Ísafold - 01.12.1915, Qupperneq 1

—
.
s Kemnr út tvisvar
i viku. Ver5 irg.
4 kr., erlendis 5 kr.
e&a 1 '/> dollar; borg-
itt fyr-ir miðjan júli
erlendis fyrirfram.
Lansasala 5 a. eint.
ísafoMarprentsmiðÍa
Rltstjúrl: Útafur Biörnsson.
Talsimi nr. 455
Uppsögn (skrifL)
bnndin vi5 áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kanpandi skald-
Iaos við blaði&.
XLII. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 1. desember 1915.
92. tölublað
A.lþýöufél.bókH8atn Templaras. 8 kl. 7—»
Borgarstjóraskrifstofan opin virka dasra 11 -8
Bœiarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 1-^7
Bœjargjaldkerinn Laufásv. 6 kl. 12—8 og
-tslandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8érd.—10 siflil,
Alm. fundir fid. og sd. 81/* sibd.
Landakotskirkja. öuðsþj. 9 og 6 á lieL'nra
Landakotsspitali f. sjdkr&vitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
Xandsbókasafn 12—8 og B—8. Útlán 1—8
íLandsbúnabartélagsskrifstofan opin frá 12-2
Landsféhirbir 10—2 og 6—6.
Landsskialasafnib hvern vírkan dag kl. 12—2
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Náttúrugripasafnib opib l1/*—2*/* á *unnud.
Pósthúsib opib virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Samábyrgb Islands 12—2 og 4—6
Stjórnarrábsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Eeykjavlkur Pósth. 8 opinn daglangt
8—tO virka daga, helga daga 10—9.
Vífilstabahæliö. Heimsóknartimi 12—1
ÞjóbmenjasafniB opiTi sd., þd. fmd. 12—2.
mnmnirmiimini
i H. Andersen & Sön
klæðaverzlun,
Aðalstrœti 16. Sími 32. H
Stofnsett 1888.
ÞAR ERU FÖTIN SAUMUÖ
♦4. FLEST,
ÞAR ERU FATAEFNIN BEZT,
Alþing-i, dýrtíöin
og lamJbúnaðurinn.
Eítir Svein Björnsson.
Maður, sem nefnir sit; »Borgfirð-
3ng«, skrifar langt mál um alþingi í
sumar, dýrtíðarráðstafanir oz tillogur
þess, og afstöðu lnndbiinaðarins til
þess máis, i 54. tbl. »Lögréttu«. Eg
•tel mér skylt að gera nokkrar at-
:bugasemdir við grein þessa, bæði af
þvi, að henni er að sumU leyti betnt
gegn mér, og vegna þess að svo
margt hefir verið sagt í máli þessu,
■sem ósagt hefði átt að vern, svo
miklu ryki þyrlað upp af einstaka
manni lir bændastétt landsins og
-öðrum, sem ekki hafa haft sjálfstæða
skoðun á máli þessu, en hafa hylst
til að tala eins og þeir héldu að vera
mundi bændum geðfelt. Og ekki
■finst mér háttviitur »Borgfirðingur«
ganga svo gætilega götuna í hinu
sanna og rétta í þessu máli, að ekki
þyrlist upp dálitið af ryki undan fót-
um hans.
I.
Alþingi og Þing sat i fyrra þegar
Ófriðurinn. ófriðurinn byrjaði. Það
var þá ljóst hverjum þing-
manni, að afleiðingar ófriðarins gætu
•orðið mjög alvarlegar fyrir oss íslend-
inga. Aðallega óttuðust menn við-
skiftateppu við önnur lönd. Voru
þá gerðar ýmsar ráðstafanir, er menn
í fljótu bragði tcldu hægt að gera
til að firra landið og þjóðina vand-
ræðum, og nefnd skipuð til þess að
vera stjórninni til aðstoðar i þessum
málum milli þinga. Af þessum ráð-
stöfunum og gerðum stjórnarinnar
og nefndarinnar hafði leitt gott, að
þvi er alþingi sjálft viðurkendi í
sumar. Og eg tel vist að sumar
þeirra verði til varanlegra bóta; t.
■d. bein sambönd við Ameríku; —
mönnum gefinn kostur á betri mat-
vöru en tiðkast hafði og vonandi
Jiérmeð leyfi eg mér að tilkynna, að til þeirra, sem
enn hata eigi greitt skuldir sinar við Isafold eða ísafoldar-
prentsmiðju eða samið um þær við mig, mun koma sendi-
maður lyrri hluta þessa mánaðar, og eru þeir vinsamlega
beðnir að greiða honum skuldir sínar eða semja um greiðsl-
una á annan hátt.
Reykjavík i. desember 1915.
Óíafur Björnsson.
Netavinnustofan Liverpool,
Reykjavík
er fyrsta netavinnustofan hér á landi er býp til
botnvörpur.
