Ísafold - 05.03.1913, Blaðsíða 2

70
ISAFOLD
landssjóðslán til að kaupa fyrir banka-
vaxtabréf 3. veðdeildar, og var það
samþykt.
Af þessu láni tók ráðherra B. J.
D/a miljón krónur, og núverandi
ráðherra */4 miljón kr.; er þá enn
ótekið af þessu láni x/4 tniljón kr.,
sem við vonumst til að stjórninni
takist að útvega hið fyrsta, því þörfin
kallar brátt að.
Þingið 1911 v.tr 1. þingið, sem
haldið var, eftir að núverandi banka-
stjórn tók við stjórninni; fór hún
fram á að landssjóður legði fram
tryggingarféð fyrir því, sem eftir var
óútlánað af 3. veðdeild, tjáði þinginu
að annars yrði að hætta að lána veð-
deildarlán. Þetta félst þingið á, og
tók landssjóður því að sér samkvæmt
lögum nr. 21 21/7 1911 að leggja
fram helminginn af tryggingarfénu
fyrir 3. veðdeild eða fyrir 1Ý2 milj. kr.
Bankastjórnin fór og fram á að
létt væri af bankanum þessum 7,500
kr. á ári til byggingarsjóðs, með þvi
bankinn liði stórtap árlega við að
hafa veltufé sitt alt og meira að veði
fyrir veðdeildunum, og kæmi þess
utan til að bíða allmikið tap á lán-
urn. Var það samþykt i neðri deild,
en í efri deiid — þar sem lands-
stjórnin hafði meiri styrk — var það
felt.
Ennfremur var á sama þingi smelt
á Landsbankann öllum bankarann-
sóknarkostnaðinum frá árinu 1909,
enda þótt sú rannsókn væri eingöngu
hafin eftir ráðstöfun landsstjórnarinn-
ar, án allrar íhlutunar bankans, og
því að sjálfsögðu hlaut að hvíla á
landssjóði.
Þá fór bankastjórnin fram á það
á þessu sama þingi, að byrðinni út af
reikningsfærslu fyrir landssjóðinn yrði
aflétt, og var samþykt að borga
bankanum fyrir reikningsfærsluna
eftir reikningi það sem hún beint
kostaði, en ekkert fyrir ábyrgðina né
eftirlit bankastjóranna.
Loksins bar bankastjórnin fram á
sama þingi frumvarp til laga um sér-
stakan veðbanka. Var því máli lítið
sint; samt varð það úr, að visa mál-
inu tii milliþinganefndar, er sett var
á laggirnar á því þingi, og skyldi
hún koma fram með rökstuddar til-
lögur um málið.
En eins og mönnum mun kunn-
ugt, rannsakaði nefndin ekki það
mál, en kom með órökstuddar til-
lögur um að stofna veðbanka upp á
samábyrgð (solidariska ábyrgð) Lands
bankans og íslandsbanka, sem hafði
fyrirfram mætt eindregnum mótmæl-
um Landsbankastjórnarinnar, og komu
þau mótmæli skýrt fram í nefnd
þegar á þinginu 1911, sem fjallaði
um peningamálin, en þó voru þau
eigi tekin til greina af neinum nefnd-
armanna, ekki einu sinni af þeim
nefndarmanni, sem stóð þá í pjón-
ustu Landsbankans.
Það er ekki tími til hér að lýsa
því, hvað fráleitar þessar tillögur
voru fyrir Landsbankann. En fyrir
mitt til þess að menn þess betur geti
fært sér hana í nyt, lætur hún sér svo
ant um að efla róttan skilning á henni.
Stæði ritningin og fólli með þessum
eiginleikum, sem eldri stefnan eignar
henni, innblæstri, óskeikulleika, gagn-
sæleika o. s. frv. — þá mætti segja,
að þeir sem andmæla þeim, væru að
»ræna kristinn almenning heilagri
ritningu«. En ritningin stendur hvorki
né fellur með þessum eiginleikum. —
Eins og hún hefir staðið öldum sam-
an áður en menn tóku að skreyta hana
þeim, svo mun hún og geta það nú,
eftir að þeir eru fallnir, eða fyrirsjá-
anlegt má telja, að þeir muni falla í
gildi.
