Ísafold - 20.12.1916, Blaðsíða 1

Kerrmr út tvisvar
í viku. VerSárg.
5 kr., erlendis 7%
kr. eða2 dollarjborg-
ist fyrir tniðjan jó!í
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
r
Uppsögn (skrifl.
buadin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandl skuld-
laus viö blaðið.
XLIII. árg.
" J Viljirdu eiga *Btl« þá hlýddu eðlistilvisan
þinni. hún segir »þú skalt kaupa*
FOKD TOURING CAR og neitahu ekki
sjállum þór um þann hag og ánægju sem það
^getur voitt þér.
Tíminn er peningar, og Ford Touring Car
eykur verðgildi tima og peninga. Ford bilar
•eru ódýrastir allra biíft, léttir að stjórna og
auðveldastir i viðhaldi.
Ford bilar eru beztu fólks- og flutnings-
tæki sem komið haía til landsins, og fást að
©ins hjá undírrituðum, som einnig selur hin
heimstrægu DUNLOP DEKK og SL0NGUR
fyrir allar tegundir bíla.
P. Stefánsson,
Lækjartorgi 1.
AlþýðaféLbókasftfn Templaras. 8 kl. 7—9
hjrgaratjóraskrifst. opin dagl. 10—12 og 1—8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—12 og 1—5
Bæjargjaidkerinn Laufásv. 5 kl. 10—12 og 1—B
ÍRlandsbanki opinn 10—4*
fiLF.U.M. Leatrar-og skrifstofa 8 árd.—10 uibd.
Alm. fundir fid. og sd. 8l/a síðd.
Landakotskirkja. Guðsþj. ö og 8 á hel
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Ctlán 1—8
Landsbúnaðarfólagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsféhirðir 10—2 og 5—6.
LandsskjalaHafnið hvern virkan dag kl. lií—S
Landsslminn opinn daglangt (8—«) virka dagn
helga daga 10—12 og 4—7.
Listagafnið opið sd., þrd. og fimtud. kl. 12—2
Náttúrugripasafnið opið D/a—2^/a á punnu '
Pósthúsið opið virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Samábyrgð Islands kl. 1—6.
Btjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagi.
Talsimi Reyk,javíkur Pósth.8 opinn 8—12.
Vífilstaðahælið. Heimsóknartími 12—1
£>jóðmenja4Afnið opið sd., þrd. og fld. 12—2
Bannmálið
á Bretlandi.
(Þessa skýrslu um horfur bann-
málsins á Bretlandi hefir ísafold
verið beðin fyrir.)
í Times, stærsta, elzta og lang-
merkasta blaði Englendinga, birt-
ist 27. október eftirfarandi grein,
en undir henni standa nöfn 1000
manna. Eru þar á meðal margir
æðstu yíirmenn í her og flota,
flestir atkvæðamestu mennirnir í
nær öllum iðnaðargreinum, þing-
menn, háskólakennarar, skóla-
kennarar, embættismenn, rithöf-
undar og læknar.
Eftirtektarverð áskorun til
sijórnarinnar frá ÍOOO ar d-
legum yfirburðamönnum
þjóðarinnar.
I aðsigi er að þetta merkilega
ávarp, sem hér fer á eftir, verði
sent stjórninni, og' þar sem það
kemur fram á þessum alvarlegu
tímum og að því standa merkustu
menn þjóðarinnar, þá mun mönn-
um finnast ástæða til að það geym-
ist vet og vandlega í anaálum
ríkisins. Vér birtum það í heild
sinni með fyrstu 1000 undirskrift-
unum.
Vér, borgarar Stóra Bretlands^
skorum á stjórnina að sjá um, að
þróttur þjóðarinnar fái að njóta
sín til fulls. Tvent er það eink-
um, sem stendur oss alvarlega
fyrir þrifum, hindrar skjótan sig-
ur á fjandmönnum vorum og
varpar skugga yfir friðarhugsjón-
ina. Annað er þrekeyðsla áfeng-
isins, hitt er barnadauðinn.
Af öllu því, er dregur þrótt úr
þjóðinni, er oss sérstaklega hætta,
er stafar af þessu tvennu, sem
vér þó getum haft fult taumhald
á, ef vér viljum.
Væri veiklunarafli áfengisins
rutt úr vegi, mundi þjóð vorri
vaxa máttur til að yfirbuga óvin-
ina; og hefði mátturinn verið
meiri og framlögin skjótari, myndi
manutjón vort í ófriðnum hafa
verið mun minna.
