Ísafold - 25.05.1912, Blaðsíða 1
Kemm út tyÍBTW l viku, YerB Arg. (80
arkir minet) 1 kr. erlondia fi kr. eBa 1 ‘ít
dollar; borgist f jrrir mibjan júii (erlendis
fyrir fram).
ÍSAFOLD
Unpsðgn (skriflsg) bnndin yiB úramðt, er
ógild nema komin sá til útgefanda Sfyrir
1. okt. eg n.*4pandi ■koldlaa* yit< blaðib
AfgreiBiIa: Anstnratrati 8.
XXXIX. árg.
Reykjavík 25. maí 1012.
I. O. O. P. 932459
Alþýðufól.bókasafn Pósthússtr. 14 kl. 5—9.
Angnlækning ókeypis í Lækjarg. 2 mvd. 2—8
fiorgarstjóraskrifstofan opin yirka daga 10—8.
Bæjarfógetaskrifstofan opin ▼. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Langay. 11 kl. 12—8 og 5—7
Eyrna-,nef-og hálslækn. ók. P0sth.str.14A fid.2 3
íslandsbanki opinn 10—21/* °S
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 9 árd,—10 sbd.
Alm. fnndir fid. og sd. 8 V* sibdegis.
Landakotskirkja. Gnðsþj. 0 og 8 á helguœ
Landakotsspitali f. s.iúkrayitj. 10»/»—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2»/*, ö^/a-61/*. Bankastj. vib 12*2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán l—8
Landsbúnaöarfólagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsféhiröir 10—2 og 6—8.
Landsskjalasafni?) hyern virkan dag 12—2
Landsiminn opinn daglangt [8—9] virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 28 þd. og fsd. 12—1
Náttúrngripasafn opið 1 */a—21/* á snnnudögnm
Stjórnarrábsskrifstofnrnar opnar 10—4 daglega
Talsími Reykjavikur (Pósth. 8) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Yifilsstabahælif). Heimsóknartimi 12—1.
Þjóbmenjasafnib opib á sd., þrd. og fmd. 12—2
Eigum við að semjaP
Ekkert er algengara viðkvæði hjá
þeim, sem mótfallnir eru samninga-
tilraunum um sambandsmál vort, sem
nú er til stofnað, en að við eigutn
alls ekkert að vera að reyna að semja
við Dani um það mál — að við eig-
um að fara okkar leiðir, gera það sem
okkur sýnist og okkur þykir þörf á,
án þess að vera nokkuð að hugsa um
Dani eða samninga við þá.
Það er svo sem auðvitað, að þegar
fullreynt er, að við getum ekki kom-
ist að neinum þeim samningum við
Dani, sem íslenzkri þjóð þykja sæmi-
legir, þá erum við til neyddir að reyna
að bjargast einhvern veginn án þeirra
samninga.
Ekki kemur oss til hugar, að við
eigum að ganga að neinu, sem íslenzk
þjóð telur sér óboðlegt. Ekki kemur
oss til hugar, að við eigum að ganga
að neiuum afarkostum, til þess eins
að fá samið.
En því höldum vér fram, að því
fari fjarri, að full reynd sé komin á
samninga-viðleitnina við Dani.
Og því höldum vér líka fram, að
það verði oss afar-örðugt að halda
sjálfstæðismáli voru til streitu í óving-
an við Dani. Vér segjum ekki, að
það sé ókleift. En vér fullyrðum, að
það sé svo miklum örðugleikum bund-
ið, að til góðs árangurs verði að koma
fram hjá okkur miklu meira af sjálfs-
afneitun, staðfestu og samheldni, en
við höfum hingað til látið ættjörð
okkar í té. Við verðum þá að vera
við því búnir að taka, þegar svo vill
verkast, mjög óþægilegum afleiðing-
um af deilunum við Dani. Við verð-
um að haga okkur alt annan veg, en
hr. Skúli Thoroddsen vill að við hög-
um okkur í ríkisráðsmálinu. Við verð-
um að standa við hverja kröfu, sem
við gerum, og ekki láta þokast, þó
að við sjáum fram á mikla örðugleika.
Vér segjum ekki, að það sé óhugs
andi, að við högum oss svo eftir-
leiðis. En vér höldum þvi fram, að
undanfarin reynsla bendir ekki í þá
áttina — og allra-sízt núverandi fram-
koma þess mannsins, sem telja mun
mega aðalleiðtoga þeirra manna, sem
gegn samninga-tilraununum hafa snú
ist, hr. Skúla Thoroddsens.
