Ísafold - 06.09.1916, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verðárg.
5 kr., erlendis 7^/g
kr. eða 2 dollarjborg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XLIII. drg.
Talsími
ísafoldarprentsmiðja,
Rit5tjóri: Dlaíur Björnssan,
Reykjavík, miðvikudaginn 6. september 1916
Uppsögn (skrifl.
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
67. tölublaí
Piítur eða sfúíha
gaíur Jengið aívinnu við sfírifstqfusferf
nu pQgar.
cTiíBoð msé meémæíum marRt „<3?ilf~
ur eéa síúíRa“f senéisí sRrifsfofu <3sa~
foíéar i íoRuéu umslagi.
Alþýönfól.bókaaafn Templaras. 8 kl. 7—9
Borgarsfcjóraskrifstofan opin virka daga 11—8
Bœjarfóíjeíaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4 -7
Bæjargjaldkerinn Iianfásv. 5 kl. 12—8 og t—7
áslandsbanki opinn 10—4.
S;.F.U.M. Lestrar-og skrifafcofa 8 árd,—10 3Íf>ó.
Alm. fnndir fid, og sd. 8*/a sibd.
Æiandakotskirkja. Ghiðsþj. 9 og 0 á helguin
íLandakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
JDandsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
jljandsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
Tiandsbúnaöarfélagsskrifstofan opin frá 12 - 2
Landsfóhirhir 10—2 og 5—6.
Xiandsskialasafnih hvern virkan dag kl. 12—2
Landssiminn opinn daglongt (8—9) virka Aaga
helga daga 10—12 og 4—7.
Siistasafnió opib hvein dag kl. 12—2
Káttúrugripasafnib opið l*/a—21/* á sannnd.
Bósthúsið opiö virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Samábyrgb Islands 12—2 og 4—6
Ætjórnarráósskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Keykjavikur Pósth.3 opinn 8—12.
Yifilstaöahælib. Heimsóknartimi 12—1
j^jóbmenjasafnih opió hvern dag 12—2
Stjórn Landsbankans
og sannsöglin.
Það er talið sjálfsagt, að knd-
stjórnin leiti álits ýmsra embættis-
og sýslunar-manna um ýms málefni,
sem til embættis þeirra heyra. Og
stundum er landstjórninni lögskylt
að leita sliks álits. Etm fremur er
sjálfsagt, að embættismenn eða sýsl-
unarmenn eiga rétt á að bera erindi
sin, fau er opinber störf þeirra
varða, upp fyrir landstjórninni af
sjálfsdáðum.
En jafn sjálfsagt er það, að em-
bættis- og sýsluuar-menn skýri satt
og rétt frá í embættisskýrslum sín-
um til landstjórnarinnar. Landstjórn-
in á rétt á því, að embættismaður-
inn skýri henni rétt og undanbragða-
laust frá þvi, er máli skiftir.
Þessi réttur Iandstjórnarinnar og
annara yfirboðinna stjórnarvalda til
sannsögli undirgefinna embættis- og
sýslunar-manna er talin svo mikils
virði, að löggjafinn hefir talið þörf
•á að vernda hann með refsiákvæð-
um, talið þörf á heimild til þess að
refsa þeim manni, sem skýrir vís-
vitandi rangt í embættis- eða sýslun-
arskýrslu.
í 13 5. gr. almennra hegningar-
laga er sem sé lögð refsing (em-
bættismissir, einfalt fangelsi eða sekt-
ir, ef málsbætur eru) við því ef
maður hefir gefið »í embættisnafni1 2 3)
rangt vitnisburðarbréf eBa ranga
skýrslu, eBa af ásettu ráBi látiB
Jijá liBa að geta í vitnisburðarbréf-
inu eða skýrslunni um atvik, sem
verBur aB álíta, aB skifti miklu mál-
®fni þaB, er um er verið aB ræða«.
£ Þetta gildir um alla embættis- og
sýslunar-menn, samkvæmt 145. gr>
hegningarlaganna. Og forstjórar
Landsbankans eru tvímælalaust sýsl-
unarmenn, enda er dómur landsyfir-
réttar fyrir þvi, að féhirðir bankans
sé það, og þá eru bankastjórar það
|>ví fremur.
En hvernig hefir bankastjórnin
rækt áðurnefnda’ sannsöglisskyldu
sinu ?
Eftir þvi, er ráða má af bréfum
hennar til stjórnarráðsins, er birt eru
í gjaidkeramálunum í vetur, Jicfir hún
prisvar hrotið pessa skyldu.
