Ísafold - 03.06.1911, Side 1

Kemm át tvisvar 1 vika. Vorð árg. (80
arkir minst) 4 kr. erlendib 5 ki. ef>a 1 l'a
dollar; borgist fyrir mibjan jálí (erlendis
fyrir fram).
ISAFOLD
Unpsögn (skrifieg) bnndin víb áramót, ar
ógiid aema komln sé til átgefanda fyrir
1. okt. aanpandi sknldlaas vib blabið
Afgreibsla: Aastnrstrmti 8,
XXXVIII. árg.
Reykjavík 3. júní 1911.
36. t51ublað
I. O. O. P. 92699
Ðókasafn Alþ. lestrarfél. Pósthásstr. 14 5—8.
Forngripasafn opib si. þrd. og fmd. 12—2
íslandsbanki opinn 10—2 */• og 61/*—17.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 sbd. Alm. fnndir fsd. og sd. 81/* sibdegis.
Landakotskirkja. öubsþj. 91/* og 6 á helgum
Landakotsspítali f. sjákravitj. 101/*—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2x/*, ö1/*-^1/*. Bankastj. vib 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—8
Landsbánaðarfélagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsféhirbir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnið á þrd. fmd. og ld. 12—1
Landsiminn opinn virka daga 8 árd. — 9 stðd.
helga daga 8—11 og 4—6.
Lmkning ók. i læknask. þribjd. og föstd. 11—12
Náttárugripasafn opið l1/*—21/* á sunnudögum
Ókeypis eyrna-, nef- og hálslækning Pósthús-
stræti 14 2. og 4. fimtud. i hv. mánuði. 2—8.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnai 10-4 daglega.
Sýning gripa Jóns Sigurössonar i Safnahásiuu
opin kl. 12—2 hvem dag.
Tannlækning ók. Pósth.str. 14, 1. og 8. md. 11—1
Taxafíóagufubáf. íngóífur
fer til
Keflavíkur 23. júní.
Borgarness 8., 21., 28. júní
Akra 24. og 27. júní.
Hvalfjaran mikla.
Sýnisliorn af flokkshagsnnzna-fyrir-
litningu Heimastjórnar(!)manna
á Hafsteinsöidinni.
Klukknahljómurinn er farinn að
heyrast. Hringjarar Heimastj.(l)- eða
Uppkasts- eða sambands-mannanna eru
farnir að taka í kosninga-klukknastreng-
ina — byrjaðir á fyrstu hringingunni
til athafnar þeirrar, sem fram á að fara
á þessu landi um veturnætur á hausti
komandi.
Klukknaómurinn er þessi: Sjálf-
stæðismenn hafa notað völdin, er þeir
hlutu fyrir kosningasigurinn mikla 1908
til þess eins að að maka krókinn jyrir
sis; og sína fylgifiska. En öðruvísi mér
áður brá. Það var önnur öldin á
heimastj.(!)árunum 1904—1909. Þd
var hugsað um landsins hag, pd voru
eigin hagsmunir hins ráðandi flokks
fyrirlitnir. Þd mátti þetta land heita
»fyrirheitna landið«. Því landinu mun
þjóðin aftur ná, ef hún i haust styð-
ur heitnastj.(!)menn til valda, en haftiar
»óaldarfiokknum*. Svo kalla heimastj,-
menn þá menn, sem halda vilja fast
um sjdljstœði landsins — þá menn,
sem firtu þjóðina réttinda-afsals ráða-
gerðinni sælu árið 1908.
Út af þessum kosningabeitu-klukkna-
hljóm hringjaranna um fyrirlitninguna
á flokkshagsmunum heimastj.(!)flokks-
ins á Hafsteinsöldinni — fór eg að
gamni mínu að rína ofboð lítið í ritn-
ingarnar til þess að sannfæra mig um
hreinleik tónanna og fölskvaleysi.
