Ísafold - 04.03.1911, Page 3

ISAFOLD
51
Ýms erlend tíðindi.
---- Kh. lS.febr. ’l 1
Há fluglaun. Verðlaun fyrir flug
eru altat' að hœkka. Fyrir hringflugiS
París—Berlíu—Biiissel—Londou— París
er nú heitið þessum verðlaunum af stór-
blöðunum: L e Journal 200,000
frankar, Z e i t u n g a m M i 11 a g
125,000 frk. Petit Bleu í Brússel
25,000 frk. og L o n d o n Standard
65,500 frk, eða 412,500 frankar alls.
Þetta eru hæstu verðlaun, sem enn hefir
verið heitið.
Ákvæði eru meðal annars sett um, að
flugmenn í hernum megi ekki taka þátt
í þessu flugi og sömuleiðis er flugmönn-
unum bannað að hafa myndavólar með
sér. Mun þetta gert til þess að þetta
veiði eigi notað í njósnarskyni.
Flugið hefst 4. júní og stendur um 3
vikur. Lengsta dagleið er áætluð 270
rastir. Aðalleiðin verður þessi: París —
Reims — Lúttich — Dússeldorff—Hanno-
ver — Magdeburg— Hamborg — Bremen
Mun8ter — Brússel — Dover — London
— Folkstone — París.
Úr brezka þinginu. Onnur umræða
laganna um neitunarrótt efri málstof-
unnar á að hefjast 27. þ. m., og siðan
á alt að vera komið í kring fyrir krýn-
ingu Georgs kotiungs í vor.
Það er fullyrt að stjórnin só að semja
skrá yfir n/ja lávarða úr framsóknarflokki
ef á þarf að halda og lávarðar láta eigi
undan með góðu.
í ávarpsumræðunum báru íhaldsmenn
fram breytingartillögu viðvíkjandi heima-
stjórn írlands. Asquith gerði grein
fyrir skoðun og ásetningi stjórnarinnar.
Kvað hann þá vera einu lausnina, að
mytida irskt þing og írskt framkvæmd-
arvald, er bæri ábyrgð gagnvart þessu
þingi. Ætti þingið og framkvæmdar
valdið að fjalla um írsk mál eingöngu
og lúta ríkisþinginu. »Einn þjóðhöfð
ingi, eitt land og e'in þjóð, þar sem hver
kynflokkur hefir sjálfstjórn og forráð
yfir 8Órmálum sínum, en tengjast þó
allir bandi samúðarinnar — það er hið
sanna drottinveldi«.
Foringi íra, John Redmond,
sem jafnan hefir þótt þungbúinn og al-
varlegur, en nú hlær við hvern sittn
fingur síðan kosningar fóru fram, stóð
jafnskjótt upp og mælti:
»Vór Irar erum á sama máli og yfir-
ráðgjafinn. Það sem hann leggurí heima-
stjórn, hafa írskir þjóðflokksmenn bar-
ist lengi við að koma í lög, þv/ að það
er bráðnauðsynlegt. Nú er að hefjast
ný stjórnaröld. Ein af fegurstu at-
höfnum vors látna konungs var sú, er
hann sendi einn af ættingjum sínum til
Suður-Afríku til að setja þar þingið.
Þingsetningardagurinn mun verða ein-
hver hinti merkasti dagur í sögu Suður-
Afríku, og þessi athöfn er letruð gulln-
um stöfum í stjórnarsögu Játvarðs kon-
ungs.
Eg óska að stjórn Georgs konungs
verði langvinn og vegleg og geti af sér
enn stærri atburði: hina langþráðu
heimastjórn írlands«.
Breytingartillaga íhaldsmanna var feld
með 326 atkv. gegn 213 og ávarp stjórn-
arinnar samþykt.
Svarti dauðinn geysar enn í Austur-
Asíu, jafnmagnaður og áður og er nú
jafnvel komin til Söul, höfuðborgarinnar
í Kóreu.
-----.i.-----
Ósannindabrigzl Lögréttu. Öllu
bíræfnari ósannindabrigzl —- þótt í litlu
sé — en þau er Lögr. ber I s a f. í mið-
vikudagsblaðinu — eru fátíð — jafnvel
á hennar svartflekkóttu tungu.
