Ísafold - 23.12.1911, Qupperneq 2

316
ISAFOLÐ
aðrar leiðir til að koma verkinn i fram-
kvæmd.
Halldór Jónsson hélt fram, að hið eina
rétta væri að láta þegar gera tilboð, og
vildi þvi að eins láta ráðast i hafnargerð-
ina, að hún færi eigi fram nr 1300,000 kr.
eða svo.
L. H. Bjarnason vildi láta fresta ákvörð-
unnm til ankafnndar milli jóla og nýárs, en
veittist að öðru leyti mest að horgarstjóra,
svo sem venja hans er.
Borgarstjóri lýsti yfir, að hæjarstjórnin
væri að engu leyti bnndin við 'Monberg,
hvorki siðferðislega né réttarlega, og mót-
mælti röksamlega álösunum þeim í sinn garð,
sem hólað hefði á hjá bæjarfulltrúunum
sumum, honum hefði ekkert annað gengið
til en að greiða fyrir hafnarmálinu. Hann
fullyrti að hann hefði í sinni hendi mjög
góða úrlausn málsins, og lagði mjög mikið
upp úr þvi, að ekkert yrði gert í hafnar-
málinu fyr en tilboðið kæmi frá Monberg
(um miðjan janúar).
Enn töluðu Klemenz Jónsson, Tryggvi
Gunnarsson o. fl.
Að lokum var samþykt að fresta ákvörð-
unnm þar til á aukafundi, sem haldinn verð-
ur milli jóla og nýárs.
tAheyrandi.
Metrakerfið.
Eftir Samúel Eggertsson.
II.
Skýrinqar: Þegar eg í síðastliðnum
mánuði gaf út á veggblaði saman-
burðarleiðarvísi á hinu gamla og nýja
máli, var eg að hugsa um að láta
skýringar fylgja honum, sem annað-
hvort mætti hengja með honum upp
10 á vegg, eða líma aftan á hann, eftir
vild. En prentun og útsendingu varð
að hraða sem mest vegna ferðarinnar
kringum landið, hinnar síðustu á þessu
ári, svo ekki varð af þessu. Að sönnu
eru á metrakerfisblaðinu sjálfu nokk-
urar leiðbeiningar, sem eg jafnvel
vona, að séu fullnægjandi öllum, sem
eitthvað eru áður komnir niður í að
skilja metrakerfið og kunna tugabrot.
En rúmið á blaðinu leyfði ekki nema
mjög takmarkaðar eða samandregnar
skýringar. Eg get því búist við að
einhverjum komi vel að fá nánari
leiðbeiningar og því sé ekki af vegi
að fara nokkrum orðum um hina ein-
stöku parta blaðsins. Fyrir þá, sem
ekki hafa séð þetta metrakerfisblað,
leyfi eg mér jafnframt að gefa lýs-
ingu af því.
Stærð lesmáls og mynda eru rúmir
52 cm. (tæpir 20 þuml.) á breidd,
54 cm. (20 3/é þuml.) á hæð.
A öllum framjaðri blaðsins, upp og
ofan er metrakvarðinn — frumeining
alls metrakerfisins. Er hann í fullri
stærð. Hann er lagður saman tvö-
faldur á myndinni og snúa hjörurnar
niður. A myndinni sést skifting metr-
ans í desímetra, sentímetra og millí-
metra. Annars vegar á jaðri þessa
metrakvarða er til samanburðar mörk-
uð 1 alin, skift í þumlunga og linur.
Fyrir ofan þessa mynd eru nöfn á öll-
um smáskiftingum (minni nöfnunum).
Eftir myndinni getur hver laghentur
maður smíðað sér metrakvarða tilheim-
ilisnota, enda verður slíkt áhald að
vera til á hverju heimili. Þarf þá
ekki frekara en hver vill að marka
kvarðann smærra en í sentímetra. —
Óþarfi ætti líka að vera að láta alin-
ina vera á honum, þvííraun og veru
ætti sem fyrst að venja sig af öllum
samanburði málanna, en miða einungis
við stærðir hins nýja máls. Einnig
má — og það er ef til vill betra —
hafa metrakvarðann í heilu lagi; verð-
ur hann þá eðlilega tvöfalt lengri en
myndin af honutn samanlögðum.
