Ísafold - 24.06.1911, Blaðsíða 3

ISAFOLD
163
Kjördæmi Jóns Sigurðssonar forseta,
Sungið á Rafnseyri 17. júní 1911.
Minni Arnarijarðar.
Sungið á Rafnseyri 17. júní 1911.
Lag: Heyrið vella’ á heiðum hveri.
Heilir, bræður! — Hér sé friður!
Hann, sem forðum leiddi yður,
heilsar yður enn. :,:
Gróðir andar aldrei deyja,
yður með þeir heyja stríð
:,: ef þér eruð menn. :,:
Hitnar ekki’ um hjartarætur
hverri sál, er þráir bætur
:,: handa landi’ og lýð, :,:
þegar ímynd íslands vonar
afrekstákn þess bezta sonar
:,: heilsar sól og hlíð? :,:
Ekki’ er nóg að muna manninn,
meira’ er vert að geyma sanninn:
:,: drengskaps dæmið hans; :,:
búi hér við bautasteininn
bjargföst trú um héraðsmeinin,
:,: trygðin, trúin hans! :,:
Snúið móti morgni stafni!
merkið fram í drottins nafni:
:,: mikla merkið hans! :,:
Þá mun enn hans andi ríkja,
yður kenna hvergi’ að vikja, —
:,: munið heróp hans! :,:
Þá mun öldin ófædd líta
allra hugi saman knýta
:,: bróðurandans band, :,: —
þá mun ljóma’ um fjörðu fagur
friðarbogi, sumardagur
:,: verma Vesturland t :,:
Guðm. Guðmundsson.
Lag: Þú, vorgyðja, svífur.
Hér sáu þeir Jjós, sem frá liðinni tíð
und leiðunum ókendu sofa, —
er feigðarspá vofði’ yfir iandi og lýð
og lítt fyrir stjörnum sást rofa,
og Eyrina döggvaði dreyri þess manns,
er drengur var beztur með sonum vors lands.
Það sást fyrir öld, og vér sjáum það enn
á sama stað glampandi loga:
sá frelsis vors lífsvaki’ og ljósvaki’, er senn
skal lýsa’ yfir heiðar og voga.
Og hvert sinn, er frumherjar fæðast oss hjá
til frelsis og dáða, þér munuð það sjá.
Og bætt heflr Islandi hamingjan Hrafn
að héraðsins guðvígum arni:
Hér greypt er i steininn hið göfgasta nafn,
sem gefið er landsins vors barni:
að heita þess stcjöldur, þess sómi, þess sverð,
og sigurorð bera’ yflr áranna mergð.
Á heillastund saman á hamingju-stað
vors héraðs og þjóðar vér stöndum,
og vonirnar drífa nú dagheiðar að
frá dölum og vogum og ströndum, —
þær rétta fram brosandi blómkerfln sín
og benda’ á hvar ljós yfir Eyrinni skín.
Guðm. Guðmundsson.
Kosningaréttur og kjörgengi kyenna.
(Kvenréttindafylgismaður einn mik-
ill hefir beðið ísafold fyrir eftirfarandi
athugasemd:)
Með þessari yfirskrift er greinar-
stúfur í 23. tbl. Ingólfs, undirritaður af
»Þóri«. Grein þessi er svo sérstak-
lega úr garði ger, að mér finst þess
vert að sem flestir fái að sjá efni
hennar og innihald, ásamt litlum at-
hugasemdum og útskýringum.
Þórir byrjar fyrst á að barma sér
yfir aðgerðum síðasta þings í kven-
frelsismálinu, og að í pví komi blöð-
unum öllum saman, nema Ingólfi.
Þetta komi til af því, að annaðhvort
hafi þessi svonefnda kvenfrelsishreyf-
ing mjög mikið fylgi, sem sé næsta
ótrúlegt, eða þá að menn þori ekki
að segja neitt á móti henni til að
styggja ekki vissan hluta af kvenþjóð-
inni.
Skilji nú hver sem vill og getur
rökfræði Þóris. Af því kvenréttinda-
hreyfingin hefir svo lítið fylgi þá
þorir hvorki þingið né blöðin að
mótmæla henni! Hvað mundi þá
verða ef fylgið væri mikið.
Viss stjómmálaflokkur segir hann
að hafi þyrlað þessu upp og svo hafi
hinir, 0: mótflokkarnir, smittast.