1 blaðinu segir, að ísafold hafi flutt
þau ósannindi, að Kristján Jónsson
hafi greitt atkvæði með þeim kotiung-
kjörnu — og m ó t i flokki sínum í mál-
inu um skipun rannsóknarnefndar a ráð-
herra í efri deild.
Þvl er til að svara, að ísafold flutti
hið sanna í þessu máli — eins og hún
ætíð gerir ella — en Lögr. hangir á
ósannindarim nú sem oftar.
Sig. Stef., Sig. Hjörl. o. fl. báru fram
þá breytingartillögu við þingsályktun
L. H. B. um nefndarskipun, að nefnd sú
skyldi aðeins fjalla um Landsbankamál-
ið — en eigi önnur mál. Þeirri br.till.
greiddu allir sjálfstæðismenn f deildinni
atkvæði sitt — nema Kr. Jóns-
s o n. — Hann greiddi atkv. m e ð þ e i m
konungkjörnu en móti flokki
s 1 n u m — og þann veg var tillagan
feld.
Við sjálfa kosninguna í nefndina greiddi
Kristján enn atkvæði m ó t i flokki sín-
um, en m e ð þeim konungkjörnu, og
þann 'veg komu hinir konungkjörnu með
hjalp Kr. J. 3 sinna manna í nefndina,
en 8jálfstæðismenn aðeins 2 — í stað 3,
ef Kr, J. hefði ekki greitt atkv. móti
þeim.
Sjálfur lýsti og Kr. J. yfir því í ræðu
sinni, að hann greiddi atkvæði m ó t i
flokki sínum um br.t.
Ekki tjáir Lögr. að n e i t a þessu.
Gjörðabók efri deildar sannar, að Isafold
hefir farið með satt mál — en virðuleg
Lögr. með ósannindi. Auk þess
næg vitni: — allir þingdeildarmenn og
mýmargir áheyrendur.
Sór grefur gröf þó grafi I Það m á
nú segja.
Blaðið reiðir heldur en ekki hátt til
höggs. Þartia sjáið þið — hvernig ísa-
fold er — breiðir út svona staðlaus
ósannindi I Þykir ykkur raðlegt að trúa
henni ?
En viti mennl Höggið lendir á Lög-
róttu. H ú n er það, sem vefur að sínu
eigin höfði ósannindablæjunni með þess-
um rakalausum brigzlum til ísafoldar.
H ú n er það, sem skýrir rangt frá —
en ísafold rótt — nú sem ella.
Lögboðin skoðun á síld.
Nauðsynjafrumvarp.
Eins og mörgum er kunnugt, hefir
þingmaður Akureyrarkaupstaðar, S i g .
Hjörleifsson lagt fyrir þingið
frumvarp til laga um skoðun
á síld.
Aðalefni frumvarps þessa er hið sarna
Og frumvarps þess, sem lagt var fyrir
þittgið 1909; sem sé, að lögbjóða
skoðun á allri sfld, sem veidd
er hór við lattd í herpinætur eða reknet
og flut.t er ósöltuð að landi og söltuð
er f landi eða við land.
Veruleg efnisbreyting er engin önnur
en 8vt, að í þessu fiumvarpi er gjört
ráð fyrir, að útgeiðarmenn eða síldar-
kaupmenn gjaldi undirmatsmönnum fyr-
irhöfn þeirra, en eigi landsjóður.
Helzti ókostur frumvarpsins 1909 var
að áliti mótstöðumanna þess, m a t-
8 k y 1 d a n . En það er líka aðalefni
og mergur þess.
Menn hafa nú haft tveggja ára tíma
til þess að athuga þetta mál; en þó
hygg eg að mótbárur gegn því verði nokk-
uð svipaðar og á síðasta þingi. Vil eg
því lítilsháttar athuga helztu mótbárur
nefndarinnar á þingittu 1909.
Hin 1. var sú, að matskylda kæmi
ekki að tilætluðum notum ;
2. að hún myndi tefja fyrir verkun-
inni og þar með framleiðslunni ;
3. að hún muni vera óframkvæman-
leg og geti því bakað útvegsmönnum
fjárhagslegan hnekki;
4. að hún verði altof dýr borið sam-
an við gagnið, sem hún gerði.