Uppi yfir miðju blaðinu er nafnið:
*Metrakerftð«, uppruni þess, og við
hvað metrinn er miðaður. Þar neðan
undir er skrá yfir metrakerftð, tug-
skiftingu þess og deildir, en til skýr-
ingar samanburðarstærðir úrvoru gamla
máli. í athugasemdunum fyrir aftan
metraskrána eru svo til frekari skýr-
ingar, út undan hverri deild, reglu-
bundin tugskifting alls metrakerfisins
með kerfisnöfnunum skammstöfuðum
samkvæmt viðteknum hætti allra þjóða,
sem hafa lögleitt það hjá sér. Það
ríður hverjum manni á, eftir að hann
hefir skilið metrakvarðann, að kynna
sér vel metrakerfisskrána; læra nöfn
og skammstafanir kerfisins utan að,
tug fyrir tug — sleppa engu undan.
Þegar fullur skilningur er fenginn á
hinum útlendu orðum, er sjálfsagt
virðist að halda, þá er að setja á
minnið þau nöfn og skammstafanir,
er sérstaklega er ællað að ná festu í
almennum viðskiftum. Eru þau undir-
strikuð í metrakerfisskránni.
Niður undan metrakerfisskránni eru
fremst nokkrar rúmmálsmyndir: 1.
desímetri með undirskiftingu, 2. fer-
desímetri með fersentímetra og fer-
millímetra uppi í horninu og 3. ten-
ingsdesímetri með teningssentimetra
og teningsmillímetra i einu horni. —
Eiga þessar rúmmálsmyndir að vera
frumundirstaða fyrir þá, er ekki hafa
ljósa hugmynd um lengdir, fleti o{;
rúm til að skapa sér eftir þeim aðrar
stærðir; einkum á þetta við tenings-
desimetrann, sem svo margt þýðing-
armikið er miðað við í þyngd, lagar-
og vörumáli með því að skeyta hin-
um minkandi eða stækkandi kerfis-
(eða tuga) orðum aftan við, sbr. metra-
kerfisskrána.
Til hægri handar við þessar síðast-
nefndu myndir eru nokkrar hlutfalls-
myndir millum hins nýja máls og
hins gamla; allar meira eða minna
smækkaðar. Efst er hlutfallið millum
1 hektara (ha) og 1 dagsláttu, 1000
sinnum smækkað; þar fyrir neðan
millum 1 kílógramms (kg) og 1 punds,
smækkað um helming, og neðst 1
hektólítri (hl) og 1 lagartunna, tæp-
lega Vtooo rúmstærðar. Öll þessi hlut-
föll eiga að gjöra ljósari samanburð-
inn, þegar breyta þarf á millum mál-
anna.
Fyrir aftan hlutfallsmyndirnar er
hlutfallsorð ánokkrum algengustu mála-
einingum hins nýja og hins gamla
máls. Ætti það að vera mjög hentugt
fyrir alla, sem hafa mikil viðskifti,
því það sparar talsverðan reikning.
Eins og gefur að skilja má láta töl-
urnar hér tákna hvers lands peninga,
sem vera skal, að eins að smáskifting
þeirra fari eftir tugaskiftingu. Það má
láta tölurnar þýða, hvort sem vill
krónur, tíeyringa eða eineyringa, 10,
100 eða 1000 kr. o. s. frv.; einnig
s>reichsmark« og »pfennigec, »franc« og
»centimes«, »dollar« og »cents« o.
s. frv., að eins verður að gæta þess,
að útkoman verður i báðum málum
(hinu nýja og hinu gamla) sama pen-
ingategund. Sérstaka kvarða þarf til
að bera saman peningategundirnar
hverja gagnvart annari. Eg set hér
2 dæmi til skýringar. 1 al. tau kost-
ar kr. 1.60, hvað kosta þá 30.2 m?
Eg lít á álnadálkinn, sé hvar 1.60
strikið er; það vísar mitt á millum
strika fram í metrakerfisverðinu, sé
fljótlega að þar muni komið upp í
2.54, sem þá er verð á einum m.
Útkoman verður þá 2.54X30.2 (=76,
71 kr., sem er þá verðið á 30.2 m.).
