Ísafold - 21.12.1912, Blaðsíða 2

316
ISAFOLD
Fyrir hönd Goodtemplar-reglunnar á íslandi legg
eg nú þenna blómsveig, sem framkvæmdarnefnd Stór-
stúku íslands hefir gera látið, á líkkístu þína, fram-
liðni vinur og reglubróðir, sem sýnilegan vott þess
þakklætis, sem vér kunnum þér, og þeirrar virðing-
ar, sem vér viljum votta þér liðnum, fyrir hið drengi-
lega starf þitt vor á meðal, fyrir »bezta verJcið«, sem
þú, að vorum og þínum eigin dómi, vanst um æfina.
Minning þín, mikilmennisins með brennandi á-
hugann, eínbeitta viljann, æðrulausa kjarkinn, manns-
ins, sem gat fallið, en ekki flúið, þessi minning þín
skal hvetja oss til að skipa oss i fasta og órjúfan-
lega skjaldborg umhverfis þann dýra og helga arf,
sem þú hefir oss í hendur selt; með því að gæta
hans með staðfestu og hugrekki heiðrum vér, reglu-
systkini þín, bezt minningu þína.
Lof þitt skal lengi lifa hjá þjóð vorri.
Nafn þitt skal óafmáanlegu letri ritað í sögu
Reglu vorrar.
Vér óskum og biðjum, að þú takir í sælla heimi
óvisnanlegan blómsveig að sælum sigurlaunum fyrir
starf þitt í þjónustu mannkærleikans og sannra sið-
bóta. —
Þó vér nú stöndum umhverfis hið síðasta hvílu-
rúm andvana líkama þíns, þá bjóðum vér þér ekki
góða nótt, heldur bjóðum vér þér góðan dag; því
vér trúum, að þér sé nóttin liðin og dagurinn runn-
inn upp, nýr starfsdagur á nýju og fullkomnara til-
verustigi, þar sem þú frammi fyrir honum, sem sjálf-
ur er kærleikurinn, þjónar að enn dýrðlegra kær-
leiksstarfi en þér var mögulegt hér á jörðunni; þar
sé hinum mannelskurika anda þínum leyft, að
»krjúpa að fótum friðarboðans,
að fljúga á vængjum morgunroðans,
meira að starfa guðs um geym«.
Þú varst trúr kjörorði voru: Trúarv\knr á sigur
sannleikans, vonartíkar um framgang góðs málefnis,
kœrleiksrikm til olnbogabarna mannfélagsins.
Stafi geislar Guðs friðar á legstað þinn.
Ljómi Drottins birta himneskrar jóladýrðar yfir
þitt síðasta hvílurúm.
Blessuð sé minning þin hjá öllum Islandsbörnum,
öldum og óbornum.
hrósa beinlínis happi yfir að hafa gjörst talsmaður
sumra þeirra málá, sem hann ákafast hefir á móti
barist. En þrátt fyrir það er sú fæða ekki kjarn-
góð, sem borin hefir verið fram í flokkunum undan-
farið. Hins sama liefir auðvitað kent í blöðunum.
Björn var þar talinn skaðræðisgripur, sem meinti alt
illa, gjörði alt iíla. Andstæðingar hans sáu hvergi á
honum ljósan blett. Á annan veg var hljóðið í hans
eigin tiokki. Þar var hann talinn sólargeislinn, sem
vermdi alt, lýsti alt. Þannig er því miður pólitíska
einsýnið. Andstæðingurinn er skoðaður fjandmaður
og ekkert í honum finnanlegt, nema ilt eitt. Þeir
sem því líta að eins gegnum þetta nálarauga, sjá
stutt og verða skammsýnir.
Eg heimsótti Björn Jónsson fáum mánuðum áður
en hann dó, og mun eg seint gleyma þeim samfundi.