Allir sem eitthvað þekkja til herpi-
nótarveiða hór við land, vita, að sú veiði
er annaðhvort rekin á gufuskipum eða
á seglskipum með hjálparvól (motor).
Þá vita og allir, að síldin er misjafn-
lega gömul þegar skipin koma með hana
að landi. Veiðunum er og verður svo
háttað, að hjá þvf verður ekki komist.
Þráfaldlega hefir síldin skemst af hita
frá vólinni eða gufupípum á þilfari skip-
anna, vegna þess að þau hafa ekki ver-
ið nógu vel eða haganlega útbúin. Með
matskyldu á að koma í veg fyrir að
þesskonar síld só söltuð saman við
óskemda síld.
Þar eð síldin er misjafnlega gömul
þegar skipin koma með hana að landi,
þá er hún að sjálfsögðu misjöfn að gæð-
um ; það af henni, sem t. d. er 2 sólar-
hringa gamalt er verri vara en það,
sem veiðst hefir fyrir 6 tímum.
Matskyldan gjörir ráð fyrir að skipin
sóu hólfuð svo, að auðvelt verði að hafa
útaf fyrir sig, það sem veiðist f hverju
kasti. Þegar skip kemur að landi, sem
veitt hefir síld í veiðarfæri, sem getur
hór að framan segir skipstjóri og sann-
ar matsmanni hve gömul síldin er í
hverju hólfi; er þá auðvelt fyrir mats-
mann að skera úr því, hvað saltast skuli
eða ekki í lagheldar tunnur.
Með þessu er girt fyrir að skemd síld
só söltuð í sömu tunnu og óskemd síld.
Ef þetta er gert, nær matsskyldan
tilgangi sínum að mestu leyti.
Að skylduskoðun tefji fyrir verkun-
inni á nokkurn hátt, fæ eg ekki séð.
Þegar skip kemur að latidi með síld,
sent greind hefir verið að á skipsfjöl
eftir því á hvaða tíma hún er veidd.
gerir skipstjóri boð eftir matsmanni.
Geri eg þá ráð fyrir því, að það af síld-
inni er síðast veiddist só góð og óskemd
vara, og að matsmaður þurfi ekki ann-
að en líta á hana til þess að geta gefið
leyfi til að byrja á söltun hennar. Gjör-
um svo ráð fyrir að það sem veiðst
hefir næst á undan, í sömu ferð, sé dá-
lítið farið að skemmast; matsmaður hefir
þá nægan tíma til að athuga það og
getur því gefið fullnaðar úrskurð sinn
um hvort hún skuli saltast í lagarheld-
ar tunnur eða ekki, áður en lokið er
söltun sfldarinnar, sem fyrst var byr-
jað á.
Aftur á móti hefir reynsla undanfar-
inna ára sýnt það, að töluvert mikill
tfmi hefir farið til þess, hjá verkafólki,
að kasta frá við söltun því, sem mest
er skemt af síldinrti, en sú aðgreining
hefir aldrei verið og verður aldrei ann-
að en gagnslaust kák hjá flestum. Við
skyldumat mundi sú aðgreining alveg
hverfa og matskyldan þannig f 1 ý t a
fyrir verkunintti, en ekki tefja.
Að matskylda só óframkvæmanleg, er
fjarstæða ein, sem engum skynsömum
mönttum ætti að koma til hugar.
Gjörum ráð fyrir því allra versta, því,
sem mestum erfiðleikum virðist vera
bundið: að sfldin só söltuð um borð á
skipi, sem liggur úti á höfn. Ef fólk
frá landi er fengið til þess að salta síld-
ina, getur matsmaður að sjálfsögðu farið
á skipsfjöl með sömu ferð og verkafólk-
ið. Ef verkafólkið, sem síldina saltar,
býr i skipinu meðan á veiðum stendur,
þá getur matsmaður það lfka. Só síld-
in söltuð á bryggju eða á landi, er fram-
kvæmd á matinu alls engum örðugleik-
um bundin.
