Ísafold - 04.10.1913, Blaðsíða 2

312
ISAFOLD
ins Tuliniusar og afhjúpun sú, er í
því felst hlýtur að vekja eftirtekt
mikla um land alt. Það hefir lengi
verið haft orð á því — þótt ekki
hafi það farið hátt — að ekki væru
reikningar þeir, sem fylgja vörusend-
ingum hingað til lands, jafnan sem
ábyggilegastir. í þessu sambandi
hafa verið nefnd ýms verzlunarhús
í K.höfn og nokkrir manna þeirra,
sem þar reka umboðsverzlun fyrir
íslendinga. En að Ad. Trier &
Goldschmidt og umboðsmenn, sem
við þá verzla, hafi um lengri tíma
— eins og hr. Tulinius kemst að
orði, »dregið af íslendingum fleiri
þúsundir króna á ári«, eru svo stór-
miklar nýjungar, að vekja hljóta
undrun kaupmannastéttar vorrar. Oss
er kunnugt, að mestöll nýlenduvara
sem hingað flyzt er frá hinum feikna-
miklu birgðahúsum Ad. Trier &
Goldschmidts í K.höfn og það væri
því eigi óhugsanlegt, ef svona er alt
í pottinn búið, sem hr. Tulinius lýsir
hér að framan, að fúlgan, sem
af oss er höfð, væri mun stærri, en
hann telur hana.
Vér munum síðar athuga mál
þetta ítarlegar.
Haeyksli næst
gengur það, hve skammarlega
vondur vegurinn austur yfir Hellis-
heiði er á köflum. Það er vafalaust
lang-fjölfarnasti vegurinn á öllu land-
inu — annar en Rvíkur-Hafnarfj.-
vegurinn, en svo illa haldið við þó,
að ókleift má heita að koma vögn-
um um hann sumstaðar i þeirri
ágætu færð, sem annars er nú um
alla vegi.
Verstur er vegurinn frá Svínahrauni
og upp fyrir hverina hérna megin
Hellisheiðar. Þar er vegurinn óslit-
inn leðjuelgur, sem heita má ófær
vögnum.
Nú, er bifreiðar fara að tíðkast um
þessa slóð, er hrein líýsnauðsyn að
fá bót vegarins um þennan kafla
og yfirleitt betra viðhald, því að ella
má ef til vill búast við, að þau ágætu
farartæki eigi sér stuttan aldur. Bif-
reiðarnar þola alls eigi það hnjask,
sem þær hljóta að verða fyrir á
slikum óþverra-vegi.
Það má eigi minna vera en að
þessi aðal-braut að höfuðstað lands-
ins sé eigi til stór-skammar og skaða,
sízt þegar eigi kostar meira að lappa
upp á hana en hér — að sérfróðra
manna sögn.
erson helzt til auðunnin með því
vopni sem skáldið fær honum á
hreppstjórann, en hvað sem því líð-
ur, þá er Anderson hreinasta gersemi
og leitun á jafn skemtilegum manni.
— »Óskin« er saga af ofurlitlum
engil-smælingja sem hafði gert eitt-
hvað fyrir sér og varð að vera nokk-
urn tíma niðri í mannheimum, »því
mannheimar eru betrunarhús himna-
ríkis«. Hann mátti borga fyrir sig
með einni ósk. Þá ósk veitti hann
að lokum munaðarlausri stúlku, sem
hafði hjúkrað honum. En hún ósk-
aði sér þess að barnið sem hún gengi
með hefði æfinlega yndi af allri
áreynslu, og er óvísl að aðrar mæð-
ur hefðu kosið betur. Eg hefi haft
yndi af öllum þessum sögum. Það
er gróandi í þeim og bjart uppi yrir,
eins og eldi af betri dögum. Þar
andar heilbrigði og trú á mátt þess
sem gott er i mönnunum.
Mér kemur ekki á óvart, að Ein-
ar Hjörleifsson skrifar leikrit og að
hann gerir það vel. En eg hafði
altaf búist við að hann tæki nútíðar
efni til meðferðar. Hann skrifar um
Lénharð fógeta, Torfa í Klofa, Ey-
Molar.
Eftir sfra Matth. Jochnmsson.
II.
Síra Campbell um Spíritismann.
Eftir »Light«.
