Ísafold - 24.02.1912, Blaðsíða 2

38
ISAFOLD
Yfirlit.
Svar til hr. E. G.
(Þessa grein hefir ritstjóri Lögr. neitad
aö taka npp i blað sitt, taldi hana skamma-
grein, en ekki svar. Eg leyfi mér þvi að
biðja ísafold fyrir hana og mega þá les-
endnrnir dæma nm, hvort réttnefni hafi verið
hjá Lögr. ritstj.)
Lögrétta, i. og 2. tölubl. þ. á., flytur
grein eftir einhvern hr. E. G., er
beinist að grein minni: »Hversvegna
þegja bændur«, í ísafold 63. tbl. f. á.
Grein E. G. er 8 dálkar. Yrði því
langt mál að svara með rökum »ósann-
inda moldviðri því og blekkingum*,
»endaskiftiá sannleikanum« og »ósvífn-
um ósannindum að eins í þeim til-
gangi að blekkja«, er höf. ber sjálfur
fram og brigzlar mér um.
Úr grein minni tekur hr. E. G.
enga setningu óbreytta, en brot að
eins úr fáum setningum og færir úr
lagi. Er því ekki von, að lesendur
Lögr., er ekki lesa ísaf., fái rétta hug-
mynd um það, er eg sagði þar.
Eitt sýnishorn tek eg að eins, og
get þess um leið, að eg nenni ekki
að elta heiðr. höf. í fleiri afkima mis-
skilnings og rangfærslu á orðum mín-
um. Svo og að stóryrðum einum og
getsökum í minn garð er eg ekki van-
ur að svara.
Eg sagði:
>Verið getur að kjósendur sóu í vafa,
er velja skal milli flokka og manna.
Þeir ættu að kynna sór vel höfuðatriði
málanna, t. d. það, hvort betra muni
að fá sambandsiagafrumvarpið staðfest á
sínum tíma, eða hitt, að verja réttindi
og sjálfstæði að takmarkinu: s j á 1 f-
stæðu óháðu ríki. Stefnumuninn
má sk/ra með einföldu dæmi; Heima-
stjórnarmenn vilja láta okkur vera og
verða svo sem leiguliða Dana og auð-
sveip ölmusubörn; en Sjáifstæðismenn
vilja að við verðum sjálfseignarbændur,
er engum þurfa að lúta eða ölmusu
biðja«.
Þetta verður svo hjá hr. E. G.:
»Höf. gerir ráð fyrir að . . kjósendur
séu í vafa, . . en segir jafnframt, að
það sé ástæðulaust, þar sem annars
vegar séu Heimastj.m., sem vilja að
þjóðin verði* 0. s. frv. Hér er sá
munur, að eg tók fram, að orðin væru
dami eða líking til skýringar á stefnu-
mun flokkanna, en hr. E. G. lætur
þau sýnast sem fullyrðing, bókstaflega
tekna. Og hvar segi eg »það sé á-
stæðulaust», að vera í vafa? Er það
þýðing þessara orða minna: »aðkynna
sir vel köýuðatriði málanna«.
Dæmi þetta o. fl. slík, er snerta
grein mína beinlínis, eru þó smá-
vægileg og einskisverð afbökunin sú,
móti mörgu öðru í grein E. G. Meg-
inhluti hennar er þrunginn af ósvífn-
um árásum á Sjálfstæðisflokkinn og
fyrv. ráðh. B. J. — öllum margtuggn-
um áður í Heimstj.blöðunum, og flest-
um marg hröktum í blöðum Sjálf-
stæðismanna.
Hvorki hefi eg gert neitt til fram-
kvæmda í flokki Sjálfstæðismanna, né
haft áhrif á orð eða gerðir B. J. Sé
því ekki, að eg geti tileinkað mér
hvort sem væri vansæmd eða heiður,
last eða lof fyrir afrek Sjálfst.flokks.
og foringja hans. Hann er líka, og
æði margir menn flokksins, mörgum
sinnum færari mér — og stendur
það nær — að svara fyrir sig. Aldrei
hefi eg heldur lært gulltungur þær,
sem Heimastj.menn gylla með for-
ingja sinn, bæði í tima og ótíma, en
þá helzt, er sízt skildi. Þó get eg
varla hlaupið yfir allar ófærur og
endemi Eöf. alveg þegjandi. Þetta t.
