður austur í Rangárvallasýslu
Jj&rjaldaði tún sitt (að stærð) á 14 ár-
um, auk þess sern hann á sama tíma
‘) Það er ekki unt að segja það fyrir
vlst, hve mikinn arð bn gefa. Skoðanir sér-
fræðinga ern mjög skiftar. Þó hefi eg ekki
hitt neinn, sem ekki hefir haldið alveg óhætt
að segja 6—8»/„. Enda sjá allir að það
hlýtur að vera talsvert meira. Svo margir
eru þeir, sem byrja búskap með litil eða
engin efni og á fáum árnm koma sér npp
góðu búi, og jafnvel hafa borgað jörðina á
þeim tima, eða framfleytt stórri fjölskyldn
á litlum bústofni. — Annars hefi eg heyrt
talað nm frá 10—100°/0.
sléttaði gamla túnið, sem var 20 dag-
sláttur. (Auk þess girti hann alt þetta
tún, 80 dagsláttur, girti allar engjar á
3 vegu, byggði upp öll hús jarðarinn-
ar og 22X24 al. ibúðarhús). — Og
þetta væri víða hægt að gera hér á
landi, ef fé væri fyrir hendi.
Það er auðvitað mjög lofsvert af
einyrkja að slétta alt túnið sitt. —
En annað eins þrekvirki og hið ný
nefnda gerir enginn einyrki af eigin
ramleik.
Þar sem G. H. talar um »litlutún-
inc frá landnámstíð, þá er það »slag-
orð«, sem sannar ekkert annað en
ihaldssemi hans sjálfs. — Hann gæt-
ir þess ekki heldur, að túnrækt var
hér til skamms tíma, aðeins til heim-
ilisþarfa, ef svo mætti segja. — Þ. e.
a. s.: Það hefir ekki ekki verið naut-
griparæktin, sem aðaláherzlan hefir ver-
ið lögð á, heldur sauðfjárræktin, og
sauðirnir voru að miklu leyti látnir
ganga úti. — Nú er þetta mikið að
breytast vegna smjörmarkaðarins, og
sauðum mjög mikið að fækka.
Um ræktun landsins i stórum stíl,
sem styrkja ætti af landsjóði, skal eg
ekki fjölyrða. — Eg vil aðeins benda
á, að það er svo sem sjálfsagt, að slík
fyrirtæki yrðu nákvæmlega rannsökuð
áður en í þau yrði ráðist. — Og eg
sé enga ástæðu til að óttast, að gá-
lauslega verði farið í peim efnum, eftir
því að dæma hvernig hefir gengið
með Flóa-áveituna.
Hugsanlegt væri lika að meira yrði
ágengt í þessu efni, ef samvinnufélags-
skapur kæmist á í heilum sveitum.—
Gæti það eflaust orðið affarasælt þegar
fram í sækti, en á líklega nokkuð
langt í land og þarf að afla mönn-
um þekkingar á þeim hlutum áður. —
En æskilegt væri, að sveitarfélögin
styrktu atorkusama menn að því að
bæta jarðir sinar, með þvi að greiða
götu þeirra að lánsfé.
Það er auðvitað, að þeir menn eru
margir, sem liklegri gætu verið til þess
að »eta upp lánsféð«, eins og G. H.
segir. — En eg geri ráð fyrir því, að
slikir menn eigi yfirleitt óhægra með
að fá lánsfé en hinirl
Það sem G. H. segir um fólksleys-
ið er misskilningur. — Fólkið flýr úr
sveitunum til sjávarins og liggur þar
og hefir ekkert að gera — flýr svo
sumt vegna þess til Ameriku.— Þetta
sjáum vér daglega. — En eina ráðið
við þessu er þetta: að meira sé unn-
ið í sveitunum.
Gainla lagið var að hafa margt
vinnufólk, senda karlmennina til sjó-
róðra á vetrum, en gjalda lítið kaup.
— Það hlaut auðvitað að fara svo, að
mennirnir hættu að vera í vinnu-
mensku, þegar þeir sáu að húsbænd-
urnir fengu e. t. v. eins mikið í bein-
hörðum peningum fyrir vinnu þeirra
utan heimilisins, eins og þeir fengu
sjálfir í skjaldaskriflum og baugabrot-
um fyrir alla ársvinnuna.
Eg tel engan efa á því, að nokkurn-
veginn nægan vinnukraft al-innlendan
mætti fá til jarðabótavinnu á vorin og
haustin; því þótt fólk hætti að vilja
vera i vist, þá verður það að vinna.
En viðbrigðin hafa orðið svo mikil
fyrir bændur við þetta, að fá stundum
ekki nema einn vinnumann fyrir hverja
tvo eða þrjá, sem þeir höfðu áður, að
þeim finst ómögulegt að gera neitt.
En fólkið leitar þangað, sem það
veit, eða heldur, að vinnu sé að fá.
J.

Exner málari, einhver helzti lista-
maður Dana, er látinn nýverið.
Loftför Wellmans.
Svo sem getið hefir verið áður mistókst loftferð Wellmans hins ameríska,
sú er harin hóf h. 15. okt. síðastliðinn. Hér fer á eftir ítarleg frásögn af
ierðalagi hans — tekin að mestu eftir Lögbergi:
Hinn 18. október bjargaði gufuskipið »Trentc Wellman og félögum
lans, sem lagt höfðu af stað á loftfarinu »America«. Þá voru
liðnar 72 klukkustundir frá því að »America« lagði af stað frá Atlantic City
og hafði hún farið frá 800—1200 mílur á þeim tíma. Lengst hafa Zeppelins
oftförin áður farið 850 mílur.
