Ísafold - 29.04.1916, Blaðsíða 2

2
ISAFOLD
K ’.ki bankastjórnar sé til þess, og
}i.í geti þeir neitað að greiða and-
virði lóðar, er stjórnarráðið hefir á-
kveðið að kaupa undir bankánn.
Vitanlega geta bankastjórarnir gert
petta. En ef stjórnarráðið skipaði
pcitn það, væri það tvímælalaus
óhljðni við Iöglega skipun æðri yfir-
vdda, og mundi varða við 143. gr.
Isegningarlaganna, og væri þá ekki
annað fyrir þá að gera en taka
nfleiðingunum þar af.
Ekki hefir réttur stjórnarráðsins
verið véfengdur til að ákvarða um
húsuppdráttinn. En í því atriðinu
gæti komið alveg sama fram og í
hinu: Bankastjórniu vildi t. d. byggja
húsið eftir uppdrættinu A., en stjórn-
nrráðið eftir uppdrættinum B. Væri
það svo gert, gæti það hugsast, að
bankastjórnin neitaði að greiða bygg-
iagarkostnaðinn. Þá yrði alveg sama
uppi á teningnum og í hinu tilfell-
ínu.
Og samskonar getur reyndar kom-
ið fyrir í mörgum fleiri tilfellum.
Bankastjórnin neitar að greiða lög-
.næta skuld.
En auk þess, sem tekið er áður
fram um 143. gr. hegningarlaganna,
ef bankastjórn neitaði að greiða eftir
iögmætri skipun stjórnarráðsins, þá
getur t. d. sá, er lóðina seldi, hús-
ið reisti o. s. frv, farið aðra leið.
Þótt blað B. Kr. sjálfsagt viti það
eigi, þá gæti skuldeigandi snúið sér
til stofnunar, sem dómstólar heitir,
og fengið dóm fyrir kröfunni. Og
ef bankastjórnin greiddi eigi upp-
hæðina eftir bæstaréttardómi eða
öðrum óhagganlegum eða óáírýjuð-
um dómi, er ekkert spurt um sam-
þykki bankastjórnarinnar. Fógeti
mundi blátt áfram og umsvifalaust
gera jjárndm í eignum bankans,
hvað sem sá frómi mann B. Kr.
eða bankastjórnin segði. Þar þyrfti
ekki hennar skipun til greiðslunnar.
Þetta hefir lögspekingurinn í blaði
hr. B, Kr. ekki athugað, sem eigi
var við að búast.
Landsstjórnin þyrfti því ekki einu-
sinni að gefa bankastjórninni neina
skipun til að greiða lóðar- eða hús-
verð landsbankans, fremur en hún
vildi.
Það er nóg að dómstólarnir geri
Þf.
um, þá verður ávalt að nema há-
markið úr gildi með bráðabirgðarlög-
um, þegar viðskiftalífið þarf þess
með, því annars eru boðar og voði
fyrir stafni.
Útlendingar, setp kaupa af okkur
vörur, senda ekki peninga hingað út
til kaupanna. Þeir segja við útfiytj-
endurna hér: Bankinn N. N. i út-
löndum borgar þér 300.000 kr. fyrir
fiskfarm (af tiltekinni þyngd og teg-
und) undir eins og.farmskrá er kom-
in. Frá útlenda bankanum fylgja svo
skjöl, er sanna hans sögusögn. Út-
flytjandinn hér sýnir bankanum hér
skjölin, og þegar fiskurinn er kom-
inn í skipið, borgar bankinn hér út-
flytjandanum 300.000 kr., hann borg-
ar aftur þeim, sem hafa selt honum
fiskinn, eða hafa aflað hans, það sem
hann skuldar þeim. Á þennan hátt
eru þessar 300.000 kr. komnar í
umferð hér heima, en bankinn orð-
inn eigandi að 300.000 kr. kröfu á
erlendan banka; á þennan hátt selur
bankinn ef til vill 10—ijfiskfarma,
og alt af koma seðlarnir í hundruð-
um þúsunda i umferðina; þess hærra
sem verðið er á fiskinum, þess meira
kemur i umfetð við hvern farm,
sem seldur er. Þegar hver seðill
hefir verið í umferð um tíma, kem-
ur hann í hendur einhverjum, sem
borgar skuld í bankanum, eða legg-
ur hann þar inn. Þá er seðillinn
Alt hjal blaðs B. Kr. um lögbrot
í þessu efni er því markleysa og
misskilningur — alveg eins og flest
önnnr lögspeki B. Kr. og þeirra fé-
laga hans.
