Ísafold - 01.10.1913, Blaðsíða 3

ISAFO LD
309
Vátryggið eigur yðax* (hús, húsgögn, vöfup o.fl.)
1«
i ,
i brunabótafél. „Genera ,
stofnseit 1885.
Aðalumboðsmaður fyrir Island:
Sig*. adjunkt Thoroddsen,
Fríkirkjuvegi 3. Venjulega heima 3 — 5. Telefon 227.
Umboðsmaður á ísafirði: Jón Hróbjartsson, verzlunarstjóri.
—í Vestmannaeyjum: Jóhann Þ. Jósefsson, kaupmaður.
Duglegir umboðsmenn óskast A Eyrarbakkn, Stykkishólmi, Akranesi,
Þingeyri og víðar.
0E=SDE
3GQ
m
Varanlegastar og beztar, verð kr. 22,50.
Verzl. B. H. Bjarnason
it=ini mr=ii-----=
Ef einhvern vantar ennþá hús-
næði, sem gæti lagt fram ofurlitla
fjárhæð, eða sett góða tryggingu;
ætti hann að leita ' upplýsinga á
Bergstaðastræti 42 kl. 3—4 og 8 -
9 síðdegis.
Áburður
til að bera á svartar regnkápur fæst
í verzlun
G. Zoega.
Vönduðust og beztl Verð kr. 4.60.
Verzl. B. H. Bjarnason.

Nyjar simastöóvar.
3. flokks landssímastöðvar eru opnaðar á Staða-
stað og Buðum og 2. flokks landssímastöð í Olafsvík.
Eftir nál. viku verður opnuð 3 flokks landssímastöð
á Saudi. — Allar i Snæfellsnessýslu.
Reykjavík, 30. september 1913.
Forberg.
Kenslu
í aliskonar hannyrðum veitir Inga
Lára Lárusdóttir, Miðstræti 5.
Til sölu eru góðar og ódýrar
lóðir undir hús, á góðum stað í
bænum, og hús ef óskað væri.
Afgr. vísar á.
Franskt netagarn
sem margra ára reynsla er fyrir að
er hið bezta netagarn, sem til lands-
ins flyzt, fæst í verzlun
G. Zoega.
Herbert George WeSls.
Herbert George Wells, höfandur neðan-
málssögnnnar sem hefst í Isafold í dag, er
fæddnr 1866. Hann reyndí sitt af hverju
í nppvextinum og varð saemma að sjá
um sig sjálfur. Um nokkurn tima stund-
aði bann nám við kennaraskóla, en var
síðan 3 ár við verzlun. Að þeim liðnum
komst hann í minniháttar kennarastöðu, en
tók jafnframt að halda fyririestra og geta
sig við hlaðamensku. Frumspekilegar
(metafysiskar) hugleiðingar sem birt-
ust í * Fortnightly Review«, 1890, munu
hafa verið hið fyrsta, sem eftir hann sást
á prenti. Siðan hefir hann ritað ósköpin
öll og um fjölmörg efni. Um eitt skeið
var hann samverkamaður W. T. Steads
við t>Pall Mall Gasette«. Arið 1895
hirtist eftir hanu kvæðið »The Time
Machine*, sem gerði hann þegar frægan,
og sama ár komu út fyrstu sögur hans,
Frá þeim tíma hefir bann ritað kynstur
af sögum og eru sumar þeirra taldar meist-
araverk, enda er hann nú af flestum tal-
inn fremstur núlifandi skáldsagnahöfunda
á Englandi. Einkun þykir það fráhært
hve ljóst og með miklu samræmi haun
málar þjóðfélagslif framtíðarinnar. Hug-
arflugið í ritum hans er geysilegt, en alt
um það eru þau svo hugsanrétt sem frek-
ast má vera. Náttúruvisinda gætir mjög
i sumum sögnm hans, eínkum hinum eidri,
en síðar ná þjóðfélagsmálin yfirtökunum,
enda er Wells einn á meðal hinna fremetu
]afnaðarmanna á Englandi.
