Ísafold - 22.02.1911, Síða 1

Rem\u úfr tviflvar í viku. Vorft é,r|<. (80
arbir min9fr) 4 kr. erlen4i» 6 ki efta l */s
dollar; borfifist íyrir mi^ja.n júll (erlendic
fvrir ('ram).
ISAFOLD
IJopsðffH (ikrifloR) bundin viö Arnmðt, er
ðeiia noma komln sð til Atgefanda fyrir
1. okt. eg aanpandi eknldlans viö blaöiö
Aftrreiöeis: Anetnretrfeti 8,
XXXVIII. árg.
I. O. O. F. 922249
Bókasafn Alþ. iestrarfól. Pósthússtr. 14 5—8.
Fornpfripasafn opift s i. þrd. og fmd. 12—2
tslandsbanki opinn 10—2 V* og 61/*—7.
K. F. D. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 sbd. Alm. fundir fsd. og sd. 81/* sibdegin.
Landakotskirkja. Gnbaþj. 91/* og 6 á kelgum
Landakotsspltali f. sjúkravitj. 10llt—M og 4—6
Landsbankinn 11-2 */*, 61/*-61/*'» Bankastj. vi^ 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1 — 3
Landsbúnabarfólagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsféhirbir 10—2 og 6—6.
Landsskjalasafnib A þrd. fmd. og ld. 12 1
Landsiminn opinn virka daga 8 árd. — 9 siöd.
helga daga 8—11 og 4—6.
Lækning ók. 1 lœknask. þrihjd. og föstd. 11—12
Náttúrugripasafn opiT) l1/*—21/* á snnnudögum
Ókeypis eyrna-, nef- og hálslækning Pósthús-
stræti 14 2. og 4. fimtud. i hv. mánuöi. 2—8.
Tannlækning ók. Pósth.str. 14, 1. og 8. md. 11—1
Taxafíóagufubát. Ingólfur
fer til
Borgarness 24. febr., 4. og 11. marz
Garðs 28. febr., 8. og 14. marz
Vantraustsyfirlýsingin.
I. Efri deild alþingis ályktar að
lýsa vantrausti á núverandi
ráðherra. Flntningsmenn: Ari
Jónsson, Eristján Jónsson og
gig. Stefánsson.
II. Neðri deild alþingis ályktar að
lýsa vantrausti á núverandi
ráðherra Islands. Flutnings-
menn: Benedikt Sveinsson,
Bjarni Jónsson frá Vogi, Jón
Jónsson þm. Norðmýlinga og
Skúli Thoroddsen.1)
Þau tíðindi eru ná að gerast á al-
þingi voru, að til stendur einhvern
næstu daga að leggja fyrir þingdeild-
irnar ofanskráðar ályktanir.
Vér gerum ráð fyrir, að eigi verði
þeir fáir meðal landsmanna, er sperri
upp augun og eigi þó bágt með að
triia því, sem hér er skráð svart á
hvitu.
Þeir munu margir vera sem þykir
vantraustsályktanir þessar koma eins
og skrattinn úr sauðarleggnum. Þeir
munu og eigi færri vera, er láta segja
sér þrisvar hverir bakjarlarnir eru —
og standa eigi að síður eins og Tómas
forðum. — trúarlitlir I
En svona er það þól Oíannefndir
herrar h a f a sent inn i þingið tillögu
um vantraustsyfirlýsingu til Björns
Jónssonar ráðherra — gerðu það núna
sunnudagsmorgun, sendu inn á skrif-
stofu alþingis blákalda ályktun um að
sparka Birni Jónssyni úr ráðherrasæti
þegar i stað — dður en alþingi er
nokkurn skapaðan hlut farið að fjalla
um embættisrekstur hans og stjórnar-
athafnir — og þeir rökstyðja eigi
sparkið með einu einasta orði á þing-
skjalinu.
Vantraustsyfirlýsingin kemur á dag-
skrá einhvern næstu daga, og má þá
sjálfsagt ráð fyrir því gera, að reynt
verði af hálfu þessarra manna að rök-
styðja hana. En spá vor er sú, að
þau rök muni reynast harla léttvæg
fyrir dómstóli kjósenda þessa lands.