Kaupmaður selur heyfarm frá útlönd-
um. 1 teningsmetri kostar upp og
niður kr. 7.50, hvað kostar þá 1 ten-
ingsfet eða 1 teningsalin? Út undan
7.50 í metrakerfisdálkinum, jafnhátt
upp, neðan frá eru rúml. 0.23 í ten-
ingsfetadálkinum, 1.85 í teningsálna-
dálkinum. Þetta er þá verðið á hverri
þessari rúmstærð fyrir sig. Er þá sá,
sem heyið býður búinn að átta sig
betur á því, hvort heyið muni vera
dýrt eða ódýrt, er hann gengur út
frá þektum stærðum. Þar sem heyið
var gefið upp í teningsmetrum, er
sömuleiðis hægt, ef vill, á svipstundu
að breyta því i teningsfet eða tenings-
álnir. — Þetta læt eg nægja og vona
að þeir, sem þurfa á ýmsum svona
millireikningum að halda, finni út af
þessum hlutfallakvarða ymislegt, sem
geti orðið þeim til léttis.
Aftast á blaðinu er metrakerfiskvarð-
inn; tekur hann yfir því nær fjórða
hluta þess, og liggur upp og ofan,
eins og metrinn að framan. A kvarða
þessum, sem eiginlega er langþýð-
ingarmestur alls þess, sem á blaðinu
stendur, má breyta öllum nöfnum hins
nýja máls í hið gamla og hins gamla
máls í hið nýja, án þess að reikna.
Kvarðinn snýr upp, þ. e. allar tölur
á honum byrja neðst á núlli og eru
lesnar upp eftir. Metrakerfiskvarðanum
er skift í 7 jafnhliðá kvarða, og sýna
fyrirsagnirnar fyrir ofan hvern ein-
stakan hluta hans við hvaða deild er
átt. Á fremsta kvarðanum er sjáíft
metrakerfið; þarf ekki nema 1 dálk
fyrir það; þar getur smáskiftingin náð
sameiginlega til allra deildanna: lengda,
flata, rúms og þyngda, og bera fyrir-
sagnirnar fyrir ofan það með sér, að
svo er. Hvert smábil (millímetri) í
fremsta kvarðanum þýðir þá í lengdar-
máli 1 metra (m), í flatarmáli 1 fer-
metra (m2), í rúmmáli 1 teningsmetra
(m8), í pyngd 1 tonn (1000 kg), i
lagar- og vörumáli 1 kílólítra (10 hl).
Hinir 6 kvarðarnir, sem liggja sam-
hliða uppeftir, hver fyrir aftan annan,
eru allir markaðir fyrir hið gamla mál,
sem nú á að falla úr gildi. Þar verð-
ur að gjöra sérstakan kvarða fyrir
hverja deild og hvert nafn, sakir hins
mikla ósamræmis, sem allstaðar er
innbyrðis i voru gamla margskonar-
talnakerfi. Það er mjög þýðingar-
mikið að kunna að lesa á metrakerfis-
kvarðann, einkum fyrir alla, er oft
þurfa að breyta millum málanna, svo
sem verzlunarfólk, kennara, úttekta-
menn jarða og annara matsmanna o.
fl., en til þess þarf vandlega að kynna
sér fyrirsagnirnar fyrir ofan hvern
einstakan kvarða, skilja tölur og milli-
bil hvar sem er og venja sig á að
vera fljótur að því. Tölurnará metra-
kerfiskvarðanum eru í samræmi við
metrakerfisskrána, sem fyr er um tal-
ag. Verða menn að skilja þá skrá
til fulls. Það skal tekið fram, að smá-
um tölum, sem annaðhvort eru neðantil
á metrakerfiskvarða um eða fyri neð-
an talnasvið hans, er betra að marg-
falda fyrst með 10, 100, 1000 o. s.
frv. og taka þær svo stækkaðar hærra
á kvarðanum; en auðvitað verður þá
í útkomunni að komma jafnmörg núll
eða desímala aftan af. Fæst við þetta
meiri nákvæmni. Einnig má, ef um
stærri tölur er að tefla en eru á sviði
kvarðans, deila þeim fyrst með 10,
100, 1000 o. s. frv., eftir ástæðum,
og taka þær svo deildar niður á kvarð-
anum, en þá verður í útkomunni að
færa kommuna aftur um jafnmörg
sæti og hún var áður færð fram eða
m. ö. o. margfalda aftur með 10,
100, 1000, eftir því sem við á. Dæmi:
Vírgirðing nokkur er mæld í álnum
2125. Þessi tala er ekki á kvarðan-
um; eg deili með 10, finn 2125 áln-
ir, þær eru gegnt 133 í metramálinu
(fremsta dálki), eg margfalda 133 m
með 10; útkoman 1330 m, lengd
girðingarinnar.
