Ísafold - 28.12.1912, Qupperneq 2

322
ISAFOLD
Niðursuðuverksmiðjan „ísland11, ísaflrði.
Kaupmentií
Ef yður er verulegt áhugamál að geðjast viðskiftamönnum yðar, þá
skuluð þér hafa á boðstólum niðursoðnar vörur frá nefndu firma, er hlotið
hefir i. viðurkenningu fyrir vörugæði viða um lönd.
Kaupið hinar heimsfraegu fiskibollur!
Eflið innlentlan iðnað!
Aðalumboð fyrir Reykjavík og nágrenni
H. Benediktsson, Reykjavík.
jj -»-■ yy uir Sunnudaginn 29. þ. m. verður engin barna-
IC n II llll guðsþjónusta árdegis, engin altnenn sam-
|\ P II IWI koma um kvöldið, en fundur í U. D. kl.81/^
1,11 síðdegis. 7r. Triðrihsson.
Frá Danmörku.
MorB í Kaupmannahöfn. Snemma
í þessum mánuði var maður myrtur þar
í rúmi sínu á næturþeli. Hann var
pjátursmiður og hét Kock. Kona
mannsins var í vitorði um morðið.
Hjónin höfðu verið gift í 20 ár og
farið vel á með þeim, þangað til fyrir
ári siðan, að konan kyntist manni,
sem heitir Hansen-Vinding. Hann fekk
svo mikið vald yfir henni, að hann
gat loks tælt hana til að hjálpa sér
til að myrða mann hennar. Kock
lá sjúkur af kvefsótt í rúmi sínu, en
hafði áður flutt heim til sín 5000 kr„
er hann ætlaði að verja til einhverra
viðskifta. í þá peninga vildi H.-V.
ná. Konan lánaði honum lykla að
húsinu og átti von á honum um
nóttina. Hann kom líka eins og ráð
var fyrir gert. Reyndi hann fyrst að
rota bónda, en er það tókst ekki, skar
hann hann á hálsi. Konan lá í rúmi
sínu, við hlið manns sins, er morð-
inginn veitti honum fyrsta áverkann,
en flýði þó upp úr því í næsta her-
bergi, er dráttur nokkur varð á að
morðinginn næði lífi hans. H.-V.
hirti peningana og fór á burt.
En það er af konunni að segja að
hún fór á lögreglustöðina og sagði
bónda sinn myrtan af innbrotsþjófum,
er hún þekti ekki. Hún varð þó
fljótt ber að þvi að fara með svo
frekleg ósannindi, að lögreglan tók
hana fasta og daginn eftir sagði hún
satt frá öllum atvikum. H.-V. komst
á flótta burt úr Khöfn, en náðist
skömmu síðar, eftir mikla leit. Hann
hefir lika meðgengið að hann sé
morðinginn.
Þessi H.-V. er enn fremur grunað-
ur um að hafa áður myrt tvær stúlk-
ur, er orðið höfðu barnshafandi af
hans völdum, en fullar sannanir voru
ekki fengnar fyrir því.
Áflog í fyrirlestrasal háskólans í
Khöfn. Maður að nafni Kai Simonsen,
doktor í heimspeki, hefir í vetur hald-
ið fyrirlestra á háskóla Kaupmanna-
hafnar, til þess að skýra eðli afburða
gáfumanna. í einum af þessum fyr-
irlestrum sætti hann færi til þess að
kasta þungum hnútum til frægasta rit-
dómara.Dana, Georgs Brandesar. Auk
þess hafði þessi sami maður farið
óvirðandi orðum um Brandes í þýzku
tímariti.
En enn er svo nm Brandes, þó
kominn sé yfir sjötugt, að ýmsir menn
í Danmörku, karlar og konur, hafa á
honum nokkurskonar tilbeiðslu og telja
sig móðgaða af hverju stygðaryrði, er
um hann er talað. Brandesar-dýrk-
endurnir þóttust því ekki mega láta
þetta afskiftalaust, heldur söfnuðu þeir
liði, sendu viðsvegar um bæinn áskor-
un um að sækja næsta fyrirlestur
Simonsens og létu hljóðpípu fylga
hverri áskorun.
