Ísafold - 18.12.1915, Síða 2

2
I S A FO L D
/
l
Komið í Vðruhúsið
og lítið á
Jaiaofnin áður cn þdr Jcsíið fiaup
annarssíaóar.
Stórt úrval af drengjafataefnum. Alt nýjar og góðar vörur.
Pappírspokar,
Umbúðapappír,
Blek & allskonar Ritföng,
Léreft, Kantabönd
og margt fleira alt af fyrirliggjandi hjá
J. Aall-Hansen
Reykjavík.
Fljót afgreiðsla fyrir innan- og ntanbæjarkanpmenn.
Nú eru flestir búnir að hugsa fyrir jólakökunum, en hvar sem þið
hafið keypt i þær, þá ættuð þið í dag að hugsa um að ná ykkur i
Spil og kerti.
Niðursoðið kjöt, fisk og ávexti.
Snkknlaði í ýmsum myndum
og að ógleymdum
Jólavindlnnum
frá
Jes Zimsen.
S _____
Mjólkurverðs-hækkunin.
Dagblöðin og bændurnir.
ísafold 8. þ. m. er svo kurteis að
bjóða þeim er nýlega hafa hækkað
mjólkurverðið í Reykjavík, að svara
fyrir sig. Vil eg nú, sem mjólkur-
sali, nota tækifærið og — með góðu
leyfi — taka svari bænda á rýmra
sviði.
Dagblöðin (Morgunblaðið og Visir)
hafa hvað eftir annað flutt greinar í
garð bænda, þann veg skriiaðar, að
ekki hefir verið geðfelt að svara slíku,
né liklegt að geta fengið rúm til
þess. Blöð þessi hafa verið svo lit-
blind, og svo haldin af geðþekni
starblindustu kaupenda sinna, að þau
hafa litið annað séð en »ósvífni«
og »níðingsskap«, »auragirnd« og
»stórgróða« o. fl. þessháttar hjá
bændunum alment og án undantekn-
ingar. Þau hafa alið mjög á óvild-
arhug milli sveita og kaupstaða. Þó
flestir menn játi, að slíkt sé ilt verk,
veit þó enginn hve miklu fllu þess
konar óvildarhugur fær orkað.
Bændur hafa enn leitt þetta hjá
sér að mestu leyti. »Svo má þó
brýna deigt járn að bíti um síðar«.
Og hætt er við að hart mæti hörðu
áður langt líður, ef ekki verður gætt
hófs og liðkuð samvinna á báðar
hliðar.
Hækkunin.
Viðvíkjandi síðustu verðhækkun
mjóikurinnar (úr 20 og 22 a. í 22
og24a.—2S a. verð mun eins dæmi),
vil eg drepa að eins á eitt dæmi,
og sýna, að eg er ekki að fara með
staðlaust fleipur um öfgar blaðanna.
Morgunblaðið 5. des. bls. 7, segir
meðal annars: — — »aldrei hefir
komið betra ár yfir þetta land« —
— — »aldrei hefir grasvöxtur verið
meiri« o. s. frv. Þetta, og »ein-
göngu auragirnd bænda«, eru hjá
blaðinu ástæðurnar fyrir hækkun
mjólkurverðsins.
Mér varð að orði: Ærii Vestfiið-
ingar og Norðlendingar skrifi uudir
alt þetta um árgæzkuna þar, sem
firðir voru fullir af hafís íram í júli-
mánuð. Og byrjuðu tún að spretta
þar á sumum stöðum á líkum tíma
og þau hafa verið orðin slæg í góð-
um meðal árum. Hér á Suðurlandi
vestanverðu og í grend við Rvík,
var líka svo lítill hiti í júní og fram
yfir miðjan júlimán. að nætur-hitinn
(oftast hér 3— 50 R.) svaraði til hita
í vetrarhláku, en dags-hitinn (oftast
5—90 R.) var eins og um nætur á
sama tíma, þegar vel vorar. 12. og
13. júlí var svo mikið veður á norð-
an og frost í hærri sveitum á Suð-
urlandi, að töðugrös hvítnuðu að
ofan, þau er áveðurs voru, en veik-
bygðari jurtir dóu og kartöflugras
féll á mörgum bæjum. Kuldanum
fylgdu sífeldir þurkar og vatnsleysi.
Sökum þess spratt jörðin seint og
grasið varð litið, og kýr voru mjög
nytlágar fram eftir öllu sumri. —
Sláttur byrjaði í Reykjavík x/a mán-
uði siðar en venjulega.
í 7 ár sem eg hefi verið í Engey
hefi eg ekki nema eitt ár fengið svo
litla töðu sem í sumar, og varð hún
*/i0 minni en að meðaltali. Atti eg
þó von á talsvert meiri töðtt nú en
fyrstu árin, í jöfnu árferði — af nýj-
um sléttum og meiri áburði. Kaup
fólks var i sumar nokkuð hærra en
áður, og mikið hærra hjá sumum
bændum. Fæðt og aðrar heimilis-
nanðsynjar hafa verið í 3 missiri
mikið dýrari en áður, hjá bændum
líkt og öðrum, sem allir ættu að
vita. —
Þegar alt er lagt saman kemur í
ljós hjá mér, að 4 kýrýóður a} töð-
unni í suntar, haja kostað hér um bil
eins mikið 0% j kýrjóður áður i 6 ár
að meðaltali.