»Þótt eg sé að mestu ókunnugur
fyrirbrigðum Spiritismans, sem al-
gervir vísindamenn, eins og þeir
sir Olliver Lodge og sir W. Barrett
hafa verið að rannsaka árum saman,
er eg fullkomlega sannfærður um
sannleik fyrirbrigðanna. í raun réttri
koma þau alveg heim við allar sög-
ur um yfirnáttúrlega hluti og at-
hafnir, sem N-testamentið fræðir oss
um í guðspjöllunum viðvíkjandi
Drotni vorum, bæði lífs og liðnum.
Því samskonar er sýnt og sannað að
nú komi fyrir undir vissum skilyrð-
um; að upprisa Krists og himnaför
sé nokkuð út af fyrir sig, skal eg
játa, en eg trúi því, að vér höfum
af staðhöfnum að segja, sem gera
oss auðið að skynja að sumu leyti
þá helgu atburði. Fullyrt er t. a.
m., og röklega sannað í viðbót, að
heilir hlutir geti farið gegnum heilar,
jafnvel luktar dyr. Það er orðinn
barnaskapur að neita lengur slíkum
fyrirbrigðum, eins og t. d. vitnis-
burði sir W. Crookes eða hins fræga
A. R. Russels. Báðir þeir hafa sett
virðingu sína í veð (og þar með
sjálfra vísindanna) fyrir sannleik slíkra
óskiljandi fyrirbrigða, enda dirfist
enginn Englendingur að tortryggja
þá menn. Smámsaman er saman-
komið slíkt safn af óyggjandi vitnis-
burðum, að slíku verður að trúa.
Efnið eða materian er eigi svo þétt-
ur og óbreytanlegur hlutur eins og
það virðist vera fyrir skilningarvit-
um vorum, enda megna nú vísindin
sjálf að uppleysa sjálf frumefnin, unz
þau hverfa sjónum vorum. Katólska
kirkjan hefir verið hygnari og gætn-
ari en svo, því hún kennir að krafta-
verk og alls konar tákn gerist enn,
þar sem nóg trúarskilyrði séu fyrir«.
Látin
er hér í bænum á mánudaginn
var ekkjufrú Margrét Egilsdóttir, ekkja
Halldórs Bjarnasonar sýslumanns,
dóttir Egils bókbindara Jónssonar,
komin hátt á sextugs aldur. Bana-
mein hennar var krabbamein.
Frú Margrét var »myndarkona hin
mesta, góð í sér og göfug«, segir
kona ein, sem þekti frú Margréti vel.
stein úr Mörk, sækir persónur aftur
í byrjun 16. aldar. Utn Lénharð er
það helzt kunnugt, að hann var fó-
geti á Bessastöðum og gjörði margt
stórlega. Hann hafði sezt með ráni
á Arnarbæli og heitast við að drepa
Torfa í Klofa. En Torfi fór að hon-
um á Hrauni í Ölfusi við marga
menn 1502 og lét drepa hann. Torfi
er kunnur sem yfirgangsmaður og
ráðríkur höfðingi í fornum stíl, og
Eysteinn að hreystilegri vörn, þegar
Lénharður var tekinn. í Heklugos-
inu x 31 o flúði hann með konu sína
og maður með honum; »maðurinn
drapst á flóttanum, en hann kom
konunni undir stórann melbakka,
og breiddi yfir hana föt og þófa,
en hann komst sjálfur með harðfengi
til bæja, en þó mjög barinn og stirð-
ur«. Og 1527 gengur hann fyrir
Ögmund biskup á hólm á alþingi
við Atla, mann Jóns biskups Arason-
ar, og ber sigur úr býtum, þá 42
ára gamall. — Þetta er hið helzta
sem menn vita um þessa menn og
er það nægilega lítið til þess að
skáldið hefir sæmilega frjálsar hend-
ur til að gera úr þeim hvað sem
Qfan ur SYeitnm,
Herra rit stjóri!
Af þvi mér skilst svo sem þér í
síðasta nr. blaðs yðar eignið mér
eina eða fleiri af stökum þeim, sem
tilfærðar eru í grein minni »Ofan
úr sveitum« í síðasta hefti Skírnis,
þá vil eg benda yður á það, að þar
sem stökur þessar eru, eins og eg
tek fram í niðurlagsorðum greinar
minnar, óskilafé, þá er með öllu
ástæðulaust að draga þær í minn
dilk, fremur en annarra vestfirzkra
kvenna.
