Ísafold - 02.12.1911, Page 2

290
ISAFOLD
meira eða minna af prjónlesi, sem er
alveg óbnikandi. Sokkar ætlaðir full-
orðnnm með framleista mátulega börn-
um. Vetlingar með þulmungs langa
þumla o. s. frv. Útlendu kaupmenn-
irnir, sem kaupa prjónlesið, vita þetta,
og gera ráð fyrir, að nokkuð af því
sé óseijandi, og bjóða því minna i
það en ella. En til þess að hafa vað-
ið fyrir neðan sig, þá gera þeir oftast
ráð fyrir að meira sé óseljanlegt í hverri
sendingu heldur en er, og lækkar
meðalverð prjónlessins enn meira við
það.
Prjónlesið er ekki af misjafnri stærð
það er teljandi sé. Allir sokkar frá
sama heimilinu eru t. d. oftast allir
jafn stórir, og það þó hundruðum
para skifti. Þetta er mjög óheppilegt,
þvi eigi eru allir útlendingar jafn fót-
stórir, fremur en vér íslendingar.
Væru sokkarnir af mismunandi stærð,
mundi margfaldast eftirspurnin.
Eitt er það enn, sem á góðan þátt
í hinu lága verði. Það er hvað prjón-
lesið er misjafnt að gæðum, en það
er eitt af fyrstu skilyrðum þess, um
hvítða vörutegund sem er, að gott
verð fáist fyrir hana, að hún sé jöjn
að gæðum«.
En hver ráð eru til þess að bæta
prjónlesið og fá úr því góða verzlun-
arvöru ?
Höf. svarar því svo:
»Tvær aðferðir má nota. — Önnur
er sú, að skipaður sé matsmaður og
lögboðið sé mat á öllu prjónlesi, sem
flytja á til útlanda. Af þessari aðferð
mundi fljótara sjást árangur en af
hinni aðferðinni, sem er sú, að fram-
leiðendur stofni samvinnufélag. En
þó árangurinn af þeirri aðferð kæmi
eigi eins fljótt, álít eg samt þá að-
ferð margfalt heppilegri, þegar til
lengdar léti.
Hér skal fyrst talað um matsmann-
inn.
Það væri nóg, að það væri einn
matsmaður fyrir land alt, og væri
eigi illa til fallið, að hann hefði að-
setur á Akureyri, sem er miðstöð
þeirra héraða, sem nú flytja mest út
af prjónlesi. Og þó að aðrir lands-
hlutar seinna flyttu meira út en Norð-
urland, þegar meira yrði prjónað en nú,
af því að það borgaði sig betur, þá
mundi samt eigi þýðingarmikið atriði
hvar matsmaðurinn sæti. Þó fram-
leiðslan margfaldaðist, væri nóg að
hafa einn matsmann, því verð prjón-
lessins er svo mikið, miðað við hvað
það vegur, að flutningskostnaður (með
strandferðaskipi) til þeirrar hafnar,
sem matsmaður ætti heima, mundi eigi
teljandi.
Matsmaður léti festa merki á hvert
par sokka eða vetlinga, sem tákn þess,
að varan væri eins og hún ætti að
vera. Ef til vill væri heppílegt að
flokka prjónlesið í I. og II. flokks
prjónles. Þó mundi líklegast heppi-
inn lamdi vatnið inn í gegnum fötin.
Þeim fór að verða kalt, og prófessor-
inn fór að verða hræddur um, að
konurnar mundu veikjast.
Hann fór að tala um það við fylgdar-
manninn, hvort þau mundu ekki geta
fengið að standa inni, þar til er mál-
ið yrði útkljáð. Fylgdarmaður fór inn
í bæ, til þess að tala við vinnukon-
urnar, og kom út aftur með þau
skilaboð, að þau mættu koma inn.
Nokkru síðar kom bóndinn heim;
hann sagði þeim gistingu heimila,
ogvildi alt fyrir þau gera, sem hanngat.
Ekki kvartaði prófessorinn neitt
undan rúmunum. . . . En maturinn!
Þau fengu, bæði um kvöldið. og
morguninn, skyr og rúgbrauð, og
ekki annað. Og hvorugt gátu þau
borðað.
»Við vorum ákaflega svöngc, sagði
maðurinn.
Daginn eftir héldu þau að Geysi
og dvöldust þar heilan sólarhring.
»Voruð þið ekki svöng þar?« spurði
eg-
»Ne-ei«, sagði prófessorinn og dró
seiminn nokkuð. . . »Við fengum
hafragraut í miðdagsmat. Og um
kvöldið fengum við hafragraut. Og
morguninn eftir fengum við líka
hafragraut. Enginn þarf beinlínis að
þjást af hungri, sem fær hafragraut.