J) Allar leturbreytingar hér gerðar.
1. 1 umsövn sinni um starjshœfi-
leika pjaldkera bankans.
Svo er mál með vexti, að núver-
verandi féhirðir sótti, með.il annara,
um féhirðisstöðuna, þegar Halldór
sál. Jónsson fór frá henni. Um-
sóknir um stöðuna voru þá lögum
samkvæmt sendar bankastjórn til
umsagnar. Með bréfi sínu til stjórn-
arráðsins, dags. 4. mai 1914, valdi
bankastjórnin úr 3 umsækjendur, þá
Jón Pálsson, þá settan féhirð'.
Guðm. Loftssou bankaritara og
Jens B. Waage hankabókara.
Stjórnarráðið skipaði svo banka-
stjórninni með bréfi 5. inaí 1914,
að gera ákveðnar tillögur um það,
hvern þessara 3 manna bankastjórn-
in telj. tbezt jallinn til að verða
skipaður féhirðir banhansa.
Þessu svarar bankastjórnin, að V.
Br. gæzlnstjóra undanteknum, með
bréfi 7. mai 1914. Þar segir svo,
að bankastjórnin vilji taka það fram,
að það hafi »að vel athuquðum starjs-
hafileikum oq áreiðanleik peirra prigqja
manna, sem vér völdum úr umsœkj-
endunum, að vér tilnefndum pá alla
i bréfi voru 4. mai. Vér töldum pá
alla svo jafn vel jallna til jéhirðis-
starjans, að eigi gatum vér gert upp
á milli beirra og stceði oss pví á sama,
hvern peirra hinu háa stjórnarráði
póknaðist að skipa féhirði bankans, og
er að sjáljsöqðu satna atlun vor enn«.
Síðan segir bankastjórnin:
»En pó að vér teljum pá prjá
menn, sem vér völdum úr umsœkjend-
um — hinir kotna eigi til jrekari
grcina hjá oss — svo jajna, dyljumst
vér eigi pess, aB sá umsækjandi, sem
gegnt hefir stöBu þessari á 3. ár
(þ. e. Jón Pálsspn) og. reynslan hefir
sýnt afi staÐiB hefir vel í henni,
virBist standa næstur því aB verfia
skipaBur fóhirBir, og par sem hann
er einn af hinum ptemur mönnum,
sem vér tilnejndum, er eigi jrá■ vorri
hlið ástceða til að skijta um«. Jafn-
framt segir bankastjórnin, að hún
telji sætið »|íka volskipaB« þótt G.
L. eða J. B. W. fengi það.
Með öðrum orðum: Bankastjórnin
hafði reynt Jón Pálsson í féhirðis-
stöðunni á 3. ár og segir að hann
hafi reynst vel í henni, og að þvi
sé frá bankastj hlið engin ástæða til
að skifta um, og að sætið sé vei
skipað með honum. Eftir þessa
riímra 2 ára reynzlu mælir banka-
stjórnin með J. P. »að vel athug-
uðum starfshæfileikumc hans.
Meðmælendurnir eru Björn Krist-
jánsson fyrstur á blaði, Björn Sig-
urðsson og Jón Gunnarsson.
Vilhj. Briem hélt sér til meðmæla
sinna með hverjnm sem vildi áður-
talinna 3 umsækjenda.
Eftir að J. P. hefir verið hátt á
2. ár skipaður féhirðir, eða 24. des.
heimtar öll bankastjórnin að
hann verði tafarlanst settur af. í
bréfi sínu þá segir bankastjórnin svo:
»Bankastjórnin gerði tillögur sínar
um skipnn Jéhirðisins (þ. e. f. P.), og
enda pótt brytt liejði á pvl hvað hin-
um setta Jéhirði (þ. e. J. P.) var að
að ýmsu leyti ósýnt um störfin og
aB hann hafði allmikinn og leiBan
geBbrest, matium vér pó með pví í
bréfi voru til stjórnarráðsins, dags. 7.
maí 1914, að hann yrði einn af prem-
ur, sem stjórnarráðið hejði úr að velja
til starfans. En stjórnarráðið gerði
sig ekki ánceqt með að vér bentum
pannig á prjá menn, og óskaði pví, að
vér tilnefndum aðeins einn. Varð pá
niðurstaðan sú að meiri hiuti banka-
stjórnarinnar (þ. e. B. Kr., B. Sig.
og J. G.) mæiti meB því, aB lón
Pálsson yrði skipaður féhirðir.«
Svo segir bankastjórnin, að féhirð-
inum sé nú eftir hátt á 2. ár »litið
sýnna um störj sín en pegar honum
var veittur starfinn, og geðstirðleikinn
virðist fara vaxandi og verða pví
hvimleiðari setn lengra líður.«
/. maí ipij segja bankastjórarnir
2 og annar gæzlustjórinn, að Jón
PAIsson hafi reynst vel í stöðunni þau
rúm 2 ár, sem hann þjónaði henni
sem settur.