Smásaga sú, er ísafold byrjar að flytja
i dag, mnn vera hið fyrsta sem þýtt er
eftir H. G. Wells á íslenzku.
Tíð mannalát. í vor hirtist í ísafold
grein með þeirri fyrirsögn, og var hún
aðallega æfiminning fjögurra gamalmenna,
er létust i fyrra í Eyleifsdal i Kjós.
Margt er rétt og makiega sagtumheið-
ursfólk það, er í hlut átti. En ut af
því, að hnjóðað er dálitið í konu eina
hér í hæ i sambandi við eitt þessara gam-
almenna Gróu Jónsdóttir hið'eg fyrir þessa
athngasemd: Höf. segir um dóttur henD-
ar, að hún hafi horist til Kvíkur, gifst
þar og eigi reynst aflögnfær — og brugð-
ist vonum móður sinnar, svo hun hafi
orðið þnrfamaður vandalausra. Héf er
rangt hermt. — Þessi dóttir Gróu misti
unnusta sinn í mislingunnm 1882, þá eigi
heil, varð að vinna fyrir harni lengi fram
eftir, giftist 1891 og fluttist til Rvíknr
53 ára, en fyr eigi. Hún bauð móður
sinni til sin þegar þá og eins síðar, en
gamla konan vildi helzt vera kyr á sama
stað, enda húshændnr hennar eigi hrekja
hana frá sér. Sýndi dóttir Gróu henni
jafnan alla nmhyggju, sem hún gat, þótt
eigi gæti hún lagt henni til annarra. Það
er því eigi viðvörunarverð gata heldur
eftirbreytnisverð, sem hún hefir gengið.
A.
Atlis.: Þessi leiðrétting hefir fyrir
vangá beðið nokkuð lengi birtingar. Nokk-
nr önnnr atriði, sem greinarhöf. minnist
á fara svo í sömu átt, sem fyrri greinin,
að eigi þykir áatæða til að taka þau með,
þegar rúm er lítið. Ritstj.
Meira segir verkfræðingurinn ekki,
og gæti maður af því skilið, að það
væru að efns ríkisbrautir, setn ekki
borguðu sig, hinar bæru sig sæmi-
lega eða vel.
En af skýrslunni nt. 2 geta menn
séð, að einkabrautirnar bera sig engu
betur en hinar, og eigi er hægt að
sjá, hve miklu þær tapa.
Og loksins virðist mér vanta hjá
landsverkfræðingnum, að hann f þessu
samba' di gefi upplýsingar um, hvers
vegna ríkisbrautimar hækka ekki svo
taxta sina, að þær fái meiri arð en
2,22°/0 af stofnfé sfnu, og enn frekar
virðist þurfa skýringar á því, hvers
vegna einkabrautirnar, sem engan
arð fá, eða jafnvel líða stórtap, ekki
hcekka taxta sína.
Eg sé enga sennilegri ástæðu fyrir
þvi, að taxtarnir eru ekki hækkaðir,
að minsta kosti á einkabrautum, en
þá, að eý járnbrautirnar hækkuðu taxt-
ana, pá jœri almenningur að flytja
vörur sínar sjáljur upp á gamla mát-
ann, sjóveg til nœstu hajna, og paðan
á hestuni og v'ógnum, sem þá borg-
aði sig betur. Öldungis eins og eg
sýndi fram á hér að framan, að
járnbrautinni okkar mundi verða erf-
itt að keppa við Flóamanninn, þeg-
ar hann leggur á stað með hesta
sína Og vagna.
Einkaleyfið.
Eigi ætlast flutningsmenn frum-
varpsins til, að járnbrautaifélagið fái
að eins einkaleyfi til að leggja járn-
braut á þessu svæði, sem áætlun
hefir verið gerð um, heldur »for-
»gangsrétt fyrir öðrum, aö öðru jöfnu,
»til þess að leggja aðrar járnbraut-
»ir í sanibandi við járnbraut þá, er
»hér ræðir um, í framhaldi af henni
»eða til hliðar við hana«, ef lands-
sjóður leggur ekki brautina sjálfur.
