Ísafold


Ísafold - 22.05.1912, Qupperneq 1

Ísafold - 22.05.1912, Qupperneq 1
Kemui út byiflTar l viku. Verö Arg. (80 arkir minst) 4 kr. erlendi» 5 ki, efta 1 */» dollar; borgist fyrir mibjan júli (erlendis fyxir fram). __________________ ISAFOLD CvpBðtn (chriflea;) bundin vib 4ramót, n ógjld nema komln si til útgefanda (fjrib 1. okt. og icap&nði ■kjUdlane vib blabib Afgieiðcla: Anirtuietiieti S. XXXIX. árg. I. O. O. F. 932459 Alþýbnfél.bókasaín Póathússtr. 14 kl. 6—8. Augnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 2—8 Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—8. Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7 Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 6—7 Eyrna-,nef-og hálslækn. ók. P0sth.str.14A fid,2—8 íslandsbanki opinn 10—24/* 61/*- 7. K.F.D.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd.—10 sbd. Alm. fundir fid. og sd. 8 »/* aiMegia. Landakotskirkja. öuöaþj. W og 6 á helgum L&ndakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—6 Landsbankinn 11-2»/*, fi1/*-^1/*. Bankastj. vib 12-2 Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—8 LandsbúnaÖarfélagsskrifstofan opin trá 12—2 Landsféhiröir 10—2 og 5—6. Landsskjalasafnib hvern virkan dag 12—2 Landsiminn opinn daglangt [8—9] virka daga, helga daga 10—12 og 4—7. Lœkning ókeypis Þingh.str. 28 þd. og fsd. 12—1 Náttúrugripasafn opib l1/*—21/* á sunnudögum Stjórnarráösskrifstofurnar opnar 10—4 daglega Talsimi Reykjavikur (Pósth. 8) opinn daglangt (8—10) virka daga; helga daga 10—9. Tannlækning ókeypis Pósth.stc. 14B md. 11—12 Vifilsstabahæliö. Heimsóknartimi 12—1. Þjóðmenjasafniö opiö á sd., þrd. og fmd. 12—2 Landskjálftarnir. Ú r r æ ð i n. Þess var getið í síðasta blaði, að henlugra þætti að fresta umræðum um úrræðin út úr landskjálftatjóninu eystra, þar til er fregnir væru komnar af sýslunefndarfundi, sem halda átti á föstudaginn um það mál. Nú eru þær fregnir komnar. Fund- urinn samþykti að leita til landstjórn- arinnar um 23 þúsund króna lán handa Rangárvallasýslu, er endur- greiddist á 10 árum, og skiftist milli hreppanna eftir tjóninu. Eg geng að því visu, að þeirri málaleitun verði vel tekið. En að því geng eg einnig vísu, að meira muni þurfa til þess að hjálpa mönnunum. Auðvitað er ekki unt að segja enn, hve miklu tjónið muni nema. Mennirnir, sem fyrir því hafa orðið, vita ekki, hve mikið það er heima hjá þeim sjálfum. Auðvitað nemur það miklu meira en þeirri fjárhæð, sem nú er beðið um. Og þó að sumir, sem í hruninu hafa lent, séu efnaðir menn, þá eru aðrir bláfátækir, og alls ekki færir um að endurgreiða það fé, sem til þess þarf að koma heimilum þeirra í sæmilegt lag. í bráðabirgðagreininni, sem eg skrifaði í næstsíðasta blað ísaioldar, lét eg þess getið, að við sira Ólafur Ólafsson byggjumst við að leitað yrði almennra samskota til hjálpar þeim, sem í örðugleikunum hafa lent. Eg hefi fært þetta í tal við ýmsa málsmetandi menn hér i bænum, þar á meðal við landritara og báða fyr- verandi ráðherrana. Allir hafa tekið í málið á einn veg: að sjálfsagt væri að veita meiri hjálp en lánið eitt, en að hentugra mundi í stað samskota- tilraunar að fá þingið til að láta þá hjálp í té úr landsjóði. Við höfum fallist á það, enda lit- um við báðir á samskotatilraun sem neyðarúrræði, en bjuggumst ekki við jafn-góðum undirtektum um land sjóðshjálp. Þó að tjónið sé vitanlega mikið, og komi afarhart niður á þeim mönn- um, sem fyrir þvi hafa orðið, þá er það ekki