Og hættulaus er sú leiðin alls ekki,
að við reynum að knýja fram sjálf-
stæðismál þjóðarinnar smátt og smátt,
gegn ákveðinni mótspyrnu frá Dön-
um og í óvingan við þá. Hætturnar
sem öllum athugulum mönnum hljóta
að liggja i augum uppi, eru að minsta
kosti tvær.
Önnur er sú, að vér fyrir sakir
þroskaleysis og ógætni leggjum út
deilur um þau atriði, sem við hljót
um að verða undir í — sumpart af
því að kröfurnar séu ósanngjarnar af
vorri háifu, sumpart af því að afleið
ingarnar af mótspyrnunni verði okk-
ur of magnaðar og lami þjóðlíf okkar.
Hin hættan stafar af sundurlyndinu.
Sleð því að fara þá leið, sem and-
stæðingar okkar vísa okkur á, meg-
um við alt af búast við megnu sund-
urlyndi með þjóðinni sjálfri. Því
i ylgir þreyta og leiðindi. Það er ekki
til neins að segja okkur, að við eigurn
ekki að þreytast. Við þreytumst samt.
Og við gerum meira. Við fyllumst
andstygð út af taumlausum og sam-
vizkulausum deilum, sem eru okkur
til óvirðingar í augum sjálfra okkar
og erlendra manna. Og þá er hætt-
an sú, að tilviljunar-meirihlud gangi
einn góðan veðurdag, en á óheilla-
stund, að því, sem í raun og veru er
ættjörð okkar og komandi kynslóð-
um alls ekki boðlegt — til þess að
comast út úr illdeilunum og óvirð-
ingunni; eða til þess að vinna áþreif-
anlegan sigur á andstæðingum sínum;
eða þá af enn ógöfugri hvötum, sem
vér ætlum ekki að nefna.
Um báðar þessar hættur mætti rita
langt mál. Vér látum oss nægja að
þessu sinni, að benda á þær í fáum
og almennum orðum. Og vér erum
þess fullvísir, að gætnir og athugulir
menn hafa gert sér grein þeirra.
Og ekki megum við gleyma því í
þessu sambandi, hvernig réttarstöðu
okkar er háttað. Þeir íslendingar eru
til, sem telja hana örugga, ágæta. Þeir
bera skjöl og skilríki fyrir ríkisréttind-
um okkar, og telja þau fullgild. Vér
skulum ekkert á þá deila. En það
verður að segja hverja sögu eins og
hún er. Það væri barnaskapur og fá-
sinna að loka augunum og þykjast ekki
sjá það, að um þetta atriði eru ekki
einu sinni íslendingar sammála. Og
óhætt er að segja það, að þó að til
séu í öðrum löndum þeir góðgjarnir
menn, sem taka i strenginn með okk-
ur, þá er ekki utan íslands yfirleitt
gert mikið úr þeim skilríkjum. Enda
þarf ekki djúpsetta þekkingu á stjórn
málasögu landanna til þess að hafa
fengið vitneskju um það, að það eru
ekki 6oo—700 ára gömul skrif, sem
ekkert 'nefir verið eftir farið um marg-
ar aldir, heldur alt annað, sem ræður
úrslitum þjóðmálanna. Og þau einu
sambandslög, sem Danir viðurkenna,
teljum við sjálfir ólög, og erum hvað
eftir annað að neita gildi þeirra. Svo
að alt er þetta nokkuð hæpið. Agæt-
ið og öruggleikann komum vér, sann-
ast að segja, ekki auga á.
Að öllu þessu athuguðu teljum vér
beina skyldu við ættjörð vora og þjóð
að leita að samningaleiðum.
Engum blöðum þarf um það að
fletta, hve miklu greiðari framsóknar-
brautín yrði oss, ef oss auðnaðist að
vera í fullri sátt og góðri samvinnu
við Dani, en ef vér ættum í stöðug-
um erjum við þá út af sambandi land-
anna.