Agreiningurinn, sem gert er orð á
ojaná milli þessarra vantraustsmanna
flestra og ráðherra er að eins um smá-
vægileg atriði — minsta kosti smá-
vægileg borinsaman við »hið eina nauð-
synlega*, mótspyrnuna gegn því að
láta innlima oss íslendinga í annað
riki — mótspyrnuna gegn Uppkast.
inu og samheldnina um takmark það,
er síðasta alþingi setti. — Vér skul-
um eigi að þessu sinni fara að ræða
þessi lítilvægu ágreiningsmál; umræð-
urnar um vantraustsyfirlýsinguna leiða
þau væntanlega vel í Ijós. Og svör
þau, er ráðherra þá greiðir munu á-
reiðanlegafæra alþjóð heimsanninn um
hve hégómlegt það er, Jljótráðið, mis-
*) Á sumum útgáfunum er bætt við Jóni
Sigurðssyni þm. Mýramanna.
ráðið og proskalítið að gera þau að því
kappsmáli, að beita þeim sem vopn-
um til þess að gera tilraun til að
sparka Birni Jónssyni. Ekki sízt á
þetta við eins og nú standa sakir.
Þetta er siðasta þingið fyrir nýjar
kosningar. Stjórnarskrárbreyting á
að samþykkja á þinginu. Nýjar kosn-
ingar eiga fram að fara á næsta hausti.
Aðeins fáir mánuðir þangað til. Þá
verður hægt að víkja því fyrir dóm-
stól pjóðarinnar, hvort hún er búin að
missa traust á Birni Jónssyni. — Það
er býsna hart, býsna illa viðunandi,
að þegar svona stendur á, þegar hægt
er að krefjast dómsatkvæðis þjóðar-
innar eftir svo skamma stund — að
þá skuli upp rísa í Sjálfstæðisflokkn-
um nokkurir menn og herja pað Jram
í rauðan dauðann að gerð verði tilraun
til þess, að sparka Birni Jónssyni úr
völdum. Því að enn er það eigi
nema tilraun. Hvort hún hepnast
er mjóg tvísýnt. Því að vart er það
hugsanlegt, að þessir óánægðu Sjálf-
stæðismenn geri þann óvinafagnað
og ódrengskaparverk að sameina sig
við mennina, sem Jyrir pví börðust
1908 að Jarga réttindum vorum og
sjáljstæði — til þess að sparka úr
völdum þeim manni, er að allra dómi
átti manna langmestan þátt i þvi að
innlimun tókst eigi þá. Mundi til
vera nokkur Sjálfstæðismaður, er þori
að neita því, að það hafi verið Björn
Jónsson, sem mestan og beztan þátt
átti í kosningasigrinum 1908? Þora
þeir herrar, sem nú hafa gert samsæri
um að steypa honum úr völdum
— að neita því ? Vér spyrjum ?
Og Björn Jónsson hefir fram fylgt
dyggilega í verki sigrinum 1908, þótt
eigi hafi í orði haft eins hátt eins og
sumir aðrir í andstæðisflokki Upp-
kastsins. — Hann hefir komist að
raun um, að eigi er alt fengið með
þvi að berja í borðið og æpa hátt, og
það munu og allir eftirmenn hans í
ráðherrasessi komast að raun um og
verða að haga sér eftir því, ej peir
vilja vinna pjóð únni gagn, hversu
brunarauðir og geystir sem þeir fara
á stað. Þessi ráðherra hefir sýnt það
i verki, að honum er ant um að vernda
og auka sjáifstæði þessarrar þjóðar og
að honum er ljóst, hvernig það má
gera á skynsamlegan hátt.
Það vart.d.að vinna að sjálfstæðilands-
ins í verki, að opna oss nýjar og hag-
kvæmari verzlunarleiðir, svo sem gerði
hann, er honum tókst, þrátt fyrir
megna mótspyrnu, að koma í fram-
kvæmd skipaferðum til aðalmiðstöðv-
ar Norðurálfuverzlunarinnar, Ham-
borgar. Það var og að vinna að sjálf-
stæði landsins í verki, þótt óbeinlínis
væri, að koma á fót viðskijtaráðu-
nautnum, sem á að líku marki að vinna:
að opna oss nýja markaði og gera
sitt til að láta menningarþjóðir heims-
ins vita af oss, og efla kynningu þeirra
og vor íslendinga. Til þessa starfa
var af ráðherra valinn Bjarni Jónsson
alþm. — þrátt fyrir megna mótspyrnu
leynt og ljóst — og var sú ráðstöf-
un áreiðanlega góð og mun hún
naumast geta verið þess valdandi,
að Björn Jónsson nú er svo djúpt
fallinn í augum herra Bjarna, að hann
telur sér skylt að vera fremstur i flokki
til þess að ýta undir vagninn, sem
ætlað er að velta með Björn Jóns-
son.