Rvík 8/10.
Theodóra Thoroddsen.
Pistill úr Mjóaflrði.
6. sept.
Hóðan að frétta sumarblíðuna og er
ekki aunað hægt að segja en að hór
hefir verið mesta árgæzka.
Fyrir og um jólin í fyrra nokkur
frost, en svo úr nýári að telja bezta
árferði að undantaknu vorhretinu frá
því um 10. maí til hins minnisstæða
12. júní, veifuránsdagsins alræmda, sem
varð Dönum til lítillar sæmdar, en tolu-
verðrar skapraunar, og ekki útsóð enn,
að eg hygg hvað djúpar rætur það
hefir grafið sór í hjörtum þjóðarlnnar.
Heyfengur. Síðan hafa verið stöð-
ug blessuð blíðviðri, heiðríkja og hitar;
varla að kalla má fallið deigur dropi
úr lofti, en þó hefir hór sprottið vel
eystra svo í annan tíma mun eigi hafa
betur sprottið. Há eða seinni siægja
á túnum óvenjulega mikil og birðing
ágæt; alt hey hirt hór svo að kalla af
ljánum alveg hrakningslaust. Svo hey
munu vera hór eystra með mesta og
bezta móti.
Fiskiveiðar allgóðar víðast hvar
bæði á mótor- og róðrarbáta, einkum
hina síðartöidu að róttu hlutfalli. Fisk-
ur stendur hér í mjög háu verði t. d.
Labradorfiskur, fyrir hann er nú borg-
að hór 37 aura tvípundið.
M i k 1 i r h i t a r. Eina sem fund-
ið hefir verið hór að tíðinni, eru bless-
aðir sólarhitarnir. Þeir hafa oftast ver-
ið dag eftir dag frá 22 til 25 stig og
upp í 30 stig á Selsíus.
Skapbráðum útvegsmönnum hefir
legið við að renna stundum í skap,
þegar þeir hafa að morgni dags breitt
fisk til þerris stundum með flóðgolu,
en stundum vonast eftir henni, að hún
myndi renna á þá og þegar, en þá
hefur alt í einu lygnt eða aldrei kom-
ið hin eftirþráða hafræna, og þá orð-
ið svo heitt að breiddi fiskurinn hefir
honum sýnist, og varla munu þeir
ganga aítur, þó hann hafi ef vill
gert þá eitthvað göfugri en efni voru
til, Lénharð t. d. veikari fyrir kven-
legri tign og andríki en ætla mætti
um »svodan stórbrotamann«. Aðal
atriðið er að skáldið sýni oss lifandi
sálir klæddar holdi og blóði, og það
hefir hann gert.
í fyrsta þættinum koma fram að-
al-persónurnar: Ingólfur bóndi á
Selfossi, Guðný dóttir hans og biðl-
ar hennar: Magnús fósturson Stefáns
biskups og Eysteinn úr Mörk, síðan
Torfi i Klofa og Lénharður. Hér
kemur flækja á örlagaþræðina. Guðný
vísar Eysteini frá sér í bili, sakir
ofsa hans, og Eysteinn gerist liðs-
maður Lénharðs. Lénharður fær hug
á Guðnýju og byrjar ýfingar viðTorfa.
2. þáttur gerist iKIofa: samtök um
aðför að Lénhirði. Þriðji þáttur aftur
á Selfossi og endar með því að Lén-
harður hefir Guðnýju á brott með
ofbeldi. 4. þáttur fer fram á Hrauni
— viðureign þeirra Guðnýjar og Lén-
harðs og endar með þvi að Torfi og
menn hans taka Lénharð og Eystein
höndum. í 5. þætti fellur alt í ljúfa
stiknað, því þegar búið er að breiða
fisk og þá alt í einu hitnar ofmikið
skyldi varast að rífa þá saman í skynd-
ingu með hitanum í sór, það er að
bæta gráu ofan á svart, því að það er
þráreynt, að þá stiknar hvað af öðru
í stakknum, og stiknar oftast miklu ver
en ef fiskurinn er látinn liggja allan
daginn til kvölds og hann kælist.