Þetta er önnur ástæðan. Annars eru
þeir ekki vanir, stórnmálaandstæðing-
arnir, að elta hver annan í skoðunum,
en hér gera þeir það í þessu máli,
íij pví að pað hefir svo litið ýylgi.
Ekki vantar brjóstgæðin.
Þá kemur nú mergurinn málsins,
kosningarréttur kvenna. Þórir segir að
samkvæmt »lögum« síðasta alþingis
eigi allar giftar konur og lausamenn,
sem séu 25 ára, að fá kosningarrétt*.
Þegar konur fái þessi réttindi, séu
þær skyldar til að nota þau — þær
verði að setja sig inn í öll mál, er
þjóðina varða. Með þessu sé konan
knúð til að gefa sig við opinberum
málum og fara að taka »aktívan«
þátt í pólitíkinni. En hjá oss sé
pólitikin ekki göfgandi. Bakmælgi
illyrði og rógburður séu vopn póli-
tiskra mótsöðumanna«. »Konan sé
sólskinið áheimilinu, sem með yndis-
leik sínum og bliðu geri það að
sælustað fyrir hitt heimiíisfólkið«.
Og enginn geti haft jafn góð áhrif
á börnin og móðirin. En þó muni
enn þá meiri ófriður stafa að hlut-
töku kvenna í pólitíkinni.
Þessi rökleiðsla Þóris þarf engra
athugasemda við.
Því þótt hann segi að konurnar
muni verðatil að spilla pólitíkinni vegna
örlyndis síns, og tilfinningasemi, þá
sannar hann það gagnstæða, með því
að fullyrða, að þær séu »sólskinið á
heimilunum, sem geri þau að sælu-
stað fyrir alla«. Þar gætir þá hvorki
ofmikils örlyndis né ofmikillar til-
finningasemi. Og hvergi mundi þó
hættara við að það gæti valdið ófriði
en í daglegri sambúð.
Konan hefir eftir þessum vitnis-
burði Þóris einmitt beztu skilyrðin
fyrir því að bæta hið spilta pólitiska
ástand, sem hann sýnir með svo
dökkum litum.
Og hin happasælu áhrif mæðranna
á barnssálirnar gætu þá verið áfram-
haldandi, því mæðurnar mundu þann-
ig sem lengst geta haldið sínum bless-
unarríku áhrifum yfir sálurri sonanna,
sem Þórir mun ekki neita, að verði
börn þeirra eftir sem áður.
En Þórir þekkir auðsjáanlega ekki
þetta mál, sem hann er að fárast um.
Hann segir að »samkvæmt lögum síð-
asta alþingis eigi allar gijtar konur og
lausamenn að fá kosningarrétt«. Hvar
standa þau lög skrifuð? Ekki í Al-
þingistíðindunum frá 1911. En ef
hann á við breytinguna á 6. gr. nú
gildandi stjórnarskrár, þá hljóðar hún
einnig alt öðru vísi. Þóri til hægri
verka skal eg setja hana hér í
heild sinni:
»Kosningarrétt til óhlutbundinna kosn-
inga til alpingis haja karlar og konur,
sem eru fœdd hér á landi, eða haja
átt hér lögheimili siðastliðin / ár og
eru 2j ára, er kosningin jer jram.
Þó getur enginn átt kosningarrétt, nema
hann hafi ófiekkað mannorð, hafi verið
heimilisjastur í kjördœminu eitt ár og
sé jjár síns ráðandi, enda ekki í skuld
jyrir peginn sveitarstyrk. Nú haja
hjón óskilinn jjárhag og missir konan
eigi kosningarrétt jyrir pað.
Með sömu skilyrðum haja karlar og
konur, sem eru 30 ára eða eldri, hlut-
jallskosningarrétt til ejri deildar*.
Nú er vonandi að Þórir geti »sett
sig inn í málið«, þegar hann fer næst
af stað.
Næst kemur hann að kjörgenginu.
Um það segir hann svo: »Eftirleiðis
eiga konur að hafa jafnan rétt til allra
opinberra sýslana, embætta, osfrv.
eins og karlar«.
»Illur 'er kosningarrétturinn, en
verra er þetta, ef kvenþjóðin notar
sér þennan rétt alment*.
Nei. Heyrið þér nú, Þórir litlil
Eg er hrædd um, að ef breytingin
um þekkingarskilyrðin fyrir kosning-
arréttinum yrði samþykt, þá feng-
juð þér ekki kosningarréttinn á fyrstu
árum. Því svona þykka fávizku og
skilningsleysi er naumast unt að finna.