Eg blaðaði gegn um stjórnartið. og
Alþ.tíð. þessi árin til þess að sjá flokks-
hagsmuna-fyrirlitninguna svarta á hvítu
í algleymingi. Eg hélt, að eg mundi
detta um nöfn sjdljstœðismanna í hverju
embættisveitingarspori, ekki geta þver-
fótað fyrir þeim í hverri virðingar-
stöðu og frama, vegtyllum o. s. frv.
o. s. frv. Eg hélt, að aumingja heima-
stjórnar(!)mennirnir hefðu allstaðar verið
settir hjá — vísað út í yztu myrkur,
orðið að deyja píslarvættisins dauða —
fyrir flokkshagsmuna-fyrirlitninguna.
Eg tók stjórnartíðindin 1904. Eg
leitaði með logandi ljósi að flokks-
hagsmuna-fyrirlitningunni — en hún
var hulin — þéttri torfu af heima-
stjórnar-stórfiskum í því nær öllum
virðingarstöðum, vegtyllum og hverj-
um frama, sem nöfnum tjáir að nefna.
Eg hélt áfram næstu árin. Sama ár
eftir ár.
Alt var hvítt, sem hringjararnir segja
svart.
Allir klukknatónarnir falskir — alt
fariseiskur yfirdrepskapur.
Eg skal nú gefalesendum ísafoldar
dálítið munnbragð af því, hve mjög
»flokkshagsmunirnir« hafa verið fyrir-
litnir(l) afhinum ráðvanda(l) heimastj,-
flokki valdaárin hans:
I.
Embættaveitingar og sýslana.
Árið 1904. Þá í febrúarbyrjun
kemur Hafsteins-stjórnin til valda.
En þar á undan — á þinginu 1903
var stjórnarflokkurinn þegar búinn að
marka ferilinn, sem feta skyldi með
því að velja 3 mjög ákveðna heima-
stjórnarflokksmenn í bankaráð Islandsb.
og ákveðna heimastj.menn til annara
launaðra sýslana, sem þingið veitir og
innleiða þar með þá venju að gera
þessar stöður að pólitískum flokksbitl-
ingum.
Flokkurinn kaus þá í bankaráðið:
x) Lárus H. Bjarnason
2) Sigurð Briem póstmeistara
3) Sigfús Eymundsson bóksala. En,
hann er sagt, að jafnan hafi látið full-
trúalaun sin ganga beint í flokkssjóð.
En þessi laun eru 1000 kr. fast og
svo og svo mörg hundruð af ágóða
bankans. Yfirskoðunarmenn landsreikn-
inganna voru þá og valdir, Hannes Þor-
steinsson og Lárus Halldórsson, en
Jón Jakobsson endurskoðandi Lands-
bankans. *
Fyrsta athöfn Hafsteinsstjórnarinnar
var að skipa menn i stjórnarráðið.
Þá undireins var trúlega fylgt regl-
unni. Feitustu bitunum öllum var
skift upp milli heimastjórnarmanna.
1. Landritari var gerður Klemens
Jónsson (6000 kr. árslaun).
2. Skrifstofustjórar Jón Magnús-
son, Jón Hermannsson og Eggert
Briem, hver með 3500 kr. árslaunum.
Indriði Einarsson, sem allir töldu sjálf-
sagt, að kjörinn yrði skrifstofustjóri
— vegna starfs þess, er hann hafði
gegnt fjórðung aldar og nú var lagt
til einnar skrifstofunnar — hann var
settur hjá — honum var, sem maður
segir, vísað út á klaka. Hann var
sem sé ekki af heimastj(!)sauðahúsinu.
En af því að almenn gremja yfir þessu
tiltæki hinnar nýju stjórnar reis þegar
upp, sá hún eigi annað ráð vænna
eu að grípa til þess óyndisúrræðis að
stofna nýja stöðu, sem engum þing-
manni hafði dottið í hug, undirtyllu-
stöðu á einni skrifstofunni — miklu
lakar launaða en skrifstofustjórastaðan
var og var hr. I. E. gerður sá einn
kostur að standa uppi atvinnulaus eða
taka henni.