Nýtingin góða i sumar bætir vit-
anlega nokkuð úr þvi, hve grasið var
lítið. Þetta, að bændur á megin-
hluta landsins, fá þó einu sinni töðu
sína óskemda í hlöðu (eftir 2 örgustu
hrakningsár á Suðurlandi), þó hún
væri miklu, miklu minni en i meðal
ári yfir landið í heild, það fá blöðin
seint fulllofað. Og það er eitt af
því, sem blöðin og kaupstaðarbúarnir
sumir virðast nú öfunda bændur af,
ekki all-litið. Búast hefði mátt við
því, að kýr mjólkuðu vel af grænu
töðunni, en reynslan mun þó á ýms-
um stöðum hafa brugðist vonum
manna, sérstaklega þar, sem minna
verður notaður fóðurbætir en áður.
Sumar tegundir fóðurbætis eru
helmingi dýrari nú en i fyrrahaust,
og aðrar alveg ófáanlegar. Það er
þvi ekki unt að blanda fóður kúa
svo haganlega sem áður, og ekki
margar fóðurtegundir sem nokkurt
viðlit er að kýrnar borgi í vetur,
með sama mjólkurverði og áður.
Mjólkurkýrnar eru viðkvæmar og
þarf litið til þess að nyt þeirra lækki.
Stuðlar að þvi meðal annars, hve
oft verður nú að skifta um mjalta-
konur og fjósamenn. Og ekki vita
það aðrir en þeir, sem reyna, hve
erfitt getur verið að fá yngra fólkið
til þess að hirða um skepnur, með
alúð og nákvæmni. Ekki má slá
slöku við alidýrin á hátíðum eða til-
haldsdögum fremur en aðra daga.
Verður það og stundum hlutverk
húsbændanna að bæta við störf sín
fjárverkum og öðru þessháttar til há-
tiðabrigða, þegar verkafólkið þarf að
leika sér.
Erfiðleikarnir við heyskap langt í
burtu, gapaverð jarðeigna, vanhöld,
veikindi og dauði kúnna með mörgu
fleiru, verður að vera óumtalað hér.
í fyrrahaust virtist mér ekki síður
ástæða til þess en nú, að mjólkin
hækkaði í verði, þó var hún ekki
hækkuð þá. Mun og afkoma mjólk-
ursölubúanna árið sem leið eiga
drjúgan þátt i verðhækkuninni i þetta
sinn. ^
Tónninn i bæjunum.
Það er einkennilega húsgangslegur
hugsunarháttur, sem svo oft heyrist
Beztu spilin
eru án efa
— það viðurkenna allir —
hjá
, J es Zimsen.
Jólakökurnar
verða áreiðanlega beztar, ef alt til
þeirra er keypt hjá
3 Jes Zimsen.
í kaupstöðunum og kemur fram í
blöðonum, að það sé eins og sök
eða svivirðing, ef bændur verða að
hækka vörur sinar eða leyfa sér að
selja þær hvar sem bezt gengur.
Svo er að heyra, sem sumu fólki
þyki sjálfsagt að bændur selji afurðir
sínar í sama verði ár eftir ár, hve
litil sem framleiðslan verður, og
eins fyrir þvi, þó kostnaðurinn við
framleiðsluna aukist sí og æ með
hverju ári. Fólki þessu finst sjálf-
sagt að bændurnir eigi að vera þræl-
ar kaupstaðanna. Þeir, bændurnir
eiga altaf að vinna jafnt og þétt alla
— 365 — daga ársins, og láta
siðan alt hið bezta úr búum sinum
fyrir svo lítið verð, að þeir hafi engan
afgang, ekkert kaup fyrir vinnu sína.
Og það er ekkert óvanalegt, að
bændur séu að eins matvinnungar
— fyrir einfaldasta og ódýrasta
fæði og fatnaði handa sér og börn-
um, ef nokkur eru. Það er ekki
hið versta, þó svo sé það i raun og
sannleika, hjá fjölda bænda árum
saman. Hitt er hættulegra. í eifiðu
árunum vantar á að bændurnir sum-
ir fái fyrir erfiði sitt, til brýnustu
þarfa. Þá skulda þeir, eða skerða
bústofninn.
Frjálst framboS
og eftirspurn og eðlileg samkepni á
að ráða verði vörunnar hvort sem
varan heitir mjólk, kjöt smjör eða
annað. Það er öruggasta leiðin til
mikillar og góðrar framleiðslu. Og
mikil framleiðsla gefur vanalega lægra
verð en lítil framleiðsla. En þvingun
og óeðlileg bönd, geta heft eða jafnvel
tept framleiðsluna. Og hvemig fer,
ef bændur verða þvingaðir eða neydd-
ir til að yfirgefa jarðirnar hverja af
annari? Ekki vex framleiðslan við
það, og ekki minka þarfir kaupstað-
anna við það, að framleiðendurnir
þyrptust þangað. — Hér verður að
gæta allrar varúðar.