. . . En við hefðum heldur kosið
meiri tilbreytni í matarhæfinu*, bætti
hann við brosandi.
legra að hafa að eins einn flokk1).
Reglugerð, er ákvæði meðal annars
hvað prjónlesið ætti að vega eftir
stærð, þyrfti matsmaðurinn að hafa
til þess að fara eftir, og ætti að vera
bannaður útflutningur á því prjónlesi,
er eigi fylgdi ákvæðum reglugerðar-
innar. Á hverju sokkapari ættu að
standa tvær tölur, og sýndi önnur
lengd framleistsins, en hin hæð sokks-
ins i sentimetratali. Slík merki gætu
verið búin til á sama hátt og bók-
stafir þeir, ofnir eða saumaðir í lér-
eftsræmur, er hafðir eru til þess að
merkja með nærfatnað, og seldir eru
i útsölu á hálfan eyri. Tölur þessar
gætu kaupmenn eða matsmaður fest
á, eftir samkomulagi. Merki það, er
matsmaðurinn festi á prjónlesið, mætti
vera tilbúið á sama hátt og tölurnar.
Mat og merking mundi varla kosta
méira en 2 til 3 aura fyrir hvert
sokkapar, og væri það dýrt, þó verð-
hækkunin, sem fengist, næmi eigi meiru
en 15 til 25 aurum á hverju sokka-
pari. En líklegast mundi prjónles
stiga töluvert meira en það í verði
við ráðstafanir þessar.
Eins og eg gat um hér að framan,
álít eg heppilegra en að matsmaður
verði settur, að stofnað sé samvinnu-
félag til útflutnings á prjónlesi, þvi
þó varan yrði eins vönduð með hinni
aðferðinni, gæti hún eigi orðið eins
samræm. En það sem mestu varðar
er þó það, að kaupmenn, sem yrðu
að selja prjónlesið í smáslöttum í út-
löndum og keppa hver við annan,
') Eg er eigi svo kannugar prjónlesi, að
eg viti hvort þeir sokkar eru sterkari, sem
prjónaðir eru í höndunum. Ef svo er, þarf
að vera sérstakt merki fyrir þá. sokka, sem
prjönaðir eru i prjónavél.
Eftir Geysis-vistina sáu þau Gullfoss
í fögru veðri og regnbogaskrúða.
------»Ósköp er nú á ykkur, að
gera mönnum svona óyndislegt að
sjá landið ykkar«, sagði prófessorinn,
þegar hann hafði lokið ferðasögunni.
»Finst yður þá mikið að sjá hér?
sagði eg.
»Já, afarmikið«, sagði hann og
tókst allur á loft. í sumum efnum
getið þið ekki kept við Sviss og Noreg.
En ýmislegl er líka hér að sjá, sem.
hvergi er að fá annarstaðar, þar sem allur
þorri ferðamanna leitar sér hvíldar og
skemtunar. Og þið hafið mikla fjöl-
breytni — stórkostlegan sjóndeildar-
hring víða, með yndislegum litbrigð-
um, hraun, hveri, fossa, alls konar ár,
elskulega hvamma og gífurlegar sand-
auðnir. Ekki vantar það, að nóg sé
hér að sjá, sem gæti laðað útlend-
inga að sér.
»En þið fáið enga til þess að koma
með þessu háttalagi. Sumpart vegna
þess, að fólk veit ekkert af ykkur,
hugsar ekkert til ykkar, þegar þið gerið
hvergi vart við ykkur. Sumpart vegna
hins, að langfæstir eru fúsir á að
Leggja út í nokkura vosbúð og harð-
rétti, þegar þeir eru að létta sér upp
og eyða peningum sínum.
»Á eg að segja yður, hvernig við
mundum haga okkur, Bandaríkjamenn,
ef við ættum að sjá um þetta?«
Já, mér þótti gaman að heyra
það.
gætu eigi fengið jafn gott verð fyrir
það eins og samvinnufélag. Félagið
mundi setja vörumerki sitt á prjón-
lesið og stærðartölu, eins og fyr var
um getið. Líklegast mundi heppilegt
að selja það í böglum, sem í væri
viss tala (t. d. 50) af mismunandi
stærð«.
Því hefir Isaýold tekið upp helztu
tillögur Ó. F., að vér viljum vekja á
þeim eftirtekt góðra manna, og veitir
ísajold fúslega rúm frekari athugunum
frá þeim er skynbragð bera á þessa
iðnaðargrein og horfur hennar hér á
landi.
Avarp
frá „Fiskifélagi íslands‘É.
Eins og yður mun kunnugt, var
félag með þessu nafni stofnað hér í
fyrravetur, og gengu þá þegar í fé-
lagið um 40 manns af öllum stéttum.
