Ísafold - 23.12.1911, Page 1

Kemiu út byisyar i viku. Verö árg. (80
arkir minst) 4 kr. erlendia 6 ki. eða l1/*
dollar; borgist fyrir miðjan júli (erlendie
fyrir fram). _________
ÍSAFOLD
Unpsögn (skrífloR) bnndin yið áramót.. er
ógxid nema komin sé til úvgöíanda víynr
1. ort, ny aa tpaodi xkttMlaav Haðið
Af«rret*iKlo: Ato+tvT%ir"*t,i
xxxvm. árg.
Reykjavík 23. des. 1911.
I. O. O. F. 9322129
Bókasafn Alþ. leatrarfél. Pósthússtr. 14 6—8.
Þjóðmenjasafnið opið á sd., þrd. og fmd. 12—2
Islandsbanki opinn 10—2 V* og 6*/»—7.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 sðd. Alm. fundir fid. og ad. 8 */* síðdegis.
Landakotskirkja. Giuðsþj. 0 og 8 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 10l/t—12 og 4—6
Landsbankinn 11-2 4/a, ö'/s-ð1/*. Bankastj. viö 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—8
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsféhirðir 10—2 og 6—6.
Landsskjalasafnið á þrd. fmd. og ld. 12—1
Landsiminn opinn virka daga 8 árd. — 9 siðd.
helga daga 8—11 og 4—6.
Lœkning ók. i Þingholtsstrœti 28 þriðjd. og
föstd. 12—1
Náttúrugripasafn opið l1/*—21/* á sunnudögum
Ókeypis eyrna-, nef- og hálslækning Pósthús-
stræti 14 A fimtnd. 2—8.
Ókeypis augnlækning i Lækjargötu 2 miðviku-
daga 2—8.
Stjórnarráðsakrifstofurnar opnac 10—4 daglega.
Sýning gripa Jóna Sigurðssonar í Safnahúsiuu
opin kl. 12—2 hvern dag.
Tuanlækning ók. Pósth.str. 14 B mánnd. 11—12
Vifilsstaðahælið. Heimsóknartimi 12—1.
Lííið inn
i Bófwerzíun Isafoídar
áður en þér festið kaup á jólagjöfum.
Góðar bækur, íslenzkar og erlendar,
smekklegir skrifborðsmunir o. fl. o. fl.
er þar í miklu úrvali.
Svar ráðherra.
Loks hefir ráðherrann hr. Kr. f.
látið frá sér heyra út af skýrslu I. C.
Christensens fyrv. yfirráðherra Dana
og danskra blaða um, að konungur
vor og stjórn Dana hafi tjáð honurn,
að stjórnarskráin yrði ekki staðfest án
ríkisráðsfleygsins.
Svar ráðherra kemur fyrir munn
ráðherrablaðsins, sem tjáist hafa spurt
ráðherra um þetta, og hljóðar svo:
»Hann átti ekki samtal við neinn af
ráðherrum konungs um stjórnarskrár-
frumvarpið, nema við forsætisráðherr-
ann einu sinni og skýrði hann for-
sætisráðherranum frá tiokkurum á-
kvæðum frumvarpsins, en hann lét
ekkert álit í ljósi um þau, hvorki á
einn né annan veg. —
Við konung átti ráðherra fleirsinnis
samtal um stjórnarskrárfrumvarpið, og
itarlegast, er hann afhenti konungi
þýðingu af frumvarpinu. Þessum
samtölum lauk svo, að konungur tók
enga afstöðu í málinu að svo komnu.
Það var þannig ekkert ráðið um úrslit
málsins á einn eða annan veg, er ráð-
herra fór frá Höfn, enda á málið eftir
stjórnarskránni eigi að koma undir
úrskurð konungs fyr en spurning
verður um staðfestingu þess eftir að
það er samþykt óbreytt af öðru þingi«.
Ef þessi ofanritaða skýrsla ráðherra
er sannleikanum samkvæm — og það
viljum vér .eigi rengja að óreyndu —
er hér um hvorki meira né minna að
tefla en að stjórnarblaðið danska,
Riget, hefir farið með algerlega ósatt
eða rangt mál og slíkt hið sama hefir
gert fyrv. yfirráðherra og vinur kon-
ungs vors J. C. Christensen — farið
með stórkostlega rangt mál, rang-
fært konungs orð, um eitthvert afdrifa-
mesta atriðið í stjórnarskrárfrumvarpi
síðasta alþingis.
Verður nú fróðlegt að biða átekta
og heyra hvernig þessarri ótviræðu
yfirlýsingu ráðherra vors verður svar-
að af þeirra hálfu. Væri vel, að þeim
yrði svaravant í þessu efni.