B.
Leiðrétting.
Svofelda »leiðréttingu« hefir hr.
bankastjóri Björn Kristjánsson beðið
ísafold fyrir:
Einhver af þessum ósýnilegu vin-
um mínum, sem nefnir sig »Dagur«,
ritar allmikið um mig í síðustu ísa-
fold i grein, sem nefnist »Heitrofs-
blaðið«, og ber mér ótvírætt á brýn,
að eg hafi tekið afrit af skilyrðunum
fyrir staðfestingu stjórnarskrárinnar,
sem ísafold hefir orðið svo tíðrætt
um, og afhent það til birtingar.
í grein þessari segir svo:
»Bjðrn Kristjánsson fékk þó skjal-
»ið lánað til yfirlesturs, og hélt þvi
»í 3 klukkustundir í vörzlum sínum.
»Hét hann því að sjálfsögðu, að af-
»rita það ekki, og trúði sá, er léði
»honum það — en það var Einar
»Arnórsson — B. Kr. auðvitað til
»þesc að misbrúka ekki það traust,
»sem honum (B. Kr.) var sýnt.
»En hvað skeður?
»5. júni, eftir að ráðherra var sigld-
»ur til að ganga frá málinu til hlít-
»ar, birtu þeir B. Kr., Ben. Sv.,
»Bjarni Jónsson og Sk. Th. upp-
»kastið, þrátt fyrir hátíðlegt heit um
»að halda því leyndu«.
»0g hver lagði til skjalið? Eng-
»inn %at hafa afritað það nerna B.
»Kr. Hann hafði það i 3 klukku-
»stundir«. —; —--------—
Og ennfremur segir:
»Þótt B. Kr. legði afritið til« o. s.
frv.
Þannig er því baldið hér fram Jull-
um ýetum, að eg hafi ajritað þetta
skjal, lagt það til og birt það. Enn-
fremur að eg hafi haft frumritið i 3
klukkustundir. Þessu til samanburð-
ar vil eg leyfa mér að benda á,
hvað ísafold hefir áður haldið fram
um þessi atriði, vænti eg að vinir
kominn úr umferð aftur. Þegar há-
markinu er náð, áður en öll varan
er útflutt, þá verða viðskifti landsins
út á við að hætta, og það er sama,
sem vandræði, gjaldþrot og ógæfa.
Lægsta markið fyrir seðlaumférð
verður alt af hærra og hærra hér á
landi. Að sumu leyti er það fyrir
það, að 2 krónur 1915 eru hér um
bil sama sem 1 kr. var 1897. Svo
er önnur ástæðan til. Nokkru fyrir
síðustu aldamót lifðu margir menn
svo, að þeir sáu ekki krónupening
oftar en 2—3svar á ári. Nú eru
öll verkalaun greidd í peningum, svo
að hver unglingur og unglingsstúlk-
ur — auk heldur aðrir — ganga
með peninga i vasanum.
Væri seðilútgáfa bankans ekki
bundin við neitt nema gullfotðann,
og væri ekki lagður sérstakur skatt-
ur á seðilútgáfuna, eins og nú er
gert, 2 °/0 á ári til landsjóðs, sem
fær hundraðsgjald af ágóða bankans
þar fyrir utan, þá gæti íslandsbanki
ávalt lánað Landsbankanum það fé,
sem hinn síðari þyrfti, 1 % ódýrar
en hann lánaði öllum öðrum, Tveir
hrafnar kroppa ekki augun, hvor úr
öðrum, og bankar eru hrafnar í þeim
skilningi.
hennar taki þó trúanlegt það, sem
þar stendur um þetta atvik.
