Ísafold - 18.11.1916, Blaðsíða 2

2
ISAFOLD
Manngemngafyrirbrigðin.
Enskur lögfræðingur og doktor
í náttúruvisindum segir frá
reynaiu sinni.
Eg hefi í sumar og haust með
fyrirlestri mínum »Undrunarefni<
reynt að vekja athygli manna á
því, hve merkileg og furðuleg
manngervingafyrirbrigðin eru. —
Þeir, sem aldrei hafa heyrt um slík
fyrirbrigði getið, trúa naumast,
að slíkt geti verið satt. Og enn aðr-
ir reyna að gera frásögurnar um
stórfeldustu atburði þeirrar teg-
undar hlægilegar.
En hvorki þrái mótspyrnings-
ins né háð fáfræðingsins megnar
neitt móti staðreyndum tilverunn-
ar. Undan þeim verður eigi flúið.
Hinn 12. október síðastliðinn
flutti Ellis T. Powell, lögfræðingur
og doktor í náttúruvísindum, er-
indi um manngervingafyrirbrigðin
í einum af samkomusölum Lund-
únaborgar. Enska blaðið »Light«
rómar mjög fyrirlesturinn og set
eg hér þýðing af þvi helzta, er
blaðið greinir frá honum.
Doktor Powell lýsti í byrjun
yfir því, að lífsstarf sitt væri beint
fólgið í því, að fást við praktisk
efni; hann væri lögfræðingur, þaul-
vanur að meta gildi sannana;
hann væri vísindamaður, er hefði
lokið hæsta prófi, sem unt væri
að taka við háskólann í Lundún-
um, og þættist því geta gert kröfu
til þess, að sér yrði áheyrn veitt,
er ræða væri um málefni, sem
hann hefði rannsakað árum sam-
an með tilraunum. Hann leiddi
athygli að því, að málefni það,
er hann ætlaði nú í fyrirlestri
sínum að skýra fyrir tilheyrend-
um sínum, þ. e. a. s. manngerv-
ingarnar, væri bygt á ósvikn-
um sönnunum, og svo heilagt teldi
hann sér þetta mál, að ekki vildi
hann vinna það fyrir alt gull Ara-
bíu, að víkja eitt einasta stryk frá
staðreyndum, er væru svo vel
sannaðir sem frekast mætti verða.
Hann kvað manngervingarnar
stundum eigitaldar eins mikilvæga
tegund dularfullra fyrirbrigða eins
og sum önnur sálarlegu fyrirbrigð-
in, en slíkt væri misskilningur. Þær
Um skipulag bæja
eftir Guðm. Hannesson.
Fylgir árbók Háskóla Islands
fyrir áriö 1916.
Svo heitir nýútkomin bók, og
á höfundur raiklar þakkir skilið,
að hafa komið svo þýðingarmikilli
fræðigrein inn í bókmentir vorar.
Þessi fræðigretn er lítið þekt
hér á landi, þótt hún ha>fi átt
langan aldur meðal erlendra þjóða,
og sérílagi á síðari árum verið
mikið um hana ritað. Eru til
þess margar orsakir. Við ligga'um
afskekt, bæir vorir fáir og smáir,
og hafa tiltölulega vaxið á mjög
skömmum tíma. En ná eru bæir
vorir að taka miklum breytingum,
að því leyti, að timburhúsin eru
að hverfa, og steinhúsin að koma
í staðinn. Með þessari breytingu
er skipulag bæja namðsynlegri en
nokkru sinni áður, því með skein-
hiúsunum er skipulag þeirraákveð-
ið að miklu leyti; og erfiðara er
1
Ásg. 6. Gunnlaugsson & Co.
Austurstræti 1, Reykjavík,
selja:
Vefnaðarvörur — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- og innritatnaði.
Regnkápur — Sjóföt — Ferðaíöt.
Prjónavörur.
Netjagarn — Línur — Öngla — Manilla.
Smurningsoliu.
Vandaðar vörur. Sanngjarnt verð.