Nei. Hin nýja stefna er alls ekki
stefna, sem »afneitar ritningunni«, því
að hún hefir engu minni mætur á
henni en eldri stefnan, og álítur það,
engu síður en hún, vera eitt hið æski-
legasta fyrir sönn þrif kristninnar, að
hún só < sem flestra höndum.
En hún lítur öðrum augum á ritn-
inguna en gamla stefnan. Hún álítur
hana ekki bók tilorðna á yfirnáttúr-
legan hátt eða, ef svo mætti segja,
bók, er fallið hafi af himnum ofan.
Hún lítur á hana svo sem safn af rit
Islandsbanka voru þær mjög aðgengi-
legar, enda voru þær þar samdar.
Annars hefir herra skólastjóri Ó.
G. Eyólfsson skýrt þær tillögur nefnd-
arinnar rækilega í blaðinu Ingólfi,
fyrri hluta ársins 1912.
Þegar athuguð er öll þessi með-
ferð á bankanum, má með sanni
segja, að seðlaútgáfan hafi reynst
Landsbankanum harla dýr, því allar
þessar kvaðir, sem lagðar hafa verið
á bankann, hafa verið á hann lagðar
í notum ábyrgðar landssjóðs fyrir
þessari 3/4 milj. i seðlum.
Eg hefi einatt orðið þess var, hvað
mönnum er illa við að þurfa að út-
vega sér menn fyrir »ábekinga« á
víxla; þeir hafa talið sér það mikinn
óhag, og að þeir gætu beðið tjón af
því, sem oft mun líka hafa komið
fyrir. En það tel eg víst, að fáir
ábekingar hafi að tiltölu orðið nokkr-
um manni jafn-dýrir og landssjóð-
ur hefir orðið Landsbankanum.
Það má telja víst að bankar hér
geti með öllum aukatekjum haft upp
úr sínu eigin veltufé 6°/0 um árið
að minsta kosti. Og miðað við það
vil eg til glöggvunar skýra frá með
tölum hvað Landsbankinn hefir orðið
að borga fyrir Landssjóðsábyrgðina
síðan hann var stofnaður, eða í not-
um hennar:
1. Gjaldið til landssjóðs
með vöxtum og vaxta-
vöxtum 6°/0 rúm . . . 178,000
2. Gjaldið tii Byggingar-
sjóðs með vöxtum nærri 63,000
3. Tap á vöxtum verðbréfa,
sem liggja sem veð fyrir
veðdeildunum rúm . . . 129,000
Samtals rúm krónur 370,000
Frh.
---------tfrVV.------
•
Dönsk lautlvarnasamskot
eru hafin hér í bæ meðal Dana.
Af þeim er mikið gert í Danmörku
um þessar mundir og stendur yfir-
leitt mikið stríð þar í landi út úr
landvörnum, danska stjórnin ofsótt
mjög af hægrimönnum o. fl. af því
hún sé of tómlát um landvarnamál.
Samskotin í ' Danmörku munu
komin hátt upp í miljón krónur. —
Sagt er, að hér í bæ sé, meðal Dana,
allskiftar skoðanir um réttmæti eða
nauðsyn þessara samskota. íslend-
inga er auðvitað eigi leitað í þessu
efni, enda væri rangt af þeim að
blanda sér inn í þessi landvarnamál
Dana, því að oss koma þau ekki við.
um, sem til hafi orðið hvert á sínum
tíma, og beri í öllu tilliti á sór merki
sinna tíma. Hún lítur á hana sem
safn af ritum, er sumpart setji oss
fyrir sjónir, í allri einlægni og ófegr-
að, trúarlíf hinnar útvöldu guðsþjóðar,
ísraels, en só sumpart talandi og ó-
tvírætt vitni um hin óviðjafnanlegu á-
hrif af starfsemi Jesú frá Nazaret á
fyrstu og annari öld hins n/ja tíma-
tals.
Avinningurinn af þessum nýja skoð-
unarhætti er stórmikill. Áður var ritn-
ingin í augum manna eins konar kenslu-
bók í trúfræði — fremur óskipuleg þó
og ruglingsleg. Svo var t. a. m. með-
an rótttrúarstefnan róð lögum og lof-
um í hinni evangelisku kirkju.