Nú þegar þjóðin hefir íarið að
dæmi bandamanna vorra með því
að lögleiða algerða herskyldu, er
það áskorun vor, að vér einnig í
öðrum efnum verðum ekki látnir
standa að baki stærstu banda-
mönnum vorum og fáum að neyta
allrar orku Bretaveldis. Þrek-
eyðsla áfengisins lamar fram-
kvæmdarafl þjóðarinnar; áfengið
veikir bardagaliðið og hlýtur að
lengja ófriðinn. Sérstaklega ábér-
andi og óhrekjandi í þessum efn-
um er það, sem vér nú skulum
drepa á.
Afengið bagar landherinn; það
veldur alvarlegum töfum við skot-
færaframleiðslu; það heldur 1000
manns frá verki á hverjum degi
og gerir góða verkamenn lélega.
Afengíð gerir sjóhernum mesta
ógagn; það tefur fyrir flutningum
og ofurselur þá kafbátum, seink-
ar aðgerðum og fyllir skipakví-
arnar.
Afengið ógnar siglingum vorum;
það hefir gleypt frá ófriðarbyrjun
milli 60 og 70 miljónir kúbikfeta
rúmmál, og það tefur fyrir að
smíðuð verði skip í stað þeirra,
er vér höfum mist.
Áfengið eyðir matarbirgðum vor-
um; á 20 mánuðum ófriðarins
eyddi það meira en 2,500,000 tonn-
um af mat og sykri, er enzt hefði
þjóðinni í 80 daga. Það eyðir
meiri sykri en allur landherinn.
Afengið sóar fjármunum vorum;
á fyrstu 20 mánuðum hernaðar-
ins eyddi þjóð vor 300,000,000
stet;ling8punda í áfengi.
Afengið dregur úr orku þjóðar-
innar; það bindur 500,000 verka-
menn, 1,000,000 ekrur lands og
eyðir 1,500,000 tonnum af kolum
á ári; það hefir heft á vegum og
brautum flutningsþunga er nemur
50,000,000 tonna.
Afengið spillir siðferðisþreki voru;
freisting kvenna til áfengisnautn-
ar veldur alvarlegum hættum fyr-
ir börn og áhyggjum hjá þúsund-
um hermanna.
Það hefir verið kunnugt frá upp-
hafi ófriðarins, hve alvarleg áhrif
áfengið hefir haft á lið vort; og
starfsmenn úr her og flota, sem
settir voru til rannsóknar, lögðu
fastlega með tafarlausum úrskurði.
Þó að starfsemi eftirlitsnefndar-
ínnar, er stjórnin svo síðar skip-
aði, reyndist að mörgu leyti vel,
jsv:k, laugardaíinn 20. desember 19
hefir það þó haft lítil áhrif á iðn
aðargreinir þær, sem herir vorir
styðjast við. I þessum efnum er
það, sem var ógurlegur sannleik-
rr fyrir 18 mánuðum, enn þá
ógurlega satt; mennirnir í skot-
gröfunum eru sviknir af óvini
heima fyrir. Eftir alt það sem
gert hefir verið, hefir vinnutíma-
tapið við Clyde að eins færst niður
úr 20% í 19%%. Menn sem
vinna fyrir góðu vikukaupi á
hálfri viku, yfirgefa vinnuna til
þess að drekka, og þeir menn,
sem leggja fram alla krafta sína
i þarfir þjóðarinnar, og gera alt
sem þeir geta, til þess að bæta
fyrir tjónið, sem hinir veikari fé-
lagar þeirra valda, fá ekki rönd
við reist. Það er samt ekki svo
að skilja, að það sé drykkjuskap-
urinn einn, sem heftir framleiðslu
skotfærabirgða vorra, heldur þessi
stöðuga rýring á starfsþreki manna
af völdum áfengis.
Meira en ár er liðið siðan kon-
ungurinn gerði þessa veikleika-
uppsprettu útlæga úr húsum sín-
um. Síðan hafa verkfræðingar,
skotfæraframleiðendur, sjóliðsfor-
ingjar og umsjónarmenn með sjó-
hersútbúnaði skorað á stjórnina
að gera það útlægt úr landinu;
síðan hefir herflutningastjórinn
sent áskorun um að nema, úr gildi
öll vínsöluleyfi vegna hers og flota
og siðan hefir skipasmíðastöðin
lýst því yfir »að ef áfengi væri
algerlega útrýmt, myndi vinnan
ganga eins 0g í sögu og þá mundi
eins vel verða unnið i skipasmíða-
stöðvunum og í vinnustofunum
eins og i skotgröfunum«. En þrátt
fyrir það er áfengishamlan enn
í vinnustofum yorum.