Um kostuaðinn er það að segja, að
I eg er ekki í neinum vafa um, að hann
er alveg örlftill borinn saman við gagn-
ið, sem skyldumat mundi gera.
Útgerðarmenn á Akureyri hafa gert
lauslega áætlun um aukinn útbúnað
síldveiðiskipanna frá því sem algengt
er, til þess að auðvelt só að aðgreina
hana úti á skipi, eftir því á hvaða tíma
hún veiðist og girða fyrir skemdir á
henni af hita frá vólum o. þ. 1. og er
sú kostnaðar áætlun frá 50 — 120 kr.
p r. s k i p eftir stærð.
Ef gjört er ráð fyrir, a ð einn kven-
maður kverki og salti tvær tunnur af
sfld að meðaltali á hverjum tíma — en
það er hið minsta sem gera má ráð fyrir
eftir reynslu undanfarinna ára — og a ð
við hvert síldveiðaskip, sem veiðir með
herpinót vinni 30 stúlkur, þá salta þær
60 tunnur að meðaltali á klukkustund.
Só kaupgjald síldarmatsmanna sama
og kaupgjald fiskimatsmanna, 65 aura
um tímann, þá verður kostnaðurinn við
matið U/jj eyrir á hverja tunnu síldar.
Til nauðsynlegs eftirlits við ápökkun o.
s. frv. mætti líklega áætla alt að J/2 e.
á kostnað á hverja tunnu. Yrði þá
allur kostnaður uál. U/2 eyrir á tunnuna.
Þessi kostnaður hugsa eg, að etigum
vaxi í augum. Vitanlegt er það, að þessi
áætlun á aðeins við, þar sem skip leggja
að bryggju og hægt er aðstöðu við vinn-
una; en hann yrði töluvert meiri, ef
saltað er úti á skipi. Þvf miður hefi eg
ettga reynslu fyrir mór í því hvað sölt-
un síldar gengur fljótt á þar tilætluðum
skipum og get því ekki gjört neina áætlun
um hvað matið mjtndi þá verða dýrt.
En ekki get eg fmyndað mór að kostn-
aður við það yrði neitt verulegt; auk
þess er þeim altaf að fækka, sem láta
salta sfld sína úti á skipum og voru
það aðeins 4 skip á Siglufirði síðastliðið
ár, sem notuð voru til þess að salta síld
í, en ekkert á Eyjafirði.
Só tekið tillit til þess, a ð mat á salt-
aðri síld, getur með góðri verkstjórn, orð-
ið framkvæmt útvegsmönnum alveg að
kostnaðarlausu, ef síldin hefir verið met-
itt fyrst við söltuuina, a ð það mat getur
verið miklu tryggara en það sem nú
höfum við — þá get eg ekki látið mór
detta f hug, að nokkrum manni þyki
matskyldan dýr.
Vegna þess að skýrsla sú sem eg
sendi stjórnarráðinu unt ferð ntína til
útlanda veturinn 1909—1910 hefir enn
ekki verið prentuð og almenningur þess
vegna ekki átt kost á að sjá hana, þá
vil eg taka hór upp svolítinn kafla úr
athugasemdum mfnum aftan við hana,
sem sýnir hvað eg hefi fyrir mór, er eg
tel mat á saltaðri síld tryggara, ef síldin
fyrst er metin við söltunina. — —
— Bain afleiðing af þessu (o: að göm-
ul og ný síld er söltuð í sömu tunnu)
verður sú, að aðgreining og mat á salt-
aðri síld, verður miklu fyrirhafnarmeira
og kostnaðarsamara en þörf er á. Þvf
ekkert vit er í öðru, við aðgreiningu og
mat á þannig blandaðri síld, en að tæma
tunnuruar alveg og hattdleika og skoða
hverja síld út af fyrir sig. En þrátt fyr-
ir þessa fyrirhöfn verður s/Idin aldrei
aðgreind svo vel sem skyldi, vegnaþess
að þeir sem það verk ynnu, mundu oft
verða í vafa um, af ytra útliti sfldar-
innar, hvort hún hefði verið gömul eða
ný þegar hún var söltuð og gætu því
ekki valið gömlu síldina úr svo nákvæm-
lega setn þarf. Sé sfldin þar á móti
skoriu í sundur er munurinn auðsær.