svo víðtækt, að ekki megi vel við það ráða með þeim hætti, sem nú er í ráði. Verði ekki tjónið meira en það enn er orðið, þá er það svo sem ekki stórvægilegt í samanburði við það, sem gerðist á landskjálfta- svæðinu 1896. Þá gjörféllu 86 bæir í Rangárvalla- sýslu Og 75 í Árnessýslu, samtals 161 bær með 1309 bæjarhúsum og 2383 peningshúsum. Endurskoðað og nið- fært mat á tjóninu 236,800 krónur. Vist er um það, að tjónið er ekki neitt líkt þeim ósköpum, sem þá var um að tefla. Menn færa ýmislegt til gegn sam- skotatilraun, og alt er það á rökum reist. Eitt er óttinn við að lítið mundi safnast. Samskot eru orðin alltíð hér. Og síðustu samskotunum út af mann- sköðunum á sjó, er enn ekki lokið. Annað er það, að samskot koma ávalt ójafnt niður. Sumir draga sig jafnan í hlé, þó að þeir hafi betri efni til þess að leggja eitthvað fram, en margir hinna, sem gera það. Þá búast menn og við, að yrði farið að safna fé á annað borð, þá mundu gjafir koma frá öðrum löndum, sennilega bæði frá Danmörku og lönd- um vorum í Vesturheimi, sem alt af eru þess albúnir að sýna okkur merki trygðar sinnar og ræktarsemi við þetta land. Framlögin af hálfu hérlendra manna yrðu sennilega smávægileg í samanburði við það sem aðfengið, yrði, ef þessi leíð væri farin. Reynslan frá 1896 er nokkur bending í þvi efni. Af þeim 146 þúsund krónum, sem þá komu inn í beinum samskot- um, voru ekki nema 25 þúsundir frá mönnum, sem búsettir eru hér á landi. Og menn kveinka sér við því að leita enn á náðir annara, Úrræðin fyrirhuguðu eru þá þau, að landsjóður veiti það lán, sem óhjá- kvæmilegt reynist, en að unnið verði að þvi við þingið, að ekki verði gengið eftir því láni, nema eftir efnum og ástæðum manna — hvernig sem því máli kann að öðru leyti að verða fyrir komið. En óhjákvæmilegt virðist mér að vekja máls á þvi í þessu sambandi, að allri hjálp verður að vera samfara eftirlit með hinni nýju húsagerð. Eg veit að þar er um mikið vandamál að tefla. Eg veit að sumar jarðirnar eru svo lélegar, að gæta verður hins mesta sparnaðar, ef þar á að reisa hibýli mönn- um og skepnum. Annars geta þær ekki staðið straum af húsagerðinni. Og eg ætla ekkert um það að full- yrða, úr hverju efni húsin eigi að reisa, eða hvernig eigi að haga þeim. Þar verða þeir að leggja orð í belg, sem verulegt vit hafa á því máli. En hinu held eg fram, að það verði ekki varið, að koma húsunum upp aftur með sömu gerð eins og þau hafa verið, hvorki bæjarhúsum né peningshúsum. Það kann að vera að tjalda til einnar nætur. Enginn veit, hvenær næsti landskjálfti kemur. Og það er i mínum augum með öllu rangt, að stofna mönnum og skepnum í þá hættu, sem samfara er öðrum eins húsum og þeim, sem hrunið hafa. Hættan, sem menn og skepnur voru í á landskjálftasvæðinu 6. mai síðastl. var svo mikil, að vanaviðkvæðið í ferð okkar síra Ólafs var það, að fólkið skildi ekkert i þvi, hvernig komist hefði orðið hjá manntjóni; og jafn- óskiljanlegt var þvi, að kýrnar skyldu halda lífi. Til annars eins má ekki halda áfram að stofna. E. H. Búnaðarfélag íslands hélt ársfund sinn 18. þ. m. Forseti mintist hins sviplega láts Ingimundar búfræðiskandídats Guð- mundssonar 14. marz þ. á. og hve mikill mannskaði það hefði verið. Fund- armenn tóku undir það með þvi að standa upp. Forseti las upþ reikning félagsins fyrir árið 1911, og skýrði í sambandi við reikninginn frá ýmsum störfum félagsins það ár og þetta ár, en vis- Reykjavík 22. maí 1912. 