Ísafold


Ísafold - 22.05.1912, Qupperneq 2

Ísafold - 22.05.1912, Qupperneq 2
122 ISAFOLD 0X0HBEI0I0EIEIH0M0 TH. THORSTEINSSON 0 VEFNAÐARVÖRUVERZLUN ingólfshvoli [[=}{ Æ heíir aftur feugiö margeftirspurðar vörur, sem allir lofa er reynt hafa Dömuklteði, svart, á 2.10 og 2.90 pr. al. Dömukamgarn, svart, á 2.95 pr. al. C h e v i o t, blátt, mjög breitt, á 2.10 og 2.65 pr. alin. IEIMD[^=]DMDDI I □ □ DDHIQI jað 1910 Góð not höfðu orðið að því í fyrra vor, þótt ekki væri þá harður vetur. Svo mundi viðar verða. Og ilt væri til þess að vita, ef forðabúra- málið ætti enga framtið, og ekki yrði hugsað um að byrgja brunninn, fyr en barnið er dottið ofan í. Félagsmönnum hefir fjölgað í bezta lagi það sem af er þessu ári og í fyrra, og ekki ómögulegt að þúsundið fyllist, eða því sem næst, á þessu ári. Þá flutti Jón H. Þorbergsson fjár- ræktarmaður erindi um sauðfjárrækt. Ágrip af því kemur síðar hér í biaðinu. Vorgróður. Guðm. Davíðsson: Skógræktarrit. Q-efiÖ út af Sambandi U. M. F. í. Rvk 1912. Það fer ekki mikið fyrir því, þessu kveri, — aðeins 64 bls. (í 8 bl. broti). Og þó hefir það að geyma alla þá leynd- ardóma, er nauðsynlegir eru þeim, er kynnast vilja skógrækt. Hér eftir verður því ekki sagt með sanni, að engin rit finnist á tungu vorri, er fræði menn um, hvernig beri að gróð- ursetja tré og runna til heimilisprýði og gagns. Allar slíkar reglur og leið- beiningar er að finna i kveri þessu, auk margs konar fróðleiks um ástand skóganna í landinu á ýmsum öldum. Höf. þessa rits hefir um margt ár unnið að gróðursetning trjáa hér i landi, og er manna bezt að sér í þeirri grein. Enda ber ritið það með sér, að þekking hans og reynsla er þegar mikil orðin. Og þegar þar við bæt- ist brennandi áhugi og bjartar vonir um sigur skógræktarmálsins, er ekki annars að vænta, en að ritið verði hið merkilegasta. í »Innganginum« rekur höf. í nokkr- um dráttum sögu skóganna, alla leið frá því er sögur hefjast hér í landi og fram á vora daga. Er margan fróðleik þar að finna og margt ágæta vel sagt. En það er aðeins raunasaga. Skógarnir hafa verið ofsóttir frá þvi land bygðist, aldrei hlíft hið minsta, heldur hvert hermdarverkið rekið ann- að, er þeim hefir að tjóni orðið. Hlýt- ur manni því að renna til rifja nú á dögum, er maður blaðar i slíkri sögu, og lítur yfir blásin löndin og héruð- in, þar sem skógur skýldi fyrir rúm- um mannsaldri. Og mesta eyðilegg- ingin er mönnunum að kenna — heimsku þeirra og gáleysi. Höf. er einn þeirra manna, er trúir því fastlega, að sögur vorar fari með rétt mál, þar sem þær minnast á skóga landsins til forna: að þeir hafi bæði verið miklir að víðáttu, hærri og viða- meiri, heldur en það bezta sem nú þekkist. Og að viðurinn hafi alment verið notaður til húsagerðar alt fram á 19. öld. Rök höf. eru í bezta lagi og hin ábyggilegustu. Skal eg setja hér eftirfarandi, á bls. 2—3: »Sigurð- ur Gunnarsson, sem ritar um skóg- ana á Austurlandi í Norðanfara 1872, getur þess, að hann hafi séð »birki- fjalir í fjárhúsum, 6—7 þml. breiðar, gamla birkisvola í mæniásum, 7—8 áln. langa, og alt að tvíspenningi að digurð«. Gamla baðstofu kveðst höf. (S. G.) hafa rifið fyrir 38 árum, er bygð var af tómu birki. Hafði hún staðið 60 vetur; var enn