d. las eg víst alt að því 3XL »Á
þessum 2 þingum, sem yfirstjórn fjár-
málanna var i höndum þeirra« (Sjálfst,-
manna) »uxu skuldir landbúsins um
2 milj. kr., bitlingar og skáldlaun fóru
vaxandi, og háttlaunuðum embættnm
fjölgaði, sem juku útgjöld landsjóðs
um 3 milj. og 30—40 þús. kr.«
Eg trúði þvi ekki, að neinn hefði
skrifað þetta eða prentað, og hélt það
hlyti að vera prentvilla. En nú kom
engin leiðrétting í næstu blöðum Lögr.
og ekki hefi eg séð hana þar enn.
Hvað skal þá hugsa? Væri nærri 3
milj. bætt við syndir Sjálfst.fl. af á-
settu ráði, eða þá af einfeldni tómri,
get eg ekki ásakað mennina, sem
senda þetta frá sér. Þeirn er bara stór
vorkunn, að vilja gera mikið — og
ekki gott — en hafa þó ekki betra
að bjóða. Sorglega skerða þeir mátt
sinn og manngildi með slíku hátta-
lagi. — Og varla ern þeir virðandi
svars.
Mér varð að orði: »Fáið ykkur al-
þ.tíð. og flettið þeim upp, fáið ykkur
stjórnartíðindin og landsreikningana
og flettið þeim upp, alt frá 1903 til
að byrja með. Þar eru sönnunar-
gögnin, sem enginn fær hrakið, ef
rétt er skýrt frá og rétt er skilið*.
Án þess að þekkja neitt til slíkra
heimilda, er ráðlegra að þegja um
stjórnmálin og framkomu flokkanna
og fjársóun, ef menn vilja ekki eiga
á hættu að verða sér til opinberrar
minkunar fyrir trúgirni, fáfræði og
framhleypni. Að hafa flokksblöðin
ein fyrir bibliu og leiðarstein í stjórn-
málum — eins og helzt lítur út fyrir
að heiðr. höf. hafi gert — það getur
auðveldlega gert menn blinda og hat-
ursfulía ofstækismenn í flokksmálum
og fjarri réttlæti og sannleika í hugs-
unum og ályktunum.
Á alþingi 1909, eina þinginu sem
Sjálfstæðismenn hafa verið óskiftir í
meirihluta var ekkert nýtt embætti stofn-
að launað af landssjóði, nema embætt-
in við háskóla íslands. Háskólastofn-
unin er verk beggja flokkanna og má
hvorugur öðrum ámæla. Ekki var
neitt fé veitt til þessarra nýju embætta
fyr en á síðasta þingi (1911), og þá
mest fyrir kappróður Heimastjórnar-
manna, en Sjálfstæðismenn flestir voru
móti fjárveiting þessari svo ftjótt, og
ekki tók stjórnin (B. J.) hana í fjár-
aukalögin 1910—11. Launin við há-
skólann, aukaútgjöld landssjóðs í fjár-
lögunum 1912—13, hvort árið yfir
launin við embætta skólana þrjá
(34,600-^20,800) = 13,800 kr.
Kunningjunum í neðri deild, Bjarna
frá Vogi og Heimastj.m. þótti laun
kennaranna of lág. Bjarni bar fram
tillögu um 10,000 kr. hækkun, og
Heimastj.m. (Egg. P., E. J., H. H.,
J. J, S.-Múl., J. M., J. Ól., P. J. og
St. St,) föðmuðu hana (hann?) að sér.
Samt var tillagan jeld, þvi 12 Sjálf-
stæðismenn voru móti henni. Á þing-
inu 1909 var og stofnað til nýrra
starfa og veitt fé til þeirra. Fiski-
matsmenn fleiri vildi þjóðin fá, og
voru veittar til þeirra 7800 kr.*) Vænt-
anlega fær þjóðin þessar kr. marg
borgaðar með jafnara og hærra fisk-
verði fyrir vöruvöndunar eftirlitið, og
mun þetta alment álitið nauðsynlegt.