34. tölublað af kr. aði að öðru leyti til skýrslna í Bún- aðaritinu. JarðrœktarJyrirtæki, sem félagið hefir styrkt á árinu, voru þessi helzt: Til sjógarðsins fyrir landi Eyrar- bakka, Hraunshverfis og Stokkseyrar, sem nú er fullgerður, voru veittar 200 kr., siðasta greiðsla upp í heitinn styrk. Til fyrirhleðslu til varnar skemdum Ölfusá fyrir Kaldaðarneshverfi 1240 Fyrirtæki það er áætlað að kosta muni 8000 kr.,og er nú langt á veg comið. Komið hefir til tals, að nauðsyn muni að lengja Markarfljótsgarðinn, er gerður var 1910, um 200—300 m. flefir verið heitið fjórðungsstyrk til garðsaukans, ef Jón Þorláksson lands- verkfræðingur telur það nauðsynlegt. Hefir þess verið farið á leit við stjórn- arráðið, að hann athugi það í vor. Vatnsmegin Markarfljóts lagðist árið 911 mjög austur á bóginn, en Þverá minkaði. Heitið hefir verið styrk til fyrir- hleðslu Skálmarinnar í Álftaveri, sem flestum jörðum þar stendur hætta af. Jarðir þar allar eru þjóðeign, og hafði stjórnarráðið heitið styrk úr um- boðssjóði, En lofuð tillög hlutaðeig- enda ekki nóg til að ráðast í verkið. Stjórnarráðið mun ætla að leggja það mál fyrir alþingi, og verður því ekki byrjað á verkinu í vor. Til ýmislegra áveitufyrirtækja var veittur rúmlega 900 kr. styrkur. Til samgirðinga var veittur rúml. 1000 kr. styrkur. Allmiklum styrk heitið til girðinga á þessu ári. Stærst þeirra girðinga er girðing Flóa- manna og Skeiða fyrir afrétt sinn, rúmra 3 mílna. Útlit . er fyrir að þetta ár verði mikið girðingaár. Rækt- unarsjóðslán til jarðabóta verða ]fk- lega á 5. tug þúsunda króna og lang- mestur hluti þeirra til girðinga. Til undirbúnings Flóaáveitunnar 700 kr., mestalt greitt af sérstakri fjárveitingu úr landsjóði. Aðalverkið var unnið 1910 og borgað á því ári. Kort er nú gert yfir áveitusvæðið með landamerkjum jarðanna og nákvæmur útreikningur um það, hve mikið af landi hverrar jarðar vatnið náist yfir. Til undirbúnings Miklavatnsmýrar áveitunnar 950 kr. Það er borgun fyrir vinnu Sigurðar kennara Thor- oddsen og annan kostnað við nákvæma mælingu fyrir skurðum, mörkun þeirra með hælum, teikningar til að vinna eftir og enn fremur kostnaður við upptöku grjóts í haust og flutning þess í vetur. Þessi fjárhæð kemur upp í þæi 2000 kr., sem ætlaðar eru áveitunni á þessu ári, en varð að greiða fyrirfram að þessu leyti. Nú verður byrjað á greftinum þessa daga. 4 búendur þar í grend hafa tekið hann að sér fyrir 333. rúmstikuna, er það 12 aurum minna en Thalbitzer hafði áætlað. Verður það nálægt 5000 kr sparnaður á skurðum þeim, sem grafa á í sumar. Árnessýsla hefir tekið 20000 kr. viðlagasjóðslán til áveitunn- ar. Sigurði búfrúfræðingi Sigurðssyni er falin umsjón skurðgraftarins af hendi Búnaðarfélagsins. Til að kaupa vél til ræslupfpna- gerðar úr steinsteypu var Böðvari Jóns- syni veittar 430 kr. styrkur, sam kvæmt ályktun búnaðarþings 1911 Gera menn sér góðar vonir um gagn af því fyrirtæki. Sýnisstöðvar eru nú 3. Ein bætist við í sumar f Vík í Vestur-Skaftafells' sýslu. Hvort sú 5. kemst á í Dala- sýslu er enn óráðið. Ókunnugt um hvort sýsluuefndin veitir styrk. Samið hefir verið við alls 11 menn um að gera tilraunir með votheysverk- un (súrheys og sætheys) og reyna að hvetja til þeirrar heyverkunar, gegn Htilli þóknun frá félaginu. Skýrslur eru nú komnar frá flestum þeirra, og kemur ágrip af þeim i Búnaðarritinu í vor. Til bújjárraktar voru þessar helztai fjárveitingar: Til bújjársýninga að eins rúmar 500 kr. Vat hugsað til að breyta um til- högun með þær. Um þær breyting- ar visað til ritgerðar Ingimundar Guð- mundssonar í Búnaðarritinu. Þetta ár eru ætlaðar 1000 kr. til hrossasýn- inga í helztu hrossaræktarhéruðum: 1. Árness- og Rangárvallasýslum. 