Ísafold - 14.01.1914, Side 2

14
ISAFOLD
nejndin var skipuð (sbr. greinar í ísaf.
og greinar Skallagríms í Lögr).
Þjóðv. gefur í skyn, að eg muni
vera í óþckk Sjálfstæðisflokksins i
fánanefndinni.
Það má vel vera, að flokksstjórnin
hefði heldur kosið, að eg gengi ekki
í nefndina, þótt raunar liggi eigi ann-
að fyrir um það efni en yfirlýsing
um, að flokkurinn »setn slikurr. óski
ekki að eiqa Julltrúa í nejndinni, enda
var þess getið i ísafold 30. des. s.l.
En þess má þá líka láta getið, að
eg hefi eigi hitt einn einasta Sjálf-
stæðismann utan flokksstjórnarinnar,
sem eigi hefir talið bæði rétt og sjál-
sagt af mér að verða við tilmælum
ráðherra um að ganga i iiefndina og
meðal þeirra eru eigi »órauðari« Sjálf-
stæðismenn en þeir Bjarni frá Vogi
og Gísli Sveinsson.
Enda væri það undaflegt, ef Sjálf-
stæðismenn væru því mótfallnir, að
flokksmönnum þeirra sé ger kostur
á að hafa áhrif á gerð hins íslenzka
fána, ger kostur á að rannsaka til
fullrar hlitar, hvort vér þurfum að
gefa upp fánann sem nú er, og ef
svo færi, sem vonandi ekki verður,
þá að gera tillögu um nýja gerð.
Þá hefði verið réttmæt ástæða til
að reiðast, ef enqinn Sjálfstæðismað-
ur hefði verið beðinn að ganga í
nefndina.
En þegar 2 Sjálfstæðismenn og
Jdnavinir einir skipa nefndina, — þeir
einir, er halda vilja fast við gerð fán-
ans eins og hún er nú, sé þess nokk-
urs kostur, þá finst mér i meira lagi
ósanngjarnt, hvernig Þjóðviljinn ritar
um þetta mál, og vil eigi liggja undir
þeirri ósanngirni.
Ólajur Björnsson.
Milj ón afélagið.
Hún er nú fullskipuð, nefndin
sem á að reyna að koma einhverjum
botni í það félag. Nefndarmenn eru
þessir: Jón Krabbe skrifstofustjóri
i Islandsráðuneyti, fulltrúi íslands
banka, Hendriksen stórkaupm., full-
trúi Miijónafélagsins, Harboe hæsta-
réttarlögm., fulltrúi A. T. Möller
& Co., Zöylner kaupm., fulltrúi
Nationalbankans og Fenger yfidóms-
lögm., fulltrúi Handelsbankans.
Umboðsmaður nefndar þessarar
hér á landi er Jes Zimsen kaupm.
Minning
Björns Jónssonar
OB
Goodtemplara-reglan.
Á sunnudaginn um hádegi mint-
ust Templarar 30 ára afmælis Good-
templarareglunnar hér á landi með
skrúðgöngu um stræti bæjarins, er
stefnt var loks að leiði Björns Jóns-
sonar suður i kirkjugarði og þar
lagður veglegur blómsveigur frá Good-
templurum.
Mörg hundruð Templarar voru
undir fánum í skrúðgöngunni og
með lúðrahljóm i broddi. Fremst
gengú börnin og veifuðu íslandsfán-
anum, svo hundruðum skifti.
Suður við leiðið flutti stórtemplar,
Indriði Einarsson skrifstofustjóri eftir-
farandi ræðu:
Bæða Indriða Elinarssonar
skrif'stofnstj ór a.
Eg bið systurnar Jórunni Sighvats-
dóttur og Halldóru Hansen að leggja
þennan sveig á leiði Björns Jóns-
sonar.