Þannig vaxin var hin fyrsta ganga
flokkshagsmuna-fyriilitningar-stjórnar-
innar!
Og hún lét sér eigi nægja að ráð-
stafa feitustu bitunum í stjórnarráð-
inutilsinna manna. Aðstoðarmannasýsl-
anirnar máttu eigi heldur fara »út fyr-
ir flokkinn*. Þrír dyggir flokksmenn
voru settir í þær: Eggert Claessen,
Guðm. Sveinbjörnsson og Jón Svein-
björnsson — hver með 1500 kr.
launum til að byrja með, en hækk-
andi með árunum.
Þá voru eigi eftir í stjórnarráðinu
af »bitum« annað en nokkurar lágt
launaðar skrifarastöður. En ekki einu
sinni þær — mátti láta fara allar út
fyrir flokkinn. Þar var líka tylt ein-
um heimastjórnarmanni, dyggum
þjóni hins nýja ráðherra. — En —
gætið nú þess að hrökkva eigi við —
í 2—3 lægst launuðu stöðurnar var
mönnum, er eigi voru merktir heimastj.,
lofað að hýrast — ef til vill eigi verið
til í þær neinn heimastj.dilkur.
Svona byrjaði nú ballið — og svona
hélt það áfram.
Eitthvert fyrsta viðvikið í embætta-
veitingum utan stjórnarráðsins á þessu
ári var því næst það, er Olajur Dav-
íðsson — launa maklegur kosninga-
smali heimastjórnarinnar — var sóttur
austan af landi og gerður bankabókari
með 3500 kr. launum — pvert ojan
í tillögur bankastjórnarinnar sjdljrar,
en meðmæli hennar voru að flestra
skynbærra manna dómi skýlaust skil-
yrði þess, að veita mætti stöðuna/ —
Bankastjórnin mælti með öðrum manni.
En hann var ekki heimastj.(!)dilkur.
Það gerði gæfumuninn.
Af öðrum veglegum afrekum þessa
árs og grandgæfilegum sönnunum
fyrir flokkshagsmunafyrirlitningunni(l!)
mætti enn nefna:
1) Magnús Stephensen var gerður
gæzlustjóri Söfnunarsjóðsins.
2) Júlíus Havsteen, forseti amtráðs
Suðuramtsins (500 kr.).
3) Lárus H. Bjarnason, forseti
amtráðs Vesturamtsins (500 kr.).
4) Þorsteinn Skaftason, póstaf-
greiðslumaður á Seyðisfirði (1100 kr.).
5) I kirkjumálanefnd voru skipaðir
— meirihl. — af hstj.m.: Þeir LHB,
síra Arni á Skútustöðum og Eir. Briem
— og seinna var bætt við 4. hstj,-
manninum í stað eins stjórnarand-
stæðings, sem úr nefndinni gekk.
6) I milliþinganefnd í landbúnaðar-
málum voru skipaðir eintómir heima^
stjórnarmenn: Þórh. Bjarnasoli, Her-
mann Jónasson og Pétur Gautl. x)
7) Gísli J. Johnsen póstafgreiðslu-
maður í Vestmanneyjum.
Þetta árið er einnig notað til þess
að setja Bjarna frá Vogi (stjórnarand-
stæðing) aj — reka hann frá kennara-
starfi hans við latínuskólann, vísa hon-
um á klakann, en leysa Björn M.
Ólsen (stjórnar-fylgifisk) frá embætti
í náð með eftirlaunum og gera hann
að prójessor í pokkabót.