Verzlunafbrindreka í öðrum lönd-
nm eða viðskiftaráðunaut hefir þjóð-
in líka viljað fá, eða talsverður hluti
hennar a. m. k., eftir ýmsum fundum
að dæma, (búfr., búnfél., sláturfél.,
kaupfél., sambandsfél. o. s. frv.). Hefir
því og hreyft verið í nokkrum ritum
og veitt hefir áður verið fé í þessum
tilgangi (D. Thomsen) og nokkuð í
áttina (Herm.). Þegar svo Sjálfstæð-
ismenn urðu til þess að veita féð —
10 þús. kr. á ári — (varð 5213,17 kr.
1909) — og völdu manninn til að
gegna starfinu af sínum flokki, sem
var von, þá ætlar minni hlutinn hreint
að ganga af göflunum. Flokkurinn
er sakfeldur, maðurinn er svivirtur og
störfin eru fyrirlitin, með þeirri and-
stygð og ódæmum, að undrun sætir,
og viðbjóð vekur hjá góðum og gætn-
um mönnum. Og hr. E. G. hefir
ekki viljað vera minstur slíkra postula,
er velja sér það veglega starf, að
sverta einstaka menn og gylla aðra.
Dálítil vöntun er það í grein heiðr.
höf., að hvergi skuli finnast i 8 dálka
lestrinum rökstudd sönnun. Varla
nokkur meining óbjöguð eða heilbrigð
hugsun, hvað þá heldur nokkur til-
vitnun eða tala, sem ekki er rang-
færð, rangfærð í óvanalega stórum
stil. Eða kanske höf. vilji gera svo
vel að sanna orð sin, þó ekki sé
nema þau orðin, sem lúta að tölum
og því ætti að vera auðveldast að
sanna, svo sem skuldina 2 milj. kr.
og embætta- og bitlingaaukning yfir
3 milj. kr. ?
Eg skal reyna að sýna sannleiks-
gildi þeirra.
Út af ritsimakostnaðinum tók ráðh.
H. H. lán handa landssjóði 18. des.
x9°7> Va m^i- kr., en Það er ekki
fært inn i landsreikn. fyr en 2. jan.
1908. Lántaka þessi var lögleyfð fyrst
á þingi 1903. Aftur var lögleyfð á
þingi 1909 ný lántaka, alt að 2 milj.
kr., til þess að efla Landsbankann,
bæta úr fjárskorti hans og lánsþörf
alþýðu — kaupa bankavaxtabréf, er
*) í fjárl. 1904 er fyrst veitt fé til tveggja
iskimatsmanna, 1600 kr.
gefa i vexti 4l/a% árlega. Eftir þess-
arri lánsheimild tók ráðh. B. J. lán í
júli 1909 fyrir landssjóð ir/2 milj. kr.
Byrjað er þegar að afborga lán þessi
og mun vera eftir af þeim i árslok 1910,
af ritsímaláninu . . . . kr. 450,000
og af bankaláninu ... — 1,425,000
til samans — 1,875,000
Sjálfst.fl. (B. J.) tókvið
skuldinni..............— 500,000
Á stjórnarárumhanshef-
ir skuldin aukist ... — 1,375,000
eða rúml. ir/3 milj. kr. (ekki 2 milj.)
í föstum lánum. Og þessi upphæð
öll, eða mest öll, mun gefa landsjóði
hér um bil sömu vexti og hann þarf
að borga.
Af því landsreikningurinn fyrir árið
1910 er ekki enn fullpre'’*:..ður, end-
urskoðaður eða til sýnis almenningi,
verður ekki sagt að svo stöddu hve
mikið minna »skuld Sjálfstæðisflokks-
ins við landssjóð«, fyrir þessi 2 stjórn-
arár, verður í raun og veru. Breyt-
inguna á peningaforða landsjóðs og
vöxt viðlagsjóðsins bæði árin ber að
að taka með í slikum reiknimri.
Fyrir árið 1909 lítur hann svona út
reikningurinn sá:
Lánað úr viðl.sj. kr. 230,173
Peningaf. 81/i2 '08 — 299,729
------------ 529,902
Eendurborgað af
lánum viðlagasj. — 60,687
Peningaforði 8,/l2
’o8 (sjá 66. 3. aths
endsk. l.r. '09) — 234,524
---------— 295,211
Mismunur kr. 234,691
Þar frá finst mér rétt að
draga (sjá síðar) vexti af
innstæðufé viðlagasj. '09 — 75,3 31
Hefir þá komið upp í
skuld landssj.auk afb. '09 — 159,360
Þetta síðasttalda á við fyrra árið.