A tiltekinni stund fyltist fyrirlestrar-
salur Simonsens á svipstundu, en þeg-
ar hann kom upp í ræðustólinn kvað
við pipnablástur um salinn svo herfi-
Meðferðin á sjálfum leiknum — ein-
stökum hlutverkum?
Kún er áreiðanlega talsvert meira en
í meðallagi góð.
Kristján 4. (Andrós Björnsson) hefir
allgott gerfi og er myndarskapur í þeim
leik. Eh'sabet Munk, hin skrúðfagra að-
alsmær, nýtur sín svo í höndum frú
Stefaníu, að lítið er við hana að athuga.
Er það leikfólaginu mikill akkur, að
frú Stefauía lætur .ljós sitt skína á leik-
sviðinu í vetur. Það hefir hún s/nt
bæði nú og eins um daginn í Verkfall-
inu. Agnete, álfamærina, leik-
ur nýgræðingur á leiksviði, jungfrú Re-
gína Benediktsdóttirfrá Grenj-
aðarstað. Ytra útlit henuar, ekki sízt
augnaráðið, er eins og skapað fyrir þetta
hlutverk, og tal hennar er að því leyti
til mikillar ánægju, að málfærishreim-
urlnn er með hreinu dalamálsbragði, en
fullsýnt er þessari ungu leikkonu eigi
um eðlilegar áherzlur. En sjálfsagt mun
leit á stúlkum hór, er að öllu samlögðu
mundu hafa getað leyst þetta hlutverk
líkt því eins vel af hendi.
Þá er ráðsmaður Walkendorfs, Björn
gamli Ólafsson, ein af perlum þeim, er
hinn nafnkunni foriátaleikari Dana, Olaf
Poulsen, hefir kafað eftir í leiklistinni.
Þeir sem þann leik hafa séð, eiga bágt
með að vera óhlutdrægir dómarar um
annarra leik. Eitt einasta orð, sem höf.
legur að fádæmum sætti og mátti
Simonsen ekki orð mæla.
En þá kom það brátt í ljós, að
ekki voru allir þar komnir með sama
hug, og tóku margir illa blístrinu og
höfðu í heitingum. Gerðust þá áflog
um salinn og hrindingar, og gengu
fram bæði konur og karlar. Voru þar
margir pústrar slegnir, og þeir vel úti
látnir, en hvorugur var svo liðsterk-
ur, að hann gæti komið hinum á dyr.
Skemdir urðu töluverðar á borðum og
bekkjum og víðar á lóð háskólans. —
Loks þegar liðið var meira en helm-
ingur fyrirlestrar-stundarinnar lagði
fyrirlesari ofan af ræðupalli og hélt
heimleiðis.
Um þetta hneyksli voru svo danskir
stúdentar að halda fundi og samþykkja
ályktanir, og ennfremur var þetta gert
að umræðuefni í þingi Dana, en þar
engin ályktun gerð.
Enn nm son Jcsú.
S var.
Eins og við var að búast, virðist pró-
fessor Jón Helgason vera mér sammála
um, að tilgáta mín só leyfileg frá vi's
indalegu sjónarmiði. Hitt kom mór held
ur ekki alveg á óvart, að síra Jóu Helga-
son álítur tilgátu mína ósæmilega. Það
verður varla til annars ætlast af kirkj-
unnar manni, fyrst í stað. Menn verða
að muna eftir því, að miðaldakirkjau
hólt grimdarfast þeirri skoðun að hjörð
sinni, að samfarir karls og konu væru
svívirðilegar i sjálfu sór, og öll mann-
fjölgun. Þróun þessarar lífsskoðunar hér
á landi kemur fróðlega fram í sögun-
um af Jóni biskupi Ogmundssyni, sem
helgur var kallaður, og virðist hafa verið
góður maður í verunni, þó að hann væri
talsvert afvegaleiddur. Jón biskup var
tvíkvæntur, og segir höfundur eldri sög-
unnar að hann hafi með hvorugri konu
sinni átt »börn þau er úr bernsku hafi
komist, eða vér hafim sögur frá
heyrðar.« Þeim sem seinna segir sóg-
una þykir þetta ekki nóg, og segir að
það só margra manna ætlan, að Jón
biskup hafi með hvorugri sinni konu
»líkamlega flekkast«. Orðalagið er ein-
kennilega svívirðilegt, þó að skiljanleg
só sú lífsskoðun, þegar litið er til hörm-
unga mannlífsins, að bezt væri, ef mann-
kynið liði sem fyrst undir lok. En þó
hygg eg að þessi skoðun só röng frá
rótum, enda hafi ávextir hennar verið
skelfilegir, og ekki síst hór á landi, (þar
sem meiri hluti þjóðarinnar hefir dáið á
barnsaldri, en ef til vill f nokkru öðru
siðuðu landi).