Þegar við i dag komum hingað,
þá er það til þess, að minnast þrjá-
tíu ára stríðsins, sem við Templarar
höfum háð, stundum undir bölbæn-
um og óskum um ófarir frá sum-
um, en líka aftur með blessunarósk-
um og fyrirbænum frá öðrum. Við
leggjum sveig á leiði fyrverandi ráð-
herra Björns Jónssonar 1 þakklætis-
skyni fyrir aðal-sigurinn, sem unninn
var fyrir baráttu hans og yfirburði.
Prófessor Haraldur Westergaard, ein-
hver mesti hagfræðingur nú, sagði
fyrir nokkru, að það af Norðurlönd-
um, sem yrði fyrst til að banna alt
áfengi, yrði bráðlega fremst allra
Norðurlanda. Síðan algjört bann
var samþykt hér á landi, höfum við
íslendingar vakið eftirtekt á okkur
vestur að Kyrrahafi og austur undir
Rússland, suður á Spán og Italíu og
suður á Höfðanýlendu. Alstaðar
er spurt: hvað er að gerast á ís-
landi? og hverjar eru afleiðingarnar
af bannlögunum ? — Undir hörm-
vikja að nokkrum orðum, sem sé
við andans-örbirgð vora.
Eg bið menn gæta þess, að eg
hefi hvergi í þessu erindi mínu lát-
ið mér um munn fara, að það væri
ætlunarverk quðjrœðinnar að brúa
djúpið, sem staðfest er milli »gömlu
trúarinnar* og »andlegs lífs á vor-
um tímum«. Eg hefi sagt: guðfræð-
in á að hjdlpa oss til að koma brúnni
á: Brúarsmiðurinn eiginlegi er »drott-
inn, sem er andinn«. Hann smíðar
brúna um leið og hann nær tökum
á hjörtunum og hrindir þeim á stað,
svo að þau gefa sig á vald þeim
kærleika guðs, sem í Jesú Kristi
breiðir faðminn út á móti þeim. Sé
þessi hreyfing fyrir alvöru byrjuð þá
hirðir hún ekki um neina fyrirstöðu
og hleypir yfir allar gjár. Þá láta
menn sig það engu skifta, hvers-
konar guðfræði prédikun sú fylgir,
sem andinn í það og það skiftið
hagnýtir sér. Þessi guðfræði getur
verið mjög svo úrelt og mjög lítt
svarandi til þess menningarstigs, sem
menn að öðru leyti hafa náð. Hún
getur einnig verið næsta »nýtízku-
leg«, og haft næsta lítið tillit til
þarfa vaknaðrar samvizku manna.
En verði menn þar engu að síður
varir við andans vængjaslátt, þá gæt-
ir þessara ágalla sama sem alls ekki.
Vér látum hrifast og höndlast af
andanum, þrátt fyrir allar misfellur,
sem á ræðunni kunna að vera. Kat-
ólsk prédikun ekki síður en evan-
gelísk, skynsemistrúuð prédikun ekki
síður en rétt-trúuð, getur verið þann-
ig á sig komin, að vart verði vængja-
sláttar andans og hjörtun verði höndl-
uð af guði.
Þó megum vér ekki álykta af þvi,
að á sama standi um það, hverskon-
ar guðfræði það er, sem mótar pré-
dikunina. Gölluð guðfræði er ávalt
viðsjárverð, cg það í tvennu tilliti.
Annars vegar er ávalt mjög hætt við
að hún veki mótmæli hjá oss og
fylli oss útásetningum, svo að ekk-
ert verði úr hinni trúarlegu hreyf-
ingu, sem byrjuð var hjá oss. Hins
vegar getur hún auðveldlega leitt
menn afvega, svo að hið trúarlega
líf spillist.
En hitt er jafn óhagganlegt fyrir
því: Guðfræðin getur verið bæði
mjög úrelt, mjög gölluð og á rangri
leið, án þess þó að nokknð sé því
til fyrirstöðu, að andi Krists geti
hagnýtt sér hana, en geri hann það, þá
vaknar guði helgað líf þrátt fyrir
alla galla.