Enn ínætti á ýmislegt minna, er
sýnir það, að Björn Jónsson hefir haft
huga á því að beita sér til að vinna
að sjálfstæði þessa lands í verkinu.
En að þessu sinni skulum vér láta oss
Dægja að minna á það, að afskifti hans
af peningamálum landsins hafa ætíð
Reykjavlk 22. febrúar 1911.
að þvi miðað, eftir því sem unt hefir
verið, að opna landinu fleiri leiðir til
nauðsynlegra lána en hina einu, einu
— til Danmerkur — þótt eigi hafi
hann fengist til í því skyni að skerða
sóma landsins og ganga að algerlega
óviðunanlegum skilyrðum, eins og t,
d. í sumar, er farið var fram á, að
erlent lán eitt væri bundið alveg óvið-
komandi skilyrðum, svo sem frestun
bannlaganna, forgangsrétti einstakra
manna tíl að vinna öll mannvirki í
landinu — og afskiftum af mála-
vastri einstakra manna. Sú synjun
ráðherra mun naumast talin verða rétt-
mætur nagli í pólitíska líkkistu hans fyr-
ir dómstól þjóðarinnar, þótt svo muni
litið á af sumra þeirra manna hálfu
— sem nú eru í spörkunarliðinu.
Það hefir komið ljóslega fram á
þingmálafundunum undanfarið, að það
er enn óhvikult áform heimastj.manna
að róa að því öllum árum að jæra
Uppkastið Jrá 1908 yjir höjuð pjóð-
inni. Þeir hafa látið sér hægt um
þá íyrirætlun hingað til. En nú hafa
þeir kveðið upp úr um hana.
Fyrir því hefir þörfin til að halda
sjálfstæðisflokknum saman um mót-
spyrnuna gegn þeim broddum aldrei
verið brýnni en nú.
Og er það þá eigi grárra gaman
en tali tekur að gera nú, einmitt nú,
þann óvinafagnað að etja kappi út af
smámunum og að alls-óþörfu til að
sparka úr forvíginu þeim manninum,
sem óefað nýtur meira persónulegs
fylgis og trausts með þjóðinni en
nokkur annar maður í sjálfstæðisflokkn-
um ?
Ef þetta er eigi óskynsamlegt —
ei petta er eigi að rasa fyrir ráð fram
og beita kappi en eigi forsjá — hvað
má þá nefna þeim nöfnum ?
Að kljúfa sjálfstæðisflokkinn nú, er
honum ríður mest á að halda saman
sleitulaust, Jyrir smámuni eina eða
misskilning, smávægileg ágreinings-
mál, lítilfjörlegar aðfinslur við forvíg-
ismann flokksins og þær jafnvel beint
ástæðulausar. Það má aldrei verða.
Þetta viljum vér brýna alvarlega
fyrir góðum mönnum — og biðja
sjálfstæðismenn þá er hér eiga hlut
að máli að hugsa sig um tvisvar og
þrisvar áður en þeir hrapa að því
óheillaverki.
Sjálfstæði landsins og fylgi þjóðar-
innar við það á sannarlega að vera
þyngra á metaskálunum en smávægi-
leg ágreiningsatriði, hvað þá heldur
eiginhagsmunahvatir eða augnabliks
persónuhatur.
Þeir atburðir, er nú fara í hönd á
þinginu munu vekja alþjóðar-athygli.
Betur færi að sjálfstæðismenn á þing-
inu athuguðu vel gerðir sínar og rös-
uðu eigi að því að vinna það óhapp,
sem nokkurir þeirra hafa — því mið-
ur — til stofnað í einhverju fljótræði.
-----f------
Frá alþingi.
Neðri deild: Mánudagur. Fyrsta
málið á dagskrá var frumvarp þeirra
Jóns Þorkelssonar og Bjarna Jónsson-
ar frá Vogi
til stjórnarskrár íslands.
Jón Þorkelsson var framsögutnaður af
húlfu flutningsmanna. Gerði hann grein
fyrir innihaldi frumvarpsins (sbr. síðustu
Isafold). Taldi það vera i sama anda og
samhandslagafmmvarp það er siðasta al-
þingi samþykti — og fela i sér kröfur þær
er þjóðin teldi sjúlfsagðar og réttmættar.