Um fjárhag landssjóðs 1910 (síðara
ár sjálfstæðismanna) og 1911 má
skilja það á ræðum nokkurra þing-
manna, að þeim lítist ekki illa á hann.
Lárus H. B. segir t. d. . . . »tekju-
hallinn á núgildandi fjárlögum, 63
þús. kr., kvað vera nærri því borg-
aður til fulls með tekjuafgang frá
fyrri hluta fjárhagstímabilsins árið
1910« (Alþtíð. I. 128).
Þessi viðskilnaður sjálfstæðisflokks-
ins og B. J. við landssjóðinn virðist
mér ekki sýna það, að þeir hafi »svik-
ið loforð sín og traðkað steínuskrá
sinni« í fjármálum, eins og hr. E. G.
átelur.
Mun eg senda ísafold siðar svo-
lítið yfirlit um laun, bitlinga og fleira
þess háttar frá 1903, svo og fram-
hald svarsins: um hraðskeytamálið,
stefnu Jóns Sig. í sjálfstæðismálinu og
afstöðu flokkanna til hennar m. fl.,
ef ástæður gefast til.
Viqjús Guðmundsson.
tms erlend tíðindi.
---- Kh. «/2 ’12.
Frá Portúgal. Uppreisnin er nú
að mestu sefuð. Allir stjórnmálaflokk-
ar styðja nú stjórnina til þess að upp-
ræta hana, því að nú hafa menn kom-
ist að því, að það var til ætlun stjórn-
lej singjanna, að myrða flokksleysingj-
ana, slíta öll símasambönd og sprengja
allar rikisbyggingar í loft upp. Þessu
tókst að afstýra á elleftu stundu.
Meðan uppreisnin var mest hittust
þeir í Dover Manúel fyrv. konungur
1 Portúgal og Miguel hertogi af Bra-
ganza, sá er gert hefir tilkall til kon-
ungdóms f Portúgnl. Mælt er að Mi-
guel hafi afsalað sér konungsréttinum
eða kröfunni og heitið að styðja Manúel
með ráði og dáð til þess að ná aftur
völdunum. Það fylgir sögunni, að
Manúel muni bráðlega ganga að eiga
dóttur Miguels.
Þeim verður þó trauðlega kápan úr
því klæðinu.
Voðabál i Höfn. í nótt kviknaði
hér í sykurverksmiðjunni í Borgergade
og varð bálið svo mikið, að beilar
stórar húsaraðir brunnu til kaldra kola.
Slíkt bál hefir eigi sést hér síðan
Kristjánsborgarhöll brann.
Yið fráfall Eyjólfs Magnússonar.
j september f. á. andaðist á Kotströnd
í Olfusi Eyjólfur Magnússon fyr
barnakennari, sem margir munu kann-
ast við.
Fyrir 15 árum var hann staddur í
Reykjavík um haust. Var þá búinn að
dveljast bar nokkrar vikur og stundum
illa fyrir kallaður. Voru þá drengir
farnir að kalla til hans á götunni, að
haun yrði tekinn og fluttur á sína sveit.
Hvort þetta befir verið annað eti götu-
drengjatal læt eg ósagt, en það varð
nóg til þess, að Eyjólfur fór burtu úr
bænum og austur að Kotströnd í Ölfusi
Þar bjó þá og býr enn Einar Eyjólfsson
og kona hans Rannveig Helgadóttir, hálf-
systir Eyjólfs Magnússonar; bað hanti
nú systur sína að taka sig vetrarlangt;
tók hún því vel, klæddi hann upp og
hlynti að honum, Eftir það kom hann
þangað á hverju hausti klæðlítill og illa
til reika, og fékk þar bæði fæði klæðn-
að og alla góða aöhlynningu. Var hattn
fremur ergilegur í geðsmununt, einkum
á seinni árum, og kom það mikið niður
á systur hans. Seinasta árið lá hann í
rúminu og var mesti aumingi.