En 24. des 1915 segja sömu menn
að haun hafi verið þeim geðstirðu- og
ósýnt um störfin meðan hann var
settur. Og nokkuru ósýnna um
störfin þá en nú, er þeir heimta
hann afsettan. Þeim aðeins virðist
geðstirðleikinn fara vaxaudi.
Með öðrum orðum: Þeir stór-
gallar:
1. Vanhafi til að vinna störfin, og
2. geðstirðleikinn
sem peir telja 24. des. ipij tvímcela-
lausar ajsetningasakir, voru peim báðir
Jullkunnir 7. tnaí 1914, pegar peir
mæltu með pví að hann, yrði skip-
aðuv féhirðir hjá peitn i Landsbank-
anntn.
Onnur hvor skýrsla þeirra hlýtur
því að vera röng — og óhugsandi
annað en vísvitandi röng,
Hafi J. P. verið bæði ósýnt utn
störfin og þar að auki haft »allmík-
inn og leiðan geðbrest«, þegar þeir?
tjáðu sig um hæfileika hans til stöð-
unnar, þá hafa þeir sagt það ósatt,
að hann hafi reynst vel í stöðunni
meðan hann var settur féhirðir. Og
þá hefðu þeir fortakslaust átt að taka
annan fram yfir hann.
En hafi J. P. reynst vel í stöð-
unni, eins og þeir segja, þegar þeir
mæla með skipun hans í hana, þá
hafa þeir 24. des. 19x5 sagt það
ósatt, að hann hafi þá þegar haft
oftnefnda tvo annmarka, sem þeir
vilja siðar láta varða afsetningu.
Rétt er að geta þess, að banka-
stjórnin reynir að verja þessa ósam-
kvæmni sína og ósannindi.
Varnarástæðurnar eru þessar:
1. Að það hefði verið brot á
venju, ef J. P. heíði eigi fengið fé-
hirðisstarfann, þar sem hann hafði
svo iengi verið settur.
Fyrst og fremst er engin venja
til i þessu efni. Altítt, að menn eru
settir t. d. í sýslumanna-, lækna- og
kennaraembætti, en aðrir teknir fram
yfir þá, þegar embættin eru veitt.
í öðru lagi var bein skylda banka-
stjórnarinnar að gera sitt til að
venja, þótt til hefði verið, yrði
brotin í þessu tilfelli, ef hún
taldi manninn þá svo gallaðan,
sem hún segir nú, að hann hafi
verið. Bankans vegna átti banka-
stjórnin þá að sporna við þvi eftir
föngum, að manninum yrði veitt
staðan. Ef bankastjórnin hefir nú
rétt fyrir sér um galla féhirðis áður
hann var skipaður, þá hefir hún þar
með játað uppá sig vitaverða van-
rækslu, auk þess að hafa gefið rangt
vitnisburðarbréf.
2, Sakir þessarar venju, sem
bankastjórnin ber fyrir sig, telur
hún, að J. P. hefði verið það svo
mikill »traustspillir«, ef hún hefði
eigi mælt með, að hann fengi stóð-
una.
Gera má ráð fyrir, að bankastjórnin
hafi í raun réttri talið Guðm. Lofts-
son og Jens Waage hæfa til starfs-
ins, auk ýmsra annara umsækjenda
— 9 munu þeir hafa verið — sem
vafasamt voru prýðisvel hæfir í
stöðuna. Var þá svo sem auðvitað,
að þeir áttu að setja hagsmuni
stofnunarinnar, Landsbankans, hærra
en hagsmuni umsækjandans, J. P.
En það hafa þeir eigi gert, að sjálfs
þeirra sögn nú.
Auk þessa er hjal þeirra um
»traustspjöllin« auðvitað haldlaust
með öllu. Hvaða traustspöll gátu
það verið manninum, þótt aðrir jafn
vanir eða jafnvel miklu vanari banka-
menn væru teknir fram yfir hann?