Labrador-fiskur þolir minstan hita
oghelzt stiknar nýþveginn fiskur breidd-
ur í fyrstá sinn.
Já, það er töluvert sem sumir hór
hafa steikt i sumar af fiski, en auð
vitað fyrir bráðræði og óforsjálni, ver-
ið of veiðibráðir.
Enn (6. sept.) er hór sama indælis
sumartíðin, svolítil hafræna og hvergi
ský á lofti.
- .— -------
Konur.
Ef þið viljið lesa góðar bækur,
eða ef þið viljið styðja að því, að
aðrir geti það, þá ættuð þið að gauga
í Lestrarfélag kvenna Reykjavikur,
er hehr bækistöð sína I Thorvaldsens-
stræti 2 (gamla kvennaskólanum). Fé-
lagið gerir sér far um að kaupa að
eins góðar bækur, bæði skemti- og
fræðibækur og einu sinni á mánuði
heldur félagið fundi til þess, meðal
annars, að rekja- og ræða efni nokk-
urra hinna helztu bóka. Á fundum
er og lesið blað, er félagskonur rita.
Útlán bóka fer fram 4 daga vik-
unnar: sunnudaga, kl. i1/^—3 og
mánudaga, miðvikud. og föstud. kl.
6—8 síðd. Á lestrarsalnum liggja
blöð bækur og tímarit til aflestrar.
Bókaeignin er orðin hátt á jta
hundrað bindi og er félagið þó að
eins tveggja ára gamalt. Félagar eru
100 að tölu, en ættu að skifta hundr
uðum í jafn fjölmennum bæ og
Reykjavik er. Gjaldið er kr. 3.00
um árið, eða sem svarar verði einn-
ar bókar. Stúlkur, er stunda nám
hér ættu ekki að sitja sig úr færi
að ganga í félagið; þeim er heim-
ilt að vera í því einn mánuð í senn
gegn 50 aura gjaldi um mánuðinn.
Auk þessa heldur félagið opinni
lesstofu fyrir börn bæjarins. Þar
geta börnin lesið lexíur sínar og feng-
ið að láni, á lestrarsalnum, ýmsar
bækur til stuðnings skólanámi sínu,
ennfremur sögubækur og æfintýri.
Barnalesstofan tekur til starfa fimtu-
daginn 16. okt. og verður opin alla
virka daga — eða mánud., miðvikud.
löð. Eysteini gefnar upp sakir fyrir
veglyndi meðbiðils hans. Guðný fær
sjálf að leysa hann úr böndunum.
Og Lénharður tekur dauðadómnum
eins og glæsimaður og telur sér ekk-
ert að vanbúnaði þegar hann hefir
beygt kné fyrir Guðnýju.
AUur er leikurinn léttstígur, hvergi
ládeyða, og fer eflaust vel á leik-
sviði, ef leikendur eru góðir. En
hæst kemst list höf. í 4. þætti. Þar
er þungamiðja leiksins: Konan, sem
fellur í tröllahendur og teflir um
lífið og dauðann. Konan, sem með
yndisleik sinum og andríki smám-
saman fær vald yfir ofbeldismannin-
um, unz hann hlýðir henni eins og
gott og þægt barn, Samtal þeirra
Guðnýar og Lénharðs er snild frá
upphafi til enda, og þar skilst fyrst
hvernig höfundi gat komið í hug að
gera eins óskáldlegan mann og Lén-
harður er, eftir heimildunum, að aðal-
persónu í leikriti: Hann vildi sýna
mátt konunnar til að leysa úr álög-
um. Þess vegna munu afdrif þessa
leiks á leiksviðinu fyrst og fremst
verða undir því komin, að Guðný
sé leikin svo vel, að vald hennar
og föstud. kl. 4—6 síðd. og þriðjud.,
fimtud. og laugard. kl 5—7 síðd.
Aðgöngumiðar fást á lestofu fé-
lagsins og kosta 10 a. um mánuðinn.
Styðjið góða viðleitni með því að
ganga í félag þetta. Nánari upplýs-
ingar á lesstofunni.
Stjórniu.
ReykjaYíkur-annáll.
Brunabótavirðingar nýlegar, samþyktar
af bæjarstjórn.