2. Borgarfjarðar- og Mýrasýslum. 3. Húnavatnssýslu. 4. Skagafjarðarsýslu. Sýslunefndirnar allar hafa heitið styrk til sýninga þessara. Til hrúta- sýninga í haust eru ætlaðar 400 kr. í Eyjafjarðar- og Þingeyjarsýslum og á Austurlandi. Aðrar sýningar verða ekki styrktar með fé þetta ár. Nautgripafélög hafa fengið rúmlega 2600 kr. styrk, (1 kr. 50 au. fyrir hverja kú, er fullnægjandi skýrsla er gefin um), og hrossakynbótafélög 500 kr. Eitt hrossakynbótaféiag er ný- stofnað í Hreppunum. Til sauðfjár- ræktarbúa 1730 kr. Þau eru 9, sem félagið styrkir. Eitt þeirra, Hreiðar- staðabúið, legst niður á þessu ári. Eigandi þess treystir sér ekki til að halda því áfram, vegna heilsuleysis síns. í ráði var að stofna eitt á þessu ári, í V.-Skaftafe!lssýslu, en þvi er frestað eftir samráði við sýslunefndina. Nánara er skýrt frá kynbótafélögum í skýrslu Ingimundar Guðmundsson- ar í Búnaðarritinu. Til nautgripagirðinga þriggja um 270 kr. styrkur, þriðjungur kostnaðar. Til kynblöndunar tilrauna með ís- lenzku fé, einkum til sláturfjárfram- leiðslu, voru greiddar 200 kr. eftir ákvörðun siðasta búnaðarþings. 300 kr. styrkur, er búnaðarþingið hét til kynblöndunartilrauna með útlendu fé, ef aðflutningsleyfifengist, ekki kominn til útborgunar. Aðflutningsleyfið mun vera ófengið. Undanfarin ár hafa þeir fjárræktar- mennirnir, Hallgrímur og Jón Þor- bergssynir, ferðast um mikinn hluta Norðurlands og Austurlands til að skoða fé og gefa leiðbeiningar um sauðfjárrækt, með nokkrum styrk frá Búnaðarfélaginu. í vetur hefir Jón ferðast um nokkurn hluta Húnavatns-, Stranda- og Borgarfjarðarsýslna og um Dala, Snæfellsness, Mýra, Borgarfj. og Kjósarsýslur, flutt fyrirlestra á 3 5 stöð- um, víðast tvo (áheyrendur alls nál. 1400, flest bændur), komið á 382 bæi og gefið leiðbeiningar um fjárval o. fl. Næsta vetur er í ráði að hann ferðist í sömu erindum umGullbringu-, Árness-, Rangárvalla- og V.-Skaftafells sýslur. Fóðurtilraunir voru gerðar í vetur á Hvanneyri með hey, þar á meðal súrhey, rófur og fóðurbæti ýmsan. Stóð Ingimundur Guðmundsson fyrir þeim, en eftir lát hans Páll kennari Zophoníasson. Hefir hann gert bráða birgðaskýrslu um þær, sem kemur í Búnaðarritinu. En aðalskýrslu þykir rétt að draga að birta, þar til er frek- ari tilraunir eru gerðar. Til að gefa út Fóður- og mjólkur- skýrslur eftir Ingimund Guðmundsson var varið rúmum 600 kr. Námsskeiðin ýmsu, sem Búnaðarfé- lagið kostar, voru óvenjulega vel sótt árið sem leið. Garðyrkjunemar í gróðrarstöðinni voru 11; höfðu marg- falt fleiri sótt en hægt var að veita viðtöku. Við plægingarkensluna i Einarsnesi voru 6 nemendur. Náms- skeið fyrir eftirlitsmenn nautgriparækt arfélaga sóttu 11. Magnús dýralæknir Einarsson, sem veitt hafði þar nokkra tilsögn undanfarin ár, sagði nú tii um fleira, þarámeðal bólusetningu sauðFjár við bráðapest. Mjólkurskólanemend- urnir á Hvítárvöllum voru 8. Slátr unarnemar hjá Sláturfélagi Suðurlands 9. Hálfu fleiri höfðu sótt, en ómögu- legt að taka fleiri. Um öll þessi náms- skeið er nánari skýrsla í Búnaðarrit inu. Búnaðarnámsskeið, sem félagið hefir kostað eða styrkt, voru árið sem leið í Þjórsártúni. Stykkishólmi, á Eiðum og 2 á Vestfjörðum. Auk þess að- stoðuðu ráðunautar þess við bænda- námsskeið á