Og þar að auki átti hann sér aðra
stöðu opna í bankanum.
3. Loks segist bankastjórnin í
bréfi 9. marz þ. á. mundi hafa þegar
i upphafi mælt með J. P. einum, ef
henni hefð fundist framkoma hans
gallalaus, og þá hefði hún ekki viðhaft
orðið »vel« um frammistöðu hans,
heldur eitthvert sterkara orð, t. d.
»ágætlega< eða »mjög vel« 11
Bankastjórnin virðist hér hugsa
eins og piltur á skólabekk eða kenn-
ari, sem útgrundar, hvaða prófseink-
unn hann eigi að gefa. Hún virð-
ist ekki vita það, að i embættisbréf-
um er eigi vandi að tala i bæsta
stigi, nema þá mjög sérstaklega
standi á, Hún mátti ganga út frá
því, að stjórnarráðið skyldi mælt
mál, og að því mundi vera nægilegt
til að taka ákvörðun sína um skipun
féhirðisstöðunnar, að bankastjórnin
hafði sagt, að féhirðir hefði reynst
»vel«. Stjórnarráðinu hefir varla
komið til hugar, að það orð ætti í
embættisbréfi bankastjórnar Lands-
bankans að skiljast sem einkunn í
skóla!
Og þar sem bankastjórnin jafn-
framt sagði, að frá hennar hlið væri
engin ástæða til að skifta, þá átti
stjórnarráðið óhætt að geta treyst
því, að þetta »veh þýddi það, að J.
P. hefði staðið óaðfinnanlega í stöðu
sinni, meðan hann var settur féhirðir
Landsbankans. Frh.
Cato.
Ofriðar-annáll.
11.—25. águst.
Mest hefir kveðið að atburðnm í
Evrópu suðaustanverðri þessa daga.
Hafa ítalir fremur venju tekið þátt
í hildarleiknum mikla upp á síð-
kastið. Kringum þ. 11. náðu þeir
bænum Görtz úr höndum Austur-
ríkismanna. Bær sá stendur á eystri
bakka árinnar Isonzo og var talinn
vígi gott, enda hafa ítalir um langan
tíma reynt til þess að vinna hann.
En svo komu Austurríkismenn að
þeim með árásum miklum vestur í
Ölpum, milli ánna Adige og Brenta
í vor, og urðu ítalir þá algerlega að
hætta árásum á Isonzo-vígslóðinni.
Þegar Rússar byrja árásir í Gali-
zíu í júni, dregur úr afla Austurrík-
ismanna, og nú gátu ítalir byrjað á
nýjan leik við Isonzo, og voru þá
þetta snarpir í fyrstu atrennu, að
þeir náðu Görtz strax. En vígi það
var talið örðugasti þröskuldur á leið-
inni til Triest, hafnarbæjar Austur-
rikis. Þangað eru einir 30 km., ag
hefir ítölum leikið hugur á að kom-
ast þangað, alt frá þvf, er þeir hófu
stríð við Austurríki.
Svo virðist, sem ítalir hafi komið
Austurrikismönnum á óvörum þarna
við ’Görtz, er þeir hófu árásina.
Frézt hefir, að ítalir hafi gert þeim
sjónhverfingar á þann hátt dagana á
undan, að þeir hafi flutt heilmikinn
herafla á daginn vestur á bóginn frá
Isonzo, en er dimdi, svo njósnar-
menn Austurrikismanna gátu eigi séð
til þeirra, hafi þeir flutt mun meira
lið sömu leið til baka. En kvöldið,
sem ítalir hófu árásina, vildi svo
illa til, að herforinginn í Görtz var
ekki viðlátinn — var í skemtiferð.
Mælt er, að það muni koma honum
illa í koll.
Talið er, að þetta sé helzta þrek-
virkið, sem ítalir hafa unnið í þess-
nm ófriði, og það dágott, því skof-
vígi voru höggvin inn í klappir um-
hverfis borgina og annar útbúnaður
var hinn bezti. Enda urðu ítalir
uppvægir af fögnuði. Lét almúgi
manna svo, að nú væri timi til kom-
inn, að segja Þýzkalandi stríð á hend-
ur líka. í raun og veru skifti það
litlu, hvort ófriður er í orði kveðnu
milli Italíu og Þýzkalands. Eins og
komið er, þá er úti um öll viðskifti
þeirra á milli og hafa þýzk skotvopn
verið notuð á móti Itölum — og