Við æfinguna lærist annars undir
eins að lesa á kvarðann; þarf naum-
ast að taka það frekara fram hér, að
ætíð þarf að líta á fremsta dálk hans,
metrakerfisdálkinn, ef breyta þarf yfir
í hið gamla mál og eins úr hvaða
kvarða hins gamla máls, sem þarf að
breyta yfir í metrakerfið, þarf ekki
annað en miða yfir í fremsta dálkinn.
Þetta hlýtur öllum, sem tugabrot
kunna að vera ljóst.
Hvítabjðrninn.
Einn góðan veðurdag, síðla hausts,
þegar sólin er komin á síðasta áfang-
ann, getur að líta gul-hvítleitt hrúg-
ald skríða eftir hinum flötu, saman-
frosnu, fannþöktu ísauðnum íshafsins,
með hinum forynjukendu íshrúgum —
skríða til næsta lands. — Hægt og
bítandi, í hátignarró, eins og sá, er
ekkert hræðist, skríður hið mikla dýr,
stærsta rándýr íshafsins, með fram-
hrammana gleiðglenta og vaggandi lá-
réttu höfðinu til beggja hliða — suð-
ur á bóginn, er sólin lækkar á lofti.
Við og við fer dýrið upp á einhverja
íshrúguna, horfir hvast fram undan
sér og tekur stefnu eftir hæsta ísfjall-
inu í nánd, heldur síðan með gætni
niður á flatisinn aftur og heldur svo
fram stefnunni, nákvæmlega eins og
skipsstjórnandi væri.
Hvítabjórninn er á suðurleið.
Það ferðalag hefst í ágústmánuði,
jafnskjótt og hvítabjörninn er búinn
að kasta yfir sig spánýju vetrarhúð-
fati, og er eigi lokið fyr en undir jól.
Bezti tími hvítabjörnsins, sumarmán-
uðir íshafsins, júní, júlí og ágúst, er
liðinn. ísinn er allstaðar orðinn meira
og minna bráðinn. Selirnir, aðalfæða
hvítabjörnsins, eru oftast nær upp úr
sjó að sleikja sólskinið, spakir og lítt
varir urn sig. Þegar ísbirnir búast til
að krækja í sel, dettur þeim eigi í
hug að fara að honum gangandi. Þeir
vita, að óðara og selirnir, sem liggja
jafnan á ísröndinni, heyra fótatak á
ísnum, fleygja þeir sér í sjóinn og þar
er ekki viðlit að ná í þá. Að vísu
syndir hvítabjörninn vel og er mjög
þolinn. — (T. d. hefir hvítabjörn sést
úti á hafi milli Björneö og Noregs.
Sá stefndi á suðurodda Spítzbergen).
En björninn er ekki lipur til snúninga
í sjónum og selunum verður því eng-
in skotaskuld úr því að sleppa. Nei,
ísbjörninn hnitmiðar ísjakann, sem
bráðin hvílir á og syndir síðan, jafn-
vel langar leiðir, í áttina, kafar svo
og kemur snögglega upp aftur ná-
kvæmlega fyrir neðan selinn. Selurinn
verður dauðhræddur og gerir eitt af
tvennu í dauðans angist sinni: dettur
beint í hrammana á hvítabirninum eða
fer að reyna að krafsa sig áfram eftir
ísjakanum. Bjarndýrið er þá eigi lengi
að vinda sér upp á jakann — á eftir
selnum og krækir klónum af afli
miklu í hausinn á bráð sinni. Síðan
snæðir hann selspikið, en kjötinu vill
hann ekki Hta við. Þegar kvendýrið
með ungum sínum er á veiðum, eru
þeir látnir eftir bak við einhverja is-
hrúguna. Ef þeir reyna að elta mömmu
sína, eru þeir lamdir, og fá ekki nærri
að koma, fyr en selurinn er að velli
lagður. Svona fer hvítabjörninn að ná
í selinn á smáhæðóttum ís. — En ef
hvítabjörninn er staddur á flötum,
samanhangandi ísbreiðum og þar kem-
ur auga á eitthvað af dökkum dílum,
er hann telur seli vera, fer hann þeg-
ar í humáttina. Hann skríður þá
á meltunni með hægri framlöppina
fyrir trýninu — af því það er svart
-— það veit hvítabjörninn. Þegar hann
er svo kominn nógu nálægt, rýkur
hann alt í einu upp og keyrir hægri
framlöppina í hausinn á svo mörgum
selanna, sem hann fær yfir komist.