Fiskurittn er dökkur að lit f gömlu síld-
inni af því að blóðið hefir storknað 1
henni áður en hún var kverkuð.
Mat á saltaðri síld — aðalmatið ■
veitir því kaupendum minni tryggingu,
ef síldinni hefir verið blandað saman
ósaltaðri, heldur en það gerði, ef síldin
væri aðgreind fyrst og metin ósöltuð.—
Afsláttarútsala
Arna Eiríkssonar
Austurstræti 6
10°lo -- 40°|o
er nú bráðum á enda, og því
er nauðsynlegt að nota nú þenna stutta tima
sem eftir er.
Jiappgítma.
Glímufélag Ungmennafélags Reykjavíkur stofnar hér með til flokkakapp-
glimu er fram fer í Reykjavík miðvikudag 5. apríl.
Allir glímumenn, utan bæjar sem innan, hafa jafnan rétt til þátttöku ef
þeir aðeins hafa gefið sig fram við undirritaðan fyrir 28. þ. mán.
Reykjavík, 1. febrúar 1911.
1
Guðm. Kr. Guðmundsson
Laugaveg 70.
Útgerðarmenn og síldarkaupmenn vita
það, að þeir hafa selt, bæði hórlendum
og útlendum mönnum, sem síldar neyta,
skemda fæðu og þeir geta ekki við því
gjört af eigin rammleik. Þvf óska þeir
þess, að löggjafarvaldið hjálpi sór til að
svo verði ekki framvegis. Þetta er óneit-
anlega drengilega gert og öllum heiðvirð-
um verzlunarmönnum til sóma. Þess
vegna trúi eg ekki öðru en að þiugið
samþykki frumvarp það, — sem hór er
um að tefla.
Er það spá mín, að löggjafarvaldi ís-
lands aukist traust og virðing bæði hér-
lendra manna og útlendra við slík lög.
p. t. Reykjavík 3. marz 1911.
Jón Berqsveinsson,
sfldarmatsmaður.
Prúðmannlegt orðbragð.
Þá má segja >þaifanaat<
þetta nafn sér gaf ’ann.
Sagan nm hið prúðmannlega og þingsið-
lega orðalag úr konungkjörna 5-inu i tölu
(L, H. Bja.) í efri deild um daginn er hér-
aðsfleyg orðin, ef eigi landsfleyg. En þú
rangt með hana farið að þvi leyti til, sem
öðrnm þingmanni þar (A. J.) eru eignuð
npptökin.
Hann (A. 3.) er látinn hafa kallað fyrst
i þingræðu litla-rússneska dánumanninn
»þarfanaut,< og að þá hafi glæsimennið það,
ráðherramágurinn fyrverandi og lagaskóla-
forstöðumaður af Hannesar náð — margir
fullyrða, að enginn maður annar mundi
hafa látið sér detta i hug að lyfta honum
upp i það hefðarsæti úr litla-rússneska valds-
mannssessinum — þá hafi hinn (L. H. Bja.)
svarað svo, að hann (A. J.) væri ekki þarfa-
naut, eins og hann hefði kallað sig, beldur
bara tómt — naut.
Sannleikurinn er nú sá, að A. J. hafði
aldrei orðið þarfanaut i sinni ræðu, hvorki
um L. H. Bja. né nokkurn mann annau,
heldnr kvað svo að orði, að bann (L. H.
Bja.) væri þarfur maður sinum flokki til að j
bera á völl. Hann bæri saur inn i deildina.
Nei. Það var L. H. Bja. sjálfur, sem
bjó til þarfanautsnafnið á sjdlfan sig.
Hann vann það til, til að geta komiö
nautsnafninu á annan þingmann og það —
einn sinna nýju bandamanna, fremstan
flutningsmann vantraustsyfirlýsingarinnar
fyrirhuguðu í efri deild.
Svona er þessi saga rétt sögð, svo sem
sannað geta allir þingmenn efri deildar —
auk alls hins mikla áheyrendafjölda, er við
var staddur það kveld.