Hve horfir ritningin alt öðru vísi við
oss, sem nú lifum! Þar er ekki leng-
ur um þurra og strembna kenslubók
í trúfræði að ræða, heldur um bók,
sem er þrungin af lífi og anda. Og
þetta er fyrst og fremst hinum vís-
indalegu biblíurannsóknum að þakka
— þótt stundum vilji það gleymast!
Gamla testamentið er orðið oss að lif-
andi vitnisburði virkilegrar sögu.
Að vísu Ktur þessi saga allmjög út
á annan veg en »biblíusögurnar«, sem
Ýms erl. tiðindi.
Laval prófessor. Svíi sá, er fundið
hefir upp m. a. Alfa Laval skilvind-
una, er nýlega látinn, 67 ára gamall.
Laval var nafnkunnur visindamaður
og hefir fundið upp ýms mjólkur-
tæki; nú siðast mjaltavél, sem mikið
er af látið.
Konungsbústaður Dana. Rikisþing-
ið danska hefir samþykt, að konungi
skuli ætlaður bústaður í hinni end-
urreistu Kristjánsborgarhöll, en að-
setur hans á Amalíuborg þá notað
til annars. Er jafnvel um það talað
að gera Ámaliuborg að bústað fyrir
danska ráðherra.
Kína-lánið. Áður hefir verið sagt
frá því hér í bl., að Kinverjar væru
að taka lán í Norðurálfu. Sex Norð-
urálfuríki standa að þvi. Lánið nem-
ur 450 milj. króna. Kinverjum ætl-
að að greiða 5^/2 % vexti.
Steinolíu-einkasala á Þýzkalandl.
Nefnd sú, er ríkisþingið þýzka kaus
til að ihuga steinolíu-málið, hefir nú
látið uppi álit sitt. Leggur hún til,
með öllum atkvæðum gegn atkv.
miðflokksins (Centrum) og Pólverja,
að einkasala skuli leidd í lög og
fengin félagi einu í hendur um 20
ára skeið.
Forsetaskifti. Þann 17. febrúar
tók Poincaré við forsetaembætti í
Frakklandi af Falliéres. Var þá mikið
um dýrðir í París og hinum nýja
forseta fagnað með afbrigðum vel.
í gær (4. marz) tók Bandaríkja-
forsetinn nýi, Woodrow Wilson, við
völdum.
Kristján X hefir nýlega verið í
heimsókn at bróður sín, Hákonar
Noregskonungs og sömuleiðis við
hirðina í Berlín.
Bylting í Mexíkó. í hitt eð fyrra
var hinn gamli forseti Mexíkómanna,
Porfirio Diaz rekinn frá völdum, en
Madero hershöfðingi gerður forseti.
En um miðjan febrúarmánuð var enn
ger bylting af gömlum fylgismönn-
um Diazar og Madero kúgaður til
að leggja niður völd. Sá heitir Hu-
erta og er hershöfðingi, sem að nafn-
inu var settur í forsetastól, en bróð-
ursonur gamla Diazar, Felix Diaz,
er hneptur hafði verið í varðhald af
Madero, er talinn nú orðinn aðal-
maðurinn og sá er öllu ráði.
viS lærðum í æsku gefa hugboð um.
Biblíusögurnar voru venjulega sniðnar
eftir trúfræðilegri fyrirmynd (skema)
og efninu þannig komið fyrir, að það
sýndi sem bezt handleiðslu guðs á sinni
útvöldu þjóð, hversu hann varðveitir
hana í uppbaflegu samfólagi hennar
við sig, refsar henni, er hún hefir óhlýðn-
ast honum og fyrirgefur henni, er hún
snýr sór aftur til hans. Um þróun er hér
alls ekki að ræða. Saga ísraels, sem
gamla testamentið, eins og vér h'turn
nú á það, flytur oss, er aftur fyrst og
fremst þróunar-saga; hún sýnir oss í
togrum myndum hversu guð leiðir mátt-
ugri og mildri hendi lýð sinn frá mjög
ófullkomnu byrjunarásigkomulagi fram
á leið til sífelt meiri fullkomnunar
bæði siðferðislega og trúarlega.