Jafnvel stórþjóðirnar finna til þarf-
arinnar á því að leggja stund á vin-
áttu annara. Þeir menn þykja vinna
mesta þarfaverkið, sem bera gæfu til
þess að tengja saman hugi þjóðanna,
og afstýra deilunum. Hvað ætti þá
þessarri þjóð að finnast, sem er allra
þjóða mestur smælinginn! Og í of-
análag er það, að saman við þá þjóð,
sem um er teflt, hvort við lifum í sam-
lyndi við eða sundurlyndi, höfum
við miklu meira að sælda en annars
er títt með þjóðunum. Sá maður
væri beint blindur af ofstæki, sem
ekki sæi það, að oss skiftir það miklu
hvort vér lifum í sátt eða stöðugum
erjum við Dani.
Og tæplega skiftir oss það minna
máli, að deilunum um sambandsmálið
linni hér ihnanlands. Sú skoðun er
áretðanlega orðin algeng um landið,
að þjóðfélag vort sé of veikt til þess
að standast slikar orrahríðir, án þess
að það bíði mikinn halla af, og að nú
sé kominn tími til þess, að farið sé
með nokkurri gætni með þjóðina í
þessu efni.
Vitanlega má segja, og er það sagt,
að deilunum linni ekki, þó að samið
sé, því að nokkur hluti þjóðarinnar
yrði áreiðanlega óánægður með þau
kjör, sem nokkur kostur sé að kom-
ast að hjá Dönum.
En þá er eftir að vita, hve stór sá
þjóðarhluti verður. Vér trúum því,
að hann verði örlitill, ef því fengist
framgengt, sem nú hefir verið talað
um að reyna. Það verða þá ekki
aðrir en skilnaðarmenn, að því er vér
hyggjum. Og enn eru þeir fáir hér
í landi.
Og þessir skilnaðarmenn eru ekki
á móti þeim samningum af því að
þeim komi til hugar, að staða vor
verði að neinu leyti lakari, þó að
samningarnir takist. Þeir eru alls
ekki svo skyni skroppnir, að þeir sjái
ekki, að hún g e t u r ekki versnað við
það, að ísland verði viðurkent frjálst
og sjálfstætt ríki, né heldur við það,
að við fáum hlutdeild í umráðum allra
okkar mála, þeirra er vér fjöllum ekki
einir um. Þeir eru engir skynskift-
ingar, hvað undarlega sem þeir kunna
að tala og rita. Þeir eru á móti, af
því að þeir óttast, að íslendingar muni
una vel hag sínum í sambandi við
Dani, ef sú tilhögun kemst á, sem
nú er hugsað að reyna að stofna til.
En það vilja þeir ekki. Þeir vilja
halda sundurþykkinu við — sjálfsagt
með það fyrir augum, að einhvern-
tíma kunnum við að sjá okkur leik á
borði og geta skilið við Dani.
En við, sem viljum gott samkomu-
lag við Dani, við viljum semja, ef
kostur er þess, sem ættjörð okkar er
fullsæmd af. Við viljum semja— ein-
mitt í trausti þess, að þegar sambands-
málinu hefir verið ráðið til lykta sann-
gjarnlega og skynsamlega, þá verði
öll efni til deilna við Dani burt num-
in, og að við geium í fnllum friði og
samlyndi við Dani, eins og við allar
aðrar þjóðir, unnið að því að byggja
þetta land og mannast sem bezt.
Thorefélagið.
Þeasa orðsending hefir hr. Þórarinn Tuli-
nins beðið ísafold fyrir:
Til landa minna.
Fyrir hálfu ári fann eg mig knúð-
an til að andmæla í fslenzkum blöð-
um hinum sífeldu árásum, er sum
þeirra gjörðu á mig og Thorefélagið.
[afnvel þótt stundum mætti með réttu
finna eitthvað að gufuskipaferðum vor-
um, fanst mér þó, að aðfinslurnar
hefði mátt gjöra á sæmilegan
h á 11, þegar tillit er tekið til þess,
að það er þó ekki alveg einskisverð-
ur hagnaður, sem ísland hefir haft af
gufuskipaferðum þeim,er eg núhefihald-
ið uppi um nærfelt tuttuga ára bil,
þrátt fyrir mjög svo nærgöngula sam-
kepni öflugra félags, sem áður réð
öllu um samgöngurnar.