í fljótu bragði getur mönnum,
sem eigi eru slikum samningum vanir,
þótt þetta ákvæði meinlitið, en þeg-
ar betur er að gætt, er þetta ákvæði
fuilkomið einveldi yfir öllum járn
brautarlagningum hér á landi öld-
ungis eins og einokunin. sem ísland
átti áður við að búa. Öll samkepni
er útilokuð. Þetta liggur i því, að
ómögulegt er að bjóða í járnbraut-
arlagningu, nema að dýr eigin rann-
sókn hafi farið frant á svæði því,
sem járnbrautin á að leggjast yfir,
og þar sem þetta fébg á að hafa
samkvæmt lögum Jorgavgsrétt "ð öðru
jöjnu til að leggja allar járnbrautir
hér á landi, þá dettur auðvitað eng-
um í hug, að kosta neinu til slíkrar
rannsóknar, eða að bjóða nokkurt
boð rannsóknarlaust, pví hann veit
að járnbrautarjélagið hefir jorgangs-
réttinn, og að pað jær réttinn. þegar
það býður sömu kjör. Því þó ein-
hver bjóði lægra boð en félagið, þá
þarf það ekki annað en að færa boð
sitt niður í það verð, sem keppinaut-
urinn bauð, pá á það réttinn.
Það dettur því engum óvitlausum
manni i hug að samkeppa, þegar
svo er í garðinn búið.
Kaupréttur landssjóðs.
Gert er ráð fyrir því í 4. grein
frumvarpsins á þingskj. 113, »að
»landinu skuli áskilinn réttur til þess,
»þegar ro — tiu — ár eru liðin frá
»því, er rekstur járnbrautarinnar byrj-
»aði á öllu svæðinu frá Reykjavík
»austur að Þjórsá, að taka við járn-
»brautinni með öllu, sem henni fylg-
»ir og tilheyrir, ásamt skuidbinding-
»/um þeim, er á henni hvila, gegn
»því að greiða upphæð, sem sam-
»svarar því fé, er sannanlega hefir
»verið varið til byggíngar og útveg-
»unar á brautinni með öllu til-
»heyrandi*. .
í þessu virðist mér eneinn kaup-
réttur felast, eins og hér á stendur,
nerna á pappírnum, með því að það
yrði í fyrstu röð al veg undir dönsku
fjármálamönnunum komið, sem leggja
eiea frain féð til fyrirtækisins, hvort
þeir vildu útvega landinu svo margra
míljóna króna lán til að kaupa alla
járnbrautina fyrir. En út fyrir Dan-
mörk nær lánstraust landsins ekki
enn sem komið er. Svo hefir ver-
ið fyrír séð.
I öðru lagi á kaupréttur landsins
til járnbrautarinnar ekki að ná yfir
stærra svæði en frá Reykjavik aust-
ur að Þjórsá, enda þótt félagið eigi
að fá skilyrðislausan rétt til að leggja
brautina austur að Jökulsá og for-
gangsréttýil allra annara járnbrautar-
lagninga. I þessu er mikilósamkvæmni,
sem eflaust er óviljaverk. I þriðja
lagi tel eg það óframkvæmanlegt
fyrir nokkra stjórn, að geta vitað um,
hvað sannanltgz hefir verið varið til
járnbrautarlagningarinnar með öllu
tilheyrandí, enda engum einum manni
jelandi að meta pær 10 ára g'ómlu
sannanir, setn Jram yrðu lagðar. Og
i fjórða lagi mundi landssjóður eigi
hafa mikla hvöt til að taka að sér
fyrirtækið, þegar reynslan væri. feng-
in fyrir tapinu, sem af því leiddi,
nema þá í því skyni, að leggja járn-
brautina niður til að firrast hið ár-
lega reksturstap.