Gagnstæð þessu er sú skoðun, að með
lífinu á þessari jörð só gerð tilraun, sem
má til að takast, til þess að heimurinn
geti orðið fullkominn; að mennirnir só
nauðsynlegir til þess að hjálpa góðum
guði (Ahura Mazda) gegn öflum myrk-
urs og dauða, eins og einhverir frænd-
ur vorir f Austurlöndum hafa haldið.
Só þessi skoðun rótt, þá verður eng-
um, jafnvel ekki þótt sonur guðs væri,
eða eiuhvers af guðunum, talið til óvirð
ingar að eiga börn.
15. desember.
Helgi Pjeturss.
—-----------
Guanoverbsmiðju
ætla frakkneskir menn að stofna í
Vestmannaeyjum í vetur, fyrir for-
göngu Brillouins konsúls. Forstjóri
hennar er ráðinn Gunnar Egilsson
cand. og íer hann til Eyja upp úr
nýárinu.
leggur honum í munn, er svo listalega
breytilega sagt af Olaf Poulsen, að aldr-
ei gleymist. Það er þetta, sem hann
sífelt er að klifa á, að hitt og þetta só
»leyndarmál«. Vitaskuld má eigi
ætla Árna Eiríkssyni að kom-
ast í námunda við svo óvenjulegan af-
bragðsleik, en hitt verður eigi heldur af
hotium haft, að það er heildarleg per-
sónuteikning, sem hann hefir búið til.
Riddararnir tveir Flemming (hr. Helgi
Helgason) og Ebbesen (hr. Vilh. Knud-
sen) eru eigi sérlega skemtilegir frá höf.
hálfu og leikendum hvorugum sýnt um
að gera þá verulega hugðnæma. Eink-
um virðist mór þó Vilh. Knudsen vera
mislagðar hendur. Þessi tvö blutverk
sem haun hefir haft með höndum hér
syðra konsúl Warren í Vetkfaliinu og
Ebbesen í Álfhól, hafa óefað eigi »legið
fyrir hann«, enda síður en eigi staðfest
það orð, er af leikgáfum hans hefir far-
ið, frá leiksviðinu á Akureyri.
Karen gamla (Evfemia Waage) er
mikið sæmilega leikin. Gneistandi leik-
gáfu hefir sú leikkona aldrei sýnt og á
hana vafalaust ekki, en í þessu hlut-
verki finst mér hún þó hafa gert sínar
sakir einna laglegast. í hlutverki
Mogens veiðimantis (Herb. Sigmundsson)
kemur mest undir því aö söngröddin só
góð og hana hefir þessi leikari. Hans
söngur var það og, er bezt hólt uppi
Enskar jafnréttiskonur
Það lætur að líkindutn, að íslenzk
blöð geta ósjaldan jafnréttiskvenna á
Englandi. Þær vekja nú á tímum at-
hygli um allan heim. En það sem
blöð vor sepj t um þær, því miður,
jafnan bygt á litilli þekkingu eða skiln-
ingi á málstað þeirra, enda þótt frá
því séu undantekningar, eins og t. d.
grein Einars Hjörleifssonar um það
mál í ísafold í fyrravetur.