Þetta er meira að segja einkaskil-
yrðið fyrir þvi, að guði helgað líf,
eða »líf í guði«, geti vaknað. Það
stoðar ekki vitund eitt út af fyrir
sig, að kenningin, sem flutt er, er i
alla staði hrein og rétt-trúuð. Það
stoðar ekki heldur, að hún er i alla
ungum og aumingjaskap fyrri alda
voru landsmenn búnir að fá þá trú,
að »íslands óhamingju yrði alt að
vopni«. Háskaleg trú var það, en
fyrir hér um bil hundrað árum hefir
hörmungunum létt svo af landi voru,
og svo margt snúist til giftu, að
vonandi er, að spádómur prófessors
Westergaards rætist svo á íslandi,
og að framfarir þess, lán og gengi
verði svo mikið undir aðflutnings-
banninu, sem fer i hönd, að lands-
menn trúi því, að giftu íslands geti
ekkert sigrað. Sú trú leiðir eins
vist og vel til farsældar, eins og
fyrri aldar trúin leiddi til óláns og
armæðu.
Þegar miklir menn fara yfir í
meiri hlutann mikla, og stíga yfir
þröskuldinn, sem skilur okkur frá
þeim, sem burtu eru farnir, þá legg-
ur annaðhvort skugga af þeim, eða
Ijósgeisla af þeim yfir komandi kyn-
slóðir. Bjartasti geislinn, sem legg-
ur af verki Björns Jónssonar, mun
verða aðflutningsbannið og afleiðing-
ar þess, sem við vitum að verður
lán fyrir heimilin í landinu, og gifta
fyrir þjóðina.
Þegar við leggjum í dag sveig á
leiði fyrv. ráðherra Björns Jónssonar
í nafni Good-Templar-Reglunnar, þá
er það gert með þakklæti fyrir hina
miklu baráttugleði hans, með þakk-
læti fyrir sigurinn, sem unninn er,
og með þakklæti fyrir það lán og
lukku, sem sigurinn mun veita land-
inu á ókomnum tímum.
Eftir ræðuna var leikið á horn:
Ó guð vors lands, og siðan flutti I.
E. þingheimi þakklæti ekkju B. J.,
sem eigi gat verið viðstödd, og bama
hans, fyrir sóma þann, er Reglan
sýndi minningu hans með þangað-
komu þessa mannfjölda.
Slys nyrðra.
Það slys vildi til nýlega í Skaga-
firði, að drengur nokkur, 12 ára að
aldri, var skotinn til bana. Hann
var sonur Frans frá Málmey og hét
Hjálmar. Vinnumaðurinn skaut hann
í höfuðið og dó hann þegar í stað.
Hvernig slysið hefir viljað til vita
menn eigi gjörla.
staði nýtízkuleg. Sé hún ekki gagn-
tekin af lýsandi og vermandi anda
guðs, fellur hún til jarðar dauð og
gagnslaus. Það ætti að vera oss öll-
um ljóst, að hvorki rétt-trúuð né
nýtízkuleg leiðindi, sem vér dottandi
verðum að sitja undir, fá nokkuru
sinni áorkað nokkuru guðs ríki til
eflingar. En jafnvel þótt oss takist
að láta menn komast við eða að
vekja eftirtekt þeirra, svo að þeir
hlusti með athygli á ræðu vora, tali
um hana á eftir og haldi lofræður
um hana, þá höfum vér með því enn
ekki áorkað neinu guðs ríki til efl-
ingar. Að komast við undir pré-
dikun eða að hlusta með athygli, er
ekki sama sem að vera höndlaður
af guði, því síður sama sem að
endurfæðast til lífs í guði. Hinu
fyrra má koma til leiðar með ein-
göngu mannlegum meðulum. Hinu
síðarnefnda verður eingöngu náð
fyrir fulltingi anda Drottins.
Höfuðannmarkinn mikli á prédik-
un vorri er sá, að oss brestur and-
ans náðargjöf. Með því vil eg eigi
sagt hafa, að l^ennimenn vora bresti
ljós guðs anda og frið fyrir sína
eigin sál. Um það er ekki mitt að
dæma. Sérhver dæmi sig þar sjálf-
urt En uná þetta munum vér allir
vera sammála: Vér getum verið
guðg góð óg trúlynd börn, endur-
fædd af gu ðs anda, og prédikun vor
(
/
/
/
100 ára gömnl kona látin.