í ísafold 9. júní 1915 stendur
þetta í ritstjórnargrein um þetta
merkilega skjal:
»Loks þykir oss sjáifsagt að skýra
»frá, að skjal þetta hefir, utan funda,
»að eins verið í höndum tveqqja
»manna hér í Reykjavík, er móti
»þvi hafa snúist* 1 2 3 4 5 6 7), nálægt 2
^kl.st.1) hjá hvorum, í því skyni,
»að þeir gætu kynt sér það í næði.
iLíkindi1) eru því til þess, að
»annar hvor1) þessara manna
»hafi hnuplað því«.
Allir sjá hinn mikla mun á frá-.
sögn blaðsins þá og nú.
í síðasta blaði er látið líta svo út,
sem enginn hafi getað náð afriti af
skjalinu nema eg, en áður segir blaðið
og undirstrykar, að það hafi að eins
verið í höndum tveggja manna, af
peim mönnnm, er móti pví haja snú-
ist. Eu alls eigi er nefnt, hversu
margir þeir voru, sem fengu afrit af
þessu uppkasti, sem pá i bili ekki
höfðu snúist á móti því.
Til þess að gera það líklegra, að
eg hafi tekið afrit af skjali þessu,
lætur þessi Dagur mig hafa haft það
í 3 klukkustundir, en ekki »nálægt
2 kl.st.«, eins og ritstjóri ísafoldar
segir. En það var rétt, því skjalið
var ekki hjá mér fullar 2 klukku-
stundir.
í blaðinu 9. júní 1915 er sagt, að
líkindi séu til þess, að annar
hvor »þessara manna« hafi hnupt-
að afritinu. Nú segir þessi Dagur:
»Þótt B. Kr. legði afritið til«.
Hann fullyrðir það, sem ritstjóri
Isafoldar taldi líkindi til o. s. frv.
Blaðið vissi þá sem sé, að margir
fengu afrit af þessu merkilega skjali,
t. d. þingmenn út um land, sbr.
sama blað 9. júní. Og ýmsir hér
hafa fengið afrit, sem pá voru ekki
óvinveittir uppkastinu, eins og blaðið
segir.
Og naumlega hafa þremenning-
arnir tekið cll þau afrit sjálfir, held-
ur látið afrita þau.
Og hversu margir gátu þá ekki
náð sér í afrit?
ísafold getur þess 17. júni 1913,
I) Leturbreytingin mín. B. Kr.
VIII. Afleiðingar af bankastarfseminni i
síðustu II ár. Þjóðareignin aukin um alt
að 33 miljónum og árstekjur hennar um
II milj. kr.
Eg skal nú ekkinefna bankareikn-
inginn 1915 framar á nafn i þess-
um greinum, sem eftir eiu.
Afleiðingarnar af n ára banka-
starfsemi eru frá mtnu sjónarmiði
helzt þessar:
1. Sparifé hndsmanna hefir aukist
um 15 miljónir króna (3 milj-
ónir voru í sparisjóðum 1904).
2. Skuldir landsjóðs og beggja
bankanna, sem fyrir 7 árum
voru c. 9 miljónir króna, eru
nú í raun og veru komnar of-
an í 1 miljón króna.
3. Andvirði fiskiafurða hefir hækk-
að um 7 miljónir króna; það
var c. 6 miljónir 1904, en var
13 miljónir 1913, og hefir auk-
ist stórum síðan.
4. Verð útfluttu vörunnar, sem var
liðugar 8 miljónir kr. 1904, er
orðið c. 19 miljónir króna 1913.
5. Mikill hluti útfluttu vörunnar
er seldur fyrir peninga.
6. Verzlunin er að verða alinnlend,
og kaupmenn purja ekki að
sigla, nema til að fá sér nýja
viðskiftavini.
7. Landsmenn hafa fengið tvö
ágæt millilaudaskip, sem hefði
verið ómögulegt annars.
Alþfðnfræðsla Studentafélagsins.
Dr. Alexander Jóhannesson
flytur erindi:
Nýjar uppgötvanir uin
mannsröddina
sunnudag 30. apríl 1916 kl. 5 síðd.
í Iðnaðarmannahúsinu.
Inngangur 15 aura.
að eg hafi lýst því yfir í »Ingólfi«,
að það væru »staðlaus ósannindi«,
að eg hafi »lagt til afrit af tilboðinu*.
Eg endurtek þessa yfirlýsingu.