Verðhækkunargjald út af
járnbrautarlagning.
Forgöngumenn þessa fyrirtækis
hafa gert sér vonir um, að eigi all-
litlar tekjur kæmu í landssjóð út af
verðhækkunargjaldi af jörðum, sem
kæmu til að stíga í verði meðfram
járnbrautinni. En, eins og eg hefi
áður bent á stendur hinn almenni
ejnahagur tnanna og aflleysi bankanna
því í vegi, að járnbrautin geti haft
til muna áhrif á, að jarðir næst biaut-
inni stígi í verði. Tekjur virðast
þvi eigi geta komið að neinum mun
úr þeirri átt, samanber það sem sagt
er um jarðirnar nálægt Reykjavík
hér að framan. Þar af leiðandi verð
eg að skoða þetta frumvarp á þiug-
skjali 187 ekki til þess fallið að tryggja
landssjóði tekjur.
Samauburður.
Það virðist ekki vera þýðingar-
laust í þessu máli, að bera saman,
hvað hið fyrirhugaða flutningstæki
kostar í samanburði yið sennilegt
verðmætí allra jarða í Arnessýslu og
Rangárvallasýslu og alls leigubærs
búpenings þeirra sýslna.
Eins og sýnt var fram á að fram-
an, mundi járnbrautin alla leið kosta
minst kr. 6,631,250,00. En verð
allra jarða og búpenings í þessum
sýslum samkvæmt sérstakri áætlun,
er eg læt prenta hér með sem nr. x,
mun nema um kr. 4,750,701,32.
Jarðarverðið út af fyrir
sig mundi nema.........Kr.2,353,455,00
Og búpeningur allur ■ ■ ■ — 2,397,246.32
Samtals: Kr. 4,750,701,31
5°/0 eftirgjald eftir allar
jarðirnar mundi nema . . — 117,672,75
Verðmæti
á kúmnem-
, ur nm kr. 506,102,00
A ám með
lömbumum— 451,236,54
A hestum
4 vetra og
eldri um — 516,240,00
Kr. 1,473,578,54
15°/0 arðnr af þvi mundi
nema...................Kr. 221,036,78
SamtaU: Kr. 338,709,53
Af öðrum fénaði fæst ekki neinn
arður fyr en hann er uppalinn, eða
á söludegi. Og auðvitað fullhátt að
áætla arðinn af kúm ám og hestum
15%, jafnvel þó miðað sé við venju-
lega leigu af slikum fénaði, (eftir kú
12 kr., eftir á 2 kr., og eftir hest
12 kr.).
Allar pessar tékjur aý eign beggja
sýslnanna mundu hvergi nærri nægja
til að borga tekjuhallann aj járnbraut-
inni, ef hún næði alla hina fyrirhug-
uðu leið samkvæmt frumvarpinu.
Eg vona, að eg hafi nú nægilega
sýnt fram á, að viðskiftalega skoðað
getur ekki komið til mála að leggja
þessa járnbraut. Skyldi eigi að síð-
ur takast að koma fíessu máli í gegn
um þingið, þá er ekki ólíklegt, að
það gæti þá líka tekist að nokkrum
árum liðnum, að leggja járnbraut,
norður á Akureyri, t. d., hversu
mikið sem það kostaði landssjóð. En
þnngað er símaleiðin 36o,6km. Járn-
brautarleiðin yrði sennilega miklu
lengri, um 400 km.
Það segir sig sjálft, hvernig lands-
sjóður yrði þá staddur, og hvaða
útgjaldabyrði yrði að leggja á þjóð-
ina, til að standast alt það tap af
járnbrautinni.
Aggerbecks Irissápa
er óviðjaínanlega góö fyrir húóina. Uppóhald
allra kvenna. Bezta barnasópa. Biðjiö kaup-
menn yðar nm hana.
geta 4—5 reglusamir
menn fengið nú þegar
í Bankastrætí 14.