Pöntunum utan aí landi svarað um hæi.
m
rni Eiríksson
TJusfurstræti 6
□ ^ffojnaéar- c&rjóna- og Saumavörur \
Q hvergi ódýrari né betri. a
þvoíia- og c&CrQÍnlc&íisvQrur
beztar og ódýrastar.
JSeiRföng og c^œRifœrisgjqfir
hentugt og fjölbreytt.
U\
væru einmitt trygg undirstaða, tii
þess að reisa á frekari þekking,
því að efagjarnir vísindaiðkendur
kynnu að eigna mörg fyrirbrigðin
hugsanaflutningi, en er áþreifan-
legir líkamir birtust, þar sem ekk-
ert varð greint nokkurum mínút-
um áður, þá væri ekki unt að
vísa fyrirbrigðunum á bug með
þeim hætti. Dr. Powell vitnaði
í rannsóknir Sir Wm. Crookes um
þetta efni fyrir 40 árum, en það
voru fyrstu vísindalegu rannsókn-
irnar, er gerðar hafa verið á seinni
tímum; sýndi hann fram á, flversu
þessi ágæti vísindamaður hefði
með margsltonar og margítrek-
uðum tilraunum sannfærst fylli-
lega um það, að manngervingarn-
ar, er gerðust hjá miðli hans, ung-
frú Cook, hefðu verið ósviknar
og raunverulegar.
Dr. Powell kvaðst hafa verið
viðstaddúr á meira en 100 mann-
gervingafundum, þar sem allra
skilyrða fyrir gildum sönnunum
hefði verið gætt. Viðstatt hefði
og verið valið lið lögfræðinga,
lækna og vísindaskörunga. Marg-
sinnis hefði hann séð látna vini
sína, er haft hefðu á sér mjög
greinileg sérkenni, er ógern-
ingur væri með öllu að líkja eftii’,
eins og líka margir tílraunafund-
armenn hefðu endurþekt ýmsa
aðra látna menn og vini sína, og
orðið ákaflega hrifnir.
Ræðumaður útskýrði stuttlega,
hvernig framliðnir menn safni lífs-
afli frá miðlinum og öðrum fund-
armönnum, og vefi sér af því hjúp
til að birtast í. Stundum sé þeim
ekki unt að sýna nema andlitið
eitt eða handlegg, þegar skilyrð-
in séu slæm og samhugur lítill;
en stundum verði árangurinn svo
góður, að framliðni maðurinn geti
eigi að eins látið sjá sig, heldur
gengið til og talað, og jafnvel
látið þreifa á sér.
Þeim, sem nýfarnir væru af
þessum heimi, væri oft auðveldara
að taka á sig manngervi en t. d.
þeim, er liðnir væru fram fyrir
20 árum eða meira, með því að
þeir ættu erfiðara með að muna,
hvernig andlitssvipur þeirra var,
meðan þeir dvöldust á jörðunni.
í hinum vísindalegu útskýring-
um sínum vitnaði dr. Powell iðu-
lega til atburða, er fyrir hann
sjálfan höfðu komið, og áheyrend-
urnir gerðu mikinn róm að því,
hve meistarleg tök hann háfði á
efni síuu og hve snildarlega hann
sagði frá . . . .
I síðari hluta fyrirlestursins bar
dr. Powell reynslu sína og annara
saman við þá reynslu, er höfund-
ar guðspjallanna hafa bersýnilega
orðið fyrir, og hann hélt því fram,
að staðreyndir ummvndunarinnar
og upprisunnar og það, að Jesús
hefði birzt oftlega eftir dauðann,
væri í fylsta samræmi við hin
vísindalegu skilyrði nú á dögum,
er nauðsynleg væru til að fram-
leiða samskonar fyrirbrigði. Kirk-
jan hefði máttuga lyftistöngíhönd-
um sér, ef hún vissi að eins af
þvi, þar sem væru staðreyndir
sálarrannsóknanna, er fylla myndi
kirkjustólana og sannfæra tilheyr-
endurna um það, að hún hefði
raunveruleika í höndum. Þar sem
nú væri kostur þess, að fá örugga
þekkingar-vissu um-þá, sem væru
rétt hinumegin við fortjaidið, þá
væri heiminum veittur aðgangur
að hinni dýrlegustu huggun á
þessum hörmungatímum.