Eins og það er ómögulegt að
meta hinar skaðlegu afleiðingar
áfengis á þessum skelfingartímum
á sjóher, landher, þjóðfélag og
efnahag, eins er ómögulegt að
ýkja hinn góða árangur af út-
rýming þess. í borgum þeim,
sem eru undir stjórn eftirlitsnefnd-
arinnar, lofsyngja lögreglustjór-
arnir friðnum í bæjunum og kyrð-
inni á strætunum á næturnar,
friðdómarafundirnir í London, sem
haldnir voru eftir að fyrirskipun-
in gekk í gildi, stóðu skemur en
nokkilru sinni áður og þó nokkr-
um fangelsum hefir verið lokað
síðan nefndin tók til starfa. Og
þó að hinn almeuni veitingatími
hafi skyndilega verið færður nið-
ur í tvö stutt tímabil á dag, hefir
engin alvarleg umkvörtun komið
fram, og vér minnum á þetta sem
sönnun fyrir því' hve reiðubúin
þjóðin er til að taka öllum tak-
mörkunum, er leiða af hernaðin-
um, og taka þátt í hinni almennu
sjálfsafneitun.
Vér erum sannfærðir um að
hætturnar sem við oss blasa, stafa
fremur af því, að menn hafa
skyndilega fengið mikil peninga-
ráð, en af skorti á þjóðrækni;
vegna þess að þeir eru óvanir að
hafa peninga undir höndum eða
safna fé, eyðir mikill fjöldi verka-
manna vorra því, sem afgangs
16
verður nauðsynjum, í áfengi.
Mestu gæði, sem stjórn getur
veitt þjóð sinni, er að styrkja rétt-
an ásetning hennar, en veikja
mátt freistinganna; og nú liggur
á oss sú skylda, að vernda þjóð
vora frá þeirri freistingu að eyða
í drykkjarföng kaupi sinu og
vernda ríkið frá þeirri óbærilegu
heimsku að láta hátt kaup snúast
í hag óvinum vorum.
Þegar ieynt er á ítrasta fjár-
þol þjóðarinnar, þá er 500,000
sterlingspunda eyðsla á dag í á-
fengi stórkostleg hörmung. Með
sínu háa kaupi grefur þjóð vor
sorgargrafir, í stað þess að hlaða
upp forða afls og sjálfstæðis; barna-
dauði fyrir vanhirðu fer í vöxt,
og trúboða einum í London hafa
borist 40 beiðnir úr skotgröfunum
um að líta eftir konum, sem eru á
glapstigum vegna drykkjuskapar.
Það er sagt, að vér þörfnumst
teknanna, sem ríkið hefir af áfengi,
en svarið liggur í því, sem á und-
an er komið. Engin þjóð getur
haft hag af slíkri vérzlun. En
óttinn út af tekjunum er að engu
orðinn við hinar göfugu ráðstaf-
anir bandamanna vorra og ný-
lenda, Rússlands, sem bannað hefir
brennivín, Frakklands, sem bann-
að hefir absinth og sölu áfengra
drykkja til kvenna, hermannaog
unglinga, og Canada, þar sem sala
áfengis hverfur óðfluga og fang-
elsum fækkar.
Rússland, sem skorti bæði mátt
og fé, hefir öðlast hvorttveggja
við bannið. Innlög þjóðarinnar í
sparisjóði hafa nálega sjötugfald-
ast. Bankarnir, sem tóku við
180,000 pundum í janúar fyrir
ófriðinn, tóku við 5,600,000 pund-
um í janúar 1915 og 12,000,000
punda í janúar 1916. Iðnaðar-
framkvæmdir Rússa hafa aukist
um 30%, en 10% aíikning á fram-
kvæmdum vorum mundi bæta upp
áfengistekjurnar.
En allar bollaleggingar um fjár-
hagslegar fórnir verða að engu,
þegar annars vegar vofir yfir oss
sú hætta, að vér missum forust-
una í sjómensku og siglingum.