Hvað snertir einstök atriði, er þess
sízt að dyljast, að margt horfir öðru
vísi við oss en áður gerði það. Margt
af því, sem menn litu á sem sögulegan
sannleika, horfir nú við oss' sumpart
sem skáldskapur, sumpart sem fræði
sögur í þeim tilgangi samdar að flytja
oss trúarleg eða siðferðileg sannindi.
Mundi það rýra gildi gamla testament-
isins? Mundi sköpunarfrásagan rýrna
í gildi, þótt litið só á hana sem skáld-
ísland erlendis.
Þórarinn Tuliníus áþetta ársjálfur
25 ára kaupmensku-afmæli, en 50 ár
liðin, síðan faðir hans stofnaði
Tuliníusarverzlunina á Eskifirði.
Þ. 15. febr. var honutn aíhent
ávarp það, er sagt var frá í 5 bl.
Isafoldar af þar. til kjörinni nefnd
íslenzkri. Dr. Valtýr hafði orð fyrir
nefndinni, en hinir voru Carl Sæ-
mundsen, Konráð Hjálmarsson og
Popp. Chr. Havsteen átti að vera
5. maður, en var forfaliaður.
Dr. Valtýr mintist hinnar miklu
og farsælu starfsemi Tuliníusar fyrir
bættum samgöngum og flutti honum
heiilaóskir út af hinu tvöfalda afmæli.
Þór. Tulinius þakkaði innilega
heiðursgjöfina og samúð þá, er lýsti
sér í henni frá löndum sínum. Lauk
hann máli sínu með þvi, að til þess
stæði hugur sinn, að hætta eigi
framkvæmdum — Islandi til þarfa.
Frá Vilhjálmi Stefánssyni. í nýjan
rannsóknarleiðangur ætlar hann að
halda bráðlega þessi nafnkunni landi
vor — norður í hin ókunnu lönd
fyrir norðan Kanada.
Heimsblaðinu Times er simað frá
Toronto þ. 17. febr., að Kanada-
stjórn ætli, að sögn, að veita Vil-
hjálmi 15000 sterlingpunda styrk
(270,000 kr). til þeirrar farar’ Vil-
hjálmur hygst munu verða 3—4 ár
í leiðangrinum.
-----------------------
Frá maDDamótnni.
Hljómleikar Brynj. Þorlákssonar á
sunnudaginn voru vel sóttir. Skemti-
skrá fjölbreytt. Hljóðfæraleikur
Bernburgs-sveitarinnar var alls eigi
ólaglegur í tveim af 3 lögum, en
allmikill misbrestur á i einu lagi
(Adam: Ouverture).
Barnasöngflokkinn var ánægjulegt
að hlusta á. Eitthvað fimtíu börn,
er sungu og hljómaði einstaklega vel.
List nautnin þó langmest að heyra
Br. Þ. sjálfan leika á harmóníum.
Óefað tekur hann öllum öðrum
fram í harmoníumsleik — þeim er
völ er á hér.
hqo.
Engar símfréttir
hafa komið að þessu sinni, með
þvi að síminn er slitinn svo, að ekk-
ert samband næst úr Rvík, nema
upp að Esjubergi. Landsímamenn-
irnir halda, að eigi sé önnur teljandi
simslit en milli Esjubergs og Útskála-
hamars og sé svo, mun gert við
það i dag.
lega söguumgjörð, er mannsandinn hef-
ir smíðað utan um djúpan, guðlegan
sannleika? Eða þótt sögugildi ein-
hvers þeirra fornaldarmanna, sem það
skýrir frá reyndist vafasamt 1 Mundi
sagan af Abraham verða oss síður dýr-
mæt fyrir það, þótt vór sannfærðumst
um, að hún væri ekki sögulega sönn
og áreiðanleg?