Við jarðarför Eyjólfs sál. hólt prestur-
inn síra Ólafur Magnússon ræðu
og lýsti í skýrum dráttum orsökum
og afleiðingum ofdrykkjunnar. • Þarna
var Ijóst dæmi um, hvað ofdrykkjan get-
nr orðið skaðleg. Það hafa a 11 0 f
m a r g i r efnilegir menn rneira og minna
lantað framtíð sína og sinna, þó fáir hafi
algerlega eyðilagt sig, eitts og Eyjólfur,
seinni part æfinnar.
En nú hafa einhverir tilfinningasamir
mannvinir tekið þykkjuna upp fyrir Eyj-
ólf og ritað í Ingólf hverja greiuina eft-
ir aðra og jafnvel skáldin komin þar á
stúfana, og þótt of hörðum orðum farið
um drykkfeldni hans og ofdrykkjuna yf-
ir höfuð. Var greinunum fyrst beint til
síra Ólafs, en þegar Rannveig Helga-
dóttir, systir Eyjólfs, getur ekki orðið
þeim samdóma um, að ræðan hafi verið
til að draga úr heiðri hins framliðna og
er jafnvel svo djörf að lýsa yfir því, að
sór hafi þótt ræðau góð, þá snúast þess-
ir mannvinir að henni með sínar æstu
tilfinningar. Það er þó ekki kunnugt,
að þessir vandl»tarar hafi öðrum frem-
ur kepst um að hjálpa Eyjólfi sál, með
an hann þurfti hjálpar við, og virðist
hún þá dálítið undarleg þessi viðkvæmni
fyrir heiðri hatts eftir dauðann. En þeir
ættu að láta Rannveigu Helgadóttit óá
reitta, því það var hún sem tók Eyjólf
upp af götu sittni, fæddi hatin og klæddi
þegar enginn vildi við honum líta. Að
öðru leyti geta þeir haldið minningtt
hans á lofti eftir því sem þeim þykir
bezt við eiga.
2. febrúar 1912.
Jón Ouðmundsson
(Vifilsstööum).
—-----------
Tíðindasmælki
handan um haf.
— Síðan 1830 hafa hertoganum af
Wellington verið greiddir 80,000 frankar
á ári i eftirlaun úr ríkissjóði Belgíu.
Þegar Napóleon var brotinn á bak aftur
eftir orustuna við Waterloo og konungs-
ríkið Niðnrlönd var stofnað, hót fyrsti
konungur þar, Vilhjálmur fyrsti, fyrsta
hertoganum af Wellington, hinum nafn-
togaða Itershöfðingja, fúlgu þessari í eftir-
laun handa honum sjálfum og niðjum hans
í karllegg. Þegar konungsríkið Belgía var
stofnað eftir byltinguna 1830, lenti þetta
gjald eingöngu á henni — og nú hafaBelgir
greitt Wellingtonunum alls 7 milj. frauka.
Stjórnin í Belgíu hefir boðið hertoga þeim
af Wellington, sem nú er uppi, að láta
ákveðna fjárhæð eitt skifti fyrir öll koina
í stað árgjaldsins; en því boöi hefir her-
toginn hafnað.
—- Handa fótköldum mönnurn er ný-
fundinn rafmagns fótvermir. Fótunum
er stungið í silkifóðraðan poka og þrýst
á hnapp; þá streymir hiti í pokann.
— Barnsvöggu hafa dæmd verið verð-
lautt nýverið á iðnsýningu i Fíladelfíu.
Hún er svo haglega gerð, að hægt er að
draga hana upp eins og klukku; ruggar
hún þá sjálfkrafa barninu, sem í henni
liggur, og leikur um leið ýms vögguljóð-
lög.
— Norðmaður flutti nýlega fyrirlestur
í þýzkum bæ, og gat þess m. a., að ekki
hefðu Þjóðverjar fundið púðrið, heldur
Kínverjar. Þessu reiddist borgarstjórinn,
er þar var viðstaddur, svo, að hann gekk
út í vonzku.
Eftirmæli.
Þann 24. nóvbr. eíöastl. ir andaöist að
Stórn-Vojjum í Gullbringusýslu, yngismærin
Gnðrún Ágústa Waaga Magnúsdóttir. tíana-
mein hennar var tæring. Hún var fædd á
pálmasunnudag 7. aprll 1895. Hún var vel
gefin og bjartagóð, og er hennar þvi sárt
sakaað af ættingjum og vinum. S.