Hitt þarf naumast vitna við, að aldrei hafi
á voru þingi (og þótt lengra sé leitað) nokk-
ur rnaður, jafnvel nokkurt skrílmenni látið
sér um munn fara dónalegra óvirðingarorð
um annan þingmann en þetta hið »skelfing
virðulega konungkjörna 5 i töln< hafði þetta
skifti um þingmannn Strandamanna (A. J.).
Auðvitað fekk bann fyrir það óvægilega á-
minning hjá forseta, — hver svo sem ár-
angur verður af þvi eftirleiðis. Hannþarf
liklegast að fá einhvern bata áður af sinni
alkunnu, hryggilegu veiki, sem sumir kalla
sálar-hold8veiki.
Systir okkar elskuleg, Sigriður, sem and-
aðist á Landakotsspitala I. þ. m, verður að
forfallalausu jörðuð á miðvikudaginn þ. 8.
þ. m., frá spitalanum kl. 12 f. h.
Sig. E. Sæmundssen. Metta Einarsdóttir.
Nýtt kirkjublað
4. og 5. blað:
Frú Kristín Krabbe, bréf frá henni
(mynd). — Síra Arnljótur sem prest-
ur, G. H. — í vín.qarði síra Hannes-
ar Arnasonar o. fl.
Dr. síra ]ón og frú Lára (mynd).
— Hverjir verða hólpnir, }. H. —
Safnaðarsöngurinn, Ó. M. — Síra
Oddur heitinn Gíslason. — Smásaga
úr daglega lífinu o. fl.
Bitstjóri: I*órh. Bjarnason.
Talsínti 91.
Fræsölu gegnir eins og að und-
anförnu Ragnheiður Jónsdóttir, Laufás-
veg 13-____________________’
Dugleg og hreinleg vinnu-
kona getur fengið vist frá 14. maí n.
k. hjá Fredrekssen (frá Mandal) Mið-
stræti 5.
Lipur og þokkalegur
piltur
getur þegar feugið
vist.
JSuévig éíruun,
„Skj aldbreið*.
Sjúkrasjóður
ÍOO manna heldur fund í K. F.
U. M. í litla salnum uppi, á morgun,
sunnudag kl. 4.
lAríðandi að allir mœti.
Til sölu.
Húseignin Austurkot í Kaplaskjóli
við Reykjavík, sem er: íbúðarhús úr
sieini 9Xto með kjallara undir, 2
pakkhús við sjó, heyhkða og hesthús.
Túnblettur rennisléttur og vel hirtur,
sem gefur af sér 40—50 hesta af
töðu í meðal grasári; stórt fiskverk-
unarpláss og ágætur kálgarður. Um
kaupin má semja við Borgþór gjald-
kera Jósefsson á Laugaveg ri.
Mótorbátur,
mjög þægilegur til fiskiveiða, svo létt-
ur, að setja má upp og ofan kvölds
og morgna, eins og vanaleg opin
skip, er til sölu. Afgr. visar á.
I
Jarðarför Sólveigar Eyjólfsdóttur frá
_ Herdísarvlk fer fram laugardaginn II.
| þ. m. kl. 12 frá St. Jósefsspitalanum.
1
Tækifæriskaup.
Dvottavél (Fulddamp) er til sölu
með kostakjörum. — Ritstj. ávísar.
HÚS
á góðum stöðum hér i
bænum fást til kaups;
einnig veitingahús á póst-
vega krossgötu nálægt Reykjavík.
íbúðir til leigu frá 14. mai 1911
og góð laxveiðijörð fæst til kaups og
ábúðar frá næstu fardögum. — Upp-
lýsingar á Laugaveg 73.
Gott herbergi með forstofu-
inngangi til leigu í Bankastræti 14.
GrÁmálaður skipsbátur, merkt-
ur á hliðunum: H. 16, en á gafli 85,
hefir rekið nýlega á land i Bollagörð-
um á Seltjarnarnesi. — Réttur eigandi
vitji bátsins þangað, borgi bjarglaun
og annan kostnað.
Bollagörðum á Seltjarnarnesi,
4. marz 1911.
Jón Jónsson.