Eins og kanpmenn selja vörur
sínar hverjum sem hafa vill og hvar
sem bezt gengur, svo er líka eðlilegt
og sjálfsagt, að bændur og aðrir
framleiðendur geri hið sama. En
hitt er lika jafn eðlilegt og sjálfsagt,
að kaupendur útvegi sér nauðsynjar
sinar hvar sem þær fást beztar og
ódýrastar eftir gæðum.
StórgróBinn.
Eins og orðin er eg tók upp úr
Morgunblaðinu, um árgæzkuna í
sambandi við mjólkursöluna, eru
hrapallega rangfærð og villandi um
ástæðurnar eins og þær eru í raun
og veru, svo er og alt fjasið um
»stórgróða« bænda hér á landi al-
ment þetta árið, hættulega villandi
og alvarlega athugavert.
Er þá fyrst að athuga, hve al-
mennur gróðinn er, og hvað hann
getur getur verið mikili hjá hverjum
einstökum bónda. — Ekkert verður
gert við þann gróða, sem ekki er
til nema sem ímyndun auðtrúa
manna. Skýrslur vantar að visu til
þess, að geta dæmt um þetta með
áreiðanlegri vissu. En það hygg eg
sönnu næst, að um gróður í raun
og veru verði ekki talað nema
hjá svo sem J/8—J/io hluta bænda á
öllu landinu.
Það er öllum kunnugt, að á þessu
ári hefir ull, kjöt og hross selst i
óvanalega háu verði. Hitt ætti líka
öllum að vera Ijóst, að í rosunum
miklu sumarið 1913, skemdust hey-
in svo mikið hér sunnanlands, að
sauðfé veiktist og þoldi ekki óvana-
legu vorharðindin 1914. Urðu þá
vanhöldin margskonar í fénaði bændar
og minkuðu búin mikið, og árstekj-
urnar urðu sárlitlar hjá almenningi.
Urðu því margir að auka skuldir
sínar. Nú get eg ekki kallað
það gróða, þó menn hefðu fengið
skaðann bættan, og stæðu í lok
þessa árs jafnréttir — með sama bú
og jafnar skuldir — eins og fyrir
tveimur árum. Nokkrir duglegir
bændur og fénaðarmenn ríflega í
meðallagi, sem eg þekki vel og trúi
til að segja sannleika, hafa sagt mér
að þeir væru: sumir að eins, sumir
tæplega, og sumir alls ekki búnir að
jafna bú sitt aftur eftir áfellið 1914.
Nokkrir bændur eiga enga sauðkincf.
í eigu sinni, og ekki hafa þeir hross
til sölu heldur. Og það er fjöldi.
bænda, sem ekki á nema þetta.
10—20—50 kindur alls á haustin-
Þessir bændur geta að skaðlausu
fargað svo sem 4—20 kindum. Og
þó þeir neyðist til að selja rétt alt
kjötið frá munninum á sér og sin-
um, til þess að eignast ódý'rara fæði
og í brýnustu þarfirnar, hvað get-
ur þá verið um gróða að tala hji
þessum mönnum?
Ef kind er seld á 25 kr., sem1
var 15 kr. virði, þá er »gróðinnr
10 kr., en ekki 25 kr. Og ef menn
selja hest á 200 kr. en hafa kostað
til hans 150 kr., þá er »gróðinnr
ekki nema 50 kr. Þetta geta allir'
vitað, en eg efast um, að þeir sem
mest fjasa um gróðann, athugi það
nægilega, eða hvað gróðinn getur
verið í mesta lagi.
Með slumpareikningi, þó ekki sé'
nákvæmur má komast nær því rétta,.
en með athugalausri fmyndun.
Það munu verða vandfundin búi
hér á landi, sem á einu ári geta að
skaðlausu gefið meira af sér tiH
söl en:
kr.
1500 pd. ull á kr. r.25 aukreitis 187^
ijokindur-— 8.00 —— 1200
4 hross----7S.oo--------300»
kr. 3375
Upp í skaða ársins 1914
geri eg.............. kr, 1374
Yrði þá »gróðinn« af
stærstu búunum ... kr. 2000
Þar frá verður að draga hallann
af dýrtíðinni. Ætli hepnustu út-
gerðarmennirnir vildu ekki skifta
á gróða sínum þetta árið, við stærstu
bændur landsins?
Það finst mer efni til mestrar
ánægju og gleði, en ekki til öfund-
ar yfir þeim sem bezt gengur.
Hjá meðal bændum yrði sama
dæmið líkt þessu:
Ull 200 pd. . . kr. 250
Kindur 25 . . . — 200
Hross 1 . . . . — 75
kr. 525
Upp í skaðann 1914 kr. 225
Eftir kr. 300
Rak'vélar,
Peningabuddur,
Veski,
Pening akassar
og fleiri kærkomnir munir
til jólagjafa
fást hjá
2 Jes Zimsen
\