Smágrein um þetta efni, sem birt-
ist í dag í Reykjavik, er svo öfga-
kend, að eigi má þegja við henni;
enda þykist eg þess fnllviss, að höf.
muni þar ekki viljandi halla réttu
máli. Aðal-öfgarnar liggja í þessum
orðum : »Þær (jafnréttiskonur) eru að
missa samúð flestra manna. Siðast-
liðið ár hefir varla verið haldinn opin-
ber fundur á Englandi svo að kven-
réttindakonur hafi ekki gert þar fund-
arspjölU. Eg ætla að taka síðari stað-
hæfinguna fyrst, enda þótt hún sé
svo mikil fjarstæða, að þess ætti ekki
að þurfa. Fundir eru margir á Eng-
landi, og þótt gert sé nú meira að
segja ráð fyrir, að hér sé að eins átt
við pólitízka fundi, þá verður það vist
ekki nálægt því, að konur hafi gert
þar róstur á hundraðasta hverjnm fundi
þenna tima, auk heldur meira. Eg hefi
sótt þar kvenréttindafundi svo tugum
skiftir, og mér er ánægja að segja
það, að á engum slíkum fundi hefi eg
orðið var annars en frábærrar still-
ingar og prúðmensku af hálfu kvenna.
Hitt spillir ekki þeirra málstað, að eg
hefi séð karlmenn haga sér þar sví-
virðilega. Konur þær, sem róstu-að-
ferðinni beita, eru sem sé ekki nema
litill hluti enskra jafnréttisitvenna.
Að konurnar hafi mist samúð fyrir
bardagaaðferð sína er rétt — en langt
frá »flestra manna*. Hana var vitan-
lega ekki að missa, þar sem hún var
aldrei til. Eg hygg að þær hafi að
eins mist samúð þeirra, sem annað-
hvort ekki gátu eða ekki vildu skilja
þær. Sá sem vildi skilja þær, en
misti þó samúð með þeim, hann hefir
ekki eins og eg séð hámentaðar kon-
ur enskar flytja mál sitt al ræðupall-
inum með óbifanlegri stillingu og
kurteisi, meðan frá skrílnum — jafnt
skríll, hvort sem það voru aðalsmenn
eða götudrengir — rigndi yfir þær,
ekki einungis bréfkúlum, ávaxtahýði
o. þ. h , heldur líka svívirðilegustu
smánaryrðum og ónöfnum. Þær höfðu
ekkert unnið til saka annað en það,
að biðja um eðlisrétt þann, sem guð
og menn vissu að þær höfðu verið
rændar. Er það undur að skapstór
kona fyllist við slíkt þeirri gremju,
að hún gangi lengra en ótrufluð skyn-
semi býður? Sá, sem hefir manns-
blóð í æðum, mun svara neitandi.
Giimd sú, sem beitt hefir verið við
konur þessar, hefir lika án efa átt
drjúgan þátt í þvi að æsa hugi með-
systra þeirra, þvi það er að eins þræls-
lundin, sem lætur hræða sig og kúga
til undirgefni. Og sá, sem hefir dreng-
skap til þess að meta sjálfsfórnarhvöt
kórsöngnum, sem annars gat betri verið.
Walkendorf leikur Jakob Möller. Er þaS
lítiS hlutverk og leiSinlegt. Gott gerfi
gefur þar alla persónuna, en á því var
misbrestur nokkur — úfiS flókahár og
eigi nógu fyrirmannlegur svipur.
Eru þá upp talin helztu hlutverkin.
Róttlátan dóm um frammistöðuna tel eg
vera, aS hún á almennum mælikvarSa
só meir en í meSallagi góS, en eftir þvf
sem tíSkast hefir á leiksviSinu hjá okk-
ur ó v e 11 j u g ó S og leikfólaginu og
leiðbeinanda þess hr. Einari Hjörlelfs-
syni til ótvíræSs sóma.
Þeir sem á annað borð geta felt sig
viS leikrit þeirrar tegundar, sem Álfhóll
er — ættu ekki aS sitja heima. ÞaS
hefir oft veriS ástæða til þess að íáða
leiklistarvinum frá að sækja leiksýningar
Leikfólagsins.
En þetta sinni fer því fjarri!
Undir leiknum er leikið á pianó (fjór-
hent), harmonium og fiðlu. Eg leiði
minn hest frá því að dæma um hvernig
það er gert, af því aS á því hefi eg
eigi vit; get að eins sagt það, aS í leik-
manns eyrum í þeirri ment hljómar
undirspilið vel.