Hús Starin Jónss. við Hvg. . kr. 27,645
— JÞorst. Þorgilas. Kárast. 14 —- 7,177
— Gaðbj. Guðbjartss. Brbst. 33 — 4,681
— Sigr. Einarsd. við Grettisg. — 5,544
Húsið nr. 12 við Skólavörðust. — 9,070
Hús Guðna GHslas. Ránarg. 26 — 12,125
— Magnúsar Árnas. Framnv.10 — 5,168
— Jóns Teitssonar Spitalast. 8 — 10,512
— Brynj. Björnss. v. Hverfisg. — 20,766
— Sig. Jóbanness. v. Skólavst, — 8,178
Húsið nr. 11 við Laugaveg . — 23,682
— nr. 36 B við Njálsgötu . . — 3,202
Dánir: Arndís Jóhannsdóttir Nýlendu-
götu 23, 58 ára. Dó 3. okt.
Fisksalan til Englands. Eggert Ólafsson
hefir selt sinn fisk fyrir 380 sterlingspund
(6,840 kr.) og Ingólfur Arnarson sinn afla
fyrir 409 sterlingspund (nál. 7,400 kr.).
Guðsþjónusta á morgun i dómkirkjunni
kl. 12 sira Jóhann Þorkelsson (altarisg.).
Kl. 5 sira Fr. Fr.
í frikirkjunni kl. 12 síra Ól. Ólafsson.
Hjúskapur: Helgi Hallgrimsson kenn-
ari, frá Grímsstöðum á Mýrum og ym.
Ólöf Sigurjónsdóttir, Skólavörðustig 14.
Gift 2. október.
Grimur Kristinn Árnason trésmiður, á
Austurbakka og ym. Dýrleif Jónsdóttir,
Yestnrgötu 41. Gift 3. okt.
Skæringur Hróbjartsson frá Vestmann-
eyjum og ym. Valgerður Guðrún Hall-
dórsdóttir. Gift 2. okt.
Ókeypis kenslu i barnaskólanum hefir
bæjarstjórnin veitt 181 barni á 8—9 ára
aldri, með þvi skilyrði, að foreldrarnir
séu búsettir bér i bænum og húsrúm skól-
ans leyfi.
Sumarið vilja ýmsir hér i bæ telja, að
byrjað hafi þ. 1. okt. Siðan veríð sól
og heiðríkja og funheitt, allan sólargang-
inn. — Flestir voru húnir að senda hesta
Bina i sveit, en dauðsjá nú eftir. Hugga
sig þá heizt með þvi að bregða sér í
bifreiðunum eitthvað út fyrir bæinn.
Skinandi skemtilegt er t. d. að skreppa
austur á Kambabrún og horfa á Suður-
landsundirlendið með hiuum ljómandi
fjallakranzi i kritg i allri haustfegurð-
inni, þegar jafn-heiðskirt er og þessa
dagana. Þangað fer bifreiðin á nál. 2
klst. i þeirri vegleysu, sem nú er kring-
um Kolviðarhól, en mundi fara á mun
styttri tima, ef vegnr væri bærilegnr.
Sundlaugin. Páll Erlingsson sundkenn-
ari hefir farið fram á það við bæjarstjórn,
að ibúðarhús verði reist við Sundlaugina.
Málinu visað til vega- og fjárhagsnefnda.
yfir Lénharði — og Eysteini — og
Magnúsi — verði skiljanlegt. —
Á siðasta þingi voru nokkrir menn
að reyna að rétta við fjárhag lands-
ins með því að klípa 200 krónur af
skáldlaunum Einars Hjörleifssonar og
hins vegar að gefa það í skyn að
hann mætti ekki eiga neina vissa
von á þeim framvegis. Hún er ná-
kvæm gullvogin þeirra, blessaðra,
þegar um andans menn er að ræða
og ekki sjálfa þá. Það gekk þó ekki
fram. Og svo mikla trú hefi eg á
íslenzkri alþýðu, að hún kunni að
meta aðrar eins bækur og þessaf
eru, sem eg nú hefi minst á, og
gjalda höf. þökk fyrir, en óþökk öll-
um þeim fulltrúum sinum, sem gera
henni þær getsakir, að hún vilji til
einkis kosta nema munns og maga.
Guðm. Finnhogason.