Alt eins og fjólan fölnar blíða
og fellur i dá um vetrar stund,
eins hverfur mannsins æskan friða
aflvana fyrir dauðans mund.
hún hrifur burt elli, og sesku blóm.
allsherjar hlýðir skapadóm.
Sæl ertu nú i sönnum guði
sorg og hörmungar viðskilin,
inn ertu leidd í alfögnuði
af útvöldnm skara I himininn,
um eilifð ljómar líkt og sól
lausnarans inu við náðarstól.
G
Verkstjóri.
Til að standa fyrir og vinna að
steinsteypu við bryggjugerð í Hafnar-
firði á komandi vori óskast vanur
steinsmiður. — Tilboð hér að lút-
andi séu komin til undirritaðs eigi
síðar en 10 marzmánaðar næstkomandi.
Bæjarstjórinn í Hafnarfirði
19. febrúar 1912.
Magnús Jónsson.
Auglýsing.
Grasbýlið „Péturskot" í Hraun-
um í Garðahreppi, eign Hafnarfjarðar-
kaupstaðar, ásamt lóðarréttindum, er
til sölu eða leigu frá næstu fardög-
um eða frá 14. maí næstk. — Lyst-
hafendur semji sem fyrst við undir-
ritaðan.
Bæjarstjórinn i Hafnarfírði,
19. febrúar 1912.
Mín aðferð.
Þeim, sem kynnu að vilja læra æf-
ingar I. P. Möllers »mín aðferð«, er
eg fús til að veita tilsögn, jafnt ung-
um sem gömlum, konum sem körl-
um. Sjálfur sé eg fyrir húsi með
baðáhöldum og öðru þar til heyrandi;
þó geta þeir sem vilja fengið að læra
þær heima hjá sér.
Nánafi upplýsingar gef eg þeim
sem óska. Hittist hvern dag í Ing-
ólfsstræti 10, kl. 10 —11 f. m.
Guðin. Sigurjónsson.
TJngur kaupmaður,
sem rekið hefir verzlun á eigin spít-
ur um nokkur ár, en hættir að verzla
nú með vorinu, óskar eftir atvinnu
sem forstjóri verzlunar eða kaupfélags
eða við annað það starf, sem þarf
leiðslu verzlunarfróðs manns. Við-
komandi hefir stundað verzlun frá 17
ára aldri og hefir því hlotið góða
þekkingu á því, er verzlun snertir.
— Hefir góð meðmæli málsmetandi
manna. — Tilboð, merkt Verzlunar-
atvinna, sendist Isafold.
Alle kender ,Gloria‘
gtörste en-gros-Yarehua, der sælger
direkte til Forbrugerne, og deríor
det billigste Indköbssted for Prívatfolk.
De, der endnu ikke liar vort store illustr.
Hovedkatalog for 1012, indelioldende
flere Tusinde Nr.
iHusholdningsartikler, Yærktöj, Vaaben,
Cyk!er & Tilbehör, Lædevarer, Galan-
teri, Mnsikinstrumenter, Piber, Cigarer,
Manufaktur etc, bedes tilskrive os, og
vi sender da strax Kataloget
gratis og franko.
Varehuset Gloria«, A/S,
Nörregade 51, Köbenhavn K.
4 herbergja íbúð, stór og
góð, með eldhúsi, geymsluplássi, mat-
jurtagarði og sölubúð, er til leigu 14.
maí n. k. Semjið við Pál Arnason
lögregluþjón.
Stúlka, sem er vön eldhúsverk-
um, óskast strax. —
Frú Stefanía Copeland, »Gimli«.
2 efnilegir piltar, sem vilja nema
trésmíði, geta fengið pláss nú þeg-
ar á góðum stað, — Ritstj. vísar á.
Höfuðbækur, smáar og stórar,
Fundarbækur, smáarogstórar,
Gjörðabækur, sm. og st.
Tvíritunarbækur,
smáar og stórar,
Vasabækur, smáar og st.
nýkomið í bókverzlun Isafoldar.
Ritstjóri:
Ólafur Björnsson.
tiafoldarpreatBmi&ja.