Tilheyrendurnir, er safnast höfðu
þarna saman, ef til vill fyrir for-
vitni sakir, gátu ekki annað en
hrifist af niðurlagsorðum ræðunn-
ar, enda hlutu þeir fyrir hana að
láta sér skiljast, hve afskaplega
mikilvæg fyrirbrigðin, sem gerast
á tilraunafundunum, eru fyrir
framtíð kristindómsins, þótt þau
hafi einatt verið að háði höfð.
Svona líta þeir á málið, sem
þekkja fyrirbrigðin til botns og
hafa lengi haft kynni af þeim.
Þeir sjá allir skyldleikann milli
þeirra og fyrirbrigðanna, sem
skýrt er frá í n. tm. Og þeir
þykjast sannfærðir um, að hér
fái kirkjan nýja lyftistöng eða
öfluga stoð, þar sem hún sé illa
komin.
En þeir, sem ekkert hafa rann-
sakað og illa er við allar nýjung-
ar og tilbreytni, halda að hér sé
óvættur á ferðinni. Að minsta
kosti muni þeir spilla trú sinni,
er kynna sér þessa furðulegu liiuti.
Og öðrum finst hart, að fá ekki
að vera i friði me.ð sínar gömlu
hugmyndir.
Mennirnir eru margir tornæmir
á nýjungarnar. Nú er það orðið
hættulegt trúnni, að fá að sjá sína
upprisna með eitthvað líkum hætti
og lærisveinarnir sáu Jesúm, og
skelfilegt til þess að hugsa, að
menn ljái fram hæfileika sína til
slíks athæfis(!)
Kyrstöðu-tilhneigingin er nokk-
uð rík í sumum.
Har. Nielsson.
-------------------
Island erlendis.
íslendingar og Grænland. íslenzk-
ur stúdent í Khöfn hr. Jón Dúa-
son hefir gert þá nýstárlegu til-
lögu í dönskum blöðum að stofna
af nýju norrœna bygð í hinum
frjósömu héruðum hringum »Juli-
anehaab< á Grænlandi, og fá Is-
lendinga nolckura til að flytja sig
þangað og nema þar land og kenna
Grænlendingum að rækta landið.
Blaðið »Nationaltidende« skýrir
frá tillögum Jóns Dúasonar þ. 2.
þ. mán. á þessa leið:
»Þessi nýlenda (við Julianehaab)
hefir verið óbygð svo öldum skiftir.
Af fyrri tiraa bygð, er norrænir
menn höfðust þar við, eru nú að
eins eftir nokkrar fróðlegar rústir.
En sjálf eru héruðin jafn frjósöm
og fyrrurn á landnámstíð og auðs-
uppsprettur hinar sömu. Græn-
lendingar hafa aldrei tekið sér
bólfestu þarna og koma þar ekki
á eftir að koma á hagkvæmara
bæjarfyrirkomulagi en áður. Kem-
ur þessi bók því á mjög heppi-
legum tíma.
Bókinni er aðallega skift í tvo
kafla, er greinast í aðra smærri
kafla.
Fyrsti kaflinn er um bœi vora
og sjávarþorp.
Er þar lýst vexti íslenzku bæj-
anna, hag þeirra og menningar-
áhrifum. Segir höfundur að fullur
þriðjungur þjóðarinnar búi í bæj-
um og sjávarþorpum, og af því
má sjá, að bæir vorir hafa ekki
lítið gildi fyrir þjóðfélagið, og vel-
ferð þjóðarinnar. Höfundur segir
að fólksfjölgun sé tiltölulega meiri
í bæjunum en í sveitunum, og á
síðustu áratugum hafi í sumum
bæjum íbúatalan sexfaldast; ís-
lenzku bæirnir vaxa því mjög ört,
og er slík fjölgun til lengdar ekki
happasæl fyrir sveitirnar. Sömu-
leiðis er kaflinn um atvinnuveg
og efnahag bæjanna mjög fróð-
l@gur; métoningargildi þeirra fyrir
þjóðfélagið er mjög mikilsvert,
þeir eru lyftistöng fyrir hvers-
konar fyrirtækjum og framkvæmd-
um og lífsskilyrði fyiir flestu er
að listinni lýtur.