Félagið sótti á siðasta þingi um styrk
úr landssjóði og fekk 2500 kr. á ári
yfir fjárhagstimabilið.
Stjórn félagsins hefir nú áformað
að stofna deildir víðsvegar um land
Og í því augnamiði sent ávarp 'til
ýmissa góðra manna víðsvegar um
landið. Höfum vér, eftir því sem
oss er frekast kunnugt, fulla vissu
fyrir því, að undirtektir verða góðar.
Með byrjun næsta árs hefir verið
ákveðið að félagið byrji útgáfu á mán-
aðarblaði, sem ræðir um málefni þessa
félagsskapar. Ennfremur verður sett
á stofn skrifstofa fyrir félágið, sem
»Við mundum leggja sporbraut frá
Reykjavík, um Þingvelli, Geysi, Gull-
foss, Heklurætur og þaðan til Reykja-
víkur sunnanmegin. Gullfoss mund-
um við spenna fyrir vagnana á braut-
inni — fá rafniagnið þaðan til þess
að knýja þá áfram. Góðum gistihús-
um mundum við koma upp fram með
brautinni, svo mörgum sem þörf væri
á. Menn gætu þá kosið hvort sem
þeir vildu heldur, séð þetta alt á ein-
um degi og annars skemt sér i Reykja-
vik, eða dvalist uppi í sveitinni við
góðan aðbúnað. Og auðvitað mund-
um við auglýsa svo röggsamlega í
Vesturheimi, að allir menn með ferða-
hug yrðu að hugsa sig um, hvort þeir
ættu ekki heldur að fara til íslands
en annað.
»Samt væri þetta ekki nóg, enda
mundum við gera meira. Þið verðið
að hugsa um það, hvernig skipin eru,
sem almenningur fer nú á sér til
skemtunar yfir Atlantshafið. Þið getið
aldrei fengið aðra en einstöku menn, ein-
beitta þrekvarga, til þess að fara sér til
skemtunar á þessum döllum ykkar. Og
glæpist ístöðulítið fólk á því að gera
það einu sinni, þá getið þið gengið
að því vísu, að það gerir það ekki
oftar. Við mundum fá okkur svo
sem 5000 tonna skip til þess að flytja
menn frá Quebec til Reykjavíkur og
vestur aftur. Trúið þér mér, með
þessu lagi mundu tekjurnar af ferða-
mannastraumnum hingað nema meiru
síðar verður auglýst og verður opin
fyrst um sinn 1—2 stundir á dag.
Vér viljum hér með leyfa oss að
skora á alla menn hér í bænum og
nágrenninu, sem unna framförum sjá-
varútvegsins og öllu þvi, sem að ein-
hverju leyti snertir þann atvinnuveg,
að ganga í félagið.
Gjald er 1 kr. um árið, eða 10 kr.
í eitt skifti fyrir öll.
Þeir, sem vilja ganga í félagið,
geri svo vel og snúi sér til einhvers
af oss undirrituðum.
í stjórn Fiskifélags íslands.
Hannes Hajliðason Tryggvi Gnnnarss.
Geir Sigurðsson. Matth. Þórðarson.
Jón Magnússon. Magnús Magnússon.
Fjárhagsáætlun Rvíkur.
Á fimtudaginn var hún samþykt
við 3. umræðu í bæjarstjórninni —■
lítið breytt frá nefndarfrumvarpinu —
að öðru leyti en því, að aukaútsvörin
voru færð niður um nál. 8000 kr.
Þetta tókst með því, að ákveðið
var að taka lán til að makademisera
Austurstræti og gera þar gangstéttir
— auk nokkurra annarra breytinga.
Styrkurinn til baðhússins var bund-
inn þvi skilyrði, að 2000 ókeypis
böð væru veitt fátækum börnum.
Styrkurinn til skóla Ásgríms Magnús-
sonar var feldur.
Druknunin á Viðeyjarsundi.
Lík þeirra Halldórs Guðbjarnasonar
og Samúels Símonarsonar eru ófund-
in enn.
En bátinn, sem þeir voru á, rak í
Engey í fyrradag. Hann var óskemd-
ur — og í honum voru enn tveir
mjólkurbrúsar.
en allar aðrar atvinnugreinir íslands
samanlagðar*.
Eg horfði á hatni brosandi.
»Hvernig lízt yður á þetta?« sagði
hann.
Eg svaraði honum auðvitað eins og
sannur íslendingur, að sjálfsagt rnundi
þetta vera ágætt — — en — — v1^
mundum hafa nokkuð lítið af pening-
um til þess.
»Hver veit nema þið vilduð gera
þetta fyrir okkur, Bandaríkjamenn ?