Ráðherra hnýtir því við yfirlýsingu
sína, að samkvæmt stjórnarskránni eigi
stjórnarskrárfrumvarpið eigi að koma
undir úrskurð konungs fyr en það
hefir samþykt verið á 2 þingum ó-
breytt.
Að forminu til mun þetta eigi vera
rangt. En sú hefir jafnan verið regl-
an, er um stjórnarskrárbreytingar hefir
verið að tefla, að konungur hefir gefið
út boðskap, opið bréf, um sína af-
stöðu. Svo var það 1885 og 1893.
Þá lét konungur í ljósi, áður en kosn-
inqar til aukapinqs jóru jram, að hann
mundi ekki staðfesta fyrirhugaða stjórn-
arskrárbreyting, og eitis var farið að
1902, er konungur lýsti yfir í boðskap-
num 10. jan., að hann myndi stað-
festa valtýska frumvarpið frá 1901
eða það frumvarp, sem ofan á varð.
Því verður eigi neitað, að það er
heldur lök frammistaða hjá Kr. J. að
hafa eigi að því unnið af kappi að fá
siíkan konungshoðskap — i hverja
leið sem hann hefði hljóðað.
Fyrir bragðið hefir leikið á þessum
tvimælum um staðfestingarhorfurnar
við Eyrarsund. Fyrir bragðið stóð
þjóðiní talsverðri óvissu um þetta mál,
þegar kosningar fóru fram — og gerir
það enn fram á þenna dag.
En þessar umræður, sem orðið
hafa hér og í Danmörku undanfarið,
ættu þó —■' hvað sem öllu öðru liður
— að verða til þess, að hægt verði
fyrir þingmálafundi á næstkomandi
vori að fá um það óyggjandi vissu,
hverra forlaga stjórnarskráin má vænta
þar syðra.
Og þótt affarasælla hefði það verið
að miklum mun um það að vita fyrir
28. okt. síðastliðinn — má þó segja,
að betra er seint en aldrei, — betra
fyrir þingmálafundi, en e f t i r auka-
þingið.
Hafnarmálið
í bæjarstjórninni.
Á fimtudaginn var hafnarmál Reykja-
víkur til umræðu í bæjarstjórninni.
Urðu um það bæði langar umræður
og snarpar á köflum.
Ekkert mál jafnstórvægilegt og mik-
ilsvert hefir þessi bær ráðist í og
hafnargerðin fyrirhugaða er. Ekkert
er því eðlilegra en að það vekji allra
bæjarmála mesta athygli. Ekkert er
það mál til fyrir Reykjavik, sem síður
má hrapa að, og ekkert mál er þó
meira nauðsynjamál fyrir bæinn um
þessar mundir.
Lánið til hafnarinnar er þegar trygt,
svo sem áður hefir verið getið hér í
blaðinu, með engum sældarkjörum að
vísu, en sæmilegum þó.
En geigur er eigi að síður í mörg-
um enn, ekki sízt innan bæjarstjórnar,
að leggja út í hafnargerðina með þeim
hætti, er lögin frá síðasta alþingigera
ráð fyrir — svo framarlega sem eigi
verður hún gerð fyrir minna en áætlun
Smiths hins norska gerir kostnaðinn,
sem sé 1600,000 kr. Er það hyggja
sumra manna, að bærinn fái aldrei
staðið straum af 1200,000 kr. tillagi
til hafnar.
Því sé skynsamlegt það eitt, að láta
bjóða hafnargerðina út, og sjá hvort
eigi kemur lægra tilboð en 1600,000 kr.
Um danskt verkfr.firma eitt, er sá maður
stendur fyrir er Monberg heitir, og
marga hefirbrýnuna slegið í mikilsháttar
hafnargerðum þar í landi og öðrum mil-
jónafyrirtækjum út um heim, vita menn,
að látið muni hafa i ljósi, að hægt
verði að gera hér höfn í anda Smiths
fyrir þó nokkuð minna verð. Danski
hafnarverkfræðingurinn, Petersen, sem
hér var um daginn, var gerður út af
Monberg, og fór hann héðan með
miklum áhuga á um að gera tilboð
í höfnina.
Þannig lá málið fyrir síðasta bæjar-
stjórnarfundi, og fara hér á eftir helztu
atriðin í umræðunum um þetta merkis
mál:
Borgarstjóri talaði fyrst og reifaði mál-
ið. Gat hann þess hvernig rnálið horfði
nú við. Petersen verkfr. hefði verið hér
um daginn og athugað staðhátta og gert
ymsar mælingar og rannsóknir nm hafnar-
gerðina, og hefði honum litist fremur vel
á, að hér mætti takast að búa til höfn ö r-
ngga 0 g góða fyrir þá fálgu, sem Gabr-
iel Smith hafði áætlað, eða jafnvel minna.
