Ísafold - 12.04.1913, Blaðsíða 1
m ................... ■
I Kemur út tvisvar |
I í viku. Verð árg. I
I 4 kr., erlendis 5 kr. -
I eða l^Jdollar; borg- i
1 istfyrirtniðjan júli |
| erleiidis fyrirfram. |
| Lausasala 5 a. eint. 1
iimiimiiniiiiiiiiiiiiiniiiniiimi
XXXX. árg.
Uppsögn (skrifl.) |
bundin við nratnót,
er ógild nenia kom- 1
in só til útaefanda |
fyrir 1. oktbr. og |
só kaupandi skuld- «
laus við blnðið.
■ .....¥... ■
Reykjavík, laugardaginn 12. apríl 1913.
29. tölublað
Tvö blöð
koma út af ísafold í dag, nr. 28
og 29._____________
Fundur
verður haldinn í Iðnaðarmannafélag-
inu á morgun (sunnud. 13. þ. m.)
kl 4t/2 síðd. á vanalegum stað.
Aríðandi málefni fyrir fundinum.
Rétta stefnan.
Þegnr horfið var að því ráði í fyrra
að vinna að samkomulagi milli stjórn-
málaflokkanna í sambandsmálinu var
það gert í vitund um, að brýna nauð-
syn bæri til þess hjá oss, að fá sam-
bandsmálsdeiluna út úr heiminum,
af því hve mjög hún tæki tíma og
krafta frá stóráríðandi innanlands-
málum. Það var og gert í þeirri
von, að Danir mundu, er mikill meiri
hluti hinnar íslenzku þjóðar stæði
saman um kröfurnar, fást til að ganga
það iengra en 1908, að vér mætt-
um vel við una.
En sá skildagi var og settur, að
ej Danir fengjust eigi til að ganga
að kröfum »bræðingsins« — skyldi
málaieitunum um sambandsmálið vera
lokið að svo stöddu aj vorri hálfu.
Það sem bak við brann og öllum
var áhugamál var þetta að kotna sam-
bandsmálinu jrá, hvort sem væri
með nýjum samningum við Dani
eða nfsvari þeirra við þeim kröfum,
er vér töldum minstar mega vera.
Þetta var pá talin hin eina heilla-
vænlega stefna af forgöngumönnum
samkomulagstilraunanna.
Ems leit og Isajold á málið í fyrra,
og eins lítur hún einnig á það nú,
þótt orðunar-maður þessarar stefnu
virðist nú eigi vilja við hana kannast
eða fylgja henni. Hann vill nú ólm-
ur halda áfram málaleitununum, hvað
sem öðru jíður — yfirvarpsmálaleit-
unum, ef eigi vill betur, virðist telja
sina eigin stefnu í fyrra »ókurteisi
við Dani«.
En þetta er hrein fásinna. Hitt
væri aftur miður sæmilegt að vera
að »baksa« við samninga umleitanir
við Dani — svona til málamynda,
alvörulítið eða alvörulaust.
Að snúa sér frá sambands-d,eilunni,
að snúa sér að innanlandsmálunum,
er mest kalla að, að þvi eigum vér
nú að stefna, ef vel á að fara.
Þau bíða nú, innlend nytsemdar-
mál hvert af öðru, bíða þess, að vér
snúum oss að þeim með oddi og
egg, einlægni og alvöru, og leysum
þau úr álögum.
Samgöngumál, fjármál, verzlunar-
mál og önnur atvinnumál — öll
hafa þau verið hálfgildings-olnboga-
börn alþingis og stjórnmálamann-
anna — öll hafa þau orðið að lúta
fyrir hinni drotnunargjörnu stór-
pólitík I
En nú, þegar sýnt er orðið, að
vér að svo stöddu fáum engu til
leiðar snúið við viðsemjanda vorn,
Dani, er sæmilegt megi heita fyrir
oss, í sjálfstæðismáli voru, — til
hvers er þá að vera að þráast við
og karpa við þá?
Er eigi nokkru nær að reyna nú
að byggja sjálfstæði vort innan að ?
Er eigi nokkru nær að reisa sjálf-
stæði vort áfram á þeim grundvelli,
sem markaður er með hinni fyrir-
huguðu stofnun íslenzka eimskipa-
félagsins?
Halda svo fram stefnunni, sem
þar er byrjuðl
Haga oss eins } verzlunarmálum,
fiskiveiðamálum, atvinnumálum.
Koma því svo fyrir, að vér i Öllu
þessu eigum traustið og ábyrgðina
undir sjálfum oss!
Nú eru tímamót með þjóð vorri.
Nú riður á, að góður og sterkur
vilji allrar þjóðarinnar stejni rétt,
vinni að hinu rétta takmarki, að
verða sjálfstæð þjóð á borði, hvað
sem sjálfstæðinu í orði líður.
Það væri vel, að þingmálafundir
mörkuðu vel stefnu þessa, létu al-
þingi skilja ótvírætt, að í þessa átt
fari þjóðarviljinn nú.