Þið hafið efni á því,« sagði eg.
»Ekki er eg í neinum vafa um Það{,
svaraði hann, »að takast mætti að fá
einhverja okkar til að gera þetta —
ekki meira en það er — farið væri
að vinna að þvi af kappi. . . . En
þið megið ekki levja neinum einstök-
um mönnum að gera þetta. Það væri
glæpsamlegt að fara svo með þjóðina.
Það er pjóðjtlagið, sem á að afla sér
fjártil þessa og eiga af því gróðann«'
Til allrar hamingju urðum við að
slíta talinu, þegar hér var komið, og
fara sinn hvora leiðina. Mér var far-
íð að þykja yndi að því, svona til
tilbreytingar, að hlusta á mann, sem
hugsaði ekki að eins óbæklaðar heldur
jafnvel stórmannlegar hugsanir. Eg
hefði þó átt að vita það, eftir allar
kenningarnar síðustu árin, að sem
sannur og góður íslendingur átti eg
að varast að hlusta á annað eins tal
og þetta, en í stað þess hafa það
hugfast hvert augnablik, að við erum
Edison og uppgötvanir
framtíðarinnar.
Ihomas Edison, hinn nafnkunni hug-
vitsmaður, — höfundur telefónsins,
gramofónanna og tnargra annarra
heimsfrægra uppgötvana — tók sér
ferð á hendur í sumar til Norðurálfu
sér til hressingar og i því skyni nð
að kynnast menningu hennar. Edison
fór um nokkur helztu iönd álfunnar,
en þótti dauðans litið til alls koma,
allar vélar við iðnað og landbúnað úr-
eltar — yfirleitt allir skapaðir hlutir
svo miklu síðri hér en í Vesturheimi,
að hann hnfði lítið gaman af ferða-
laginu og hvarf heim í ríki sitt hið
skiótasta — miklu fyr en ráðið var í
upphafi.
Blaðamerin þyrptust að sjálfsögðu
kringum Edison hvar sem hann fór
og vildu spyrja hann spjörunum
úr um starf hatts sjálfs. En um það
varðist hann allra frétta. En hins
vegar varð honum tíðrætt um hvaða
uppgötvanir hann teldi riánustu fram-
tíð bera í skauti sínu og afleiðingar
þeirra. Hér fer á eftir það helzta, er hann
lét uppi:
Heimsjriðinn margþráða telur Edison
eigi svo fjarri, sem margir halda. —
Hernaðartæki séu að verða svo full-
komin, að pau geri sjálfan hernaðinn
ókleifan. Áður en langt um líði muni
kajbátarnir geta hafst við dögum sam-
an niðri í sjónum og dugi þá engir
bryndrekar, hversu tröllauknir sem
eru. Sjóhernaður verði þá óhugs-
anlegur.
En landhernaði muni lojtskipin veita
nábjargirnar, því að árásir frá þeim
muni ekkert herlið standast.
Edison heldur því ennfremur fram,
að JáUektin muni fyrir mátt uppgötv-
ananna líða undir lok, er fram líða
stundir. Sá timi koma, að hætt verð-
ur að nota áburð á jarðveginn. í stað
þess verður lífi hleypt í hann með
rafmagnsstraumum. Dásamlegar hug-
vitsvélar koma í stað erfiðisvinnu verk-
manna. Þær plægja — þær sá, og
þarf ekki annað en hleypa þeim af
stað eins og hverri annari vél. Og
afrakstur jarðarinnar margfaldast, þegar
farið er að vinna jarðveginn með þess-
um framtíðarinnar vélum og afurðir
verða SVO miklar og ódýrar, að öll-
um verður i lófa lagið að afla þeirra.
Hús Jramtiðarinnar eru, að dómi
Edisons, steinhús með járngrindum í
— steypt í smábútum, sem jafnauðvelt
verður að leggja saman eins og kubba
í barnaleikföngum. Húsgögnin verða
úr stáli — meira en helmingi ódýr-
ari en húsgögn vorra tíma.
í stað prentpappírs verða notaðar
næfurþunnar nikkelplötur bundnar í
í sökkvaudi botnleysu, alt komið á
höfuðið, peningar okkar mesta lifs-
hætta, hávær barlómur okkar eina
hjálpræði.
Og þegar eg er nú að ljúka við
þessa grein, fæ eg efasemda og
áhyggjukast út af því, hvort það muni
nú vera hættnlaust að hafa þetta við-
sjárverða fjárglæfratal eftir í jafn-víð-
lesnu blaði og ísafold.
En ef þér, hr. ritstjóri, eruð þess
fullvís, að pað muni engan setja á
höfuðið, þá ætla eg samt að áræða
það.
Einar Hjörleijsson