Þess er ekki neldur að dyljast, að
þar getur marga ónákvæmni. Bæði
heilar bækur og einstakir kaflar bóka
hafa ranglega verið eignaðir hinum og
þessum höfundum, sem ekki hafa get
að samið þær. Sálmarnir, sem bera
Davíðs nafn, geta fæstir verið eftir
Davíð konung, eða orðskviðirnir eftir
Salómon. Hið dásamlega lofkvæði um
lausn ísraels úr herleiðingunni, um
hina líðandi guðs þjóna (Jes. 40—46)
er ekki eftir Jesaja spámann, og Móse
bækurnar fimm ekki eftir Móse. En
hvað sakar þetta? Ætti eg að vera
sá einfeldningur að láta góða bók rýrna
í áliti mínu fyrir það eitt, að fræði-
menn á löngu liönum öldum eignuðu
hana ranglega einhverjum mætum
manni, sem seinna hefir á daginn kom-
ið, að ekki hefir verið við samningu
hennar riðinn? Eða erum vér ekki
Morg-ungyðjan.
Morðunvyðjan gulli sveipt
geislahjal á jörðu vekur.
Máttug hejir myrkri steypt
morgungyðjan Ijósi sveipt.
Ondvegið í austri greypt
elds og roða myndir tekur.
Morgungyðjan gulli sveipt
geislahjal á jörðu vekur.
Dagsins boði, dýrleg sól,
dauðasvijtir, magni líjsins.
Deyddi norn, er duginn fól,
dagsins boði, morgunsól. ,
Fögnuð vakti, yndi ól
öllum hjörtum, sveins og víjsins.
Dagsins boði, dýrleg sól,
dauðasvijtir, magni líjsins.
Klakapiðir, krýnir Ijóss,
kœrleiksvaki, alheimshjarta.
Kyssir hjarta kalins brjósts
klakapíðir, gjafi Ijóss.
Gyðjan skins og skáldahróss
skipar sessinn roðabjarta.
Klakapíðir, krýnir Ijóss,
kcerleiksvaki, alheimshjarta.
t
<Ardagsstjarna, undramynd,
ceskugyðja hrein og fögur.
Eldi sveipar auðan tind
árdagsstjarna, bálsins mynd.
Gullna strauma, logalind
lcetur jalla’ um nes og ögur.
Ardagsstjarna, undramynd,
ceskugyðja hrein og jögur.
Brosagyðja, blikasjár,
blámans auga glóðum vafið.
Hlcer pú bros í blómsins tár,
brosagyðja, Ijósasjár.
Lifir bros pitt öld og ár
inst i sálu heimsins grafið.
Brosagyðja, blikasjár,
blámam auga glöðum vafið.
’ Oddur Sv eins s on.
-------------------------
Svíþjóð — íslaud.
Eins og lesendum ísafoldar er
kunnugt, hefir verið umtal um það
meðal Svía, að gera út hingað heim-
ansendan konsúl. Er það einkum
íslandsvinurinn Ragnar Lundborg, er
látið hefir sér ant um þetta. mál.
En nú erframkomin synjun afhálfu
sænsku stjórnarinnar, er eigi telur
sig geta lagt til að senda hingað
launaðan konsúl — hvernig sem á
því stendur.
komnir lengia en svo, að meta gildi
einnar bókar eftir nafnfrægð höfundar-
ins? Nei, eg fæ ekki séð, að gildi
gamla testamentisins verði minna vegna
slíkra ófullkomleika sem þeirra, er hin-
ar sögulegu rannsóknir þess hafa í ljós
leitt. Enda er alt slíkt til hverfandi
smámuna að telja í samanburði við hið
jákvæða (positiva), sem vór eigum
rannsóknum þessum að þakka.
En þar tel eg öllu öðru fremur hið
nýja ljós, sem þær hafa brugöiö upp
yfir allan þróunarferil hinnar útvöldu
þjóðar frá elztu tímum, er hún kemur
fyrst fram á sjónarsvið sögunnar. Hve
verður saga hennar glögg og greinileg
í hinu nýja ljósi vísindanna; hve verð-
ur oss miklu skiljanlegri allur þróun-
aríerill hennar, ekki sízt í andlegu til-
liti; hve verður oss dásamleg öll hand-
leiösla drottins á þessum lýð frá því
er hann fyrst kemur fram úr fyrnsk-
unnar myrkri og þangað til honum
hefir lærst að játa ísraels trúfasta guð
sem guð allralýða, er hefir hjálpræði búið
öllum þjóðum. Eða þá spámenn ísra-
els, sem allur þorri manna álítur enn
í dag að hafi haft það að höfuðhlut-
verki að »segja fyrir óorðna hluti«
— hve breyta þeir útliti, hve flytjast