Stjórnarandstæðingum var naumast
nokkurt embætti veitt þetta ár, né
nokkur sýslan, nema 3 sýslumanna-
embætti. Magnúsi Torfasyni sýslu-
manni var veitt ísafjarðarsýsla. En
vegna hvers ? Vegna pess, að um hana
munu engir heimastjórnarmenn haja
sótt. Umsækjendur aðeins 2, Magnús
og Gísli ísleifsson — báðir stjórnar-
andstæðingar. Hér var því eigi unt
að fylla kjötketil flokksins; Guðlaugi
Guðmundssyni var veitt Eyjafjarðar-
sýsla. Hann taldist að visu þá til
Þjóðræðisflokksins, en hann var naum-
ast kominn á næsta þing, er hann
snerist með öllu á Hafsteins-sveifina.
— Og loks var Einari Ben. veitt
Rangárvallasýsla. Stóð svo á, að
engin leið var fram hjá honum að
ganga — svo miklu eldri var hann
en aðrir umsækjendur.
Þá var og Seyðisfj. sýslum. gerður
forseti Austuramtsráðsins.
Loks má geta þess, að þessu árinu
heyrir til hið landskunna hátterni þá-
verandi ráðherra við bankastjóraskip-
unina í íslandsbanka.
Árið 1905 var fátt um embætta-
veitingar og sýslana. En miklu mest-
ur hluti þeirra féll þó í skaut flokks-
mönnum stjórnarinnar.
1. Björgvin Vigfússon varð sýslu-
maður í Skaftafellssýslu.
2. Páll Vídalín Bjarnason sýslum.
í Skagafjarðarsýslu.
3. Jón Þorláksson varð landsverk-
fræðingur.
4. Guðm. Björnsson sýslumaður
Barðstrendinga.
5. Guttormur Vigfússon umboðs-
maður Múlasýslna.
6. Árni Árnason umboðsmaður
Þingeyrarklausturs.
7. Kgkj. þingmenn voru þá skip-
aðir, Júlíus, Eiríkur, Ólsen, Jón Ól.,
Ágúst Flygenring og Þórarinn Jóns-
son.
Hér var og sú regla innleidd af
Hafsteinsstjórninni að skipa aðeins
dygga stjórnardilka í konungkjörinn
sess — í stað þess að skipa konung-
kjörnu sveitina úr báðum flokkum, svo
sem rétt hefði verið, í hlutfalli við at-
kvæðamagn flokkanna á þingi.
Þetta ár kom þing saman. Þar
kvað við sama tón, sem fyr um laun-
aða starfsmenn: Yfirskoðunarmenn
landsreikninganna voru þeir kosnir:
Guðjón Guðlaugsson og Hannes Þor-
steinsson. Endurskoðandi Landsbank-
ans Jón Jakobsson. Gæzlustjórar söfn-
unarsjóðsins: Júlíus Havsteen og
Magnús Stephensen. Kristján Jóns-
son var eini stjórnarandstæðingurinn,
sem náð fann fyrir augum Heimastj,-
manna. Hann kusu þeir jafnan gæzlu-
stjóra eins og þeir hafi vitað hvað
fram átti að koma síðar.
Eitt af afrekum Hafsteinsstjórnar-
innar þetta árið til þess að sýna
flokkshagsmuna-jyrirlitninguna, var að
svifta þá prentsmiðju, er haft hafði
prentun hins opinbera 20 ár eða svo,
þeirri prentun mestallri — algerlega
að ósekju af hennar hálfu, öðru en
því, að eigandi hennar var dkveðinn
andstœðingur stjörnarinnar. Þeirri prent-
un var svo ráðstafað til annarrar prent-
‘) Til samanbnrðar mætti nefna, að
haustið 1910 skipaði sjálfstæðisstjórnin (B.
J.) eina opinbera nefnd: peningamdlanefnd
— 2 mönnnm úr hvorum flokki — og 5.
manninn, landritara, sem ef þá fylgdi nokk-
urum flokki — minsta kosti fylgdi ekki
sjálfstæðisflokknum.
smiðju, sem átti heimastjórnarhöfð-
ingjana alla að bakjarli.