ófúið mest alt birkið, og reisti hann úr því fjár- hús. Um aldamótin 1800 getur höf. þess, að í Héraði voru þá svo stórir skógar, að úr þeim mátti reisa öll minni háttar hús, og meiri háttar hús að miklu leyti. Þar sem birkið var þar þannig notað fram á síðustu aldir til húsagerðar, má ætlá að það hafi engu síður verið haft í hús til forna, þar sem skógarnir voru svo miklu þroskameiri og víðáttumeiri en þeir urðu síðar, enda var þá þörfin öllu meiri«. Þegar alls þessa er gætt, svo og hins, að frá alda öðli — eða síðan land bygðist — var eingöngu sózt eftir beztu og hávöxnustu trjánum, jafnóðum og þau uxu, gefur að skilja hversvegna skógarnir hafa rýrnað svo, að nú eru þau tré næstum telj- andi, er nothæf eru til húsagerðar. Með því að höggva og uppræta beztu trén, rýrist skógurinn — og þetta hefir verið gert, eins og fyr segir, frá því land bygðist. Þess vegna er það rétt sannað hjá höf., að skógarnir hafa verið miklu meiri, að öllu leyti, í fornöld. Virðist því skoðun prófess- ors Þorvalds Thoroddsens í íslands- lýsingu, þar sem hann efast um áreið- anleik fornsagna vorra um skógvöxt- inn fyrrum, á harla litlum rökum bygð, og undarlegt, að slíkur vísinda- maður sem hann skuli verða til þess. Fáir hafa líklega gert sér hugmynd um, hvílíkt verðmæti skógarnir eru. Annars er meðferðin, sem þeir hafa orðið að sæta, ill skiljanleg. Höf. drepur litillega á það, og skal eg geta þess lítilsháttar. Á bls. n stendur: »í 14 ár — frá 1883—1908 — hafa 246,936 hestar af skógi verið höggnir á landinu. Sé gert ráð fyrir að í hestburðinn fari skógur af 5 fer faðma stórum bletti, ætti rjóðrið eftir skógarhöggið á því timabili að vera töluvert yfir miljón ferfaðma að stærð eða rúmar 1370 vallardagsláttur. Meðaltalið verður því á ári 57 dag- sláttur..........Sé gert ráð fyrir, að hestburður af skógi kosti um land alt að meðaltali 1 krónu, sem varla mun fjarri sanni, verður skógurinn, sem höggvínn er þessi 24 ár, um 250 þús. króna virði. Varla mun of mikið i lagt að ætla skóginn, sem höggvinn hefir verið til eldneytis og annarra þarfa síðastliðna öld, hátt á 2. miljón kr. virði«. Þetta er mikill fróðleikur og ætti að verða til þess að hvetja menn eins og höf. kemst síðar að orði, að gjalda landinu þá skuld, er þjóðin stendur í fyrir eyðing skóganna: »Þjóðeignin öll, eins og hún er nú, myndi ekki nándarnærri hrökkva til þess að greiða þá skuld. Hún verður að greiðast með öðru, sem verður heldur ekki metið í krónum, sem sé ættjarðarást og trú á landið og frjómagn þess«. Rétt er það hjá höf., að skógræktin byggist aðallega á því að vernda og friða um skógleifar þær, er finnast. Það er grundvöllurinn — það fyrsta sem verður að gera — að bæta þær jafnhliða því sem menn notfæra sér þær. Mönnum verður að lærast að grisja skóginn og skoða hann »sem höfuðstól, er aldrei megi skerða, en hafa þó full not af. Það er því skylda hverrar kynslóðar um sig, að skila honum til hinnar næstu, ekki einung- is í sama ásigkomulagi, sem þær taka við honum, heidur í miklu betra standi. Við höfuðstólinn á atíð að leggja nokk- uð aj vöxtunumt.1 (bls. 14). Það hefir verið meinið mesta, hversu einstaklingarnir hafa iitið á stundar- hagnaðinn. Ekki skeytt um annað en að hafa sem mest