Úr Flatey i Breiðafirði er skrifað
3. þ. m.:
»í vetur hafa óvenjumargir dáið
hér á eyjunni, þar á meðal háöldruð
kona, Salbjörg að nafni, 100 ára;
var ekkja Jóhanns bónda Eyólfsson-
ar, bróður síra Sveinbjarnar heitins
i Árnesi og Hafliða heitins í Svefn-
eyjum. Hún hafði fóstrað Steingrim
heitinn Thorsteinsson skáld í barn-
æsku hans og skrifaði hann henni
við og við og sendi henni myndir
af sér«-.
ReykjaYíknr-annálI.
Aðkomumenn. Pótur Ólafsson kon-
súll frá PatreksfirSi. Þeir bræður Krist-
ján og Ólafur Torfasynir frá Flateyri.
Jóu Hallgrímsson kaupm frá Flateyri.
Komu þeir allir aS vestan á brezkum
botnvörpung í fyrradag, — þeir Torfa-
synir halda áfram til Englauds, en hinir
verða hór fram yfir stofnfund Eim-
skipaféfagsins.
Borgarafund fjölsóttan hólt Jóhann
Jóhannesson kaupm. á sunnudag. —
Fundarályktanir gerðar, sem getið mun
síðar.
Bæjarfulltrúaefni í Reykjavík eru
þessi kunn orðin. Af Sjálfstæðismanna-
hálfu: Sigurður Jónsson barnakenn-
ari, Magnús Magnússon skipstjóri og
frú Þuríður Nlelsdóttir, kona Páls Hall-
dórssonar stýrimannaskólastjóra.
Af Framfélagsins hálfu verða í boði
Jóh. Jóhannesson kaupm., Sighvatur
Bjarnason bankastj. o. fl.
Slysför.
A Ormstöðum eystra bar það slys
til nýlega, að vinnumaður bóndans
Guðjón druknaði niður um is. Var
sjálfur á skautum og ók á undan sér
sleða með 4 börnum í. Brast isinn
og féll maðurinn og eitt barnanna
niður um ísinn. Barninu varð bjarg-
að, en Guðjóni ekki.
Þingmenskuframboð.
í Norður-Múlasýslu bjóða sigfram
þó verið bæði dauð og andlaus, af
þvi að oss brestur náðargjöf andans
til prédikunarstarfsins.
Með þvi er ekki heldur sagt, að
prédikun vor sé algerlega sneydd sér-
hverri andans gjöf. Eg lít ekki svo
á, sem Drottinn hafi snúið við oss
bakinu. Að andi hans er starfandi
vor á meðal kemur endur og sinn-
um í ljós. En þó ber fremur litið
á því. Vér tölum um »vakningu«,
um »líf í guði«. Það sem vér svo
nefnum, er aðallega fólgið í því, að
ýmsar spurningar taka að ónáða sálu
vora, eða í því, að að hjá oss vakn-
ar andlegur þorsti og þrá, eða 1 fálm-
andi leit; en um hreina og örugga
vissu er þar sjaldnast að ræða. í
prédikun vora vantar þá líka hina
hreinu og öruggu vissu. Staðhæf-
ingar vantar þar ekki að öllum jafn-
aði. Og þessar staðhæfingar þurfa
ekki að sjálfsögðu að vera rangar.
Þær geta verið runnar af rót sannar-
legrar guðrækni, en þó er eins og
þeim sé ekki fullkomlega treystandi.
Það er sem sé ekki allra meðfæri
að gera sanna og eðlilega grein þess,
sem hrærist í djúpi hjarta vors. Til
þess þarf sérstaka andans náðargjöf.
Og þessa náðargjöf vantar oss. Fyrir
þvi er hætt við, að menn fái ekki
varist þeirri tilfinningu, að orðum
vorum sé ekki fyllilega að treysta,
Prédikun vor þjáist af einhverju ó-
saman til þingmenzku Jón d Hvanná
(þingm. N-Mýl. 1909—1911) og
Björn Hallsson bóndi á Rangá. Þeir
munu báðir eindregnir Sjálfstæðis-
menn.