Sú aðferð stjórnarinnar var í alla
staði svo óafsakanleg, virtist kenna
svo mikillar pólitískrar ofsóknar, að
hún er meira en þess verð að skýra
nákvæmlega frá henni einhvern tíma
við tækifæri.
Aframhaldið af »flokkshagsmuna-
fyrirlitningunni« var því næst það, að
öll þingtíðindaprentunin þetta árið, var
einnig tekin af þeim prentsmiðjunum,
er haft höfðu hana i tugi ára, en að
stóðu andstæðingar stjórnarinnar, og
látin í hendur heimastjórnarhöfðingja
stofnuninni.
Alt að heita má, sem bitlinga- eða
embættis- eða launastarfs-nafni nefn-
ist þetta árið — féll — þrátt fyrir
óbeitina á flokkshagsmunum — í sama
kjðtketilinn —: hið ginandi gap heima-
stjórnarflokksins. Hiii eina sýslan, sem
eg hefi getað fundið að fallið hafi í
skaut þáverandi stjórnarandstæðinga
er yfirkennaraembættið við latínuskól-
ann, sem var veitt G. T. Zoéga. —
Nokkurar aðrar embættaveitingar hafa
fram farið þetta ár, en um flokksaf-
stöðuna þar er ekki gott að segja.
Árið 1906. Magurt embætta-ár,
en lofsamlega vel gætt, að setja heima-
stj.menn hjá — eða hitt þó heldurl
Þetta ár eru símastöðurnar veittar.
Þá voru 4 sýslanir við símann veitt-
ar íslendingum, og þá vildi svo til, að 3
afþeim mönnum minsta kosti voru þá á-
kve,ðnir stjórnar-fylgismenn, þeir: Gísli
J. Olajsson, sonur J. ÓL, Magnús Thor-
berg og Halldór Skajtason.
Póstafgreiðsluna á ísafirði hrepti þá
Guðmundur Bergsson. Launaður yfir-
dómslögmaður varð Eggert Claessen.
Landsbókavörður fón Jakobsson. Land-
læknir settur Guðm. Björnsson — allir
merktir sama fangamarki í stjórnmál-
um: Heimastj.(l). Á Húnvetninga
er dembt í héraðslæknisembættið, —
manni, sem verið hafði ötull undir-
róðursmaður Heimastj.(I) á Austurlandi,
en gengið framhjá öðrum, sem Hún-
vetningar sendu áskorun um að fá.
Þetta ár hefir »flokkshagsmunafyrir-
litningin« borið ávöxt þann veg, að
ekki mun einn einasti and-
stæðingur stjórnarinnar
liafa fengið nokkura stöðu
eða nokkurt embætti.
Árið 1907. Stjórnin hafði þetta
árið naumast nokkurt embætti að
miðla, riema héraðslæknisembættið í
Reykjavík og þá svo ástatt, að eigi
var hægt að ganga fram hjá Guðm.
Hannessyni.
En stjórnin bætti þetta upp með
því að strá út eitthvað um 70 kross-
um og titlum.
Eti þingið 1907 hélt upptekn-
um hætti, kaus eintóma heima-
stj.(!)menn til allra launastarfa, þá
Lárus, Jón frá Múla og Sigfús Ey-
mundsson í bankaráð íslandsbanka,
Hermann Jónsson og Hannes Þor-
steinsson yfirskoðunarmenn landsreikn-
inganna, Eirík Briem gæzlustj. Lands-
bankans og Jón Jakobsson endurskoð-
anda hans1). Starfsmenn söfnunar-
sjóðsins voru og kosnir trúir flokks-
menn: Eir. Briem og Magn Steph.
Árið 1908. 1) Lárus H. B.
gerður lagaskólastjóri.
2) Einar Arnórsson, kennari laga-
skólans.
3) Þórhallur Bjarnarson gerður
biskup.
4) Stefán Stefánsson gerður skóla-
meistari (10. sept. — sjálfan kosn-
ingadaginn).