Jón Olafsson andmælti; kvað fyrirsögn
frumvarpsins fara i búg við 26. gr. þing-
skapanna og þvi réttast af forseta að visa
frv. frú. I frumvarpinu taldi hann vera
blandað saman stjórnarskrúnni og sambands-
lögum og væri það rangt. Svo fullar kröf-
ur, sem frv. færi fram ú væri og eigi til
neins að samþykkja, þar eð ganga mætti að
þvi visu fyrirfram, að eigi fengist þeim
framgengt við konung. Hann lýsti ogyfir
þvi, að frú minniúlutamanna húlfu mundi
koma stjskr.frnmvarp.
Hannes Hafstein tók i sama streng eins
og Jón Ólafsson — og þótti eigi uggvænt
um, að svo hátt væri spentur hoginn af
flm. húlfu til þess að engin stjórnarskrd
yrði samþykt d þinginu.
Jón Þorkelsson andmælti harðlega þeirri
getsök H. H.; hvað það alls vegna réttast
að koma nú fram með breytingaóskir lands-
manna óskoraðar.
Skúli Thoroddsen kvað eigi mega skoða
frv. þetta fóstur Sjúlfstæðisflokksins og
vænti þess, að múlið yrði vel athngað og
— afgreitt frú væntanlegri nefnd.
Að þessum umræðum loknum fór
fram nefndarkosning. Kosningu hlutu
(með hlutfallskosningu):
Sig. Gunnarsson
Jón Þorkelsson
Bjarni Jónsson
Ólafur Briem
Jón Ólafsson
Hannes Hafstein
Jón frá Múla.
Ilafnarlagafrumvarp Reykjavíkur
var annað mál á dagskrá.
Magnús Blöndahl flutti ítarlegt erindi
um nauðsyn hafnar hér í bæogbenti
rækilega á hvilíkt veiferðarmál það væri,
eigi einungis fyrir Reykjavík, heldur
lika fyrir alt landið. Nefnd var kos-
in í málið: Magnús Blöndahl, Björn
Kristjánsson, Björ'n Þorldksson, Jón
Magnússon og Jón Olajsson — og 1.
umræðu frestað.
Þá var samþykt að hafa eina um-
ræðu um tillögur til pingsályktunar
1. um y manna nejnd til að íhuga
búnaðarmál,
2. um / manna nejnd til að ihuga
peningamálejni landsins.
3. um j manna nejnd til að ihuga
hag Landsbankans.
Siðan var fundi slitið.
Efri deild. Mánudagur 2o.Jebr.
Fyrsta mál á dagskrá var
frumvarp um dánarskýrslur.
Eftir dálitlar athugasemdir frá ráðherra
og Sig. Hjörleifssyni var málinu vís-
að til 3 manna nefndar og í hana
kosnir: Sig. Hjörleifsson, Jósef Björns-
son og Steingr. fónsson.
Frumvarp um lögaldursleyfi
var annað mál á dagskrá. Dálítil
orðasenna varð milli Lárusar 5. og
ráðherra. Lárus 5. notar sem sé hvert
tækifæri til að fletta ofan af strák
sínum. Hann ætlaði að byrja á eld-
hússdagsræðu yfir stjórninni, en forseti
tók þá í taumana fljótlega, og benti
Lárusi á, að það væri frv. um lög-
aldursleyfi, sem væri til umræðu, en
ekki annað. Svo fékk Lárus ráðning
hjá ráðherra — og svo var málinu
vísað til 3 manna nefndar: Kr. Jóns-
son, Sig. Stefánsson og Lárus 5. kon-
ungkjörni.
Síðasta mál á dagskrá var
frv. um úrskurðarvald sáttanefnda
í skuldamálum.
Því vísað til 3 mahna nefndar (Ari,
Kristján, Júlíus Havsteen).
Fundi slitið.
Neðri deild. Þriðjudagur. Fyrsta
mál á dagskrá var
frumvarp til laga um lögheiti á
nokkrum stofnunum á íslandi.
Flutningsmenn Jón Þorkelsson, Bene-
dikt og Vog-Bjarni.
Landsbankann vilja þeir kalla pjóð-
banka, Landsbókasafnið pjóðbókasafn,
landsskjalasafnið þ;ÚJskjalasafn, forn-
gripasafnið pjóðmenjasajn og lands-
sjóðinn allsherjarjjárhirzlu íslands —
og landsféhirði allsherjarféhirðir. Amts-
bókasöfnin vilja þeir loks nefna Jjórð-
ungsbókasöjn.
Benedikt Sveinsson reifaði frumvarp-
ið nokkurum orðum og mælti með
því, en andmælum sætti það af hálfu
Jóns Ólajssonar. Samþykt að setja
nefnd með 13 atkv. gegn 6 (minnihl.)