Á Akureyri er sagt að í kjört
muni verða af hálfu Sjálfstæðism.
Asqeir kaupm. Pétursson, en M. Kr.
af hálfu Sambandsmanns.
Mannalát.
Kristin Jónsdóttir húsfreyja á Bjarna-
stöðum i Bárðardal, sonardóttir Jóns
Þorsteinssonar í Reykjahlið, er nýdá-
in, rúml. sjötug, var gift Marteini
bónda Halldórssyni (f 1882) og áttu
þau fjölda barna. Ein dóttir þeirra
er gift Sigurði Jónssyni á Yztafelli.
Anna Jóhannsdóttir, kona Friðfinns
bónda í Árgerði í Eyjafirði, lézt um
daginn, er hún frétti, að sonur þeirra
hjóna Benedikt hefði farist í snjó-
flóði, svo sem áður hefir verið skýrt
frá.
Útsvör á Akureyri.
Hæst útsvar á Akureyri er 1250
kr. Það greiðir Kaupjélaq Eyfirðinqa,
sem Hallgrímur Kristinsson veitir
forstöðu. Næst eru Höepfners verzl-
un með 1175 kr., D. D. P. A. með
620 kr., Havsteen á Oddeyri með
600 kr., Gránufélagið með 500 kr.,
en aðrir minna. Alls er jafnað nið-
ur nál. 18.700 kr. á 887 gjaldendur.
Útsvðr á SeyðisfirðL
Þar er jafnað niður þetta ár 10
þús. kr. á 262 gjaldendur.
Þessir greiða hæst: Hlutafélagið
Framtíðin 1600 kr., St. Th. Jónsson
og Þórarinn Guðmundsson kaup-
menn 1100 kr., Fr. Wathne kaupm.
500 kr., Gránufélagið og Imsland
kaupm. 375 kr., Jóhannes bæjarfó-
geti 275 kr. o. s. frv.
J arðarför
Jóns Jónassonar skólastjóra í Hafn-
arfirði fór fram í fyrradag við mikið
fjölmenni. Prestarnir, síra Bjarni
Jónsson dómkirkjuprestur og síra
Árni Björnsson í Görðum töluðu.
eðli, einhverri tilgerð. Af því leiðir,
að henni er það að miklu leyti um
megn, að setja tilheyrendunum fyrir
sjónir hinn lifanda guð, svo að þeir
standi frammi fyrir honum augliti
til auglitis. Þeir heyra að visu talað
utn guð, en þeir verða þess mjög
litið varir, að guð tali til peirra. En
undir þessu er þó alt komið. Að
eins þá skapast sannarlegt »líf í
guði«, þegar orðið, sem flutt er, gerir
guð lifandi fyrir sálum þeirra, svo
að þeim eins og finst auga guðs
hvíla á sér og hjarta guðs slá í ná-
munda við sig. Þetta er þá lika það,
sem timans börn þrá inst inni og
biðja um. Þau þrá ekki kenningar
um guð eða skoðanir á guði, hvorki
rétt-trúaðar eða nýtízkulegar. Þau
geta glaðst yfir slíku í bili, en býsna
fljótt munu allar þær kenningar og
skoðanir, sem vér höfum á boðstól-
um, reynast næsta ófullnægjandi, svo
að vér fáum framan í oss þá spurn-
ingu þeirra: »Ó, hvað ætli pér
vitið um guð ?« Alt öðru máli er
að gegna, ef oss tækist að gera guð
lifandi fyrir hugskotssjónum vorra
tima manna, ef oss tækist að tala
svo til þeirra, að þeir gætu sagt:
Nú finn eg það og verð eg þess
var, að guð lifir, þvi að hér talar
hann til minl Eg trúi ekki öðru en
að þá yrðu þeir fleiri, sem vildu
hlusta á oss. Eg trúi ekki öðru en