Hvanneyri og námsskeið i Húnavatnssýslu. Ennfremur styrkti það Hólamannfélag til fyrirlestrahalds nyrðra og Guðm. Hjaltason syðra. Um fyrirlestra Jóns Þorbergssonar er áður getið. Á þessu ári hefir félagið haldið fjölsótt námsskeið í Hjarðarholti í Dölum og styrkt námsskeið á Eiðum, auk aðstoðar við bændanámsskeið á Hvanneyri. Hússtjórnarkensla og matreiðslu var í fyrra vetur í Borgarfjarðar, Mýra, Dala og ísafjarðarsýslum. í vetur var sú kensla boðin Snæfellsness, Kjósar, Gullbringu, Stranda og Húna- vatns sýslum. Snæfellingar og Stranda- menn þáðu ekki, en í þeirra stað komu Borgarfjarðar og ísafjarðar sýsl- ur, sem óskað höfðu kenslunnar. Næsta vetur hefir kensla verið boðin og þegin í Skagafjarðar og Eyjafjarð- ar sýslum, ef kenslukona fæst. Rjóma- búasamband Suðurlands hefir verið spurt um, hvort það óski þeirrar kenslu næsta vetur á sínu svæði, en svar er ókomið. Utanjararstyrk tii verklegs búnaðar- náms hafa 11 menn fengið árið sem leið, þar af 2 til garðyrkjunáms og 1 til sauðfjárræktarnáms á Bretlandi. 2 stúlkur fengu styrk til hússtjórnarnáms í Danmörku og Noregi, en sá styrk- ur var veittur af Liebesgjöf. Halldór skólastjóri Vilhjálmsson fekk 500 kr. styrk til utanfarar. Það sem búnaðar- félagið fól honum sérstaklega, var að litast um eftir verkfærum, sem vera kynni ástæða til að útvega hingað. í næsta hefti búnaðarritsins kemur grein frá honum um ýmislegt, sem hann athugaði í ferðinni. Einkum var hann beðinn að reyna að útvega betri ljái en þá, sem við höfum nú. Fekk hann til sýnis ljái nokkra frá verk- smiðju einni sænskri, sem honum þótti líklegust að snúa sér til. Voru þeir reyndir hér af ýmsum, en ýmis- legt þótti við þá að athuga. Einn þeirra, sem reyndi þá, hafði þó gott eitt um þá að segja. Þóttu honum ljáirnir ekki standa að baki brezku ijá- unum, eins og þeir voru þegar þeir fluttust hingað fyrst. Nú hefir verk- smiðjunni verið skýrt frá aðfinslunum, en svarið er ókomið. Til Iðnsýningarinnar í Reykjavík voru veittar 200 kr. til þess að sýna þar búnaðaráhöld. Til tilrauna með torfbygging var Guðmundi bónda Bárðarsyni á Kjörs- eyri veittur 200 kr. styrkur. Tilhögun sú með búnaðarsamböndin, sem búnaðarþingið siðasta taldi æski- lega, er nú komin á norðanlands og austan að mestu leyti. Um Suðurland og Vesturland enn ekki frétt alstaðar. Dalasýsla og Snæfellsnessýla hafa enn verið fyrir utan sambönd. Sigurður búfræðingur Sigurðsson ferðaðist i vetur um Snæfellsnessýslu í þeim til- gangi, að glæða áhuga fyrir málinu, og sama var gert í Dalasýslu í sam- bandi við búnaðarnámsskeiðið. Var tilætlunin, að þessar sýslur gengi í Búnaðarsamband Borgarfjarðar. Árang- urinn enn ekki kunnur. Ekki frétt af sýslunefndarfundunum. Á búnaðarþinginusíðasta var ákveðið að stofna til málýundar á þessu ári milli ráðunauta h-únaðarfélagsins, starfs- manna sambandanna og kennara við bændaskóla og búnaðarskóla. Leitað hefir verið undirtekta þeirra og þær verið góðar. Flestir fyrv. bændaskóla- stjórar hafa líka^lofað að mæta á fund- inum og tveir menn aðrir, er kenslu hafa á hendi ' fyrir búnaðarfélagið. Fundardagurinn er enn óákveðinn, en verður að líkindum um mánaðamótin ág. og sept. Fóðurjorðabúrsmálinu miðar því mið- ur lítið áfram. Ekki hefir á árinu sem leið verið sótt um styrk nema úr einum stað til skýlisgerðar yfir korn- forða. Það er úr Bæjarhreppi í Stranda- sýslu. Það forðabúr var eitthvað byr-

x

Ísafold

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.