3) Dr. Björn Bjarnarson, kennari
við Kennaraskólann.
6) Guðm. Eggerz, sýslumaður í
Snæfellsnesssýslu.
7) Albert Þórðarson, landsbanka-
bókari.
8) Jón J ónsson, aðstoðarbókavörður
9) Skattamálanefnd var skipuð og
kjörin þetta ár. I henni voru 5
manns — en að eins einn stjórnar-
andstæðingur.
10) I yfirdóminum var svo skipað
embættum siðast á árinu, að Jón Jens-
son varð 1. dómari — og Halldór
Daníelsson 2. dómari.
Ekki örgrant um það þetta árið, að
einstaka embætti detti út fyrir flokk-
inn, t. d. háyfirdómaraembættið og
forstöðumannsembættið við Kennara-
1) Þess þarf auðvitað eigi að geta, að
Hafsteinsstjórnin lét eigi heldur hitt endur-
skoðunarstarfið, sem stjórnin velur mann i
— fara út fyrir flokkinn, heldur fór sá
bitlingurinn ætið i trúrra þjóna hendur.
skólann — og eitt kennaraembættið
— en eins ástatt um þau og önnur,
sem lent hafa fyrir utan kjötketils-
barminn, að það var svo óverjandi
að ganga fram hjá þeim er hlutu, að
ójœrt mdtti heita.
Árið 1909 fór svo Hafsteins-
stjórnin frá 1. apríl, en gat þó notað
tímann, sem hún ríkti það árið, til að
veita eitt — ekki ójeitt embætti —
bæjarfógetaembættið í Reykjavík. Það
irepti: Jón Magnússon. Ekki fór það
íeldur út fyrir flokkinn.
Til samanburðar ofanrituðu vildi eg
benda á lista þann um embættaveit-
ingar í stjórnartíð Björns Jónssonar,
sem birtur var í Isafold 15. tbl. þ. á.
Af 50 embættis- og sýslanaveitingum
fóru tæpur þriðjungur til flokksmanna
íans.
(Meira).
Konnngsafmælið.
I dag verður Friðrik VIII. konung-
ur vor og Dana 68 dra gamall,
Friðrik konungur ber aldur sinn
Friðrik VIII.
fádæma vel — er unglegri en marg-
ur maður fimtugur.
Konungsafmælisins er minst hér í
bænum, sem venja er til — með
veifum á stöng um bæinn og höfð-
ingja-áti í kvöld í Hótel Reykjavík.
-----4.---
Sfórstúkuþingið.
Stórstúkuþingi Goodtemplara áSeyð*
isfirði lauk i nótt.
Starfsmenn stórstúkunnar næstu 2
árin voru kosnir:
Stórtemplar: Jón Pálsson bankaritari.
Stórkanzlari: Indr. Einarss. skrijstojustj.
Stórritari: Jón Árnason prentari.
Stórgjaldkeri: Halldór Jónsson bankaféh.
Störvaratemplar: E. Hjörleijsson skdld.
St.gm. kosn.: Guðrn. Guðmundsson skdld.
St.gm. ungt.: Guðrún Jónasson kaupk.
Stórkapeldn: Haraldut Níelsson docent.
Fyrv. stórt.: Þórður J. Thoroddsen.
Stórstúkufulltrúarnir fara frá Seyðis-
firði í dag á Austra.
------f------
Embættispróf
í lögum tók Oddur Hermannsson frá
Velli 30. f. mán. með hárri 1. eink-
unn við Khafnarháskóla.
— Allmargir aðrir landar taka í
vor próf við háskólann. M. a. tekur
próf í lögfræði Guðm. Ólafsson, í
læknisfræði: Guðm. Thoroddsen og
Stefán Jónsson.
Læknir
er settur í Fljótsdalshéraði frá miðj-
um júní Henrik Erlendsson cand. med.
& chir. Hann fer austur á Austra
þ. 10. þ. mán.