Ego.
og þrá til þess að vinna réttu máli
gagn, hann mun hafa fulla samúð með
auðkonunni, sem yfirgefur allsnægtir
og þægindi lífsins, en tekur í staðinn
fangelsi, píslir og smán, að eins til
þess að berjast fyrir sannleik og réttlæti.
í þeim efnum skiftir það litlu, hvort
til þess er valin skynsamlegasta að-
jerðin eða ekki.
Annars mun ísafold áður langt um
líður gefast kostur á að flytja um þetta
mál ritgerð eftir merkan og óhlut-
drægan Englending.
14. desember 1912.
Sncebjörn Jónsson
frá Kalastöðum.
Minning Björns Jónssonar.
Eftir nýárið mun Isajold enn flytja
nokkurar minningargreinar um Björn
jónsson, meðal annars grein um B.
T. og ísafold. — Minningarrit dálítið
mun koma út um hann á kostnað
útgef. ísafoldar, væntanlega úr því
kemur fram í febrúar. Munu f því
verða auk annars minningargreinar
þær, er birzt hafa hér í bíaðinu og
margar myndir af B. J. á ýmsum
aldri.
í húskveðju Magnúsar Helgasonar
var þess getið, að B. J. hefði verið
búinn að ákveða, að hús það hið
nýja, er hann lét reisa í sumar skyldi
bera nafn bæjarins, þar sem hann
kyntist konu sinni, er seinna varð.
Þetta bæjarnafn er Staðastaður á Snæ-
fellsnesi. Það heiti ber því húsið nú.
í norsk blöð hefir allmikið verið
ritað um B. J. Meðal annars hefir
síra Anders Hovden ritað um hann
itarlega grein og einkarhlýlega í blað-
ið Spegjeíen — og væntir ísafold þess
að geta eitthvað úr henni flutt bráð-
lega.
Fátækrasamskotin
sem við stóðum fyrir, hafa hepnast
mjög vel.
Inn komu 940 krónur 26 aurar,
og nutu 233 góðs af því fé. Aldrei j
hefir komið jafn-mikið inn áður, og i
mjög mikið af þessum peningum hafa !
ýmsir menn sent okkur án þess að
til þeirra væri leitað — hafa að eins
séð auglýsingu um það í blöðunum
eða heyrt talað um það í kirkjunni.
Við vitum, að við tölum í umboði
margra fátæklinga og einstæðinga hér
í bæ, er vér biðjum guð að blessa
alla þessa gefendur; fyrir hjálpfýsi
þeirra hafa jólin orðið bjartari hjá
mörgum.
Reykjavík 28. des. 1912.
Jóhann Þorkelsson. Bjarni Jónsson.
Landar erlendis.
Jónas Guðlaugsson skáld er nýlega
kvæntur danskri konu, efnaðri kaup-
mannsdóttur og býr á Skagen. Fyrri
kona hans, frú Thoiborg, er og gift
annað sinni — sænskum barón.
Hafnarfjarðarbryggjan.
Fótur og fit uppi í Hafnarfirði í
dag. Sterling lagðist þar við hina
nýju bryggju Hafnhrðinga um hádeg-
iðT Hvað mun þá verða hér, er nýja
höfnin er svo langt komin, að haf-
skip legst hér við bryggju?
Tilhliðrunarsemi
sem vert er að geta, sýndi póst-
stjórnin á Færeyjum er Sterhng var
þar á ferðinni nú. Sterling mátti eigi
fara þaðan samkvæmt áætlun fyr en
25. des., en til þess, að jólapósturinn
næði hingað á jólunum leyfði póst-
stjórn Færeyinga, að skipið færi þaðan
2 dögum fyr.
Skæð hálsbólga.
Símfrétt vestan úr Dölum í gær
hermir, að síra Jóhannes L. L. Jó-
hannsson á Kvennabrekku, er misti 4
ára gamlan dreng, Hauk að nafni, úr
Ihálsbólgu 11. þ. m. (sbr. ísafold 21.
þ. m.) hafi 4 dögum siðar (15. þ. m.)
mist annan dreng úr sömu veiki,
LeiJ að nafni, n ára gamlan, mesta
efnisbarn.