Eg segi þetta alls eigi af því, að
eg álíti, að það hefði átt að halda
staðfestingar-skilmálunum leyndum
fyrir þjóðinni, þangað til stjórnar-
skráin var samþykt. Eg áiit þvert
á móti, að þjóðin hefði átt að fá
að sjá þá, og greiða atkvœði utn pá,
áður en stjórnarskráin var samþykt,
eins og ísafold gerði oss vonir um
um tíma.
Öðrum árásum írafoldar langar
mig ekki til að svara.
Reykjavík 28/4 1916.
Björn Kristjánsson.
Athugasemd kemur í næsta blaði.
Ritstj.
8. Virðingarverðkaupstaðarhúsahef-
ir stigið úr 11.700 þús. kr. 1904,
og upp í 25 miljónir 1915, eða
hækkað alls um 13 miljónir
króna fyrir utan það, sem lóðir
hafa stigið í kaupstöðum.
9. Landsmenn eiga nú 21 togara,
og ógrynni af mótorbátum,
hvorutveggja eru c. 4 miljóna
virði, og nær því öll skipin eru
borguð til fulls. Hvorug skipa-
tegundin var til hér á landi
1904.
Eftir undanfarandi greinum 1, 7,
8 og 9 hefir veltufé, skipastóll og
húseignir landsmanna á 11 árum auk-
ist um 33 miljónir króna, en árstekj-
ur landsmanna' við aukna framieiðslu
um 11 miljónir króna fram til árs-
loka 1913. 1880 reiknaðist mér
þjóðaraleigan c. 33 milj. og útflutta
varan öll 5 milj. virði. Þangað
höfðn landsmenn náð á liðugum
1000 árum.
Hver meðaltogari greiðir mönnun-
um á skipinu c. 95.000 kr. laun á
ári; uppskipun, útskipun, fiskverkun
og stjórn 1 landi kostar 59.000 kr.
Eftir því greiðir 21 togari lands-
mönnum í kaup og verkalaun 3.200
þús. kr. á ári. Af togurunum mun
Islandsbanki hafa hjálpað landsmönn-
um til að eignast 13 eða 14. Eitt
útgerðarfélag lagði fram peninga til
fyrsta togarans síns, en það hefir
Agenter söges,
til Forhandling af vore overalt aner-
kendte Sprcialitetei: Fotografi-
Forstörrelser — Platter og Semi-
Smykker med oveifört Fotografi. —-
Udmærket Fortjeneste. —- Skriv
straks til Chr. Andersens Forstörr-
elsesanstalt, Aalborg, Danmark og
illustr. Kntalog m. Betingelser sendes
gratis. — Dygtige Bromidretoucheu-
rer, Damer eller Herrer söges.
Bröderna Boréus
Borás Sverigc
försálja i parti:
Strumpor, Förkláden, Mössorr
Skjorttor, Kalfánger, Tröjor, För-
digsydda byxor af Moleskin och ylle,
Cyklor, Tiátofflor och Turistsángor
med flera andra artiklar.
Skiif efter prisuppgift á de artiklar
Ni önskar erhálla.
Telegramadress: Boréus Boiá?
Sverige.
cSroóerna cSBordus
Borás Sverige
önska köpa islandsull ocb
emotse prof med billigaste offert.
Telegrafadress: Boréus Borás
Sverige.
t
Hérmeð tilkynnist vinum og vanda-
mönnum, að ekkjan Guðriður Jdns-
dóttir á Fljótshólum i Árnessýslu and-
aðist að heimili sinu hinn 25. apríl
siðastl.
Börn hinnar látnu.
Fræsölu gegnir eins og að
undanförnu Ragnheiður Jensdóttir,,
Laufásvegi 13.
síðan keypt tvo aðra. Fjóra hygg
eg að Landsbankinn hafi hjálpað
mönnum til að eignast.
Eg lít svo á, sem þessar framfarir
muni vera eins dæmi í Norðurálf-
unni. Mig furðar þess vegna ekki
á smásögu, sem mér var sögð um
daginn. Maður mætir bónda, og
spyr hann, hvernig honum líði.
Bóndinn svaraði: »Mér liði nú vel,
ef ekki væru allar þessar helvítis
framfarir, sem okkur ætla lifandi að
drepa«.
Sínum augum lítur hver á silfrið I
........ ---------------