Allir vita hverjum örðugleikum það
er bundið, að veita félagi forstöðu,
þegar svo er á komið, og þar eð fé-
lagið hefir eigi heldur notið þess stuðn-
ings af íslands hálfu, sem við hefði
mátt búast, fýsir mig eigi að halda
félaginu uppi fjárhagslega af eigin efn-
um, eins og eg nú hefi gert árum
saman. Og með því að samningur
minn við félagið er út rnnninn i ár,
hefi eg afráðið, að láta af framkvænd-
arstjórastöðu minni. Eg get gjört það
með góðri samvizku. Eg veit með
sjálfum mér, að eg hef unnið bæði vel
fyrir félagið og jafnframt starfað ís-
landi til gagns, bæði með því að koma
35. tölublað
Kvenréttindakonun mataðar með valdi.
Kvenréttindakonur á Englandi gera margt til þess að láta taka eftir
sér í von um, að það verði málstað þeirra til styrktar. Athafnir þeirra í
þessu skyni eru sumar vel til fundnar, en aðrar miður. Rúðubrot þeirra og
önnur spellvirki x Westend í vetur urðu til þess, að neðri málstofa þingsins
feldi frumvarpið um
kosningarétt kvenna.
Kvenforinginn nafn-
kunni Sylvia Pankhurst
hefir nú nýlega ætlað
að gera sér mat úr
Titanic-slysinu. Hún
segist sem sé ekki
skoða þá menn hetjur,
sem björguðu konum
og börnum, en drukn-
uðu sjálfir, þvi að það
sé almenn venja á sjó
og af þeirri ástæðu
ekki umtalsvert.
Mönnum er ekki
ljóst, hvernig hún hef-
ir hugsað sér að styrkja
málstað sinn með
þessu.
Nú eru konur farn-
ar að nota auglýsing-
ar til eflingar kven-
réttindunum. Þær
lýsa harðýðgi þeirri,
sem þær séu beittar, sem varpað hafi verið í fangelsi fyrir spjöll. Með
þær sé farið eins og óbótamenn og þegar þær neiti að láta ofan í sig fæðu
þá, sem þeim sé fengin, þá séu þær mataðar með valdi.
Þessi mynd er tekin úr auglýsingu í myndablaði einu ensku og sýnir
eina af þessum varðhaldskonum, sem verið er að mata.
Umsát um Bonnot.
Hér birtist mynd af umsátinni um franska stórglæpamanninn Bonnot,
sem drepinn var af lögreglunni í París eins og getið var um fyrir skömmu
hér í blaðinu. Auk lögreglunnar var hersveit kvödd til þess að umkringja
vígi Bonnots.
Efst sést nokkuð af mannhringnum, en neðantil bifreiðabirgið eftir
sprenginguna. Þá sést og í aftursýn heyvagninn, sem hermennirnir höfðu
skjól af, þá er þeir voru að koma tundurhylkjunum fyrir.
Þriðji höfuðbófinn, Garnier, er enn óhandsamaður. Lögreglan er að
frétta til hans við og við, síðast á spönsku landa'mærunum, og hefir nú allar
klær úti til að hremma hann. Bófafélag þetta er öflugra og fjölmennara
en ætlað var í fyrstu og skifta þeir nú tugum, sem teknir hafa verið fastir.
í veg fyrir einokun, og eins með
hinu, að styðja að betri samgöngum.
Má vera, að þeim mönnum, er hafa
sett sér það mark, að ráðast sí og æ
á mig og Thorefélagið, geti orðið
nokkur hugnun að því að hafa stutt
að þessari ákvörðun minni á sína
vísu. Frá þeim vænti eg heldur engr-
ar viðurkenningar fyiir starf mitt.
Hins vegar finn eg hvöt hjá mér
til að þakka þeim löndum mínum —
og sem betur fer eru þeir margir, —
er ávalt hafa sýnt mér og félaginu
góðvild og tekið vægt á því, sem á-
bótavant hefir verið.
Það er von mín, að þessir menn
veiti »Thore« sama stuðning fram-
vegis, einnig þá er ný stjórn er tek-
in við.
Kaupmannahöfn 10. maí 1912.
Þórarinn Tulinius.
Strindberg á banasænginni.
August Strindberg fekk að vita það
mörgum dögum áður en hann dó að
sjúkdómur hans var banvænn. Hann
skipaði iæknunum að leyna sig engu
og beið svo dauðans með ró og festu.
Bústað Strindbergs við Drottning-
gatan 85 þekkir hvert mannsbarn í
Stokkhólmi. Af svölunum, sem auð-
kendar eru með x á myndinni, talaði
hann til manngrúans, sem gerði blys-
för til hans í janúar í vetur á 63 ára
afmælisdegi hans.