Síðan ræðir höfundur allítarlega
heilbrigðismál bæjanna, mann-
fjölgun, manndauða og heilsufar.
Og segir að tiltölulega fæðist fleira
fólk í bæjunura en í sveitunum,
en manndauði sé minni. Og ræð-
ir þar um sóttir, húsakynni og
vatnsból o. fl.
Einnig er skýrt frá hvernig
skipulag bæja vorra og sjávar-
þorpa hafi myndast, og vísar höf-
undur þar sérstaklega til ýmsra
reglugerða og laga, sem út hafa
verið gefin um það. Fylgja upp-
drætbir af nokkrum af þorpum
vorum, sem sýma glögt, hve skipu-
laginu er ábótavant.
Ræðir hér sórstakl. um Reykja-
vík, og hversu mörgu þar sé ábóta-
vant. Höfundur segir, að flest það
sem prýði bæinn sé frá gömlum
tíma, t. d. Austurvöllur og svæðið
latietan Lækjargötu (Skólabrekk-
an), en það sem skapast hafi á
síðustu 25 árum, hafifle3t hrapal-
lega mistekist. Einnig að flestar
umferðargötur liggi óhaganlega,
upp brekkur, byggingarreitir (hér
er átt við svæðið milli gatna) á
mörgum stöðum ofmjóir, lítið séð
um leikvelli fyrir börn, eða opin
svæðií nýjumbæjarhlutum. Sömu-
leiðis ekkert hugsað um að hafa
staði fyrir opinberar byggingar
(ráðhús, leikhús og samkomuhús,
barnaskóla, kirkju o. fl.). 0g segir,
að slíkt fyrirhyggjuleysi hljóti að
leiða til hinna mestu vandræða,
nema bráðlega verði tekið i taum-
ana. —
Annar kaflinn er um skipulag
bœja. -
Þetta er síðari kafli bókarinnar
og ér þar mjög vel skýrt frá flest-
um undirstöðuatriðum á góðu
skipulagi bæja.
Fyrst verður að athuga hvers-
konar atvinnu og samgöngur bær-
inn aðallega hefir. Eftir því verð-
ur fyret og fremst að haga skipu-
lagi hans. 0g þar sem hér er
ekki um neinar járnbrautir að
ræða, og aðalatvinnuvegur bæja
vorra er fiskiveiðar, verðurhöfn-
in sá staður, sem fyrst verðurað
athuga, er skipulagið er gert.
Ræðir höfundur það mál vel og
greinilega. í sambandi við höfn-
ina verður um leið að ákveða stafr
fyrir fiskreití og lýsisbræðslu, og
segir höfundur, að um 5000 □ st.
landi þurfi . undir fiskreit fyrir
hvern botnvörpung og reiknast
þá höfundi til, að álíka stórt land
þurfi undir hús sjómanna á skip-
inu, og af því iná sjá, hve mikið
tillit verður að taka til fiskþurk-
unarsvæðisins.
Einna þýðingarmestaatriðið fyr-
ir bæina, er hið háa verð, sem
Oft vill verða á lóðunum, því af
þeirri ástæðu stafa mörg vand-
ræði, bæði fyrir hið opinbera og
einstaklinginn. Af hinu háa lóð-
arverði stafar vitanlega há húsa-
leiga, svo einstaklingurinn verður
oft að leigja mjög litlar íbúðir,
oft ekki meira en eitt herbergi,
og vex þéttbýlið því mjög við
hátt lóðarverð, en því fylgja mikl-
ir ókostir, og höfundur ræðir þetta
mjög ítarlega og vildi eg hér taka
eitt dæmi úr bókinni af mörgum.
Árið 1855 dóu í Berlín af hverju
1000 íbúa:
í 1 herbergis íbúðum. . . . 163,5
- 2 herbergja, íbúðum . . . 22,5
3 — — ... 7,5
- 4 eða fl. herb. íbúðum. . 5,4