Þessi stefna væri bezta svarið, sem
vér gætum gefiðtregðu þeirri, ei Danir
sýna oss í sjálstæðisbaráttu vorri.
Þessi stefna er líklegasta lyftistöng-
in framtíðar þessa lands.
Hún er fyrsta skilyrði þess, að
oss geti til frambúðar »vegnað vel
og vér orðið langlífir í landinu«.
Það ættu þingmálafundirnir í vor
að muna.
Þeirra er að skora á þingið að
taka upp hina réttu stejnu.
Eimskipafélagið.
M o 1 a r.
Hugleiðingar Guðmundar Hannes-
sonar í siðasta blaði hafa margir lesið
með athygli. Það er eigi svo mikið
Grettistak að lyfta fyrir okkur, að
leggja saman þau þúsund, sem til
félagsins þarf, sem margan uggir.
Ef annaðhvort heimili á landinu tæki
50 króna hlut, þá væri féð komið aTt.
Svo er mér sagt að eigi muni
kaupmenn þeir hér í Reykjavík, sem
skerast úr leik, verða nema sárfáir —
ef nokkrir verða á endanutn. Enda
verður eigi séð, hvern hag þeir sæju
sér í því. Fyrirtækið verður peim
áreiðanlega til gagns eigi siður en
allri þjóðinni. En þeir gera tvent
með þvi að styðja fyrirtækið: að
skapa því lífsskilyrðin og gera sjálfum
sér gagn.
Mótbárur koma fram gegn félags-
stofnuninni úr stöku sta.ð.
Einn maður sagði, að það gæti
ekki sgóðri lukku stýrt«, að allir
væru á sama máli um, að hér væri
um að tefla þjóðþrifafyrirtæki, blöð-
in öll á einu máli, og sama hverrar
stjórnmálaskoðunar mennirnir væru.
Þetta væri svo undarlegur hlutur,
að hann væri hræddur við 1 Margur
mun kima að þessari mótbáru. Enda
er það hlægilegt að nota slíkt sem
mótbáru. Hitt er ekki óskiljanlegt,
að fram geti komið þessi hugsun,
svo þrætugjarnir sem vér íslending-
ar erum að eðlisfari. En hér er
loksins mál, sem tekur fyrir alla
þrætugirni; þetta er svo gamalt mál,
svo margrætt og hugsað, að það er
eins og það komi til almennings
fullþroskað, líkt og sagt er að Pallas
Aþena hafi stigið albrynjuð upp úr
kolli Seifi.
Tómlætið islenzka telja ýmsir svo
mikið. að ókleift sé að koma hér
fram nokkru slíku sem þessu. Menn
vilji það allir, en geri ekkert fyrir
málið, segi þegar til á að taka hluta-
fjárins að þeir hafi ekki efni á að
taka hluti, þurfi að hugsa sig um,
œtli að gera það, en seinna, timinn
sé nógur til 1. júlí, o. s. frv. Sjálf-
sagt bryddir talsvert á sliku. En
þetta má ekki svo ganga. Með sliku
draga menn um of kjark hver úr
öðrum og þá verður ekkert gert.
Menn verða að geta ráðið við sig
þegar hvern stuðning þeir vilja veita
fyrirtækinu — og qera pað.
»Haldið þið svo sem ekki að kaup-
mennirnir sviki þegar á hólminn
kemur? Eg þykist þekkja svo vel
íslenzku kaupmennina. Ef þeim er
boðinn litill afsláttur hjá öðrum fé-
lögum þá svikja þeir allir íslenzka
félagið«. Þessi mótbára er ekki óal-
geng. A hverju hún er bygð veit
eg eigi; í öðrum löndum er reynsl-
an sú, að þegar kaupmenn hafa fund-
ið, að eitthvað mál er þ e i r r a mál,
þá standa þeir undir þéttar en ýmsar
aðrar stéítir. Hefir kaupmannastétt-
in íslenzka fyr en nú átt mál, sem
hún hefir fundið að var mál a 11 r a
kaupmanna og jafnframt þjóðarinnar
i heild sinni ? Eg held ekki. Má
þá ekki treysta þvi, að þeir haldi
nú saman, þótt stirt hafi kunnað að
ganga stundum fyr? Og þeirkunna
án efa að reikna. Þeir vita allir,
eins vel og þeir vita, að 2X2 = 4,
að þær »prósenturs, sem þeir kunna að
fá aukreitis í ár verða teknar af þeim
tvöjaldar, prejaldar eða enn meir að
ári, eða hvenær sem gengið verður
af peirra eigin félagi dauðu.
^Ahattan ætti ekki að vera mikil
ef vel er á haldið. Menn vita að
siglingar hér við land eru arðvæn-
legar og hafa verið um mörg ár.
Verða það auðvitað í höndurn Is-
lendinga sem Dana. íslendingar hafa
bæði hér og annarstaðar, reynst eins
færir um að láta fyrirtæki borga sig
og hver annar (sbr. botnvörpung-
ana o. fl.)