Hann þjáðist þá af þungbærum sjúkdómi, en samt
var hann svo ungur í anda og fjörmikill, að hann
gætti þess ekki, þó að umbúðir sálarinnar væru hrör-
legar. Eg stóð þar frammi fyrir klakaklárnum eírð-
arlausa, sem æfinlega gekk fremstur fyrir plógnum
og ruddi braut hverju stórmálinu á fætur öðru,
óhræddur og ókvíðínn, sama heljarmenninu, sem
marga þá vegleysuna hefir brunað yfir, sem samtíð-
armenn hans hafa álitið ófæra, sama ofurhuganum,
sem með óbilandi karlmensku og eldi áhugans hefir
gengið beint í mót hverri stórhríðinni, og höggvið og
lagt mótstöðumenn sína vægðarlaust, og munu sumir
enn kenna sviðans í þeim sárum; sama tilfinninga-
rika manninum, sem á svipstundu rétti bágstöddum
hjálparhönd og þerði með kærleikans eldi tár þeirra
mæddu og undirokuðu og var þar sem annarsstaðar
ekkert hálfverk unnið. Sama hispurslausa mannin-
um, sem var ekki á veiðum eftir vinsældum þeirra
voldugu í mannfélaginu, heldur steig oft óþægilega á
tær þeirra, svo undan blánaði; sama mannvininum,
sem bezt allra manna á þessu landi fann til þess,
hvað þjóðin var djúpum sárum særð vegna drykkju-
bölsins og vann með viljans og orkunnar afli mikinn
hluta æfinnar sem ákveðinn fjandmaður allrar vín-
nautnar; sama viljamanninum, sem úttaugaður og
heilsubrostinn lagði fram alla sína krafta fyrir að-
flutningsbannslögin, þótt þar væri ofurefli að mæta,
en vann þó glæsilegan sigur; sama manninum, sem
var hataður og ofsóttur hlífðarlaust af mótstöðumönn-
unum, og tannaður bæði bak og brjóst; sama mann-
inum, sem til síðustu stundar var elskaður og virtur
af sínum flokki fyrir djarfa og óhlífna forustu.
munurinn, að stóru gallanna kennir minna hjá þeim
dottandi í mannfélaginu, værðin er þeim hús og hey.
Eg hefi þá sannfæringu, að Björn Jónsson hafi
í hverju máli viljað hið bezta, meint það bezta, því
með jafnmiklum áhuga, sem hann barðist, er lítt hugs-
andi annað en hann hafi haft óbifandi sannfæringu
um réttmæti sinna skoðana. Brestir hans munu því
milt dæmdir, þegar aldir'líða, því slikur maður lifir
jafn lengi og þjóðin.
Björn Jónsson sefur nú rótt undir ábreiðu þeirri
sem honum var kærust i lífinu. Æfistarfið var án
hvíldar og oft lífróður. Árarnar liggja nú hreyfingar-
lausar í keipnum. Stórhuga skipherrann, sem enga
sjóa hræddist, er nú lagstur fyrir. í blaðamanna-
heiminn er stórt skarð höggvið. Blessað, vinsæla
lognið getur haldist þess vegna. — Björn Jónsson
sefur!
Bindindismenn hafa mist sókndjarfan og sigur-
sælan herforingja. Raust sú hin hvella, sem ýtti
svo kröftuglega við þeim, sem sváfu, er ekki lengur
meðal vor. Hann gaf okkur björtu perluna eftir-
þráðu, kafaði eftir henni. Köstum henni ekki fyrir
svín!
Útliti Björns Jónssonar þarf ekki að lýsa. Lít-
um til fjallanna, þar má sjá andlitsfallið.
Jóh. Jóhannesson.
Bjarnarörápa.
Fell þar á fit
í fleynaþyt
fremstr of sjöt
við_ frelsishvöt
lofðungs spjalli;
liðnum gjalli
hróðr íslands Ulli
at erfifulli.
Áfram réð sækja,
arfahefnd rækja,
— sárt hefndi svika
en sverð blika
ætíð þrjú þótti
þars fram sótti,
bauð fjándum ótta
rak undan á flótta.
Um Björn Jónsson
á víö og öreif.
Björn Jónsson er dáinn — heljarmenni fallið. —
Mig langar til að segja um hann nokkur orð, og læt
mig litlu skifta hvort lesendunum líkar lýsing mín
betur eða ver.