Það er því mjög títt á bjarndýra-
veiðum á ísbreiðu, að leika seli til
þess að lokka bjarndýrin. Til þess
eru veiðibátar notaðir. Eitthvað af
veiðimönnunum legst á meltuna, dreg-
ur húfuna vel niður fyrir eyrun og
lyftir sér við og við upp á handlegg-
ina. Hvítabjörninn heldur að þetta
séu selir og stefnir til þeirra. Þegar
hann er svo kominn í skotfæri, hlaupa
þeir upp og senda honum kúlur í
hausinn eða hálsinn. Eti óráðlegt er
það hverjum manniað leikasel að nauð-
synjalausu. Á samanþjöppuðum is með
iskletti er því ráðlegast að hafa kúlu-
byssuna hlaðna og bóginu spentan.
Því að þótt ísbjörninn því sem næst
aldrei ráðist á manneskjur — er eigi
að vita nema hann kunni eigi að
greina manneskju frá sel.
Þetta kom fyrir í hinni frægu för
Nansens og Hjálmars Johansens á
auðurleið þeirra frá Franz Jósefs landi.
Eg hefi og sjálfur orðið fyrir svipuðu
og því gæti eg jafnan allrar varúðar.
Dag einn 1 ágústmán. 1902 bar svo
við, að eg lá uppi á ískletti. Eg var
að dást að hinni stórfenglegu náttúru-
fegurð og var hugsi. Þetta var rétt
fyrir norðan Spitzbergen norðaustan
til. ísarnir voru landfastir, báturinn
minn i 3 milufjórðunga fjarlægð og
eg var aleinn. Eg hafði lagt báðar
hendur undir höfuð mér og starði
upp í bláan himininn. Kúlubyssan
mín (af Larsens gerð) hallaðist upp að
hrúgunni, auðvitað hlaðin, og gat
eg náð til hennar hægri hendi.
Mér datt eigi í hug, að nokkur ís-
björn gæti verið þar í nánd, því að
eg hafði litið vel í kringum mig áð-
ur en eg lagðist. En af tilviljun verð-
ur mér litið til hægri í áttina til
lands. Sé eg þá, í svona 100
álna fjarlægð, hvar fullorðinn hvíta-
björn kemur skríðandi á meltunni
með hrammin fyrir trýninu — eins
og áður var lýst — og stefndi beint
á mig. Eg var ekki lengi að rífa mig
út úr draumum mínum og þreif byss-
una. Eg hafði ágæta aðstöðu eins
og eg lá og tókst því með einu skoti
að binda enda á æfintýrið. En eg
mun eftirleiðis gæta mín betur.
Þar eð selirnir eru aðalfæða hvita-
björnsins leiðir það af sjálfu sér, að þar
sem mikið er um þá — eins og t.
d. grænlandsselinn á norður ísnum í
marz og blöðruselinn á austurströnd
Grænlands í júní — þar halda hvíta-
birnirnir sig. En þó því að eins, að
ísinn liggi nálgæt landi — því að
hvítabirnirnir hætta sér eigi mjög
langt frá landi — af hræðslu við að
ísinn bili undir þeim. En ef kóp-
arnir halda sig í norðurísnum og
þar liggja hvítabjarnarspor í ákveðna
átt, þurfa skipstjórarnir eigi að fara í
neinar grafgötur um það, hvar á
ísnum kópans er að leita.
Að þessum varnarlausu dýrum leik-
ur hvítabjörninn sér afverulegri græðgi.
Eg hefi séð gamlan hvítabjarnardrjóla
ganga frá einum kópanum til annars,
þrífa í þá með hægri hramminum,
glefsa bita úr spikinu og fleygja þeim
svo frá sér. Árið 1899 t. d. var sam-
ankomin norður við Jan Mayen reglu-
leg bjarndýrastefna. Sex selveiðiskip
ndðu þá á einni viku 111 bjarndýr-
um og skipstjórinn á Víkingi sá eitt
sinn 50 birni í einum höp. Þeir komu
beinlínis í stórhópum frá Grænlandi
norðaustanverðu. Fram með strönd
Grænlands fara á hverju ári 4 — 500
bjarndýr á suðurleið. Eskimóarnir á
66 breiddarstigi í Angmagsaiík drepa á
hverju ári þetta 100 bjarndýr. Þeir
kalla bjarndýrið »eilífðarbjörninn« af
því það er á sífeldu ferðalagi, fer
norðan að með stórísnum, yfirgefur
hann í ágústmánuði, leitar til lands
og heldur svo norður eftir aftur næsta
vor.