upp úr honum sjálfir. Aldrei tekið tillit til' þess, að aðrir koma á eftir, er áttu þá heimt- ing á að njóta þessara gæða landsins. Einstaklingurinn hefir skarað eld að sinni köku, án þess að hugleiða, hví- líkt tjón hann ynni. Þess vegna er svo komið sem komið er: Margar hlíðarnar, sem áður voru skógi vaxnar, berar orðnar, og margar sveitirnar, er blómlegar voru fyrir fáum mannsöldr- um, uppblásnar og eyðast nær því ár- lega svo að til vandræða horfir. Þess vegna er ekki nema von að oss renni til rifja, er nú lifum, er við hugsum til hinnar fornu fegurðar landsins Vér finnum það bezt, er séð höfum skóg- leifar landsins, hvað vér höfum mist. Skógamir eins og þeir eru nú, eru aðeins svipur hjá sjón. — Þessvegna er mál komið að hefjast handa með að klæða landið! »Viljinn dregur hálft hlass« segir gamalt orðtæki. Sé- um vér einhuga í því að vilja klæða landið, og trúum því, að það megi takast, og ef vér föram þegar að vinna að því, mun ekki langt um líða, að hún Fóstra vor taki stakkaskiftum. »Byrja mætti á því að gróðursetja hjá hverju býli á landinu vissa tölu af skógtrjám, ekki færri en 1—2 plöntur á mann fyrsta árið, eða til jafnaðar 100 þús. plöntur á ári á öllu landinu og auka þá tölu árlega á næstu to árum, svo að tala þeirra skógplantna, sem gróðursettar væru á tiunda árinu frá byrjun, væri 1 miljón. Yrði gróðursetti bletturinn að öllu samantöldu um 1200 teigar eða að meðaltali á ári um 120 teigar (3—400 dagsláttur). Væri þetta ofurlítil upp- bót fyrir það, sem höggvið er og brent í skógunum árlega. Að 10 árum liðn- um ætti að gróðursetja minst 1 milj. ‘) Letarbreyting gerð af mér. — E. E. S. plöntur árlega, auk þess, sem gróður- sett væri i staðinn fyrir það, sem dá- ið væri af eldri plöntum. Hér er varla hægt að fara vægar í sakirnar«. (bls. 13.). Þetta er falleg hugmynd og fram- kvæmanleg. Síðar (bls. 23) áætlar höf. að kostnaðurinn við að gróðursetja skóg á 100 dagsláttum nemi 40 krónum á dagsláttuna en girðingarkostnaður kr. 9.60, samtals um 30 kr., er dagslátt- an kosti. Ætti þetta að vera kleift, ekki sízt ef nokkrir girtu í samein- ingu, því að tiltölulega mestur kostn- aður liggur í girðingunni, sem verður að koma fyrst. Ekki til neins að gróðursetja í ógirt svæði. Eins og fyr er sagt, gefur höf. ágætar reglur fyrir þvi, hvernig eigi að gróðursetja. Nefnir hann og þær helztu trjátegundir, er líkindi eru að geti þrifist norður hér. Byggir hann það á þeim tilraunum, er gerðar hafa verið nú á síðari árum. Að lokum minnist höf. lítilsháttar á skógræktardaga. Segir sögu þeirra og skýrir að nokkuru frá því gagni, er þeir hafi gert í þeim löndum, er þeir hafa verið í lögleiddir. Vill höf. að vér tökum þá upp hjá oss, þ. e. lög- leiðum einn dag á ári sem ekki megi nota til annars en gróðursetja tré á. Um það fer höf. þessum orðum, bls. 64.: »Engum blöðum er um það að fletta, að skógræktardagar — ef almennir yrðu — myndu geta komið miklu til leiðar hér á landi sem annarstaðar. Áhuga- samir menn um skógræktarmál ættu að snúa sér að þvi að koma þeim á, hver i sínu bygðarlagi. Og stjórn landsins ætti að athuga, hvað hún gæti gert þeim til styrktar.