Enginn hættir meiru fé en því,
sem hann leggur i félagið. Það er
hlutaiéhg, ábyrgðin takmörkuð við
hlutiua, nær til þeirra einna.
Ymsar sögur má segja frá hluta-
fjársöfnununni, sem verðar væru eftir-
dæmis.
11 eða 12 ára drengur hér í hæn-
um, sonur embættismanns, kom eitin
góðan veðurdag til föður sins og
kvaðst ætla að taka 50 kr. hlut i
eimskipafélaginu af sparisjóðsfé sinu
og svo bráðlátur var hann, að hann
heimtaði strax sparisjóðsbókina sína,
svo eigi stæði, á þegar til sin væri
leitað um áskrift. Hann hefir nú
skrifað sig fyrir hlutunum.
Verkmannafélagið »Dagsbrún« tek-
ur allstóran hlut af félagsefnum.
fJrrti Eiríksson
Tlusfursfræfi 6.
Með e/s »Ceres« og »Sterling« nýkomið.
Tvistdúkar, stubbasirz, kjólaefni, alt mjög fjölbreytt.
Flónel, úr silki og ull af mörgum litum.
Silkidúkar, silkislifsi, silkiborðar.
Gluggatjaldaefni, tvíbr., hvít og guileit.
Léreft, margar tegundir, sumt fiðurhelt,
og margt fleira.
Ennfretnur nýkomið: Nærfatnaður fyrir konur og karla,
sokkar af öllurn stærðum, millipils, bolhlifar, svuntur o. fl.
Altaf nógar birgðir af hreinlætisvörum, sópum. burstum,
handklæðum og handklæðaefni, sápum, þvottaklemmum og
fjolmörgu öðru.
Meira væntanlegt með e/s »Skálholti« og »Hólum«.
p=ll — =1F= =11= ■— iUWii—■ =1F= =1F= —"—3
V2J
Jarðgöng gegnnm Mont Blanc.
Nú stendur til að grafa jarðgöng gegnutn hinn mikla Mont Blanc
fjallgarð í Alpafjöllum. Fyrir nokkurum árum ’nafa jarðgöng verið gerð
gegnun/ Simplon-skarð. — Mont Blanc er eins og kunnugt er hæsti
fjallstindur Evrópu, nál. 4800 st. á hæð. A myndinni blasir Mont Blanc
við í baksýn, en undir fjallinu þorpið Chamounix.
Jarðgöngin eiga að verða 13 rastir — eða líkt og upp að Hólmi frá
Reykjavik. Þau eiga að ganga frá Chamounixdalnum og að bænum Aosta
á Ítalíu. Aætlaður kostnaðnr 100 ^nilj. krónur.
Ýmsir gefa börnum sínum hluti,
smærri og stærri. Hlutir eru gefnir
í afmælisgjafir. Til sumargjafa kvað
nokkrir og ætla að nota hluti o. s.
frv. —
Hugurinn fylgir málinu hjá öllum
almenningi. Látum hann ekki dofna 1
x+y-
tms erlend tíðindi.
Skipasmiöaverkfall á
Ent>Tandi.
Undanfarið hafa verið miklar óeirð-
ir í skipsmíðastöðvum ensku stjórn-
arinnar i Portsmouth, Devonport,
Pembroke og Chatham. Verkamenn
hafa heimtað kauphækkun, en krafa
þeirra verið einskis virt. Hefir það
valdið gremju mikilli meðal þeirra,
og er alvarlega búist við verkfalli,
því skipasmiðir hafa undirbúning
mikinn i þá átt. Er búist við að
um 40,000 verkamanna, er við stöðv-
arnar vinna, muni taka þátt í verk-
fallinu. Eru það vélasmiðir, katla-
smiðir, skipasmiðir o. s. frv. Berj-
ast þeir fyrir því að verkfallið taki
yfir land alt, þar eð það myndi að
öðrum kosti verða árangurslaust.
Hafa verkamenn í skipasmiðastöðv-
um stjórnarinnar miklu lægra kaup en
i hinum, sem einstakir menn eiga, og
kaupið heíir haldist óbreytt um mörg
ár. Nú heimta þeir að ákveðið verði
lágmark á kaupi i skipasmiðastöðv-
unum.
Fellibylurinn
í Bandaríkjum, er getið var í sím-
fregn um daginn, hefir af sér gert
voðalegan usla.
Hús klofnuðu sundur, vatnsflóð
ógurleg deyddu menn og skepnur.
Þúsundum saman hefir fólk farist
og eignatjónið er afskaplegt.
f • Yestur-Virginiu hafa 15,000
manns mist hús og heimili.
í Ohioríki er tjónið metið 348
miljónir dollara.
Til stóð að þingið veitti þegar
150 miljónir dollara til að létta af
verstu evmdinni.
—--------------------
Alþýðufræðsla Stúdentafé-
lagsins. Siðasta erindið á þess-
um vetri verður flutt í Iðnaðarmanna-
húsinu á morgun kl. 5. öjarni Jóns-
son frá Vogi talarum: Rómverja og
Islendinga.