Hvert barnið, sem gengið hefir i
barnaskóla, veit þó að réttur til em-
bætta, og kjörgengi til alþingis er
sitt hvað. Það hefðuð þér þó átt að
vita að minsta kosti, úr því þér fór-
uð að tala um þetta mál. En það
gerir sig enginn meiri mann en
hann er.
Og þér hafið auðsjáanlega enga
hugmynd um hvaða munur er á
þessu tvennu.
Þórir hefir ekkert á móti því að
konur fái að læra eitthvað lítillega,
því ekki þarf mikinn lærdóm til að
vera »sólargeisli á heimilunum*. En
hann hefir mikið á móti þvi, að þær
læri svo mikið, að þær taki bitann
frá munninum á honum og öðrum
körlum. Það séu nógir karlar til
— tiu fyrir einn — og þvl ekki
gustuk að taka þetta frá þeim vesl-
ingum. — Reyndar telur hann kon-
urnar eins færar til þess, en hann er
svo ógn hræddur um að þær hætti
þá að fást til ýmsra kvennaverka
— hætti jafnvel við að fást til að
eiga börn. Ellegar að þá myndist
eitthvert nýtt kyn.
Og við það er hann dauðans
|>EGAR GRIKKIR
þreyta kappglimu,
þá þurfa þeir á kröft-
unum að halda,
en þegar Sunlight
sápan er notuð til
þess að hreinsa
þ vott inn, þá
verður erfiðið Ijett
og ánægjulegt.
SUNLIGHT SAPA
hræddur. Heldur, að hann og hinir
karlmennirnir muni ekkert bolmagn
hafa móti því.
Og svo segir hann að kvenfólkið
sjálft hafi aldrei beðið um þessi rétt-
indi. Nei, ekki það? Ekki þótt það
sendi þinginu 1893 áskorun um fult
jdfnrétti í öllum málum, með á fjórða
þúsund undirskriftum ? Sömuíeiðis
1907; þá sendi það aftur áskorun
um sama til alþingis undirritað af á
prettánda púsund konum. Og 1909—
1911 hefir það bæði sent þinginu
fjölda áskorana með undirskriftum
kvenna, og sömuleiðis ýmist sjálft
hreyft því sama á þingmálafundunum
eða fengið karla til að bera upp til-
lögur til fundarsamþykta um þetta
sama efni.
Þórir hefir ekki heldur í þessu efni
sett sig inn í málið. Það lítur út
fyrir að hann sé ekki sérlega kröfu-
harður, þegar um hans eigin þekk-
ingu er að ræða.
Þá heldur hann að eitt land í Norð-
urálfunni hafi veitt konum pólitisk
réttindi. Eg held nú nærri því að
hann sé að gera sig enn þá fáfróðari
en hann er. Því allflestir lesandi
menn munu þó vita af þeim tveimur
— Noregi og Finnlandi. — En fer
alt íram hjá Þóri litla.
Síðast fer hann að slá um sig með
því að konum hafi verið veitt meira
frelsi með stjórnarbyltingunni miklu í
Frakklandi, en það verið tekið af þeim
aftur, af þvi þær hafi viljað fá að
ganga í karlmannabúningi? Frakkar
hafa líklega verið jafn hræddir við
»kynskiftingana« eins og Þórir. En
hversvegna héldust þá ekki allar þær
réttarbætur, sem karlmönnum voru
veittar um sömu mundir?
Óttaðist »stjórnin, sem þá tók í
taumana* að frönsku karlmennirnir
yrðu að kynskiftingum líka, ef rýmkað
væri um frelsi þeirra.
Eg vil í mesta bróðerni ráðleggja
Þóri að lesa betur upp fræðin, áður
en hann leggur út á ritvöllinn í
næsta sinn.
a-\-b.
Endurminningar
um
Jón Sigurðsson.
í Skírtii, síðasta hefti, eru margar
endurminningar um Jón Sigurðsson.
Ekki munu nærri allir lesendur ísa-
foldar lesa það rit og mun því ísa-
fold í þessu og næstu blöðum birta
helztu kaflana úr endurminningum
Skírnis.
Indriði Einarsson skrifstofustjóri
ritar meðal annars svo:
1. Hættir, framganga og nmgengni.
Útliti Jóns SigurSssonar ætla eg mór
ekki að reyna að lýsa, því að standmynd
Einars Jónssonar gerir það betur en eg.