Síðasta skeytið, sem þeir Welman og félagar hans sendu, barst á ié.
október. Var af því að ráða að förin gengi ekki sem bezt, því að þar var
svo sagt, að gasforðinn í loftfarinu hefði minkað svo fljótt eftir að lagt var
af stað, að ekki hefði orðið hjá því kom-
ist að fleygja fyrir borð hverjum gasolin
geyminum eftir annan til þess að koma
í veg fyrir að loftfarið sigi niður í sjó,
og fór þvi svo, að þá félaga skorti bæði
eldsneyti og hreyfiafl.
Sjálfur hefir Wellman ritað ítarlega
skýrslu um ferðalagið, og eru þessi helztu
atriðin:
»Eftirað viðhöfðum farið fram hjá Nan-
tucket á sunnudagsmorguninn16/10, stefnd-
um við í norðaustur, eins og við höfð-
um ætlað okkuð 140 mílur. Höfðum
við hagstæðan vind og þurftum ekki að
nota mótorana. Seinna um daginn snerist
vindurinn til norðvesturs og varð hvass-
viðri mikið.
»America« fór nú fimtíu og fimm mílur á klukkustund; en þá tók
equilibratorinn‘) að gera okkur ýmislegt ógagn svo að við sjálft lá að hann
stórskemdi loftfarið.
Næsta nótt var ottaleg nott, eti þó voru skipshafnarmenn rólegir og
sýndu mikla hugprýði. Við lögðumst til svefns, og bjuggumst helzt við því
að vakna við það að við
værum komnir í sjóinn.
Equilibratorinn dró loft-
farið niður og varð ekki
annað sýnna en að hann
drægi björgunarbátinn í kaf
líka; en ef svo færi, þá
þurftum við ekki að hugsa
til að bjargast af eigin
rammleik. Kom okkur
saman um að vera í loft-
bátnum sjálfum og kveikt-
um þar Ijós.
A mánudagsmorgnninn
var skipað að hleypa mót
orunum á stað og reyna
að komast til Evrópu eða
Azoreyjanna. En við sá-
um skjótt að þess mundi
ekki auðið verða, því að
þá var gasolin okkar mjög
til þurðar gengið. Afréð-
um við því að halda til
Bermudaeyja. Við stefnd-
um því í suðvestur, og höfðum allar vélar í gangi, en komumst ekki nema
15 mílur á klukkustund. Höfðum við nú fastráðið það, að vera kyrrir i loft-
farinu meðan auðið væri.
Kl. 5 á þriðjudags morguninn 18. þ. m. sáum vér ljós á gufuskipi
nokkru. Það var skipið »Trent«. Vér gátum komið skeytum til skipsins um
að vér værum 1 háska staddir. Skipverjar svöruðu og sögðust koma og hjálpa
oss; en allmiklum erfiðleikum var það bundið að skipverjar næði í björgunar-
bát okkar og kæmu okkur upp á gufuskipið Trent. Allir björguðumst vér
samt, sex félagar og kattargreyið líka, sem fékk að fara með okkur í þessa
loftför. —
Viðtökur fengum við hinar ákjósanlegustu.
Skipshafnarmenn minir reyndust allir hinir hugprúðustu karlmenn í þess-
ari miklu hættuför«.
Wellman hefi lengi verið grunaður um græzku. Hann hefir hvað eftir
annað lýst yfir því að hann hefði í hyggju að fara miklar svaðilfarir, en ekk-
ert orðið úr þegar á átti að herða. Þess vegna var sú skoðun orðin almenn,
að lítið mark væri takandi á stórræð.vhjali hans; hann væri að þessu braski
til þess að vekja athygli á sér, en enginn hugur í honum til karlmannlegra
framkvæmda. En nú hefir hann rekið af sér það ámæli. Hann hefir fyrstur
manna verið þrjá sólarhringa á loftfari úti á reginhafi og farið 1000 mílna
langa leið á þeim tíma. Hann hefir sýnt það að hann hefir verið fús á að
leggja lif sitt i hættu fyrir hugsjónir sinar. Af því hefir hann vaxið mjög i
augum þeirra manna, sem voru farnir að hafa ótrú á öllum hans ferðalögum
og ráðagerðum.
Ferðin mistókst að vísu. En við öðru var naumast hægt að búasl, með
þvi að loftfar hans hafði ekki verið reynt svo að neinar sérlegar likur væru
til að það kæmist alla leið yfir Atlanzhaf. En því meira þrek þurfti til að
leggja af stað, og Wellman ætlar ekki að lára hér staðar numið. Hann seg-
ist ætla að reyna aftur. Og þó að honum hepnist ef til vill ekki að komast
á loftfari austur um Atlanzhaf, þá hefir hann fyrstur manna freistað þess, og
þar munu menn við leita héðan af unz einhverjum hepnast að leysa þá
þraut af hendi.
------------->11 'O '■■■<--------------—
Wellman flugmaður
Danskur konsúll er Sveinn Brynj-
ólfsson húsagcrSarmeistai.'i or<5inn £ Winni-
Peg- — >
‘) Equilibratorinn er verkfæri nokkurt,
Það er búið til úr mörgum gasolínshylkjum,
i ejó, og átti að vera til að halda loftfarinu
það stöðngra.
sem sérstaklega var gert til þessarar ferðar.
samföstum, sem flutu eftir loftfarinu niður
i bæfilegri bæð frá sjávarflöt og gera