Flest öll botnvörpuskip hafa uotað netin síðastliðna vetrarvertið, og
allir skipstjórar lofað þau fyrir styrkleika og góða lögun
Þrátt fyrir verðhækkun á efni, verða netin seld mjög ódýrt,
meðan fyrirliggjandi birgðir endast; er því ráðlegast að biðja um VÖrp-
urnar í tíma. Netin eru tilbúin af sömu mönnum, úr sama
efni og með sömu gerð og undanfarið.
N e t i n fást tjörguð sem vant er og einnig lituð upp á
nýjan máta, sem gerir þau mýkri og þægilegri
í meðförum.
Allskonar efni og áhöld tyrir botnvörpunga ávalt fyrirliggjandi í
LIVERPOOL.
Útbreiddasfa
blað íandsins et
Ísafoíd.
Þessvegna er hún bezta auglýsingabiað landsins.
Kaupendum Ser sí-fjölgandi um land alt.
Allar þær tilkynningar og auglýsingar, sem erindi eiga til landsins
í heild sinni, ná því langmestri útbreiðslu í ísafold.
Og í Reykjavik er Isafold keypt i flestum húsum borgarinnar og
vafalaust lesin i þeim öllum.
Þessvegna eru einnig auglýsingar og tilkynningar, sem sérstakt er-
indi eiga til höfuðstaðarins, bezt komnar í Isafold.
afhroðanum, sem var boðinn oss ís-
lendingum állar götur sfðan á ein-
okunartímunum þar með útrýmt með
öllu sem verzlunarvöru.
Ný hætta. Þegar alþingi kom saman
í sumar hafði ófriðurinn
staðið uærfelt 1 ár. Sama hættan,
á viðskiftateppu við önnur lönd,
vofði að mestu leyti enn yfir. Því
þurfti að gera á ný ráðstafanir líkar
þeim, sem gerðar höfðu verið, end-
urnýja heimildir þær, sem siðasta
þing hafði gefið. En auk þess hafði
annað leitt af ófriðnum. Dýrtið
var orðin meiri á flestum vörum en
þekst hafði um langan aldur. Tekj-
ur einstaklinganna höfðu eigi aukist
eða eigi aukist nándar nærri i hlut-
falli við vöruhækkunina, — þ. e. a.
segja þeirra, er ekki voru framleið-
endur. Af þessu hlutu að geta orð-
ið mjög alvarlegar afleiðingar fyrir
meginþorra landsmanna, sem ekki
hefir meiru úr að spila en svo, að
bjargast af með naumindum.
Fram úr þessu hvorttveggja hlaut
þingið að reyna að ráða. Enda var
nefnd þeirri, er Neðri deild kaus
til að íhuga mál þetta snemma á
þineinu, falið að ihuga og koma
fram með tillögur um hvorttve°°ja.
Nefndin fór gætilega í málið og
gerði að eins tillögur um heimildir
fyrir stjórnina til ýmsra ráðstafana,
með ráði »velferðarnefndarinnar«,
heimildir, sem pvi að eins mætti
nota, að þörf væri á, biýn þörf.
Tilgangur Áður en eg fer lengra,
þingsíns. vil eg undtrstrika það,
að tilganqur pingsins
1914 með rdðstöjunum sínum og til-
gangurinn með tillogum ncjndarinnar
í Neðri deild 1914 var sá einn,
að reyna að firra landið og pjóðina
vandraðum út aj Norðuráljuófriðnum.
Og sami var tilgangur þeirra uppá-
stungna, er síðar komu fram. Þetta
vil eg undirstrika veqna pess, að þvi
hefir verið fleygt af ýmsum, að hér
hafi e:gi legið annað fyrir en til-
raun til að ráðast á bændastéttina og
hag hennar. Þessu hafa margir trú-
að; og trúnaðar á þetta virðist mér
nokkuð gæta i grein háttvirts »Borg-
firðings«, sem eg hafði þó heyrt
sagt að væri skýrari traður en svo,
að honutíi gleptist sýn á slíku, ef
hann vildi athuga málið með rósemi.
Eldurinn Þegar svo kom fram til-
kviknar. lagan um, að heimila
stjórninni, ef brýna
nauðsyn bæri til, að banna útflutn-
ing á innlendri vöru, þá risu nokkrir
menn, aðallega úr bændastétt, önd-
verðir á móti. Var farið furðu geyst
í mótspyrnunni gegn þessari tillögu.
Helzta ástæðan á móti var sú, að
óhæfilegt væri, að hefta a nokkurn
hátt sölu islenzkra afurða. Landinu
væri fyrir beztu, að reyna að koma
íslenzku vörunni i sem hæst verð
erlendis, því verði yrðu svo innlendir
menn að sæta, ef þeir vildu kaupa.