Brjóstmynd er til af honum i alþingis-
húsinu; hún er gerð af Bergslien, mynd-
höggvata Norðmanna, sem gerði líkneski
Carls Johans (Bernadotte) handa Krist-
U ppboð
Mánud. þ. 26. þ. m. verður op-
inbert uppboð haldið í bæjarþingstof-
unni hér kl. n f. h. og þar selt:
Æfintýri H. C. Andersens 143 eint.,
Jónas Hallgrímsson, sönglag eftir Sig-
fús Einarsson, 700 eint. og Að Lög-
bergi, sönglag 780 eint.
Reykjavík, 24. júni 1911.
Bogi Brynjólfsson.
Uppboðsauglýsing.
Laugardaginn 30. þ. mán. verður
opinbert uppboð haldið í skrifstofu
bæjarfógeta og þá seldur slægjll-
réttur og haustbeit í Örfiris-
ey fyrir yfirstandandi ár.
Bæjarfógetinn í Reykjavík
24. júní 1911.
Jón Magnússon.
Stúlka,
sem hefir meðmæli
um, að hún sé vel
að sér í skrift og reikningi, getur
fengið atvinnu á skrifstofu hér í bæn-
um. — Eiginhandar umsókn, merkt
Verzlun, sendist á skrifstofu þessa
blaðs fyrir 27. þ. m.
Heyvinnu geta nokkrir karlmenn
og kvenmenn fengið i sumar. Kristin
J. Hagbarð, Laugaveg 46, vísar á.
Grár hestur hefir tapast héðan
úr bænum sunnudaginn 18. þ. m.—
Mark: standfjöður fr. bæði. Óskast
skilað á Skólavörðustíg 43.
Kartöflur
verða nú í nokkra daga seldar mjög
ódýrt í verzl.
,,Breiðablik“,
Lækjargötu 10 B.
Moggis-kj ötsey öisteningurinn
fæst í verzl. „Breiðablik" Lg. 10 B.
K. F. U. M. ^Almenn samkoma
kl. 8l/a á hverju sunnudagskvöldi.
Allir velkomnir. Annað kvöld talar
síra Fr. J. Bergmann um kristilega
unglingastarjsemi í ^Ameríku.
Hérmeð tilkynnist ættingjum og vin-
um, fjær og nær, að okkar kæra möð-
ir og tengdamóðir, Guðrún Jónatans-
dóttir andaðist 22. þ. m.
Jarðarförin er ákveðið að fari fram
frá heimili okkar, Njálsgötu 26, þriðju-
daginn 27. þ. m. og byrjar húskveðjan
kl. II f. m.
Reykjavík 24. júni 1911.
Svavar Sigurbjarnars. Jóna Bjarnad.
Kristján t»orgrímsson kaup-
ir heilflöskur.
Kristján Þorgrímsson hefir
til leigu IbÚðÍF á ýmsum stöðum
í bænum.
Kristján Þorgrímsson hefir
til sölu nýlegan hjólhest handa ung-
ling. Afarmikill afsláttur.
Rauður hestnr
hefir tapast frá Bústöðum eftir miðjan
júní. Hesturinn er 8 vetra, vakur,
viljugur, aljárnaður og vottaði fyrir
klaufarhóf á framfótum. Mark: heil-
rifað hægra. Hestinum skal skilað
til Þorvalds Arasonar á Viðimýri eða
Sigurðar Briem í Reykjavík.
janíubæ. Eftir þeirri mynd hefir Einar
Jónsson gert höfuðið á sinni mynd og
hún hefir alt nema augun. Augu Jóns
Sigurðssonar voru óvenjulega fögur og
fjörleg, þau tindruðu svo, sindruðu og
brunnu, þegar hann talaði, og var hann
þá svo tignarlegur, að mörgum manni
komu helzt til hugar, þegar hann hólt
ræðu, orð Jónasar Hallgrímssonar um
Kristján VIII:
»Fagureygur konungur
við fólkstjórum horfði,« og
»hvergi getur tignarmann
tígulegra«.