* Óefað væri það æskilegt, að slíkt mætti verða. Myndi þá fljótt skipast á annan veg í landi voru. Og það traust ber eg til þjóðar minnar, að ekki liði á löngu, áður en hún sjái, hvílík nauðsyn ber til þess að eignast slíkan dag. »Ef æskan vill rétta þér örvandi hönd þá ertu á framtlðar vegi«, segir Þorsteinn. Nú hefir æskan tekið þetta mál að sér. Umgmennafélögin hafa tekið málið á stefuskrá sína, og þá von hefi eg, að þau muni bera það til sigurs. Þegar þessi kynslóð, sem nú er að vaxa upp, kennir hinni næstu — geng- ur á undan henni með góðu eftir- dæmi, og hún svo heldur áfram starf- inu, mun fagurt verða um að litast, er sú þriðja og fjórða kemur til sögunnar, því að: »sú kemur tíð, að sárin foldar gróa, sveitirnar fyllast, akrar hylja móa, brauð veitir sonum móðurmoldin frjóa, menningin vex í lundi nýrra skóga«. Ef vér, sem ennþá erum ungir, höf- um það hugfast, að langt er þangað til að kvelda tekur, og notum daginn vel, þá munum vér fá miklu áorkað. Nú er tækifæri til að gerast föður- betrungar — og er það ekki það, sem allir — undir niðri — vilja vera ? Nokkuð er síðan vorið heilsaði með sólskini og fuglasöng. Glæðir það ótal vonir og gerir margan yngri og léttari í spori er það kemur »með sól i fangi, blóm við barm og bros á vanga norður í geiminn !< Enda er líf vort að mestu leyti komið undir þvi, að vorið heilsi sem allra fyrst — að vorgróðurinn bregðist ekki. Og að þessu sinni hefir hann ekki brugðist og allar líkur til að hann muni hald- ast. Eru það góð tíðindi mönnum og skepnum, því að þá er sumarið i nánd. Og vorgróður er það, ritið sem hér hefir verið gert að umtalsefni. Það flytur með sér sólskin og vorhlýindi svo mikil, að engin ástæða er til að efast um þar, að sumarið fari eftir. Það ætti því erindi inn á hvert ein- asta heimili á landinu. Þau eru ekki svo sólskinsrík heimilin vor íslenzku, að þeim veiti af, þótt þau reyni að notfæra sér þann yl, er ritið flytur með sér. — Þessvegna á höf. og út- gefandinn (Samband U. M. F. í.) heið- ur og þökk skilið fyrir þenna vor- gróður. Og betri ósk á eg ekki Fóstru vorri til handa, en að höf. megi sjá eitthvað af hinum fögru vonum sín- um, er ritið ræðir um, rætast og upp- fyllast. Þá myndi fagri dalurinn »fyll- ast skógi«, og eftirkomandi kynslóðir heiðra minningu vora, er fyrstir hóí- umst handa með að klæða landið — aftur! Einar E. Scemundsen. Skógræktardagur. Það fylgir menningu þjóðanna, að skilja og meta skógana að verðleikum, og þykir þar bera einna mest á fram- tíðar-umhyggjunni, sem unnið er drengilegast að skógrækt. — Öllum löndum og öllum þjóðum eru skóg- arnir dýrmætir. Þeir eru ofanjarðar- námur hagsmuna, hollustu og fegurð- ar — námur, sem aldrei þurfa að þverra, ef maðurinn vill. íslenzki skógurinn er illa farinn. Hreyfing er að komast á um að endur- reisa hann, alvarleg, þó einkum sé það unga fólkið, sem þar á hlut að. Og hreyfing þessi mun eiga einhverja taug í öllum landsmönnum sem betur fer — hún er svo falleg. í fyrra voru það Ungmennafélögin hér í Reykjavík, sem tóku upp dæmi erlendra þjóða og völdu dag til skóg- ræktar, þar sem allir gætu átt hlut að verki að gróðursetningu trjáa, undir umsjón hæfra manna. Þá var unnið í Skíðabrautinni. Nú á að vinna að Vífilsstöðum. Þeir eru eflaust margir, sem v i 1 j a gróðursetja tré, og einkum