JReykjavíkur-annáll.
Alþýðufræðslan. Á morgun kl. 5
flytur Árni Pálsson erindi nr. 2 um
meistara Jón Yídalín. Svo var mikil
aðsóknin til hans síðastliðinn sunnudag
aS eigi komust aS nærri allir.
Dánir. GuSmundur Kr. Jónsson Ný-
leudugötu 21, giftur, 31 ára. Dó 25.
desbr. á Vífilsstaðahælinu.
Hjúskapur: Björn Samúelssou frá
Syðstakoti á Miðnesi og ym. Guðbjörg
Sigr. Guðjónsdóttir. Gift 16. des.
Jóhannes Narfason úr Hafnarfirði og
ym. Guðrún Krlstjánsdóttir úr Hafnar-
firði. Gift 17. des.
Vigfús ísleifsson Laugaveg 55 og ym.
Jónína Steinunn Einarsdóttir. Gift 22.
desbr.
Vilhjálmur Kr. Stefánsson, Bergst.str.
35 og ym. Sigríður Júlíana Hansdóttir
Wium. Gift 23. des.
Hjönaefni: Jungfrú Hrefna Jóhann-
esdóttir Stefánssonar og Árni Helgason
prests í Ólafsflrði, stud. med., ehir.
Hátíðamessur um nýárið í Dóm-
kirkjunni:
Sunnudag 29. des. kl. 12 Bj. Jónsson
— kl. 5 Sig. Sivertsen docent
(barnaguðsþjónusta).
Gamlárskvöld kl. 6 Bjarni Jónsson
kl. 1U/2 S. Á. Gíslason
Nýársdag kl. 11 Jóh. Þorkelss.
kl. D/2 Bjarni Jónsson
(dönsk messa)
kl. 5 Sig. Sivertsen
í Fríkirkjunni:
Sunnudag 29. des. kl. 12 Öl. Ól.
Gamlárskvöld kl. 6 Ól. Ól.
Nýársdag kl. 12 Ól. Ól.
Nýárssundið um Grettisbikarinn verð-
ur háð nýársdag kl. 11 eins og undan-
farið. Nú hefir Erlingur Pálsson bikar-
inn, vann hann í fyrra.
Skipafregn: S t e r 1 i n g kom frá
útlöndum föstudág um kvöldið. Meðal
farþega: Brillouin kousúll, Guðmundur
E. Guðmundsson bryggjusmiður, 6 ís-
lendingar frá hvalveiðastöð Ellefsens í
Suður-Afriku o. fl.
Skautakapphlaup standa til áíþrótta-
vellinum á morgun kl. 2, ef veður leyf-
ir. Svell afbragðsgott hefir verið þar
úti öll jólin, en miklu minna notað en
skyldi.
í kapphlaupunum á morgun taka þátt,
m. a. Miiller verzlunarstjóri, Magnús
Tómasson verzlunarm., Herluf Clauseni
verzlunarm. og ef til vill norskur stu-
dent, sem hór er: Ivar Hövik.
Skólapiltar lóku 2 kvöld eins og tif
stóð, 2. og 3. jóladag. Þeirra leikar
verða eigi lagðir undir neinn dóm. Fólk
virtist skemta sór — og þá er nóg !
-----i-------
Alþýðufræðsla
Stúdentafélagsins.
Árni Pálsson sagnfræðingur
flytur framhaldserindi um:
Meistara Jön Vídalín
sunnudaginn 29. þ. m. kl. 5 síðdegis
í Iðnaðarmannahúsinu. —1 Inng. 10 a.
^""^"•""mmtmmmmmmmmi^^^^mmmm^mm^mmmmmmmmmmmmmmmmmm^mmmm
Hiis með túni og matjurtagarði
á Bráðræðisholti til leigu. Afgr. v. á.
Vestri partur jarðarinnar
Hvassahravins í Vatnsleysustrand-
arhreppi fæst til kaups og ábúðar í
næstu fardögum og sauðfé ef óskast.
— Upplýsingar gefnar hjá Magnúsi
Magnússyni Laugayeg 18 A, eða hjá
húsfrú Þórunni Einarsdóttur Hvassa-
hrauni.