Eg heyrði hann ekki halda fleiri ræð-
ur en 5—6, en að mínu áliti var hann
mjög mælskur maður. Hann hafði sterk-
an og þægilegan málróm. Orðin streymdu
skýr, slótt og oftast þykkjuþung af
vörum hans. Oft varð vart við að hann
hafði litla virðingu fyrir m á 1 s t a ð
mótstöðumanna sinna, og stöku sinnum
varð hins sama vart til mótstöðumann-
anna sjálfra. Þessa lyndiseinkunn, að
líta fremur smátt á ýmislegt, má lesa
af dráttunum í kringum rounninn. En
sjaldan mun hann hafa haldið svo veizlu-
ræður — aðrar ræður hefi eg ekki heyrt
hann halda — að þar slægi ekki niður
einhverri þeirri hugareldingu, sem gat
lýst áheyrendunum heim um kvöldið, og
leiftrinu af henni varp yfir hugann við
og við langan tfma á eftir.
Á gangi var »Forseti« — svo kölluðu
Hafnar-íslendingar hann þegar eg var í
Höfn — fjörlegur. Hann gekk hratt,
nokkuð boginn í herðum; hnón horfðu
inn á við, hvort á móti öðru, en fæt-
urnir voru útskeifir. Hann var fínt
klæddur, og klæddi sig daglega eins og
yngri menn aö því leyti, að hann var
jafnast i ljósum buxum. Hann hafði
ávalt svartan háan silkihatt á höfði,
sem frú Ingibjörg kona hans mun aldrei
hafa gleymt að bursta nokkurn dag; sá
hattur var æfinlega skygður. Úti brúk-
aði Forseti aldrei gleraugu, og eg hefi
aldrei séð hann með gleraugu eða nokk-
urn sjónauka fyrir augum. . . .
Ef stúdent, sem var kunnur Forseta,
mætti honum einum á götunum, þá
stakk Forseti oft hendinni undir arm
honum, sneri honum við og mælti: »Þór
hafið ekkert að gera, gangið þér með
mér.« Enginn okkar mundi hafa skor-
ast undan þeim heiðri, þótt hann hefði
haft mikið að gera, sem gat komið fyrir
að við hefðum. Eg varð oftar en einu
sinni fyrir þessum heiðri. Einu sinni
þurfti Forseti að kaupa regnhlíf, þegar
hann mætti mór, og áleit að eg væri
nú einmitt maðurinn til að vísa sór á
góðan stað. Eg hélt að staðurinn mundi
vera á Austurgötu, og þar fórum við
inn. Stúlkan fyrir innan búðarborðið
lagði 5 eða 6 regnhlífar á borðið. For-
seti spurði um verðið, það var 7 eða 8
krónur, eg sá að honum líkaði lítt regn-
hlíf með því verði, og fyrirlitningin fyr-
ir 8 krónu regnhlífum skein í dráttnn-
um kringum munninn; hann bað um
15 kr. regnhlíf, stúlkan hafði enga, og
á endanum varð haun að sætta sig við
regnhlíf sem kostaði 11 kr., en aldrei
lót hann mig gjalda þess, að hann fekk
enga dýrari. . . .
Allir þessir göngutúrar enduðu hvað
mig snertir á sama hátt. Forseti tók
mig inn á eitthvert dýrasta kaffihúsið í
Höfn, heimtaði listann yfir vínin, veitti
stórt glas af portvíni, sem ekki var
hugsandi til að drekka nema það kost-
aði 1 krónu, bauð vindla sem urðu að
vera á 25 aura upp að 1 krónu, til
þess að það gæti komið til mála að líta
við þeim. Fyrir utan dyrnar kvaddi
hann mig með virktum, vonaði að sjá
mig næsta sunnudagskvöld heima hjá
sér, setti hattinn langt niður í hnakk-
ann og gekk lótt og fjörlega heim á
leið.
Forseti var mikill vinur þeirra manna,
sem lengi höfðu unnið með honum að
Bókmentafólagsstörfum eða að »Nýjum
Félagsritum«. Fyrir Sigurði L. Jónas-
syni bar hann mikla virðingu, enda átti
hann naumast nokkurn tryggari liðs-
mann. Sigurð Hanseu þótti Forseta
vænt um, en hann kallaði hann ávalt
»greyið hann Sivert«. Með honum og
Vilhjálmi Finsen og Konráði Maurer
var langvarandi vinátta, sem aldrei
slitnaði meðan hann lifði. Björn Jóns-
son virti Forseti mest af öllum ungum
íslendingum, sem komu til háskólans í
þau fimm ár sem eg var þar.
Frh.
------i-----