Eg kyntist þessum brúnamikla og einkennilega
manni fyrir löngu. Þegar eg var drengur var eg
oft sendur inn í Isafoldarprentsmiðju í allskonar erind-
um, og var þá Bjöm i hvert sinni við skrifborðið og
vann af ákafa miklum. Hann leit varla upp og var
önugur og óþjáll í orði , og varð eg i hvert sinni
þeirri stundu fegnastur er eg gat sloppið út. Hvergi
fekk eg jafn þurrar viðtökur, enda áleit eg þennan
hranalega mann beinlinis vondan.
Síðan eru nú 30 ár og hefir tímans hjól farið
marga snúninga síðan, og fari eg nú að dómfella
þennan dána öldung, hefi eg gilda ástæðu til að vísa
þeim fyrri heim.
Eg hefi verið pólitískur andstæðingur Björns og
er að flestu leyti ánægður með það hlutskifti. Eg
Þetta var sami hvíthærði öldungurinn, sem eg
nú starði á, og sýnilega átti það eitt eftir að leggj-
ast í gröf sina, uppbrunninn af langvarandi eldi.
Hvarmar hans voru rakir af tárum, hann mælti hvert
orð fram með barnslegri tilfinningu, hann talaði um
þjóðarmeinin, áhugaleysið óþolandi, um tár og raunir
smælingjans, og feldi nú sjálfur tár yfir vanmætti
sínum, að geta ekki lengur hjálpað. Harkan var
horfin. Nú var ósk hans innileg og með bænarróm,
að honum auðnaðist að rétta mótstöðumönnum sínum
vinarhönd. Eg stóð undrandi hjá þessu hrunda fjalli,
og aldrei minnist eg þess að hafa gleggra séð fall-
valtleik mannlegrar tilveru. Gamli maðurinn kvaddi
mig með hlýju handtaki — hinu síðasta.
Enginn neitar því, að Björn Jónsson var stór-
menni sinnar þjóðar. Þess mun sagan ávalt unna
honum. Hann var geðríkur, strangur og óhlífinn,
en gerði líka háar kröfur til sjálfs sín, var óþreyt-
andi og stórvirkur svo undrun sætti. Honum skrik-
aði oft fótur á sínu andlega og margvíslega ferða-
lagi. Hann fór oft beint með vindsins hraða, þar
sem hann að margra dómi hefði átt að víkja til
hliðar. Hann trúði vinum sínum takmarkalaust og
verður það varla talið með ókostunum, sé það rétt
skoðað. Hann var skammsýnn með köflum og dugðu
þá engar fortölur. En eru ekki allir afhurðamenn
þjóðanna einnig háðir allskonar göllum? Því sá er
Lengi und lýðmerki
lék i brynserki
ræsir hinn sterki
at réttarverki.
Gall öðlings bogi,
at andartogi
vas almr floginn
væri friðr loginn.
Hóf glæstan hjör
í hildarför,
galt fjándum svör
þars flugu spjör.
Gramr gekk fyr
i geystum styr;
lék hár hyr
við himins dyr.
Fann lifs endi
sás enginn rendi
fyr undavendi
þeims ofvel kendi;
sótti Elli fram,
sú man hverjum gram
koma á kné
þótt karskur sé.
Örlög eru hörð
vorri ættarjörð,
hið stærsta skarð
fyr skildi varð.
Hverr skyldi hans sæti
skipa er gæti
unnið hið halfa
á við öðling sjalfan?
Lengi man róma
lofðungs sóma
ok þrekið forna
þjóðin kynborna.
Ljóðstöfum leyfðan
ok lofi reyfðan
lætr öldung Saga
of alla daga.
5
ir aéu svona kvistir þegar maður laug-
ar sig hjá Ingimörunum ? Eða ertu
mjög viðkvæm á hörund, góða mín ?
En er húsbóndanum brá ekki meira
við en þetta, gerðist stúlkan hreykin
og anzaði, að hún treysti sór vel til
að binda sófla svo, að þeir héldu ef
hún fengi almennilegar viðjur að binda
úr.
Ætli eg megi þá ekki til að útvega
þér viðjur? segir Ingimar gamli. Hann
var kominn í bezta jólaskap.
Hann gekk út úr stóru stofunni,
klofaði yfír um stúlkuna, þar sem
hún lá og var að þvo gólf, og nam
staðar á þröskuldinum til að litast
um eftir einhverjum, er hann gæti
sent upp i skóg eftirviðjum. Piltarn-
ir voru enn í önnum að höggva í eld-
inn til jólanna. Sonur hans kom utan
úr hlöðu með jólahálm. Og tengda-
synir hans tveir voru að draga erfíðis-
vagna inn í vagnkvina til þess að tekið
væri til alt sem þurfti fyrir hátíðina.