Von sin og bón væri sú til bæjarstjórnar,
að hún léti málið biða þar til hann kæmi,
með skipi er legði á stað frá Kaupm.höfn
7. jan. nk. Mnndi hann þá koma hingað
með væntanlegt tilhoð frá Monberg. Það
firma væri áreiðanlegt, og mundi enginn
bera hrigðnr á það. Til Monhergs hafði
hann snúið sér til þess að fá umsögn um
málið, sem gert hefði verið að skilyrði
fyrir að lánið yrði veitt hjá bönkunum og
hefði Mouberg boðist til að senda Petersen
hingað, bænum að kostnaðarlansu og án
þess, að minst hefði verið á að hann, öðrnm
fremur, yrði tekinn til að vinna verkið.
Það væri orðin venja ekki óþekt í
útlöndum, að fara þessa leið að fela ein-
stöknm mönnum að vinna svona verk án
útboðs.
Jón Þoi'lákssou hélt fast við tillögu þá,
er hann og Geir Signrðsson, hafnainefnd-
armaðnr, höfðu gert, sem sé, að verkið
skyldi boðið út þegar i stað, taldi ekkert
annað enn móðgun við Monberg, að láta
hann senda mann hingað með janúarferð-
inni og gera tilboð, sem ef til vill yrði
hafnað af hæjarstjórn og þá yrði hanD úti-
lokaður frá að gera tilboð siðar, ef verkið
yrði boðið út, en enginn gæti vitað um
nema það einmitt væri hezta tilboðið, sem
við þá værum að hafna, Pirma Monbergs
væri gott og áreiðanlegt. Það bæri enginn
á móti, en öllum ætti að vera frjálst að
hjóða í þetta verk, menn vissu eigi nema
aðrir, jafnvel í Danmörkn, vildu gera til-
boð, og þar sem oftast munaði 30°/0 á lægstu
og hæstu tilboðum, sæjn menn, að eigi
væri um litla fjárhæð að tefla, ef svo færi,
að tilboð kæmi frá fleiri mönnum. Hann
hefði raunar verið á þeirri skoðun, að bær-
inn ætti gjálfur að gera höfnina og fá sér
góðan mann til að standa fyrir verkinu, en
málið hefði verið dregið á langinn og ekk-
ert gert í sumar. Uvanalegt væri ekki að
menn tækju einn mann og semdu við til að
vinna fyrir sig, en það mundi fátitt um
bæjarfélög, er færu með opinhert fé að leyfa
eigi samkepni með útboðum.
Tryggvi Gunnarsson kvað það mesta
óráð að biða eigi þar til Petersen verkfr.
kæmi aftur, málið væri nú ú réttri leið og
við gerðum ekkert annað en tefja fyrir því
með þvi að bjóða það út, við fengjum að
likindnm ekkert betra tilboð með útboði.
Talað hefði verið nm á hafnarnefndarfnndi
við Petersen, að gera hreytingar við Smiths
áætlnn, færa Örfiriseyjarskjólgarðinn dálitið
nær eða á 6 stiku dýpi og það sparaði
mikið í kostnaði, enda botninn svo mjúkur
þar úti, sem Smith hefði sett hann, að þar
þyrfti mjög mikið til uppfyllingar. Slept
mnndi að gera bátauppdráttarstöð vestast i
höfninni, en i þess stað búa til flotakví
fyrir bátana. Ennfremur kæmi áætlun um
kostnað við bryggjn meðfram batteriisgarð-
innm og uppfyllingu meðfram bryggjnnnm
sem nú eru. Hann sæi nú eigi hvernig ætti
að hjóða verkið út, þar sem farið væri
fram á svo miklar og nauðsynlegar breyt-
ingar frá áætlun Smiths, eða eftir hvaða
áætlun ætti að fara með útboðið? Ef til-
boð Monhergs likaði ekki væri sjálfsagt
að bjóða verkið út, enda hefði hann ætíð
verið á þeirri skoðun, en Jón Þorláksson
þá staðið fast á móti og ætlað bænnm
sjálfnm að vinna verkið, sem væri hið
mesta óráð.