Ef vér getum ekki bætt upp missi
skipa vorra, er forusta vor dauða-
dæmd; og þó vér berum sigurúr
býtum á orustuvöllunum, gæti svo
farið, að vér yrðum sviftir aðal-
stoð þjóðarvelmegunar vorrar.
Flutningurinn fyrir áfengisverzl-
unina á skipum vorum nú í ófriðn-
um hefir numið um 2 miljónum
tonna, og sama orsökin, sem dreg-
ur úr flutningum vorum, gerir oss
mun erfiðara að bæta upp vorn
mista skipastól. íhugun þessara
hluta og þess, að hlutlausar þjóð-
ir eru að byggja heila skiþaflota
hlýtur að vekja alvarlegan kvíða.
Enn alvarlegri er hættan, sem
lífi barna er búin í ríkinu. Barna-
dauðinn er meiri nú en á friðar-
tímum. Vor hrausta bandaþjóð
Frakkar, hafa unnið sér það til
ævarandi ágætis, þó að fjand-
mennirnir væru svo að segjavið
hlið Parísar, að hafa lægri dauðra-
99 tö'ublað
tölu barna en dæmi eru til nokkru
sinni fyr í höfuðborg þeirra. Það
sem París getur gert, gætum vér
líka gert i bæjum vorum, ef þjóð
vor sýndi af sér sömu þjóðrækn-
ina og rutt yrði úr vegi öllu, sem
börnum vorum stafar hætta af 0g
hægt er að losna við. Helzta
hættan er áfengið.
Engin pppspretta veikleika,
sem vér fáum ráðið við, er eins
viðtæk; engin skiftir meiru máli
fyrir öryggi ríkisins í ófriði og
velferð þess á friðartímum. En
áfengishættan er tiföld nú. Út-
breiðsla samræðissjúkdóma, sem
nær til 10. hlutans af bæjalýð
vorum, hættan, sem barnslífum
stafar af þeim, og kvíðinn, sem
ástand þetta hlýtur að baka oss
jafnvel á friðartímum, leggur á
oss vaxandi ábyrgð. Árið 1912~
fóru meira en 270.000 dagsverk
til ónýtis í sjóliðinu af þessari
orsök og 216.000 dagsverk hjá
landhernum ; og hin konunglega
nefnd lagði sérstaklega áherzlu á,
að minni áfengisnautn myndi
stuðla mikið að því, að draga úr
þessari víðtæku orsök afturfarar
meðal þjóðarinnar.
Það er ekkert vafamál, að af
öllum þessum meinum er áfengið
stærsta atriðið, sem við getum
ráðið við; það er ekkert efamál,
að þjóðin hefir fúslega fallist á
þetta spor í bannáttina, sem þeg-
ar hefir verið stigið. Það er ein*
læg sannfæring vor, að næsta
sporið verði að stíga áður en teflt
verði fram á vigvöllinn öllum
krafti brezku þjóðarinnar, en
undir því er frelsi vort komið.
Engin þjóð getur notið sin til
fulls með slikan ófögnuð í eftir-
dragi.
Vér erum engir bindindispost-
ular í sjálfu sér. En vér óskum
þess innilega, að allir góðir menn
á Bretlandi geri alt sitt ítrasta
til að styðja og efla frelsishug-
sjónina. Vér styðjum kröfu þá um
bann, sem gerð var til stjórnar-
innaraf rannsóknarmönnum henn-
ar og af nefnd skipasmiða í marz
1915, sem ekki einn einasti alger
bindindismaður var í. Þar sem
vér trúum orðum forsætisráðherr-
ans um að engin sjálfsafneitun
sé of stór, þegar frelsi og sæmd
sé í veði, og að bæði ríkir og fá-
tækir eigi jafnt að bera hana,
biðjum vér stjórnina að taka af
öll vínsöluleyfi í Stóra Bretlandi
meðan á ófriðnum stendur.
Vér trúum þvi að hamingju-
stundin sé runnin upp yfir þjóð
vora; að þjóðin, undirbúin undir
sjálfsafneitun af fordæmi konungs
og Kitcheners lávarðar, sé reiðu-
búin að stíga þetta eðlilega og
sjálfsagða spor, sem Frakkland
og Rússland þegar hafa stigið.
Verði verzlun og veitingar áfeng-
is bannaðar meðan á ófriðnum
stendur, þá mun það hleypa nýju
fjöri í her og heimafólk, kveikja
nýjan áhugaeld hjá þjóð vorri og
veita miljónum manna fyrstatæki-
færið til þess að bregða gamalli