Þegar hvítabjörninn á ferðum þess-
um verður var við, að selaskinn með
spiki á, hefir verið dregið eftir ísnum
eða ef hann finnur reykjarlykt, þá
breytir hann þegar stefnu og rekur
brautina eftir skinnið, eða rennur á
lyktina. Hann fer þá beina leið að
húsi vetursetumannanna og nasar
stundum gegn um gluggarifurnar. Sá
sem tekur sér vetursetu, verður að
venja sig við þá list að standa
daglega augliti til auglitis við hvíta-
björninn, rétt fyrir framan húsið sitt.
Oft og tíðum hefi eg, norður á eyj-
um á 8o° n. br., opnað dyrnar hjá
mér og séð björn standa undir hús-
veggnum. Eg hefi síaðið í dyragátt-
inni og drepið þá. Ef lagt er bæði
selkjöt og rostungskjöt fyrir utan sama
húsið, en einungis einn biti af spiki,
finnur dýrið hann óðar, því þef-
færi þess eru mjög næm. Kolareyk,
sem lyktar af kjöti, spiki eða fiðri,
finnur það í mílufjarlægð, a. m. k.
hefi eg, á Grænlandsísnum milli 750
og 700 n. br., kynt bál tímum saman,
áður björninn kæmi.
Þetta, að björninn sækir meira eft-
ir spiki en selkjöti eða rostungakjöti,
sem jafnan eru nægar birgðir af kring-
um hús vetursetumanna, gerir spikið
að ágætu varúðarmerki. Sá sem veið-
ir bjarndýr í heimskautslöndum, fær
ágætt merki með því, að festa öðrum
endanum á seglgarnsþræði í spikbita
úti fyrir, en hinurn t. d. í krús, sem
fylt er með tómum skothylkjum og
látin standa uppi á hillu inni. Því
björninn varast ekki að fella krúsina
um leið og hann rífur spikið í sig og
slítur seglgarnið. Þeir sem í húsinu
eru, taka sér þá stöðu við skotskörð-
in og skjóta þegar foringinn gefur
merki um það. Ef einhver kúlan hitt-
ir svo vel, að dýrið þarf ekki meira
fá veiðimennirnir skinnið, en annars
ekki. Særist dýrið einungis þýtur
það óðara út í náttmyrkrið, og venju-
lega er þá árangurslaust að veita þvi
eftirför. Slíkt er að eins hugsanlegt
í tunglsljósi. Veiðimenn frá Tromsö,
Hammerfest og Aalesund, sem aðallega
fara veturlegu vegna refaveiða og bjarn-
dýra, nota einnig selaskot með Bott-
lenos-fallbyssum, auðvitað án skutuls,
en með stórri hnattkúlu. Gera þeir
úr rekatimbri einskonar gang, sem
birnirnir verða að fara inn í til þess
að ná í spikið, og meðan þeir eru að
draga það burtu, er banaskotinu hleypt
af. ísbirnirnir eru ófælnir í heim-
skautalöndunum, nema ef vera skyldi
karldýrin, og þá einkum tvævetrungar,
sem reika suður á bóginn í sífeldri
baráttu fyrir matnum — leggja á stað
með þykt spiklag, en eru að lokum
sármagrir. Eg hefi skotið björn, sem
skinnið af var svo að innan, eins og
búið væri að flá úr því spikið, og í
maga hans var að eins lítið eitt af
vatni. Ef til vill hefir dýrið mánuð-
um saman ekki fengið neitt almenni-
legt að eta.
Kviðug kvendýr leita venjulega
uppi að haustinu snjóskafl á landi og
grafa sig þar. í febrúar eða marz
koma þau svo aftur upp með húna
sína nýfædda, og eru þeir á stærð við
stálpuð lömb. Þeir eru ávalt tveir.
Móðirin er þá ávalt mjög varkár og
kemur aldrei í námunda við nein
mannhíbýli. Sé hún ofsótt, ýtir hún
húnunum fram fyrir sig, og býst ör-
ugg til varnar. Er það ein af hinum
fáu ástæðum til þess að birna ráðist
á menn að fyrra bragði, að húnunum
sé amað. Þeir fylgja móðurinni ein-
ungis eitt ár, en halda svo saman
framvegis. Ef fjórir birnir sjást sam-
an — sem mjög er fátítt i heimskauta-
löndunum — þá er það birna með
tvoársgamlahúnaog einn »fjarðarhún«.
Þegar birna er orðin laus við húna
sína, slæst hún aftur í för með karl-