Klcmenz Jónssyni þótti undarlegt alt
þetta makk við Monberg og álasaðí borg-
arstjóia fyrir að kalla eigi bæjarstjórnina 4
fund, þegar Petersen var hér. Pór allhörð-
nm orðum um þessa stefnu borgarstjóra, og
vildi fá yfirlýsingu frá honum um, hvort við
værum siðferðislega eða lagalega bundnir
við Monberg, og ef svo væri, þá hefði hann
ekkert leyfi frá bæjarstjórninni haft til þess,
heldur þvert á móti verið tekið fram við
hann, áður en hann sigldi, að gera ekkert
bindandi i málinu. Nú væri spnrningin nm,
hvort hann hefði eigi farið of langt, svo
við værnm siðferðislega bundnir. Hann lét
ótvírætt i ljósi, að hann væri með útboði,
en þá þyrfti bæjarstjórnin að samþykkja
fyrst, að hún vildi láta gera höfnina, það
væri eigi búið að því enn formlega. Þingið
hefði veitt minna fé en beðið hefði verið
um, en hafnarnefndin hefði eun eigi sýnt
hvernig hún ætlaði að fá tekjuaukann, sem
stafaði af því, að bærinn yrði að leggja
fram meira fé en áætlað var i fyrstn.
Þetta yrði að ráðast fyrst.
Knud Zimsen taldi sig samdóma Kl. J.
um að ósamþykt væri enn af bæjarstjórn að
gera höfnina, og samkvæmt nýjustu skýrsl-
nm, ætti að fara svo langt út fyrir áætlun
Smiths, að nanðsynlegt mundi að mæla
81. tolublað
Sjúkir og sárir.
Á myndinni sést vagn, er flytur sjúka og særða ítalska hermenn heim
úr ófriðnum. Myndin er tekin í Neapel. »Mannfall lítið meðal vorra manna,«
sögðu flest simskeytin, sem heim komu frá ófriðnum til Ítalíu. Vinir og
ættingjar urðu fregnunum fegnir, en á myndinni sjást vonbrigði á mörgum
andlitum, sem sjá vandamenn sína koma heim örkumlaða.
SRúli cfflagnússon 1%11 — 12. óas. 1911.
Sem lýsandi eldstólpi’ á auðnum hans stóð,
á öldinni jámennu’ af górpum.
Sú logandi ættjarðar elskunnar glóð,
sem ein getur bjargað og lyjt vorri pjóð, —
hún leijtrar í sigrúnum skýrmn og skörpum
um skjöld hans í atlögum snórpum.
Hann barðist við óvættir, ánauðgan lýð
er álaga lierjjótrum bundu.
Hver nótt hans var andvaka, æjin hans strið
við erlenda stórbokka’ og rangsnúna tíð.
En jyrir peim skörungi skjaldborgir hrundu,
er skotvopnin pétt um hann dundu.
Hann jór ekki varhluta aj vágesti peim,
er vegur að baki peim sterka,
og stórmennin kannast við hvarvetna’ um heim, —
úr herbúðum smámenna jer hann á sveim
og skyggir á sigurhrós veglcgra verka
og verður ojt ojjarl peim merka.
En Skúli stóð hátt og hans hugsjón var djörf
og háfieyg í sigurtrú borin,
svo rógur og svik unnu ei svig á ham störj, —
hann svipaðist um ejtir smælingjans pörf
og ruddi sér braut yfir blóðdrifin sporin
sem bergfijót í leysingu’ á vorin.
Hann reiddi sinn brand og tneð röggsemi hjó
á rembihmít verzlunar-banda, —
og greiddi peim veg, er tneð vitsnilli’ og ró
um verzlunarfrelsið að síðustu bjó.
— Hvar stæðum við nú, ej hann hefði’ ekki handa
pá hafist og leyst oss úr vandal
Hann jann pað, að sjáljstæði jyrst verður náð,
er jramtakssöm atorka’ í verki
hvern einstakling göjgar, — er drengskapur, dáð
og dugur og samheldni jestir vort ráð.
Sú bjargjasta skoðun og stálviljinn sterki
skal styðja vort framtiðar-merki!
Og kngur hún tindrar en 'tvö hundruð ár,
hans töfrandi minningar stjarna;
hún kijtrar sem varðeldur, helgur og hár,
með hvetjandi glitstaj um íslenzkar1 brár.
Hans djarjhygð og kynjylgja dagroðans barna,
sú drýgsta til sóknar og varna!
Guðmundur Guðmundsson.
höfnina upp aftur og athuga botnslagið, og
málið væri svo stórt um sig, að ekki væri
hægt að útkljá það i snatri.
Magnrts Blöndahl talaði fyrstur á kvöld-
fundinum og gerði það að sinni tillögu, að
fyrst og fremst yrði það formlega samþykt
af bæjarstjórn að ráðast i hafnargerð, á ð-
u r en farið væri að tala um útboð eða