10. tölublað
Kosnir í nefndina: Benedikt Sveinsson,
Jón Ölajsson og Sig. Gunnarsson.
Þá var kosin 5 manna nefnd til að
íhuga búnaðarmál samkvæmt þings-
ályktunartillögu frá Sig. Sig.
Kosningu hlutu:
Björn Sigfússon
Jón Jónsson Hvanná
Stefán Stefánsson
Sig. Sigurðsson
Einar Jónsson.
Þessu næst var samkvæmt þings-
ályktunartillögu kosin 7 manna nefnd
til að íhuga peningamál landsins og í
hana kosnir:
Magnús Blöndahl
Björn Kristjánsson
Þorleifur Jónsson
Bjarni Jónsson
Jóhannes Jóhannesson
Jón Magnússon
Hannes Hafstein
Efri deild. Þriðjudagur2i.Jebr.
Fyrsta mál á dagskrá var hið nýja
JræðslumálaJrumvarp stj órnarinnar.
Ráðherra Bj. J. fór nokkurnm orðum um
frumvarpið og stefnu þess, kvað það fram
komið vegna hinna mörgu umkvartana und-
an fræðslulögunnm frú 1907. Frumvarpið
fæli í ser þú stefnu, að losa börnin sem
mest við að fyllast »ómeltu fróðleikshrafli*.
Frekari umsögn um frumvarpið kvaðst
hann geyma síðari umræðu.
Stefdn Stefánsson 6. kgkj. flutti þvi-
næst fyrstu ræðu sina ú þingi þessu. Hann
var ú þvi, að umkvartanir undan fræðslu-
lögnnum hefðu eigi verið svo miklar eða
almennar, að þörf hefði verið á að fara
að bylta til fræðslumúlunum svona fljótt.
Frumvarp stjórnarinnar taldi hann að ýmsu
leyti fara í rétta stefnu, en vera eigi nægi-
lega núkvæmt og ítarlegt. En nefnd ætti
að sjalfsögðu í múlið að skipa og mundi
hún þú geta athngað frnmvarpið eins og
þyrfti
Rdðherra svaraði Stefúni nokknrum orð-
um og var nú búist við, að nefnd yrði
kosin.
En þú reis npp L. H. B. 5. — eins og
merkikerti sem hallast i stjaka — og tók
að ryðja úr ser með venjulegum reigingi,
hégómlegasta skætingsgaspri til rúðherra.
Sagði m. a. að hann L. H. B. hefði verið
beðinn i gær af einum fyrverandi fylgis-
manni rúðherra að vera ekki slœmur við
hannt og margt fleira sagði L. H. B. 5.
barmafult af hroka og stórmensku. En
rdðherra tók honum þarflegt tak ú eftir,
gaf honum vendilega húðstrokn svo að
L. H. B. 5. mú lengi muna. Meðal
annars sagðist rúðheira vilja lúta >hú)n af-
burða-virðulega konungkjörna, sem hann
eigi royndi númer ú, vita það, að hann
mundi hvorki blikna né blúna fyrir honum,
þótt sjúlfur teldi hann (L. H. B.) sig það
ofurmenni, að honum þætti sjúlfsagt að það
eitt að hann væri slœmur við sig(I) mundi
þvi valda, að hann hnigi steindauður niður!
Og mörgum húðsyrðum öðrum vafði hann
að L. H. B. 5.
Eftir sennu þeirra rúðherra og L. H. B.
5. — töluðu þeir Kr. Danielsson, Stef. Stef-
únsson og rúðherra örstutt.
Að lokum var nefnd kosin í málið:
Sig. Hjörleifsson
Jósef Björnsson
Kristinn Daníelsson
Stefán Stefánsson
Steingr. Jónsson.
Annað mál á dagskrá var stjórn-
arfrumvarp um eiða og drengskaparorð.
Því var vísað umræðulaust til 3 manna
nefndar og í hana kosnir: Ari Jóns-
son, Gunnar Ólafsson og Júlíus 1.
konungkj.
4-
Lausn frá prestskap hefir síra Bene-
dikt próf. Kristjánsson frá GrenjaSarstað
fengiS frá næstu fardögam.
Lanst prestakall; GrenjaSarstaSur í
SuSur-Þingeyjars/slu, Grenj aSarstaSar,
Ness, Einarsstaða og Þverársóknir. Veit-
ist frá næstu fardögum. Umsóknarfrest-
ur til 10. apríl.