Ella flytja út allar afurðir. Þá væri
þolið nóg til að kaupa útlendar vör-
ur; á þeim gæti landsfólkið lifað.
Jafnframt kom það þá þegar fram,
að slik ráðstöfun mundi bitna sér-
staklega á bændum. Þeir' mættu
ekki við þvi; og var sérstaklega i
því efni mint á fjárfellirinn vorið
1914. Var svo sú uppástunga feld
í Neðri deild. Eg fæ nú eigi skilið
háttv. »Borgfirðing« á annan veg,
en að hann fallist einmitt á þessar
mótbárur, sem fram komu í Neðri
deild.
Mótbárurn- Eg get ekki neitað þvi,
ar ekki á að þessi megna mót-
rökum spyrna gegn umræddri
bygöar. uppástungu kom nbkk-
uð flatt upp á mig.
Hugmynd okkar nefndarmanna, sem
skýrð var i framsögunni, var sú, að
ef að þvi kæmi, að útlit væri fyrir
matvöruskort i landinu eða verð á
innlendri matvöru hækkaði svo af-
skaplega, að menn ekki gætu veitt
sér hana, þá gæti stjórnin bannað
útflutning á nokkrum hluta fram-
leiðslunnar t. d. alt að io°/0, sem
yrði svo seld hér innan lands ekki
hærra verði en svo, að kaupmdi
væri.
Hvað sem annars má segja um
höft á frjálsri verzlun, þá átti alls
eigi hér við, að gera svo mikið úr
þessu. Hér gat að eins verið um
að ræða «eyúarráðstöfun, sem gerð
yrði til að fyrirbyggja vandræði af
ástandi, sem ófriðurinn gat skapað í
bili. Það, sem getur verið rétt, eins
og ástandið er vctijuleqa, á ekki við,
ef um neyð er að ræða.
Verzlunarfrjálsasta þjóð heimsins,
Bretar, hafa nú ve^na ástands þess
þar í landi, sem er atieiðing ófrið-
arins, lagt margfalt meiri hömlur á
frjálsa verzlun, en þá, sem hér var
um að ræða.
Öðrum þjóðum, sem hafa reynt
þessa aðferð gegn sama meininu, sem
hér var um nð ræðu, dýrtíð vegna
ófriðarins, hefir lánast hún vel. Eg
get ekki stilt mig um, að tilfæra hér
kaflá úr ræðu, sem innanríkisráð-
herra Dana hélt í ríkisþinginu 26.
okt. síðastliðinn um þetta efni. Hann
hljóðar svo:
»A 11 i r flokknr hafa nú loks fall-
iat á dýrtlðarráðstafanir stjúrnarinnar.
Þeir timar ern sem betnr fer löngn liðnir,
þegar heimtað var, að menn ættu að
sætta sig við ófriðarverðið — verðið, sem
frjáls samkepni skapar —, að rikið ætti
að kanpa ófriðarverði og selja hæfilegu
verði (»f a i r P r i c e«),
I ranninni ern nú allir á eitt sáttir nm
það, að til þnrfi að vera nægar birgðir
af nanðsynjavöru, er sén seldar þvi verði,
sem tryggi framleiðanda sanngjarn-
a n hagnað, en h i 11 megi flytja út og
selja því verði, sem fyrir það fæst á er-
lendum markaði.
Danska dýrtiðarstefnan hefir Hka orðið
fyrirmynd, sem farið hefir verið eftir i
hlotlausnm nágrannalöndnm vornm og
reynst vel.
Eg ætla nn bráðlega að leggja fram
frumvarp til laga, spm heim-
ili s v e i t a s t j ó r n u m að veita
þeim, sem verst eru staddir,
dýrtiðarhjálp með rfkis h j á 1 p .«
Daniuörk lifir á landbúnaði. Bænd-
ur ráða þar lögum og lofum á þingi.
Nokkrir þeirra skoðuðu þessa stefnu
í fyrstu sem árás á sína hagsmuni
— en þeir hafa löngu tekið söns-
um.
Vér lifum aðallega bœði á land-
búnaði og fiskiveiðum. Útfluttar fiski-
veiða-afurðir nema árlega miklu meira
en landbúnaðar-afurðir. Hvernig er
þá hœgt að halda fram annari eins
fjarstæðu og þeirri, að hér sé ráðist
sérstaklega á bændur og þeirra hags-
muni?
Síld er miklu næringarmeiri en
kjöt. Ef haldið hefði verið eftir í
landinu nokkiu af sildarframleiðsl-
unni á þessu ári og selt hæfilegu
verði, þá hefði eftirspurnin eftir kjöti
að líkindum orðið mjög lítil. Þetta
hefði komið niður á sildarútgerðar-
mennina; en það eru ekki bændur.
Það virðist þannig vera rangt, að