Enginn þeirra hafði tíma til að skreppa
burt frá bænum.
|>á róð gamli maðurinn af í kyrþey
að fara sjálfur. Hann gekk þvert yfír
6
um hlaðið, leit við til að vita fyrir
víst, að eaginn tæki eftir sér og laum-
aðist fram með hlöðuveggnum, þar
sem var nokkurn veginn torfærulaust
og upp í skóg. Honum fanst engin
þörf á að vera að segja neinum frá,
þó að hann færi, því að þá gat þeim
dottið i hug, syni hans eða tengdasynin-
um öðrumhvorum, að biðja hann fara
hvergi. Og gamalt fólk vill helzt fá
að ráða.
Hann fór veginn yfir engjarnar og
gegnum greniskóginn litla og út f
birkilundinn. þar sneri hann af leið
og óð gegnum skóginn til að fínna
einn eða tvo ársgamla birkiteinunga.
í þann sama mund hafði vindurinn
nýlokið við það sem hann hafði verið
að gera allan daginn. Hann hafði
rifíð snjóinn niður úr skýjunum og
kom nú í loftinu gegnum skóginn með
langan slóða af snjó á eftir sér.
Ingimar Ingimarsson hafði nýlotið
til jarðar og skorið sér birkistúf, er
vindurinn kom þjótandi alfermdur snjó.
í því bili er hann reis upp afur, þyrlaði
kári stórum k&faldsbilgingi beint upp í
andlitið á honum. það fyltust á hon-
7
um augun af snjó og vindurinn þeitt-
ist svo ákaft kringum hann, að hann
snerist um sjálfan sig einu sinni eða
tvisvar.
En að illa fór fyrir Ingimar karl-
Bauðnum spratt f raun réttri af því
að hann var orðinn gamall. Á yngri
árum mundi hann svo sem ekki hafa
orðið ruglaður í höfði af dálitlum
kafaldsbyl. En nú snerist alt i hring
fyrir honum alveg eins og hann hefði
verið í jóladans. f>ess vegna fór svo,
að þegar hann ætlaði að hverfa heim
á Ieið, hélt hann í öfuga átt. Hann
fór beint inn í greniskóginn mikla, er
tók við á bak við birkilundinn, í stað
þeBS að halda niður engjarnar.
Myrkrið skall fljótt á og milli hinna
ungu trjáa í skógarjaðrinum hvein
bylurinn enn og þyrlaði honum hringinn
í kring. Hann sá rauuar, að hann
var staddur innan um grenitré, en
hann skildi ekki, að það var vitlaust;
því að það uxu Kka grenitré hinum
rnegin við birkflundinn, sem vissi heirn
að bænum. En þá komst hann svo
langt inn í skóginn, að þar varð hljótt
og kyrt; þar varð ekki vart við hið
8
mikla veður og trén tóku til að verða
há og digur. f>á sá hann, að hann
var orðinn viltur og vildi snúa
við.
En hann varð ruglaður og vondur
út af því, að reynslan sýndi, að hann
g a t vilzt, og þar sem hann stóð þar
úti í villigjörnum skóginum, var hann
ekki svo greinagóður, að hann hefði
veður af, hvert halda skyldi. Hann
sneri fyrst þessa leið og þá hina. Loks
kemur honum í hug, að snúa við, og
feta aftur fótspor sjálfs sín. En þá
kom myrkrið, svo að hann gat ekki
rakið þau. Og altaf urðu trén hærri
og hærri. Hvar sem hann fór, duldist
honum ekki, að hann komst æ lengra
og lengra inn í skóginn.
Honum fanst það líkast galdri og
fjölkyngi að hann var að snúast
þetta í skóginum alt kveldið og kom
of seint til að lauga sig.
Hann sneri við húfunni á sér og
batt á sér sokksböndin, en var jafn-
vinglaður eftir. Og það var aldimt,
og hann fór að halda, að hann mætti
til að láta fyrir berast þar í skóginum
um nóttina.