á þessum stað — og vonandi v e r ð a þeir margir, sem leggja af stað héðan úr Reykjavík suður að Vífilstöðum í þeim erindum á morgun, en það er skóg- ræktardagurinn þetta ár. Skógræktar- mennirnir þrír, Einar, Guðmundur og Sumarliði, segja fyrir verkum. — Það má varla minna vera en að einn dagur á ári sé helgaður skóg- ræktinni all-almenl hér á landi, enda góðar horfur á að svo verði áður langt um líður. Ungmennafélögin í Norð- urlandi hafa bundist samtökum um að beitast fyrir skógræktardeginum þar, og smátt og smátt færist hann um bygðirnar annarstaðar á landinu. — í Noregi, Svíþjóð og víðar ná þeir til barna- og unglingaskólanna og eru þar lögboðnir. Væri ekki athugandi, hvort svo gæti orðið hér? Úr aðal- vandanum, vankunnáttunni, hefir verið bætt með Skógreektarritinu. Hvað segir fræðslumálastjórnin um þetta? Landskjálftinn í Gnúpverja- hreppi. Mér láðist að geta í síðasta blaði um þá vitneskju, sem við síra Ólafur fengum um landskjálft- ann í Gnúpverjahreppi. Við hittum mann frá Geldingaholti, Ólaf Jónsson að nafni, og hann sagði okkur, að á Dalbæjunum: Skriðuýelli, Asóljsstóð- um og Haga, hefðu skemdir orðið miklar, og á Fossnesi talsverðar. Enn fremur hefðu þær og orðið miklar í Mástungum (báðum bæjunum), Skáldabúðum og Austurhlið. í Austur- hlíð kvað hann flest hús hrunin nema baðstofuna. En á Stóraniípi, í Geldingaholti og á Stórahofi kvað hann litlar skemdir hafa orðið. Um aðra bæi var honum ókunnugt. E. H. Hræringarnar halda alt af áfram eystra, segja menn, sem þaðan eru nýkomnir. En kippirnir svo linir, að ekki hlýzt tjón af. Á sunnudagskvöldið hafði komið kippur með snarpasta móti. Fyrirspurnir hafa verið að koma undanfarna daga um það, hvort óskað væri eftir vinnu- krafti héðan austur á landskjálftasvæðið. ísafold átti tal um það í morgun við sýslumann Rangæinga. Hann sagði, að sýslunefndarfundurinn hefði ekki samþykt neitt um það efni. Hrepps- nefndum og einstökum mönnum er ætlað að gangast fyrir að útvega vinnu- kraft, og auglýsingar um það bjóst hann við að mundu vera væntanlegar cftir hátíðina. Bæjarlindin á Efra Hvoli, sýslumannssetri Rang- æinga, hvarf með öllu í landskjálfta- kippnum 6. þ. mán. En eftir 13 daga kom hún fram aftur nteð eins miklu vatnsmegni og áður, segir sýslu- maður oss í dag. Kolaeinkasalan. Útgerðarmenn og kaupmenn Reykja- víkur áttu með sér fund á sunnudag- inn til þess að ræða um kolaeinka- sölunýmælið. Á fundinum töluðu allir móti kola- einkasölufrv., og að lokum var svo- feld tillaga samþykt í einu hljóði: »Fundurinn mótmælir eindregið einokunarfrumvörpum fjármála- nefndar þeirrar, er skipuð var á al- þingi 1911, og telur frumvarp nefnd- arinnar um einokun á kolum og steinolíu hina mestu skaðsemd fyrir sóma og efnalega hagsæld landsins, með því hvorttveggja hlyti í senn að hafa þá miklu ókosti í för með sér,að útiloka kosti frjálsrar verzl- unarsamkepni, að því er þessar vör- ur snertir, og draga tilfinnanlega úr arðsvon aðalatvinnuvegar landsins. Fundurinn skorar á alþingi og stjórn landsins, að standa á verði gegn hverskonar einokun, og gæta þess, að ekkert haft verði lagt á frjálsa verzlun eða atvinnuvegi lands- ins«.

x

Ísafold

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.